Τράπεζα Ἰδεῶν
Θησαύρισμα ἰδεῶν καί ἀναφορῶν γιά τήν Ὀρθοδοξία καί τόν Ἑλληνισμό
info@tideon.org
Σήμερα, σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά, δυστυχώς, ακόμα και μέσα στην πατρίδα μας, οι περισσότεροι μιλάνε για ’’Βυζαντινή αυτοκρατορία’’ και για ’’Βυζαντινούς’’. Οι όροι Ρωμανία και Ρωμηός, σπάνια χρησιμοποιούνται.
Εμείς, όμως, οι Έλληνες, δεν δικαιολογούμαστε να αγνοούμε την αλήθεια. Και η αλήθεια είναι, ότι αυτοκρατορία με το όνομα ‘’Βυζαντινή’’ δεν υπήρξε στην πραγματικότητα ποτέ.
Οι Κωνσταντινουπολίτες, μέχρι και την Άλωση, αναφέρονται σε όλες τις ιστορικές πηγές ως Ρωμαίοι ή Ρωμηοί και η αυτοκρατορία ως Ρωμαϊκή. Ακόμα και η λαϊκή μούσα, θρηνολογώντας την πτώση της Βασιλεύουσας, αφοπλίζει κάθε δυτική ιστοριογραφική ασέλγεια, λέγοντας: ’’Η Ρωμανία πάρθεν’’.
Τους όρους ’’Βυζαντινός’’ και ’’Βυζαντινή αυτοκρατορία’’ δεν τους συναντάμε πουθενά. Τους επινόησε ο Γερμανός ιστορικός Ιερώνυμος Βόλφ, εκατό χρόνια μετά την Άλωση, δηλαδή το 1562, για να εξυπηρετήσει γεωπολιτικά συμφέροντα των Φράγκων εις βάρος των Ρωμηών.
Όπως τότε, έτσι και στις μέρες μας, οι απόγονοι του Βόλφ, δηλαδή οι σημερινοί μας ’’σύμμαχοι’’ και ’’εταίροι’’, συνεχίζουν με τον ίδιο φανατισμό, να επιβάλλουν διεθνώς την χρήση των όρων ’’Βυζαντινή αυτοκρατορία’’ και ’’Βυζαντινός’’, αρνούμενοι, εντελώς ανιστόρητα, κάθε σχέση των Ελλήνων με την Ρωμανία και την Ρωμηοσύνη.
Πολύτιμοι σύμμαχοί τους, σ’ αυτή την ανθελληνική προπαγάνδα, αναδεικνύονται, κάθε τόσο, οι λογής-λογής ιθαγενείς συνεργάτες τους, οι οποίοι σοφίζονται το παν, ώστε η Ελλάδα μας να φαίνεται εντελώς ξεκομμένη από την Ρωμιοσύνη, να μην συνδέεται με τους Έλληνες Αυτοκράτορες της Ρωμανίας, να είναι αποξενωμένη από τους Έλληνες Πατέρες της καθ’ ημάς Ανατολής και να ψάχνει για προγόνους κατευθείαν στην Αρχαιότητα, λες και προκύψαμε ως Έθνος, στα 1821, ξαφνικά από παρθενογένεση.
Για κάθε ιστορική απόδειξη, που βεβαιώνει την αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια του Γένους μας, οι δυτικοί τρέφουνε μίσος άσβεστο. Έτσι ερμηνεύεται και το γεγονός, ότι στο Μουσείο ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες, τα εκθέματα, ενώ θα όφειλαν να αρχίζουν χρονολογικώς από την πανάρχαια πολιτισμική παρουσία των Ελλήνων στην γηραιά ήπειρο, αρχίζουν από τον Καρλομάγνο, δηλαδή, μόλις από το 800 μετά Χριστόν!
Να, λοιπόν, γιατί ονομάζουνε την αυτοκρατορία μας ’’Βυζαντινή’’, αποσιωπώντας ταυτόχρονα κάθε μας σχέση με την Ρωμηοσύνη και την Ορθόδοξη Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Για να ξεχάσουμε απαράγραπτα ιστορικά μας δικαιώματα και να παραιτηθούμε από κάθε αυτονόητη γεωπολιτική και πολιτισμική μας διεκδίκηση.
Να, γιατί – ενώ καμώνονται οι εταίροι μας το αντίθετο- μας κρατάνε με το ζόρι δεμένους πίσω από το άρμα μιας Ευρώπης του φιλιόκβε, του σχολαστικισμού, του αλάθητου, του πρωτείου, της ουνίας, του ορθολογισμού και της λεγόμενης πολιτικής ορθότητας.
Για να μην ξυπνήσουμε ποτέ από τον λήθαργο της πολιτισμικής και πνευματικής μας αφασίας και πάρουμε χαμπάρι ποιοι ήμασταν, ποιοι είμαστε, τι δικαιούμαστε και τι μας πρέπει.
Εμείς δεν είμαστε ’’Βυζαντινοί’’ ούτε και την αυτοκρατορία μας την λένε ‘’Βυζαντινή’’. Τις ενοχές του δυτικού μαύρου μεσαίωνα, δεν θα τις φορτωθούμε με το ζόρι, μέσα από αλλαγές ονομασιών.
Εμείς είμαστε Ρωμηοί, απόγονοι Ρωμηών αυτοκρατόρων και, πολιτισμικώς, δικαιούχοι και συνεχιστές του πνεύματος της Ρωμηοσύνης. Δηλαδή, του πνεύματος των ησυχαστών Πατέρων της Εκκλησίας μας, των εραστών του ουρανίου αθλήματος της κάθαρσης, του φωτισμού και της θέωσης.
Τελικά, οι αγεφύρωτες διαφορές μας με τους δυτικούς, δεν έχουν βάση ούτε οικονομική ούτε νοοτροπίας. Ξεκινάνε από πολύ βαθιά και είναι τάξεως πνευματικής. Άλλη η θεολογία των δυτικών και άλλη η δική μας.
Πηγή: Θρησκευτικά
Στὶς 2 Μαΐου 2015, ἡμέρα Σάββατο καὶ ὥρα 7.00΄ τὸ ἀπόγευμα στὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο τῆς Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε μιὰ ἰδιαίτερη ἐκδήλωση –τελετή.
Ὡς «Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη», τὸ Διοικητικὸ Συμβούλιο καὶ ἡ κριτικὴ ἐπιτροπή, καλέσαμε στὴ Θεσσαλονίκη, τὴν ἕδρα τοῦ Σωματείου, γιὰ νὰ τοὺς τιμήσουμε, ὅλους ὅσοι συμμετεῖχαν στὸν λογοτεχνικὸ διαγωνισμὸ ποὺ εἴχαμε προκηρύξει τὸ 2014 ἀπὸ κοινοῦ μὲ τὸν Σύλλογο Φίλων τῶν Ἁπανταχοῦ Κρυπτοχριστιανῶν μὲ τίτλο «Στὸν καιρὸ τοῦ Παλαιολόγου». Ὀργανώσαμε μιὰ γιορτή, προκειμένου νὰ προβληθεῖ ἡ κατάθεση ψυχῆς αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων, ποὺ μετὰ ἀπὸ μελέτη κατέθεσαν σὲ ἕνα διήγημα τὸν προβληματισμὸ καὶ τὴν εὐαισθησία τους γιὰ τὸν τελευταῖο αὐτοκράτορα τῆς Ρωμηοσύνης, τὸν Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο, καὶ τὶς τελευταῖες μέρες τῆς Βασιλεύουσας.
Ἡ συμμετοχὴ στὸν διαγωνισμὸ ἦταν ἱκανοποιητική, τόσο ἀπὸ διάφορα μέρη τῆς Ἑλλάδος ὅσο καὶ ἀπὸ τὸ ἐξωτερικό (Κύπρο καὶ Γερμανία).
Στὸ κάλεσμά μας ἀνταποκρίθηκαν κάποιοι ἀπὸ τοὺς διακριθέντες καὶ κάποιοι ἀπὸ τοὺς συμμετέχοντες. Μᾶς χαροποίησε ἰδιαίτερα ὅτι ἦταν παρόντες ἄνθρωποι ποὺ ταξίδεψαν ἀπὸ μακριὰ εἰδικὰ γιὰ τὴν ἐκδήλωση αὐτή, ὅπως ἀπὸ τὴν Κύπρο ὁ κ. Κώστας Πραξιτέλους, ποὺ πρώτευσε στὴν κατηγορία τῶν ἐνηλίκων, ὁ κ. Ντελῆς Εὐάγγελος ἀπὸ τὴν Καρδίτσα, ἡ κ. Ἀναστασία Χατζαντωνίου ἀπὸ τὴ Ρόδο, καθὼς καὶ ὁ μαθητὴς τῆς Γ΄ Τάξης Λυκείου Χρῆστος Τσαγκάρης ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, ποὺ πρώτευσε στὴν κατηγορία τῶν ἀνηλίκων.
Ἦταν μιὰ πολὺ ἐνδιαφέρουσα βραδιὰ δύο ὡρῶν, κατὰ τὴν ὁποία ἀκούστηκε καὶ ὁ λογοτεχνικὸς καὶ ὁ μουσικὸς καὶ ὁ ἱστορικὸς λόγος γιὰ τὰ γεγονότα ποὺ θελήσαμε μὲ τὸν διαγωνισμὸ νὰ προβάλουμε.
Στὴν ἀρχή, τὸ «Ἐργαστήρι Παρασημαντικῆς», ποὺ δημιουργήθηκε τὸ 2015 ἀπὸ ὁμάδα Ἱεροψαλτῶν στὴ Θεσσαλονίκη, ἀπέδωσε τροπάρια -ὕμνους τῆς ἅλωσης, ποὺ ἀκούστηκαν γιὰ πρώτη φορὰ στὴ Θεσσαλονίκη, ὑπὸ τὴ διεύθυνση τοῦ κ. Δεσπότη Σωτηρίου, καταξιωμένου ψάλτη, μουσικοῦ καὶ χοράρχη.
Ἡ κ. Ἀναστασία Χατζαντωνίου ἀπήγγειλε τὸ «Ἀνακάλημα τῆς Κωνσταντινούπολης», τὸν συγκλονιστικὸ θρῆνο γιὰ τὸ γεγονὸς τῆς ἅλωσης.
Ἀκολούθησαν οἱ χαιρετισμοὶ: 1. Τοῦ ἐκπροσώπου τῆς «Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης» κ. Χρυσόστομου Χατζηαποστόλου ποὺ παρουσίασε τοὺς σκοποὺς καὶ τοὺς στόχους τοῦ Σωματείου. 2. Ἐκ μέρους τῆς κριτικῆς ἐπιτροπῆς τοῦ διαγωνισμοῦ ὁ κ. Σαρρῆς Βασίλειος, καθηγητής φιλόλογος, παρουσίασε τὴν ἐμπειρία ποὺ ἀπεκόμισαν τὰ μέλη της ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τῶν ὐποβληθέντων ἔργων. 3. Τέλος, ἀναγνώσθηκε ὁ χαιρετισμὸς ποὺ μᾶς ἔστειλε εἰδικὰ γιὰ τὴν ἐκδήλωση ὁ κ. Γυπάκης Γιῶργος ἐκ μέρους τοῦ συνδιοργανωτῆ Συλλόγου, Φίλων τῶν Ἁπανταχοῦ Κρυπτοχριστιανῶν.
Στη συνέχεια, ἡ χορωδία τοῦ Συλλόγου Μικρασιατῶν Ἰωνίας μὲ ἕδρα τὴ Νέα Μαγνησία καὶ χοράρχη τὸν κ. Δεσπότη Σωτήριο ἀπέδωσε τραγούδια σχετικὰ μὲ τὸ ὅλο πνεῦμα τῆς ἐκδήλωσης (Σὰν τὰ μάρμαρα τῆς πόλης, Πασχαλινό, Ἅι Γιώργης, Στερνὸ καράβι, Ἀθανασία).
Ἀκολούθησε ὁμιλία μὲ τίτλο «Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος: Ὁ ἁγνός, τίμιος καὶ ἡρωικὸς ἡγέτης», διανθισμένη μὲ πλῆθος διαφανειῶν, ἀπὸ τὸν θεολόγο καθηγητή κ. Χατζηαθανασίου Εὐστράτιο, ὁ ὁποῖος μὲ στιβαρὸ λόγο καὶ γλαφυρὸ τρόπο παρουσίασε τὰ γεγονότα τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἅλωση καθὼς καὶ τὴ συμβολὴ καὶ τὴν προσωπικότητα τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.
Τὸ τελευταῖο μέρος τῆς τελετῆς ἦταν ἀφιερωμένο στοὺς συμμετέχοντες καὶ βραβευθέντες. Σὲ ὅσους ἀπὸ τοὺς συμμετέχοντες παρευρέθηκαν ἀπονεμήθηκαν οἱ τιμητικοὶ ἔπαινοι καὶ τὰ δῶρα τους. Οἱ βραβευθέντες, ἀφοῦ πῆραν τὶς ἀναμνηστικὲς πλακέτες καὶ τὰ δῶρα τους, διάβασαν ἀποσπάσματα ἀπὸ τὰ ἔργα τους, τὰ ὁποῖα ἐντυπωσίασαν καὶ συγκίνησαν τοὺς παρευρισκόμενους. Ἡ ὅλη τελετὴ ὁλοκληρώθηκε μὲ τοὺς πρώτους ἀπὸ τὶς δύο κατηγορίες τοῦ διαγωνισμοῦ, τὸν κ. Χρῆστο Τσαγκάρη ἀπὸ τὴν Ἀθήνα καὶ τὸν κ. Κώστα Πραξιτέλους ἀπὸ τὴν Κύπρο ποὺ μᾶς συγκίνησε, καθὼς ἐπέλεξε νὰ μᾶς κάνει κοινωνοὺς ἄγνωστων ἱστοριῶν ἀπὸ τὸν ἡρωικὸ ἀγῶνα τῶν Κυπρίων ἐναντίον τῶν Ἄγγλων, μὲ πρωταγωνιστὲς κυρίως ἀμούστακα παιδιὰ ποὺ φλέγονταν ἀπὸ τὰ ἰδανικὰ τῆς πίστης καὶ τῆς πατρίδας.
Ἦταν τὸ καλύτερο τέλος, ἀφοῦ ἀναδείχθηκαν οἱ ὑπέρτατες ἀξίες τὶς ὁποῖες ὑπηρετεῖ διαχρονικὰ ὁ ἑλληνισμός, ἡ ρωμηοσύνη καὶ στὶς ὁποῖες εἶναι σταθερὰ προσανατολισμένη ἡ «Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη».
Ἡ ἐκδήλωση ὁλοκληρώθηκε μὲ τὸν ὕμνο τῆς ζωῆς ἐπὶ τοῦ θανάτου, τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη».
Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη
Μετά τη υιοθέτηση του ως αυτοκρατορικό έμβλημα από τον Ισαάκιο Κομνηνό (1057-1059) ο δικέφαλος αετός ταυτίστηκε πλήρως με τη Ρωμανία (Βυζαντινή Αυτοκρατορία) και το ρωμαίικο πολιτισμό. Κατά την Τουρκοκρατία, αλλά και μέχρι τις μέρες μας, η Εκκλησία θα προσλάβει το σύμβολο αυτό και σήμερα είναι από τα πλέον αναγνωρίσιμα σύμβολα στον τόπο μας. Εκφράζοντας όμως και την κοινή ρωμαίικη παράδοση των βαλκανικών και σλαβικών λαών ο δικέφαλος αετός απαντάται σήμερα στα εθνόσημα κι στις σημαίες της Ρωσίας, της Σερβίας, της Αλβανίας και του Μαυροβουνίου.
Ανέκαθεν ο δικέφαλος αετός υπήρξε σύμβολο υπέρτατης δύναμης και κυριαρχίας. Κατά καιρούς εξέφρασε τα αυτοκρατορικά δικαιώματα της Ρωμανίας τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία, αλλά και τη διαφοροποίηση και τους συνεχείς αγώνες της Ρωμανίας τόσο με τη Δύση όσο και την Ανατολή αναδεικνύοντας έτσι και εκφράζοντας ζωντανά την ιδιοπροσωπία του γένους των Ρωμηών. Συχνά επίσης θέλησε να εκφράσει τη διπλή εξουσία του φέροντος το έμβλημα τόσο δηλαδή την πνευματική όσο και την κοσμική εξουσία. Βαθύτερα, θέλησε να εκφράσει το δισυπόστατο της Θεανθρωπότητας. Της νέας οντολογικής κατάστασης που ξεκίνησε ο Χριστός, της εν ταυτώ ενώσεως της ανθρωπίνης και θείας φύσεως. Αυτός, ο πρώτος Θεάνθρωπος ανοίγοντας και για μάς το δρόμο της Θεανθρωπίας ως δώρο, ως χάρη. Περαιτέρω, με την πάροδο του χρόνου και των αλλεπάλληλων πληγών που υπέστη το γένος ο δικέφαλος αετός εδραιώθηκε στις συνειδήσεις ως το αδιαμφισβήτητο σύμβολο της συνέχειας του γένους μας, της διατήρησης και πιστότητας των παραδόσεων του, της αγωνιστικότητας και αποφασιστικότητάς του, ενώ συνεχώς υπομιμνήσκει και θέτει το αδιαπραγμάτευτο αίτημα βιώσεως του ρωμαίικου πολιτισμού στο τώρα.
Η αγαπητική σχέση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος, των τριών υποστάσεων μεταξύ τους είναι ένα μέγα και ανερμήνευτο μυστήριο. Μόνο προσεγγίσεις μπορούν να γίνουν και μάλιστα από θεοφόρους πατέρες που έχουν τα εχέγγυα και φυσικά, πάντα μέχρι τα όρια της δικής τους χωρητικής, υπαρξιακής δυνατότητας αντοχής ως προς τη θεία αποκάλυψη. Από τις βασικές προσεγγίσεις που μάς έχουν δοθεί από τους Αγίους Πατέρες μας αναφορικά με τις σχέσεις των προσώπων στην Αγία Τριάδα είναι και η βασική θέση της Ορθοδοξίας του «ασυγχήτως και αδιαιρέτως». Δηλαδή τα πρόσωπα στην Αγία Τριάδα είναι εν ταυτώ ασύγχητα και αδιαίρετα. Το «αδιαιρέτως» εκφράζει τη συνεχή αγαπητική ενότητα, το ένα, ενώ το «ασυγχήτως» εκφράζει το ίδιο, την ετερότητα και την ελευθερία του κάθε προσώπου. Το «ασυγχήτως και αδιαιρέτως» παραδίδεται από την Εκκλησία μας σε όλους τους ανθρώπους ως ερμηνευτικό κλειδί και ανυπέρβλητο πρότυπο όλων των σχέσεων προσώπων, όλων των ανθρωπίνων σχέσεων. Από τις σχέσεις των μελών μιας οικογένειας, από τις σχέσεις των αγαπημένων και των φίλων έως τις σχέσεις των κοινωνικών ομάδων ή ακόμα και των λαών. Υπάρχουμε σε μια αγαπητική σχέση ως ενότητα, αλλά χωρίς να αφομοιωνόμαστε, διατηρώντας συνεχώς την ιδιοπροσωπία και ελευθερία μας. Αυτό είναι το πρότυπο του καθ’ ημάς τρόπου ζωής.
Και αυτό το πρότυπο νομίζω ότι το εκφράζει και το σχηματοποιεί με τον καλύτερο τρόπο το σύμβολο του δικέφαλου αετού. Υπάρχει το κοινό σώμα, η ενότητα, η αγαπητική σχέση που μετεξελίσσει τα άλλως διεστώτα μέρη στο οντολογικό (και όχι φανταζόμενο ή νοητό) υπαρξιακό ένα, ενώ από την άλλη υπάρχουν τα ρωμαλαία δύο πρόσωπα των αετών ως εκφραστές των προσώπων που τόλμησαν γενναίω το τρόπω τη σχέση. Πρόσωπα δύο, πρόσωπα διαφορετικά, πρόσωπα αδιαπραγμάτευτης ετερότητας και συνεχούς ελευθερίας. Η ενότητα και η ιδιοπροσωπία εν ταυτώ, σε μια ολότητα, σε μια νέα, καινή, εδραία, οντολογία πληρότητας, ολοκλήρωσης και τέλους. Με τα κεφάλια στραμμένα σε διαφορετικές κατευθύνσεις ένδειξη του ησυχασμού, αναστοχασμού και συνεχούς εσωτερικού αγώνα για τη διασφάλιση και πιστότητα της αγαπητικής σχέσης και της διατήρησης της ελευθερίας, αλλά ταυτοχρόνως και ως ένδειξη συνεχούς διεύρυνσης, αιώνιας κίνησης από δόξης εις δόξαν, πρόσληψης και συμπερίληψης του σύμπαντος κόσμου.
Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη
Την καταπληκτική αποκάλυψη ότι ο Μωάμεθ ο Πορθητής δεν θα προχωρούσε σε πόλεμο με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και δεν θα καταλάμβανε την Κωνσταντινούπολη καταλύοντας την χιλιετή βυζαντινή αυτοκρατορία, κάνει ο πολύ γνωστός Τούρκος ιστορικός και δημοσιογράφος, Murat Bardakçi, (ειδικός σε θέματα Ανατολικής Ρωμαϊκής και Οθωμανικής αυτοκρατορίας), σε ένα αποκαλυπτικό δημοσίευμα του στην τουρκική εφημερίδα, Habertürk.
Σύμφωνα με τον Τούρκο ερευνητή, ένας γάμος που πάρα λίγο θα γίνονταν μεταξύ της κατά άλλους φυσικής και κατά άλλους θετής μητέρας του Μωάμεθ του Πορθητή, δηλαδή της Σερβίδας πριγκίπισσας, Μάρας, με τον τελευταίο βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, θα απέτρεπε τον Οθωμανό ηγεμόνα να προχωρήσει στην πολιορκία και άλωση της Πόλης. Η μεγάλη αγάπη του Μωάμεθ του Πορθητή για την ορθόδοξη χριστιανή πριγκίπισσα Μάρα και η χριστιανική παιδεία που είχε λάβει από αυτήν κατά την παιδική του ηλικία, θα ήταν ο κύριος λόγος για να μην προχωρήσει στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης αλλάζοντας έτσι την ροη της παγκόσμιας ιστορίας.
Όπως είναι γνωστό από την ιστορία ο τελευταίος βυζαντινός αυτοκράτορας, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, (9 Φεβρουαρίου 1404-29 Μαΐου 1453), είχε παντρευτεί δυο φορές αλλά και τις δυο είχε μείνει χήρος. Η πρώτη του σύζυγος ήταν η Μανταλένα Τόκκο, ανιψιά του Καρόλου Τόκκο, Δεσπότη της Ηπείρου, η οποία μετά τον γάμο τους το 1427, έγινε Ορθόδοξη και άλλαξε το όνομα της σε Θεοδώρα. Πέθανε το 1429 ή 1430. Η δεύτερη σύζυγος του ήταν η Caterina Gattilusio, κόρη του Ντορίνο, Ενετού ηγεμόνα της Λέσβου η οποία πέθανε το 1442. Ο Κωνσταντίνος από τις δυο αυτές συζύγους του δεν απέκτησε παιδιά.
Το 1449, μόλις ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε ανεβεί στον θρόνο της βυζαντινής αυτοκρατορίας άρχισε αμέσως να ψάχνει για να βρει σύζυγο, δηλαδή να παντρευτεί για τρίτη φορά δίνοντας στην αυτοκρατορία μια αυτοκρατόρισσα. Το έργο της αναζήτησης της συζύγου του νέου αυτοκράτορα, είχε αναλάβει ο έμπιστος του σύντροφος, Γεώργιος Φραντζής. Οι πρώτες υποψήφιες ήταν η κόρη του Δούκα της Βενετίας και η κόρη του βασιλιά της Πορτογαλίας, προφανώς για πολιτικούς λόγους καθώς επιδίωκε την βοήθεια αυτών των βασιλιάδων για την άμυνα της Πόλης. Επίσης υποψήφιες νύφες ήταν και οι κόρες του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας, αλλά και του ηγεμόνα της Γεωργίας, που ήταν ορθόδοξες. Τότε όμως έγινε γνωστό πως ο Οθωμανός σουλτάνος Μουράτ ο Δεύτερος είχε πεθάνει και η σύζυγος του, η γνωστή Σέρβα πριγκίπισσα Μάρα κόρη του Σέρβου ηγεμόνα Γεωργίου Μπράνκοβιτς, είχε μείνει χήρα. Μόλις το νέο αυτό έγινε γνωστό στην Κωνσταντινούπολη αποφασίστηκε να γίνει επίσημη πρόταση στην Μάρα να νυμφευτεί τον βυζαντινό αυτοκράτορα, καθώς η ίδια είχε παραμείνει ορθόδοξη και μάλιστα ήταν πολύ πιστή και είχε επηρεάσει άμεσα τον νεαρό σουλτάνο Μωάμεθ τον Δεύτερο υπέρ της Ορθοδοξίας. Όταν όμως η πρόταση αυτή έφτασε και στην ίδια την Μάρα, αυτή θεώρησε ότι η ηλικία της, ήταν ήδη 50 χρονών, δεν την επέτρεπε καινούργιο γάμο ενώ είχε ήδη αποφασίσει καθώς είχε επιστρέψει στον πατέρα της να κλειστεί σε ορθόδοξο μοναστήρι και να περάσει τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής της σαν ορθόδοξη μοναχή.
Ο γάμος αυτός αν πραγματοποιούνταν σύμφωνα με τον ίδιο τον Τούρκο ιστορικό, εξ αιτίας του μεγάλου σεβασμού που είχε ο Μωάμεθ ο Πορθητής για την Μάρα η οποία από μικρό τον είχε αναθρέψει με τα ορθόδοξα πιστεύω, σίγουρα θα τον απέτρεπε να πολεμήσει κατά της φυσικής ή θετής του μητέρας, που τόσο πολύ αγαπούσε. Η Κωνσταντινούπολη δεν θα έπεφτε στα χέρια των Οθωμανών, δεν θα καταλύονταν η βυζαντινή αυτοκρατορία, ενώ το πιο πιθανό θα ήταν μια συνύπαρξη μεταξύ Οθωμανών και Βυζαντινών που θα έδινε νέα ζωή στην καταρρέουσα Αυτοκρατορία ενώ οι Οθωμανοί θα απορροφούνταν σταδιακά από τους ανώτερους πολιτιστικά Βυζαντινούς όπως είχε γίνει πριν σε μεγάλο μέρος με τους Σελτζούκους.
Έτσι καταλύθηκε η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Είναι γνωστό πως ο Μωάμεθ, Πορθητής πλέον, όταν μπήκε στην Πόλη έψαξε με αγωνία να βρει την σωρό του αυτοκράτορα και παραλίγο θετού του πατέρα. Για τους περισσότερους ιστορικούς η σωρός αυτή δεν βρέθηκε ποτέ. Ο ίδιος ο σουλτάνος Μωάμεθ με μια μπερδεμένη θρησκευτική συνείδηση, άφησε μετά τον θάνατο του ένα μεγάλο αίνιγμα για τις πραγματικές του θρησκευτικές πεποιθήσεις κάτι που μέχρι σήμερα απασχολεί τους ίδιους τους Τούρκους ιστορικούς.
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Δημοσιογράφος –Συγγραφέας-Τουρκολόγος
www.nikosxeiladakis.gr
Πηγή: Νίκος Χειλαδάκης
Εκτός από αυτοκράτορας της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας σε μία περίοδο μεγάλης, για την τελευταία, ακμής, ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος υπήρξε ένας μεγάλος λόγιος επιστήμονας και ένα από τα φαεινότερα πνεύματα της εποχής του.
Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε το 905 μ.Χ., χωρίς γάμο αρχικά των γονέων του, του αυτοκράτορα Λέοντος Στ΄ του Σοφού (886 – 912) και της βυζαντινής αριστοκράτισσας Ζωής Καρβουνοψίνας (μαυρομάτας). Έξι μήνες μετά τη γέννησή του, οι γονείς του παντρεύονται (σημειωτέον ότι για τον Λέοντα αυτός ήταν ο τέταρτος γάμος του, γεγονός που εθεωρείτο σκάνδαλο από την Εκκλησία και προκαλούσε τα δυσμενή σχόλια του λαού). Επειδή είναι το μόνο παιδί του αυτοκράτορα, στέφεται συναυτοκράτορας το έτος 908 μ.Χ. και παίρνει το παρανόμι «Πορφυρογέννητος» απ’ τον ίδιο τον πατέρα του, που κατέβαλλε συνεχώς κάθε προσπάθεια για να τον νομιμοποιήσει ως γνήσιο γιο και διάδοχο, επειδή η Εκκλησία αρνείτο πεισματικά να αναγνωρίσει ως νόμιμο τον τελευταίο γάμο του, αφού ο τέταρτος γάμος απαγορεύεται από το κανονικό δίκαιο.
Τελικά, ο Πατριάρχης εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ο νέος αναγνώρισε το γάμο του Λέοντα. Το 912 πεθαίνει ο τελευταίος και αναλαμβάνει την εξουσία για λογαριασμό του ανήλικου αυτοκράτορα μία επιτροπή. Το 919, γίνεται αντιβασιλέας ο Ρωμανός Λεκαπηνός, δίδοντας στο νεαρό Κωνσταντίνο την κόρη του για σύζυγο. Όμως, οι φιλοδοξίες του γνωστού για τις στρατιωτικές του επιτυχίες ναυάρχου, τον οδηγούν να σφετεριστεί το θρόνο και να τον κρατήσει ακόμα και μετά την ενηλικίωση του γαμπρού του. Μόλις το 945 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος αναλαμβάνει ουσιαστικά τη διακυβέρνηση του Βυζαντίου – με το θάνατο του Λεκαπηνού – και τη διατηρεί έως το δικό του θάνατο, το 959 μ.Χ.
Ο Πορφυρογέννητος είναι στους φιλολογικούς και επιστημονικούς κύκλους γνωστός κυρίως για την τεράστια μόρφωσή του και για το πολύτιμο συγγραφικό του έργο. Είναι απ’ τους πρώτους βυζαντινούς ανθρωπιστές, πρόδρομος του «Ουμανισμού» της Αναγέννησης και εμπνευστής του εγκυκλοπαιδισμού, μίας συγκεκριμένης συγγραφικής αντίληψης, που σκοπό έχει την κωδικοποίηση των πάσης φύσεως φιλολογικών, φιλοσοφικών και επιστημονικών γνώσεων. Με εντολή του, αλλά και με προσωπική εργασία εκπονήθηκαν εγκυκλοπαιδικές συνθέσεις διαφόρου περιεχομένου. Περίφημο έργο εθεωρείτο οι «Εκλογαί», ένα ανθολόγιο αποσπασμάτων ιστορικού περιεχομένου, η πρώτη ιστορική εγκυκλοπαίδεια, χωρισμένη σε 53 ενότητες, γνωστές ως «υποθέσεις».το έργο, δυστυχώς δεν σώζεται πλέον. Γράφτηκαν, επίσης, εγχειρίδια πολεμικής τέχνης, ζωολογίας, γεωπονικής, μαθηματικών, αστρονομίας και θεωρίας της μουσικής. Όλα αυτά τα έργα, συμπιληματικού ερανιστικού χαρακτήρα (δηλαδή ήταν έργα συλλεκτικά που είχαν ως πηγές προηγούμενα έργα ποικίλης ύλης), πραγματεύονταν τα θέματά τους σφαιρικά μεν, αλλά ικανοποιητικά, με όλες τις παραμέτρους. Ο αυτοκράτορας είναι επίσης ο συντάκτης της «Παλατινής Ανθολογίας», μίας συλλογής ελληνικών επιγραμμάτων.
Σημαντικά για το δημόσιο δίκαιο του Βυζαντίου και τη διάρθρωση της διοίκησης θεωρούνται απ’ τους μελετητές της νομικής φιλολογίας τα έργα: «Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν», ένα εγχειρίδιο εξωτερικής πολιτικής και διπλωματικής τέχνης με εθνογραφικές και πολιτιστικές πληροφορίες για γειτονικούς λαούς και το «Περί βασιλείου τάξεως» ή “De ceremoniis”, ένα βιβλίο τελετουργιών της Βυζαντινής Αυλής, με πλήθος πληροφοριών για τα δημόσια αξιώματα και τη διάρθρωση και λειτουργία της δημόσιας διοίκησης της αυτοκρατορίας. Τέλος, το έργο «Περί Θεμάτων», είναι μία λεπτομερής καταγραφή των διοικητικών γεωγραφικών υποδιαιρέσεων του κράτους και των μεταβολών, στους χαρακτηρισμούς και την ονομασία τους, στον «ρουν» της ιστορίας.
Ο αυτοκράτορας νοιαζόταν πολύ για την παιδεία του λαού και δη για την ανώτατη. Επιχορηγούσε με γενναία ποσά το πρόσφατα αναδιοργανωμένο (το 855 μ.Χ.) από τον Καίσαρα Βάρδα πανεπιστήμιο στη Μαγναύρα (ανάκτορο του 5ου αι.) και έδινε μάλιστα επίδομα στους φτωχούς φοιτητές. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα είχε τέσσερις έδρες: φιλοσοφίας, γεωμετρίας, αστρονομίας και ρητορικής, στις οποίες διδάσκονταν επίσης και άλγεβρα, μουσική, γραμματική, νομικά και ιατρική. Είχε τόσο πάθος με τη μόρφωση, που στις εκστρατείες μετέφερε μαζί του και μία κινητή βιβλιοθήκη! Φυσικά, είχε και στα ιδιαίτερα διαμερίσματά του ένα «θησαυρό» από χιλιάδες τόμους ποικίλου ενδιαφέροντος.
Με το όνομά του συνδέεται, τέλος, η πρώτη ολοκληρωμένη, αλφαβητικά διαρθρωμένη εγκυκλοπαίδεια – λεξικό στον κόσμο με εκατοντάδες χιλιάδες λήμματα, που καλύπτουν το σύνολο σχεδόν των φιλολογικών, φιλοσοφικών και επιστημονικών γνώσεων της εποχής. Πρόκειται για το περίφημο λεξικό του «Σουϊδα» ή της «Σούδας», που γράφτηκε το β΄ μισό του 10ου αι. αν δεν εκπονήθηκε κατ’ εντολή του Πορφυρογέννητου, σίγουρα είναι καρπός του πνευματικού εγκυκλοπαιδικού του κύκλου. Το έργο, που σώζεται ακέραιο, λόγω των συνεχών μέχρι σήμερα εκδόσεών του, έχει ανυπολόγιστη επιστημονική αξία, γιατί προσφέρει πληροφορίες για άγνωστους από αλλού συγγραφείς του αρχαίου και του μεσαιωνικού κόσμου, ενώ περιέχει αποσπάσματα από σημαντικά έργα, χαμένα σήμερα. Είναι όμως ένα έργο που κατηγορήθηκε, ολόκληρους αιώνες αργότερα, για απώθηση του κριτικού πνεύματος και της επιστημονικής έρευνας, και μάλιστα από αυτούς τους πρωτεργάτες του γαλλικού εγκυκλοπαιδισμού Ντιντερό, Ντ’ Αλαμπέρ, Κοντιγιάκ και τον «πολύ» Βολταίρο, που πρωτοστατούσαν με την εγκυκλοπαίδειά τους στα πνευματικά πράγματα του Διαφωτισμού το 18ο αι. και δεν έχαναν την ευκαιρία να στηλιτεύουν την κορυφαία, για το μεσαίωνα, πνευματική ζωή του Βυζαντίου.
.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
«Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια», Εκδοτική Αθηνών, τ. 5, Αθήνα, 1999.
Baynes and Moss : «Βυζάντιο, εισαγωγή στο βυζαντινό πολιτισμό», εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1996.
Σ. Τρωϊάνου : «Οι πηγές του βυζαντινού δικαίου», εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα – Κομοτηνή, 1999.
* Ο Δημήτριος Ντούρτας είναι Δικηγόρος Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στον Τομέα Ιστορίας, Φιλοσοφίας, Κοινωνιολογίας και Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
.
Πηγή: Αβέρωφ
Όλοι μας γνωρίζουμε από τα μαθητικά μας χρόνια την ιστορία του Μεγάλου Κωνσταντίνου και ειδικότερα τη θεοσημία με το όραμα του σταυρού και τη φράση « Εν τούτω νίκα». Ωστόσο η ιστορία μας παραδίνει ένα παραπλήσιο γεγονός από την ίδια εποχή, που δεν το γνωρίζουμε, αν και είναι εξίσου ενδιαφέρον. Το περιστατικό αυτό συνέβη στο Ρωμαίο Αύγουστο (αυτοκράτορα) Λικίνιο.
Πριν το περιγράψουμε είναι ίσως σκόπιμο να φρεσκάρουμε για λίγο τις ιστορικές μας γνώσεις για την εποχή εκείνη. Στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός (284-305) αναδιοργάνωσε τη διοίκηση του ρωμαϊκού κράτους. Προσέλαβε συναυτοκράτορα το Μαξιμιανό (το 286), στον οποίο ανέθεσε το δυτικό μέρος της αυτοκρατορίας. Ο επίσημος τίτλος και των δύο ήταν «Αύγουστος». Τότε οι δύο Αύγουστοι προσέλαβαν από ένα διάδοχό τους με τον τίτλο «Καίσαρ». Το σύστημα αυτό διοικήσεως ονομάστηκε τετραρχία. Η τετραρχία στην εποχή που μας αφορά είχε την εξής σύνθεση: Στη Δύση κυβερνούσε ο Μαξέντιος στην Ιταλία και ο Κωνσταντίνος, ο μετέπειτα Μέγας, στην υπόλοιπη Δύση. Στην Ανατολή και συγκεκριμένα στην ανατολική Ευρώπη είχε την εξουσία ο Λικίνιος. Στην υπόλοιπη Ανατολή διοικούσε ο Μαξιμίνος.
Κατά την περίοδο της τετραρχίας εκδηλώθηκαν οι μεγαλύτεροι και σφοδρότεροι, διωγμοί κατά των χριστιανών και συντελέστηκαν οι καθοριστικές εκείνες εξελίξεις που οδηγούσαν στη νίκη του χριστιανισμού.
Το 312 έγινε στη Μουλβία γέφυρα της Ρώμης η γνωστή μάχη μεταξύ Μαξεντίου και Κωνσταντίνου, όπου νίκησε ο δεύτερος. Με αυτή τη μάχη συνδέεται και το περιστατικό της θεοσημείας, που ήδη μνημονεύσαμε. Το επόμενο έτος συγκρούεται ο Λικίνιος με το Μαξιμίνο, ο οποίος ηττήθηκε. Στη σύρραξη αυτή συμβαίνει το άλλο περιστατικό για το οποίο γράφεται το σημείωμά μας.
Αρχίζουμε με μια μικρή ιστορική αναδρομή. Ο Λικίνιος, μετά τη νίκη του Κωνσταντίνου στη Ρώμη, πήγε στο Μιλάνο για να συνάψει μαζί του αμοιβαίο σύμφωνο ειρήνης. Εκεί παντρεύτηκε και την αδελφή του Κωνσταντίνου. Ο Μαξιμίνος εκμεταλλεύτηκε την αναχώρηση του Λικινίου από την Ανατολή και κατέβηκε με το στρατό για να κυριεύσει το Βυζάντιο. Όταν ο Λικίνιος το πληροφορήθηκε επέσπευσε την επιστροφή του. Έφτασε στην Αδριανούπολη και προσπάθησε εκ του προχείρου να συγκροτήσει στρατό. Ο δικός του στρατός βρισκόταν μακριά. Με το στράτευμα που δημιουργούσε απέβλεπε μόνο στην καθυστέρηση του αντιπάλου του, ώσπου να έλθει το κανονικό στράτευμα.
Τα στρατεύματα των δύο αντιπάλων είχαν συγκεντρωθεί το ένα απέναντι στο άλλο. Η μάχη θα άρχιζε στις επόμενες ημέρες. Ο Μαξιμίνος θυσίασε στο Δία και του υποσχέθηκε ότι αν νικήσει θα εξαφανίσει από τον κόσμο το όνομα των χριστιανών. Ο Λικίνιος, που ήταν επίσης ειδωλολάτρης, βρισκόταν σε πολλή περίσκεψη. Όταν τη νύχτα τελικά τον πήρε ο ύπνος, άγγελος Κυρίου τον ξύπνησε και του συνέστησε να προετοιμάσει το στράτευμα για προσευχή στον ύψιστο Θεό.
Του υπαγόρευσε μάλιστα και την προσευχή, λέγοντάς του συγχρόνως ότι, αν συμμορφωνόταν, ο Θεός του υποσχόταν τη νίκη.
Όταν ο Λικίνιος ξύπνησε και συνήλθε από το όνειρο, φώναξε το γραμματέα του επί των απορρήτων και του υπαγόρευσε την προσευχή που άκουσε από τον άγγελο. Ήταν η εξής: «Ύψιστε Θεέ, προσευχόμαστε σε Σένα! Άγιε Θεέ, Σε παρακαλούμε! Επικαλούμαστε όλη τη δικαιοσύνη Σου, επικαλούμαστε όλη την ευσπλαχνία Σου, όλο το βασίλειο Σε ικετεύει! Χάρη σε Σένα ζούμε. Με τη βοήθειά Σου θα είμαστε νικητές και ευτυχείς. Ύψιστε Θεέ, άγιε Θεέ, άκουσε την παράκλησή μας. Το στράτευμά μας εμπιστεύεται σε Σένα! Επάκουσέ μας, άγιε, ύψιστε Θεέ». Στη συνέχεια έδωσε εντολή να αντιγραφεί η προσευχή και να δοθεί σε όλους τους αξιωματικούς του στρατεύματος.
Από τη θεοσημία όλος ο στρατός πήρε θάρρος. Όλοι πίστεψαν ότι η νίκη αναγγέλθηκε από το Θεό. Σε δυο ήμερες, την 1η του Μαΐου, ο Λικίνιος παρέταξε το στρατό του για τη μάχη. Οι άνδρες του Μαξιμίνου αντιπαρατάχθηκαν κι αυτοί. Ο αριθμός τους έφτανε τις εβδομήντα χιλιάδες, ενώ του Λικινίου μόλις τις τριάντα χιλιάδες.
Με εντολή των αξιωματικών οι στρατιώτες του Λικινίου ακούμπησαν κάτω τις ασπίδες τους κι έβγαλαν τις περικεφαλαίες τους. Με νέα εντολή των αξιωματικών ύψωσαν τα χέρια τους στον ουρανό και άρχισαν όλοι μαζί να προφέρουν την προσευχή. Το βουητό των προσευχομένων ακουγόταν από μακριά. Την ίδια προσευχή την επανέλαβαν ακόμη δύο φορές. Η καρδιά τους γέμισε θάρρος. Φόρεσαν πάλι τις περικεφαλαίες τους και σήκωσαν τις ασπίδες τους.
Τα στρατεύματα του Λικινίου πήραν εντολή να προχωρήσουν εναντίον του εχθρού. Στο μεταξύ ο Μαξιμίνος προχώρησε μπροστά από το στράτευμά του και πλησίασε τους αντιπάλους. Με δυνατές φωνές υποσχέθηκε στους επιτιθέμενους δώρα και άλλα αγαθά, αν εγκαταλείψουν τη μάχη. Κανένας δεν ανταποκρίθηκε στις προτάσεις. Αντίθετα επιτέθηκαν με μεγαλύτερη ορμή. O Μαξιμίνος υποχώρησε άτακτα. Σε λίγο η σύρραξη γενικεύτηκε. Τα στρατεύματα του Μαξιμίνου δεκατίζονταν. Ο ίδιος έβγαλε τη στολή του και ντύθηκε δούλος για να σωθεί. Ακολούθησε άτακτη φυγή.
Το μόνο λυπηρό από το μεγάλο αυτό γεγονός είναι ότι ο Λικίνιος δε διδάχθηκε από το ολοφάνερο μάθημα που του έδωσε ο «ύψιστος Θεός», γιατί αργότερα έγινε διώκτης των χριστιανών. Δέκα χρόνια μετά ο Μέγας Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος συναντήθηκαν ως αντίπαλοι στο πεδίο της μάχης. Από την αναμέτρηση αυτή νίκησε ο χριστιανισμός.
(Ηλίας Α. Βουλγαράκης, «Καθημερινές ιστορίες Αγίων και αμαρτωλών στο Βυζάντιο», εκδ. Μαΐστρος, σ. 17-20)
Πηγή: Πεμπτουσία
Όταν ο Μανουήλ παραιτήθηκε από τις μεγαλεπήβολες βλέψεις του στη Δύση, ανακάλυψε ότι η ισορροπία δυνάμεων με τους Σελτζούκους είχε ανατραπεί και επί πλέον, ότι οι νομάδες είχαν και πάλι διεισδύσει βαθιά στα αυτοκρατορικά εδάφη. Το 1175-1176 βρήκε μια πολύ σημαντική τουρκομανική εγκατάσταση στο Δορύλαιο, πόλη που ήλεγχε τις προσβάσεις ανάμεσα στο μικρασιατικό υψίπεδο, στα ανατολικά, και στις αυτοκρατορικές κτήσεις, στα δυτικά. Ο Ιωάννης Κίνναμος περιγράφει την εικόνα που αντίκρισε ο αυτοκράτωρ ως εξής:
«Κάποτε το Δορύλαιο ήταν μια από τις μεγάλες και πιο αξιόλογες πόλεις της Ασίας. Μια ευχάριστη αύρα φυσά στην περιοχή, που είναι γεμάτη από πεδιάδες πάνω σε οροπέδια μεγάλης ομορφιάς και πολύ πλούσια και γόνιμα, που παράγουν παχύ χορτάρι και μεστά δημητριακά. Ένα ωραίο ποτάμι διατρέχει την περιοχή και το νερό του είναι πολύ γλυκό. Τα ποταμόψαρα είναι τόσο άφθονα, ώστε παρά την εντατική αλίευση δεν λείπουν ποτέ. Παλιά είχε κτισθεί εδώ μια λαμπρή κατοικία του Καίσαρος Μελισσηνού, τα χωριά ήταν πολυάνθρωπα και υπήρχαν φυσικές θερμές πηγές με στοές και λουτρά και όλα τα αλλά αγαθά που προσφέρουν ευχαρίστηση στους ανθρώπους και που τα παρήγαγε η γη με αφθονία. Οι Πέρσες (Τούρκοι), όμως, όταν η εισβολή τους στη χώρα των Ρωμαίων έφθασε στο αποκορύφωμά της κατέστρεψαν την πόλη εκ θεμελίων και την μετέβαλλαν σε ακατοίκητη περιοχή, εξαλείφοντας τα πάντα, ακόμα και το μικρότερο ίχνος του παλαιού της μεγαλείου... Κατόπιν 2.000 περίπου Πέρσες (Τούρκοι) νομάδες εγκαταστάθηκαν γύρω από την πόλη μέσα σε σκηνές, όπως συνηθίζουν».
Νοτιότερα ο Μανουήλ ανοικοδόμησε τον εγκαταλειμμένο οχυρωμένο οικισμό του Χόματος-Σουβλαίου (Κesίbοrlu) στο μέσο περιοχής με πυκνές εγκαταστάσεις νομάδων με τα ποίμνια τους, για να του χρησιμεύσει ως προκεχωρημένη βάση για τις επιχειρήσεις του. Η επανοχύρωση του Δορυλαίου και του Σουβλαίου στις ζωτικές αυτές περιοχές ήταν αναγκαία γιατί ο Μανουήλ σκόπευε να αναλάβει αποφασιστική εκστρατεία εναντίον του Κιλιτζ Αρσλάν . Στις δύο αυτές θέσεις τα βυζαντινά στρατεύματα θα έβρισκαν τα απαραίτητα εφόδια κατά την πορεία τους και, επί πλέον, θα εξασφάλιζαν τα νώτα τους. Το 1176 ο Μανουήλ αποφάσισε να θέσει τέρμα στη δύναμη των Σελτζούκων, καταλαμβάνοντας το Ικόνιο και αιχμαλωτίζοντας τον σουλτάνο. Έστειλε τον ανεψιό του Ανδρόνικο Βατάτζη να καταλάβει τη Νεοκαισάρεια ενώ ο ίδιος προχώρησε προς το Ικόνιο ακολουθώντας την πορεία Χωναί-Λάμπη και Χόμα-Σούβλαιον.
Τελικά έφθασε στον εγκαταλειμμένο οικισμό του Μυριοκεφάλου (cardak) όπου έμελλε να διεξαχθεί η κρίσιμη μάχη. Τα βυζαντινά στρατεύματα είχαν εξαναγκασθεί να ακολουθήσουν εξαιρετικά αργό ρυθμό κατά την προέλασή τους επειδή είχαν μαζί τους πολλά εφόδια και μεγάλο αριθμό αμάχων. Η πορεία τους καθυστέρησε και από την αντίσταση των Τουρκομάνων νομάδων, οι οποίοι υπερασπίζονταν τις κατοικίες τους και τα ποίμνιά τους, που τα απειλούσε η παρουσία ενός τόσο ισχυρού βυζαντινού στρατού. Οι νομάδες, σε ομάδες 5.000 ως 10.000 ανδρών, παρενοχλούσαν τους Βυζαντινούς και την προηγούμενη της μάχης 50.000 από αυτούς λεηλάτησαν το αυτοκρατορικό στρατόπεδο.
Ο Κιλιτζ Άρσλαν με σύντονες προσπάθειες είχε προετοιμασθεί για να αντιμετωπίσει την εισβολή, στρατολογώντας πολυάριθμους Τούρκους της Μεσοποταμίας και ακολουθώντας την τακτική της «καμένης γης » κατά την υποχώρηση του στρατού του μπροστά στη βυζαντινή προέλαση. Τα χωριά και τα λιβάδια είχαν καεί και τα πηγάδια είχαν μολυνθεί από πτώματα όνων και σκύλων. Έτσι, πριν ακόμη αρχίσει η μάχη, ο βυζαντινός στρατός είχε αποδεκατισθεί από τη δυσεντερία.
Παρ' όλη την ευνοϊκή γι' αυτόν κατάσταση ο σουλτάνος έστειλε πρεσβεία προς τον αυτοκράτορα προτείνοντας τη σύναψη ειρήνης. Ό Μανουήλ αγνόησε τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο στρατός του και τις έντονες αντιρρήσεις των πιο έμπειρων στρατηγών του και απέρριψε τις προτάσεις αυτές.
Μετά την απάντηση του αυτοκράτορα ο σουλτάνος κατέλαβε την κλεισούρα Τζυβρίτζη , από την οποία θα περνούσαν οι Έλληνες μετά το Μυριοκέφαλο.
Η μάχη που έγινε σ' αυτό το δύσβατο ορεινό πέρασμα υπήρξε σχεδόν εξ ίσου καταστρεπτική με τη μάχη του Μαντζικέρτ. Αποκομμένοι και περικυκλωμένοι μέσα στις στενές διαβάσεις οι Βυζαντινοί υπέστησαν φοβερή σφαγή . Επί πλέον, σφοδρή αμμοθύελλα είχε τόσο πολύ ελαττώσει την ορατότητα, ώστε να μην είναι δυνατό οι πολεμιστές να διακρίνουν τους αντιπάλους τους και να φονεύονται μεταξύ τους. Το απόγευμα, όταν κόπασε η θύελλα, φαινόταν ότι οι Τούρκοι νικούσαν. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι το ηθικό του βυζαντινού στρατού έπεσε ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της νύχτας με τις εκκλήσεις των Τούρκων, που πλησίαζαν το στρατόπεδο, προς τους χριστιανούς ομοεθνείς τους να εγκαταλείψουν τους Βυζαντινούς, όσο ήταν ακόμη καιρός. Η καταπόνηση του στρατού ήταν τόσο μεγάλη, ώστε οΜανουήλ σκέφθηκε σοβαρά να φύγει κρυφά και να εγκαταλείψει τον στρατό του στο έλεος των αντιπάλων.
Το περίεργο πάντως είναι ότι, υπό τις συνθήκες αυτές, ο Κιλίτζ Αρσλάν σταμάτησε τις εχθροπραξίες και έστειλε έναν αξιωματούχο του, τον Γαβρά, να προτείνει όρους ειρήνης στον αυτοκράτορα. Οι κυριότεροι από τους όρους αυτούς περιλάμβαναν την απαίτησή του για την κατεδάφιση των οχυρώσεων του Δορυλαίου και του Χόματος-Σουβλαίου. Η απροθυμία του σουλτάνου να εκμεταλλευθεί τη νίκη του οφειλόταν στο γεγονός ότι οι σύμβουλοί του ή είχαν δωροδοκηθεί από τον αυτοκράτορα ή πίστευαν ειλικρινά στην ειρήνη. Επί πλέον, όπως οι Βυζαντινοί διαπίστωσαν μετά την υπογραφή της ειρήνης και κατά τη διάρκεια της συμπτύξεώς τους, οι απώλειες των Τούρκων υπήρξαν πολύ μεγαλύτερες από ό,τι αρχικά νόμιζαν. Οι Τούρκοι είχαν ακρωτηριάσει τα πρόσωπα και τα μέλη των πτωμάτων ώστε να μην μπορούν να διαπιστώσουν οι Έλληνες την ακριβή έκταση των τουρκικών απωλειών. Ο Νικήτας Χωνιάτης δίνει αποτροπιαστικές σχετικές λεπτομέρειες.
Η μάχη αυτή αποτέλεσε το σημαντικότερο γεγονός που διαδραματίσθηκε στη Μικρά Ασία από την εποχή της μάχης του Μαντζικέρτ (1071) και σημείωσε το τέλος κάθε βυζαντινού σχεδίου για την ανακατάληψη της Μικράς Ασίας . Η αυτοκρατορία υπέστη ισχυρό κτύπημα και σοβαρές απώλειες σε στιγμή κατά την οποία βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής.
Τα γεγονότα του 1176 οπωσδήποτε θα πρέπει να είχαν δυσμενείς επιπτώσεις στο ηθικό όχι μόνο του αυτοκράτορος, αλλά κυρίως των ελληνικών πληθυσμών των περιοχών της Μικράς Ασίας που βρίσκονταν ακόμη υπό βυζαντινή κυριαρχία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μάχη του Μυριοκεφάλου έγινε σε απόσταση αρκετών εκατοντάδων μιλίων δυτικά από το πεδίο της μάχης του Μαντζικέρτ το γεγονός αυτό αποτελεί σαφή ένδειξη της μεγάλης εξαπλώσεως των Τούρκων στη Μικρά Ασία στο διάστημα των τελευταίων εκατό ετών.
Πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Εκδοτικής Αθηνών), Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον
Όταν οι κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως είδαν έντρομοι τον αναρίθμητο στρατό του Σουλτάνου Μωάμεθ προ των τειχών, τρόμαξαν τόσο που άρχισαν να παρακαλούν τον Θεό, αν ήταν να χαθεί η Πόλη, να κατακτηθεί τουλάχιστον από τους Λατίνους, οι οποίοι ήταν επίσης Χριστιανοί.
Τότε ο Μέγας Δουξ Νοταράς, νομίζοντας ότι μιλά κατά των Λατίνων αλλά (όπως παρατηρεί ο Δούκας), μιλώντας στην πραγματικότητα κατά της Πόλεως, είπε το πασίγνωστο: «κρειττότερόν ἐστιν εἰδέναι ἐν μέσῃ τῇ πόλει φακιόλιον βασιλεῦον Τούρκων ἢ καλύπτραν λατινικήν» (Δούκας XXXVII, 10), δηλαδή: «Είναι καλλίτερο να δούμε στη μέση της πόλεως να βασιλεύει το φακιόλι των Τούρκων παρά η λατινική καλύπτρα [η τιάρα του Πάπα]».
Ως γνωστόν, εκείνη την εποχή οι Βυζαντινοί πολιτικοί, παρά την ισχυρή αντίδραση, ήθελαν να «ενώσουν» τις δυο Εκκλησίες, καθώς αυτόν τον όρο επέβαλαν οι Δυτικοί ώστε να παράσχουν βοήθεια στη δοκιμαζομένη Αυτοκρατορία. Εκείνη την κρισιμότατη στιγμή, η Δύση ήταν η μόνη δύναμη που μπορούσε να προσφέρει κάποια βοήθεια, η οποία ήταν περισσότερο από πολύτιμη στην παραπαίουσα Αυτοκρατορία. Ο Νοταράς με όσα έλεγε απλώς απομάκρυνε την προοπτική συνεργασίας με τους Λατίνους και ως εκ τούτου τη μοναδική πιθανότητα σωτηρίας. Αυτή είναι η συμβατική άποψη με την οποία συντάσσονται οι περισσότεροι μελετητές. Ο κορυφαίος όμως βυζαντινολόγος Sir Steven Runciman, στην κλασσική μελέτη του για την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως (The Fall of Constantinople 1453, Cambridge 1965, σελ. 21), υποστηρίζει ότι αυτά τα λόγια δεν ήταν τόσο εξωφρενικά όσο αρχικώς ακούγονται.
Οι Δυτικοί δεν ήταν προετοιμασμένοι να εκστρατεύσουν κατά των Τούρκων και να αντιμετωπίσουν τον ισχυρό στρατό τους.
Οι Γαλλία και Αγγλία ήταν μακριά ενώ προσπαθούσαν να συνέλθουν από τον εκατονταετή πόλεμο. Ο Αυτοκράτορας Φρειδερίκος Γ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν επίσης μακριά, αλλά δεν μπορούσε καν να επιβληθεί στους διαφόρους τοπικούς ευγενείς που απειλούσαν συνεχώς την εξουσία του.
Η Γένουα που διατηρούσε οικονομικά συμφέροντα στην Κωνσταντινούπολη, έπρεπε την ίδια περίοδο να αντιμετωπίσει έναν πολυέξοδο πόλεμο στην Ιταλία ενώ η Βενετία και ο Πάπας, αν και επιθυμούσαν, δεν μπορούσαν να προσφέρουν αρκετή βοήθεια.
Ο Βασιλιάς Αλφόνσος Ε΄ της Αραγονίας επίσης ήθελε να εκστρατεύσει κατά των Τούρκων, αλλά επιθυμούσε να γίνει ο ίδιος Αυτοκράτορας!
Επί πλέον, πώς ήταν δυνατόν να πειστούν οι κάτοικοι της Δύσεως να πληρώσουν φόρους και να εκστρατεύσουν για να βοηθήσουν τους Ανατολικούς, οι οποίοι για δυο αιώνες παρουσιάζονταν από τον παπισμό σαν αιρετικοί και οι Λατίνοι είχαν πολεμήσει εναντίον τους;
Βλέπουμε λοιπόν ότι δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις για μια σταυροφορία, και ο Νοταράς μάλλον το γνώριζε καλά.
Οι Έλληνες, επηρεασμένοι από τον κλήρο και τους μοναχούς, δεν επιθυμούσαν να απαρνηθούν τις εκκλησιαστικές τους παραδόσεις. Φαίνονταν έτοιμοι να πεθάνουν από τους Τούρκους προστατεύοντας την αληθινή πίστη με αντάλλαγμα την αιώνια ζωή. Επίσης, η προέλαση των Τούρκων τους φαινόταν σαν μια δίκαιη θεϊκή τιμωρία για τις αμαρτίες τους. Αρκετοί ιεράρχες ανησυχούσαν ότι η ένωση, αντί να φέρει βοήθεια, θα κατέληγε απλά σε ένα ακόμη σχίσμα. Τα υπόλοιπα Ορθόδοξα Πατριαρχεία είχαν δηλώσει ξεκάθαρα ότι δεν επρόκειτο να δεχθούν την «ένωση».
Για ποιον λόγο οι υπόλοιποι ορθόδοξοι λαοί, οι Σέρβοι, οι Παραδουνάβιοι ή οι Ρώσοι, να δεχθούν τα πρωτεία της Δυτικής Εκκλησίας; Πώς θα μπορούσαν να πειστούν οι Έλληνες που είχαν ήδη υποδουλωθεί στους Τούρκους (και αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του ελληνισμού) να συμμετάσχουν στην «ένωση»; Η απάντηση είναι απλά πως δεν επρόκειτο να προσχωρήσουν στους Λατίνους, τους οποίους είχαν τόσο σφοδρά πολεμήσει τους τελευταίους δυο αιώνες.
Ίσως, λοιπόν, ήταν καλλίτερο να υποταχθεί ολόκληρος ο ελληνισμός ενιαίος στους Τούρκους, παρά να επιβιώσει ένα μέρος του το οποίο θα ήταν διασπασμένο και προσδεμένο στην ξένη λατινική Εκκλησία.
Όπως προείπαμε, η προοπτική βοήθειας από τη Δύση ήταν μικρή.
Κανένας Έλληνας δεν ήταν διατεθειμένος να παραδοθεί αμαχητί στους Τούρκους, όπως και κανένας αμερόληπτος παρατηρητής δεν μπορούσε να αμφιβάλει ότι η πτώση της Πόλεως ήταν απλώς θέμα χρόνου.
Ίσως έπρεπε οι Έλληνες να συσπειρωθούν γύρω από την ορθόδοξη Εκκλησία ώστε να επιζήσουν ως Έθνος. Τα γεγονότα τελικά επιβεβαίωσαν αυτήν την άποψη.
Ερμηνεύοντας τα λόγια του Νοταρά από αυτήν την οπτική γωνία, τότε φαίνεται ότι είχε αντιληφθεί την ιστορική συγκυρία.
Πηγή: Ινφογνώμων Πολιτικά
Φέτος συμπληρώνονται 1000 χρόνια ἀπὸ τὴ μάχη τοῦ Κλειδίου (29-7-1014), ἀλλ’ ὑποπτεύομαι ὅτι τὸ γέγονος αὐτὸ θὰ περάσει ἀπαρατήρητο ἀπὸ τὴν πολιτεία, λόγῳ τῆς «Μεττερνιχείου» καὶ δαιμονίου, ὄντως, πολιτικῆς ποὺ ἀκολουθεῖ ἔναντι τῶν γειτόνων μας: να μὴ δυσαρεστήσουμε τοὺς Βούλγαρους καὶ τοὺς Σκοπιανοὺς ἐν ὀνόματι τῆς καλῆς γειτονίας!
Καὶ ὅμως ἡ μάχη τοῦ Κλειδίου εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ κορυφαῖα στρατιωτικὰ γεγονότα τῆς ἱστορίας τῆς Αὐτοκρατοριας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ποὺ ἀπὸ τοὺς Δυτικούς, καὶ συγκεκριμένα ἀπὸ τὸν Ἱερώνυμο Βόλφ, τὸ 1562, ὀνομάσθηκε κακῶς Βυζαντινή.
Τὸν ὅρο Αὐτοκρατορία τῆς Κωνσταντινουπόλεως οἱ Βολλανδιστές, Ἰησουίτες μοναχοί, ποὺ ἐκδίδουν τὰ «Acta Sanctorum», ἔχουν κατακυρώσει ὑπὲρ τῶν Φραγκων ποὺ βασίλευσαν στὴν Βασιλεύουσα μετὰ τὴν πρώτη ἅλωση (1204-1261). Τὶς ἐνστάσεις μας ὡς πρὸς αὐτὸ διατυπώνουμε στὸ βιβλίο μας «Ἡ Αὐτοκρατορία τῆς Κωνσταντινουπόλεως-Ἀπὸ τὴν Ἁγία Σοφία τοῦ Κωνσταντίνου στὴν Ἁγία Σοφία τοῦ Ἰουστινιανοῦ» (ἐκδ. Ἰ. Σιδέρης, Ἀθῆνα 2012).
Ἐπανερχόμενοι στὴν περιώνυμη αὐτὴ μάχη, πρέπει νὰ τονίσουμε ὅτι ἦταν ἕνα γεγονός ποὺ εἶχε τεράστιες πολιτικὲς προεκτάσεις σὲ ὅλο τὸ χῶρο τῆς Βαλκανικῆς καί ποὺ ὁ ἀπόηχός του φθάνει ὥς τὶς ἡμέρες μας, ἀφοῦ οἱ Σκοπιανοὶ καὶ οἱ φιλοσκοπιανοὶ ἱστορικοὶ θεωροῦν τὴ σύγκρουση τοῦ Σαμουὴλ καὶ τῆς Αὐτοκρατορίας τῆς Κων/πόλεως ὄχι σὰν σύγκρουση τῆς ἑλληνόφωνης καὶ ἑλληνόμορφης κατ’ οὐσίαν καὶ παιδείαν αὐτοκρατορίας μὲ τὸ ἀρτισύστατο κράτος τῆς Βουλγαρίας ἀλλὰ σὰν ἕναν πόλεμο ἐνάντιον τῶν … Μακεδόνων! Ποὺ ἦσαν πρόγονοι αὐτῶν …! Καὶ ἀσφαλῶς ἦσαν πρόγονοι ὄχι, ὅμως, σὰν Μακεδόνες ἀλλ’ ὡς Σλάβοι καὶ πιὸ εἰδικὰ Βούλγαροι. Μὲ ἄλλα λόγια οἱ Σκοπιανοι θεωροῦν τὸν Σαμουὴλ σὰν «Μακεδόνα», ποὺ ἕνωσε, ὅπως οἱ «προπάτορές» τους Φίλιππος καὶ Ἀλέξανδρος ὑπὸ τὴν ἐξουσία του ὅλα τὰ μέρη τῆς Μακεδονίας καὶ τῆς Ἑλλάδος μέχρι τὸν Ἰσθμὸ καί, ἀκολουθώντας τὸ παράδειγμά τους, ἄρχισε πόλεμο ἐναντίον τῆς Ἀνατολῆς!
Αὐτὸ μᾶς ὑποχρεώνει νὰ κάνουμε μία ἀναγωγὴ στὰ περὶ τῆς καταγωγῆς τοῦ Σαμουήλ. Οἱ ἐγκυρότεροι Ἕλληνες καὶ ξένοι ἱστορικοὶ ἀμφισβητοῦν καὶ τὴν βουλγαρικότητα τοῦ Σαμουήλ! Δὲν δέχονται πὼς ἦταν ἀπόγονος τοῦ Ἀσπαροὺχ (πρώτου Βούλγαρου ἡγεμόνα), οὔτε πὼς ἡ μάνα του ἦταν κόρη τοῦ φοβεροῦ βασιλιᾶ τῶν Βουλγάρων, τοῦ Συμεών. Ἡ ἐπικρατέστερη ἄποψη ἦταν πὼς ὁ Σαμουὴλ ἦταν ἀρμενικῆς καταγωγῆς, ἄποψη ποὺ πρωτοδιατύπωσε ὁ Ἀρμένιος ἱστορικὸς Στέφανος τοῦ Τωρόν,
ποὺ ἦταν σύγχρονος τῶν γεγόνοτων. Τὸ βέβαιο εἶναι ὅτι οἱ τέσσερις ἀδερφοί, οἱ λεγόμενοι Κομητόπουλοι, ποὺ ἀναστάτωσαν τὴν Βαλκανικὴ καὶ ἀπείλησαν τὴν Αὐτοκρατορία, ἦσαν παιδιὰ τοῦ «κόμη» Νικολάου καὶ τῆς Ῥιψίμης. Τὸ ὄνομα τῆς μητέρας εἶναι δηλωτικὸ ἀρμενικῆς καταγωγῆς. Ἀπὸ τὸ ἀξίωμα τοῦ πατέρα τους ὀνομάστηκαν Κομητόπουλοι. Ἀπὸ τὰ τέσσερα ἀδέλφια, ποὺ εἶχαν στασιαστικὲς τάσεις, τὰ τρία σκοτώθηκαν: ὁ Δαβὶδ σκοτώθηκε στὴν τοποθεσία Καλὴ Δρῦς τῆς Δυτ. Μακεδονίας, ὁ Μωυσῆς σκοτώθηκε ἀπὸ στρατιῶτες τοῦ αὐτοκρατορικοῦ στρατηγοῦ Λέοντα Μελισσηνοῦ, ἐνῶ ὁ Ἀαρών, ποὺ μετὰ ἀπὸ κάποιες ταλαντεύσεις, μεταπήδησε στὸ στρατόπεδο τῶν αὐτοκρατορικῶν, δολοφονήθηκε ἀπὸ μέλη τῆς οἰκογένειάς του. Ἀπέμεινε μόνος ὁ ἰκανώτερος καὶ πλέον ἐπίφοβος γιὰ τὴν Αὐτοκρατορία, ὁ τρομερὸς Σαμουήλ.
Ὁ Σαμουὴλ ἦταν ὁ νεώτερος γυιὸς τοῦ κόμητος (διοικητὴ) τῆς Δυτ. Μακεδονίας Νικολάου. Ἐπωφελούμενος ἀπὸ τὶς συγκρούσεις τοῦ αὐτοκράτορα Ἰωάννη Τσιμισκῆ (969-976) ἐναντίον τῶν Ῥώσων, κυρίως ὅμως ἀπὸ τὴν ἐμπλοκὴ τοῦ νέου αὐτοκράτορα Βασιλείου Β΄ (976-1025) σὲ πόλεμο ἐναντίον τῶν ἰσχυρῶν στρατηγῶν Βάρδα Σκληροῦ καὶ Βάρδα Φωκᾶ, ποὺ ἐκπροσωποῦσαν τὴν ἰσχυρὴ τάξη τῶν «Δυνατῶν» (μεγαλογαιοκτημόνων), ξεσήκωσε τὸν βουλγαρικὸ πληθυσμὸ καὶ ὀργάνωσε ἰσχυρὸ στρατό. Στὸν στρατὸ τοῦ Σαμουὴλ προσεχώρησαν ὁ εὐνοῦχος γυιὸς τοῦ Βούλγαρου βασιλιᾶ Πέτρου, ὀνομαζόμενος Βόρις μὲ τὸν ἀδελφό του Ῥωμανό, ποὺ διέφυγαν ἀπὸ τὴν Κων/πολη. Κέντρο τοῦ Σαμουὴλ ἦταν ἡ περιοχὴ Πρεσπῶν καὶ Ἀχρίδας. Σιγὰ-σιγὰ ἡ ἐξουσία τοῦ Σαμουὴλ ἀπλώθηκε μέχρι τοῦ Ἰσθμοῦ. Κατὰ τὶς ἐπιδρομὲς κατελήφθη καὶ ἡ Λάρισα· ὁ πληθυσμός της μεταφέρθηκε στὸν Βορρᾶ, ἐνῶ τὰ λείψανα τοῦ πολιούχου ἁγίου τῆς πόλης, τοῦ Ἀχιλλίου, μεταφέρθηκαν στὴ νησῖδα τῆς Πρέσπας, ὅπου σῴζονται ἐρείπια τῆς ὀμώνυμης Βασιλικῆς (ναὸς ῥυθμοῦ Βασιλικῆς).
Ὁ Βασίλειος Β΄, ἀφοῦ τελείωσε ἐπιτυχῶς τὸν πόλεμο κατὰ τῶν στασιαστῶν στρατηγῶν, ἀνέλαβε προσωπικὰ τὸν πόλεμο κατὰ τοῦ Σαμουὴλ ποὺ εἶχε αὐτοανακηρυχθεῖ «τσάρος τῶν Βουλγάρων» (Τὸ πῶς οἱ Βούλγαροι βαφτίζονται «Μακεδόνες ἀπὸ τοὺς σημερινοὺς Σκοπιανοὺς πολιτικοὺς καὶ ἱστορικοὺς εἶναι κάτι ποὺ ἀνήκει ὄχι στὸν χῶρο τῆς ἱστορίας ἀλλὰ τῆς πολιτικῆς ἀλχημείας). Κάθε χρόνο ὁ Βασίλειος διενεργοῦσε αὐτοπροσώπως ἐκστρατεῖες ἐναντίον τοῦ Σαμουὴλ μὲ ἀντικειμενικὸ σκοπὸ νὰ περιορίσει τὸν χῶρο δράσης του, ὁ ὁποῖος χῶρος σταδιακὰ περιορίστηκε στὶς δύσβατες περιοχὲς τῆς ΒΔ Μακεδονίας. Ἀπὸ τὸ 1009 ὁ ἀγώνας γίνεται συνεχῶς σφοδρότερος. Ὁ Σαμουὴλ ὑποχώρει συνεχῶς καί, ἀδυνατώντας νὰ πολεμήσει σὲ ἀνοικτὸ πεδίο, ὀχυρώνει διάφορα στενά, γιὰ νὰ ἐμποδίσει τὴ διάβαση τῶν στρατευμάτων τοῦ Βασιλείου. Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ ἦταν καὶ τὸ Στενὸ τοῦ Κλειδίου, μεταξὺ Σερρῶν καὶ Μελενίκου. Στο σημεῖο αὐτὸ ἐπρόκειτο νὰ δοθεῖ ἡ μάχη ποὺ ἔκρινε τὸν πολυετῆ πόλεμο ἀνάμεσα στὴν Αὐτοκρατορία τῆς Κων/πόλεως καὶ τοὺς Βουλγάρους.
Στὴν κλεισωρεία αὐτὴ καιροφυλακτοῦσε ὁ Σαμουὴλ γιὰ νὰ παγιδεύσει τὸν αὐτοκρατορικὸ στρατό. Ἀλλ’ ὁ στρατηγὸς Νικηφόρος Ξιφίας, ἀντὶ νὰ μπεῖ στό στενό, πέρασε πάνω ἀπὸ τὸ βουνό, ὑπερκέρασε τὶς βουλγαρικὲς δυνάμεις καὶ βρέθηκε στὰ νῶτα τους. Οἱ Βούλγαροι, ὅπως ἦταν φυσικό, αἰφνιδιάστηκαν ἀπὸ τὸν ἐλιγμὸ καὶ τὴν ἀριστοτεχνικὴ τακτικὴ τῆς ἐμμέσου προσπελάσεως. Ὁ ἱστοριογράφος Κεδρηνὸς ὀνομάζει τὸ βουνὸ Βαλάθιστα. Ἡ μάχη διεξήχθη ὡς ἑξῆς: ὁ Βασίλειος κτύπησε τοὺς Βούλγαρους κατὰ μέτωπον καὶ ὁ Νικηφόρος Ξιφίας ἀπὸ τὰ νῶτα. Στὴ μάχη σκοτώθηκε καὶ ὁ στρατηγὸς Νικηφόρος Βοτανειάτης, παπποὺς τοῦ μετέπειτα αὐτοκράτορα. Ὅταν ὁ Βασίλειος ἄρχισε νὰ εἰσχωρεῖ στὸ στενό, οἱ Βούλγαροι κυριεύθηκαν ἀπὸ πανικό. Ἡ μάχη μεταβλήθηκε σὲ σφαγή. Οἱ αἰχμάλωτοι ἦσαν χιλιάδες. Κατὰ τὸν Κεδρηνό, ὁ Βασίλειος, ἐφαρμόζοντας παλαιὰ σκληρὴ πολεμικὴ τιμωρία, τύφλωσε 15.000, ἀφήνοντας ἀνὰ 100 τυφλοὺς ἕναν μονόφθαλμο γιὰ νὰ τοὺς ὁδηγήσει στὴν Βουλγαρία.
Ὁ Παπαρρηγόπουλος, ἐρμηνεύοντας τὴν πράξη τοῦ Βασιλείου, λέγει πὼς ἀνάλογα ἔπραξαν σὲ νεωτέρους χρόνους οἱ Ἄγγλοι κατὰ τῶν καθολικῶν Ἰρλανδῶν, μὲ τὴ διαφορὰ ὅτι οἱ Ἀγγλοι πρῶτα ἐδίκαζαν καὶ μετὰ ἐκτελοῦσαν, ἐνῶ γιὰ τὴν τιμωρία ποὺ ἐπέβαλε ὁ Βασίλειος γράφει πὼς ἐπρόκειτο «περὶ πράξεως γενομένης ἐν τῇ ἀκμῇ πολέμου μακροῦ, ἐναγωνίου, καταστρεπτικοῦ, ὑπὸ τὸ κράτος πάθους ἀκαριαίου καὶ ἀκατασχέτου, ὑπὸ τοῦ ὁποίου καταλαμβάνονται πολλάκις οἱ στρατηγοί» (Κων/νος Παπαρηγόπουλος: «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους», ἐκδ. Ἐλευθερουδάκη, τ. Δ΄, σ. 194). Ὁ Γάλλος ἱστορικὸς I. Brehier («Vie et mort de Byzance», σ. 230) ἀποδίδει τὸ γέγονος στὴν ἰδιοσυγκρασία τοῦ Βασιλείου, ὁ ὁποῖος ἑξαγριωνόταν καὶ γινόταν ἐκδικητικός, ὅταν ἀντιμετώπιζε ἀντιπάλους ὠμοὺς καὶ ἀπίστους. Προσωπικὰ -χωρὶς να ἐπιδοκιμάζουμε τὴν πράξη-πιστεύουμε ὅτι πρόκειται γιὰ μία ἐνέργεια σύγχρονου πολιτικοῦ ρεαλισμοῦ. Ὁ Βασίλειος ἐφάρμοζε κάπως πιὸ πρωτόγονα-γιατὶ δὲν εἶχε τὰ σύγχρονα μέσα-αὐτό ποὺ ἐφαρμόζεται καὶ στὰ νεοτέρα χρόνια, ὡς τὶς ἡμέρες μας.
Ἄλλωστε, καὶ γιὰ τὰ σημερινὰ δεδομένα ἡ ἠθικὴ τῆς πολιτικῆς εἶναι ἡ ἀποτελεσματικότητα. Καὶ τὸ ἀποτέλεσμα τότε ὑπῆρξε ἀκαριαῖο. Ὁ Σαμουήλ, ποὺ διασώθηκε στὴν Πρίλαπο (Πέρλεπε), μόλις ἀντίκρυσε τὸ οἰκτρὸ θέαμα, πέθανε μετὰ λίγο ἀπὸ τὴ θλίψη του. Ὁ Βασίλειος, μετὰ τὴ νίκη του καὶ τὴν πλήρη ὑποταγὴ τῆς Βουλγαρίας, ὀνομάστηκε Βουλγαροκτόνος. Ἂν πολεμοῦσε, νικοῦσε καὶ τιμωροῦσε ἀπηνῶς Μακεδόνες, ὅπως διατείνονται οἱ Σκοπιανοί, θὰ ὀνομαζό-ταν…Μακεδονοκτόνος! Ἀλλὰ Μακεδὼν ὀνομάζεται αὐτός, ὡς προερχόμενος ἀπὸ τὴ λεγομένη Μακεδονικὴ δυναστεία.
Ἡ νικηφόρα πορεία τοῦ Βασιλείου συνεχίστηκε. Κατέλαβε τὸ Μελένικο, τὴν Πρίλαπον, τὸ Στυπεῖον (σημ. Ἱστίω), τὰ Μογλενὰ (ἀρχαία Ἀλμωπία) καὶ προχώρησε ὡς τὴν Ἀχρίδα, ὅπου βρίσκονταν τὰ ἀνάκτορα τοῦ Σαμουήλ. Παρὰ τὴν ἀντίσταση ποὺ συνάντησε στὰ διάφορα φρούρια, φέρθηκε στὸ μετέπειτα διάστημα μεγαλόψυχα πρὸς τοὺς Βούλγαρους αἰχμαλώτους καὶ πρὸς τὸν λαό. Τὴν ἴδια μεγαλοψυχία ἔδειξε πρὸς τοὺς συγγενεῖς τοῦ Σαμουήλ.
Ἡ ἀντίσταση τῶν Βουλγάρων κράτησε ὡς τὸ 1018. Μετὰ τὴν πλήρη ὑποταγή, ὁ Βασίλειος χώρισε τὴ Βουλγαρία σὲ δύο «θέματα» (διοικήσεις): τὸ Παρίστριο θέμα καὶ τὸ θέμα Βουλγαρίας, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦσαν τμήματα τῆς Αὐτοκρατορίας. Καταργήθηκε ἐπίσης τὸ βουλγαρικὸ πατριαρχεῖο καὶ οἱ ἐπισκοπές του ὑπαχθήκανε στὴ νέα αὐτοκέφαλη Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀχρίδος. Ἐπειδή, ὅμως, στὸ θέμα Βουλγαρίας καὶ στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀχρίδος ὑπαχθήκανε ἑλληνικὲς περιοχὲς καὶ μητροπόλεις (μητρόπολη Λαρίσης), αὐτὸ ἔδωσε σὲ νεωτέρους χρόνους λαβὴ στοὺς Βούλγαρους ἐθνικιστὲς γιὰ διεκδικήσεις εἰς βάρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ.
Μετὰ τὸν στρατιωτικὸ του θρίαμβο, ὁ Βασίλειος πραγματοποίησε περιοδεία ἀνὰ τὴν Αὐτοκρατορία. Τότε ἐπισκέφθηκε καὶ τὴν Ἀθήνα καὶ προσευχήθηκε στὸν Παρθενῶνα, ποὺ εἶχε γίνει χριστιανικὸς ναὸς (Παναγία ἡ Ἀθηνιώτισσα). Ἡ συμβολικὴ αὐτὴ ἐνέργεια, τὴν ὁποία ὕμνησε μὲ λαμπροὺς στίχους ὁ Παλαμᾶς στὴ «Φλόγα τοῦ Βασιλιᾶ», δείχνει πὼς ὁ Βασίλειος εἶχε συνείδηση «ῥίζας». Μὲ τὸ προσκύνημά του στὸν Παρθενῶνα ἔδενε μέσα του τὴν ἀρχαιότητα καὶ τὸν Χριστιανισμό. Καὶ στὸν πόλεμο, ποὺ μόλις τελείωσε, ἔδωσε ἕναν χαρακτῆρα οἰονεῖ ἐθνικό.
Ἡ μάχη τοῦ Κλειδίου καὶ ἡ συντριβὴ τοῦ Σαμουὴλ ἀπήλλαξε τὴν Αὐτοκρατορία ἀπὸ ἕναν ἐπίφοβο ἐχθρὸ γιὰ διάστημα δύο αἰώνων. Στὸ διάστημα αὐτὸ ἡ Βασιλεύουσα ἀντιμετώπισε πλῆθος ἐπιδρομῶν. Ἂν σὲ αὐτοὺς προσετίθεντο καὶ οἱ Βούλγαροι, τότε ἡ κατάρρευσή της θὰ εἶχε ἐπέλθει πολὺ ἐνωρίτερα.
(Μια μυθιστορηματική αφήγηση που φωτίζει το πρόσωπο του τελευταίου μαρτυρικού Αυτοκράτορα της Ρωμανίας, βασισμένη σε ιστορικές αναφορές)
Φέτος συμπληρώνονται 561 χρόνια, από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Το γεγονός ήταν τεράστιας σημασίας στην εποχή του. Ο απόηχος του, ακόμη και σήμερα, δεν έχει κοπάσει. Οι συνέπειες του ήταν τεράστιες για την ιστορική εξέλιξη των πραγμάτων στην Ευρώπη και στην Εγγύς Ανατολή. Για το Έθνος μας, ακόμη περισσότερο, σήμανε την κατάλυση της πολιτικής μας ανεξαρτησίας, αφού η Κωνσταντινούπολη, ήταν η χιλιόχρονη πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας μας.
Φανταστείτε, λοιπόν, κάποιον, να πετάει μια μεγάλη πέτρα στα νερά μιας μικρής λίμνης. Οι κυματισμοί των ομόκεντρων κύκλων, απλώνονται ολόγυρα και φτάνουν μέχρι τις όχθες. Όσο πιο κοντά στο σημείο της ρίψης, είναι ο κυματισμός, τόσο πιο ισχυρός είναι. Όσο πιο μακριά, τόσο πιο ανεπαίσθητος. Αυτή η εικόνα μας είναι χρήσιμη, αν στον ορισμό του γεγονότος, της ρίψης δηλαδή της πέτρας (ενέργεια-αιτία) και των κυματισμών (αποτέλεσμα), αντικαταστήσουμε τους κατά αναλογία παρανομαστές, με τις έννοιες των διαστάσεων, του χώρου και του χρόνου. Έτσι, μπορούμε να αποκτήσουμε μια πολύ καλή αναπαράσταση του τρόπου με τον οποίο, ένα ιστορικό γεγονός, προϊόντος του χρόνου εξελίσσει τις συνέπειες του στο χώρο. Και το ίδιο συμβαίνει με το κάθε τι, μικρό ή μεγάλο γεγονός, πράξη, ενέργεια ακόμη και λόγο.
Όμως, η άλωση της Πόλης σήκωσε κύματα! Και τα κύματα αυτά, αν και πιο μικρά τώρα, πιο αδύναμα, συνεχίζουν ωστόσο να μεταφέρουν την ιστορική μνήμη. Ακόμη εξελίσσονται, καθώς φτάνουν στις «όχθες» μας. Έχω όμως την αίσθηση, ότι δεν θα προλάβουν να ηρεμήσουν. Ένα άλλο «χέρι», ίσως είναι έτοιμο να ρίξει πάλι μια πέτρα στη λίμνη. Αυτήν τη φορά, ίσως από άλλη πλευρά.
Ωστόσο, δεν είχα σκοπό να γράψω ένα συμβατικό ιστορικό άρθρο για την Άλωση. Ζωγράφος είμαι, όχι ιστορικός. Για το λόγο αυτό, θα επιχειρήσω να φωτίσω το πρόσωπο του τελευταίου μαρτυρικού αυτοκράτορα, σα να πρόκειται για ένα πορτρέτο της τραγικότητας. Διότι, το όνομα που έρχεται δεύτερο στο νου, μετά από την Αγία Σοφία, μιλώντας για την Άλωση, είναι το όνομα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Όλοι μιλούν για την Πόλη και τον αυτοκράτορα, δεν ξέρω όμως κάποιον που να εστίασε ποτέ στον άνθρωπο. Έτσι, δεν με ενδιαφέρουν τώρα η Πόλη, και οι συμπλεκόμενοι στρατιώτες. Αυτά τα αφήνω, όπως στο έργο μου, σε δεύτερο επίπεδο. Τώρα με ενδιαφέρει μόνο εκείνος. Όπως τον φαντάστηκα και τον ζωγράφισα. Μόνος, λαβωμένος, ηθικά αήττητος. Λίγο πριν περάσει στην αιωνιότητα της δόξας και της τιμής. Ένας Μάρτυρας του Έθνους.
Θα ήθελα να δούμε για λίγο τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, σαν έναν απλό άνθρωπο. Έναν από εμάς. Κάποιον, που το πικρό πεπρωμένο του, ήθελε να είναι εκείνος, ο τελευταίος Βασιλέας μιας χιλιόχρονης αυτοκρατορίας. Πίσω από τους τίτλους και τα αξιώματα. Πίσω από τους θρύλους και τις παραδόσεις. Πίσω από την ασπίδα και την περικεφαλαία του. Είναι ο άνθρωπος και η ψυχή του. Για αυτά θα σας μιλήσω.
‘Εγινε Δεσπότης του Μυστρά, απελευθέρωσε τον Μωριά και ανέβηκε στον θρόνο μόνο για 4 χρόνια, τα τελευταία. Αποδείχθηκε ο πιο κατάλληλος, για όσα είχε ανάγκη η αυτοκρατορία εκείνες τις στιγμές, και ήταν ο πιο άξιος από τους αδελφούς του. Ήταν 49 χρόνων, όταν έπεσε ηρωϊκά μαχόμενος μπροστά στα τείχη της πόλης. Ήταν ακόμη εκείνος, που σαν αμνός, έπρεπε να πληρώσει με το αίμα του, όλες τις αμαρτίες της αυτοκρατορίας και της μακραίωνης παρακμής της, για την οποία ο ίδιος ήταν ανεύθυνος. Φαντάζεστε την πίκρα του, όταν έβλεπε ότι αυτή η βραδυφλεγής βόμβα αιώνων, ήταν έτοιμη πια να σκάσει στα χέρια του; Το βάρος που έπεφτε πάνω στους ώμους του, να υπερασπίσει την αβοήθητη Πόλη και ό,τι είχε απομείνει, από την πάλαι ποτέ κραταιά και λαμπρή αυτοκρατορία; Και από που να ζητήσει βοήθεια;
Μπορείτε να φανταστείτε τη λύπη του, να είναι αναγκασμένος να τριγυρνάει στη Δύση ταπεινωμένος; Να φιλάει τις κατουρημένες ποδιές, να υπόσχεται Ένωση που δεν πίστευε, για να εξασφαλίσει τη βοήθεια που θα έσωζε την Βασιλεύουσα του. Ένα ένδοξο απομεινάρι, που η πριγκιπική του μοίρα του κληρονόμησε, ως ένα πολύτιμο μαργαριτάρι. Και αυτό το ερείπιο που παρέλαβε, το αγάπησε. Έτσι όπως ήταν. Για αυτό που υπήρξε. Διότι γνώριζε την απόλυτη αξία που είχε η Πόλη για το Έθνος του, και πως ήταν το διαμάντι στο στέμα του. Και την αγάπησε τόσο, που έδωσε και τη ζωή του για αυτήν.
Φαντάζεστε τη μοναξιά του; Ήταν Βασιλέας αυτός και απόλυτος μονάρχης. Έπαιρνε μόνος τις αποφάσεις, που καθόριζαν το μέλλον εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων και της Κωνσταντινούπολης. Δεν ήταν Δημοκρατία, ώστε να ψάχνει έπειτα συνενόχους για την καταστροφή. Η ευθύνη ήταν όλη δική του. Και η ευθύνη αυτή, σημαίνει απέραντη μοναξιά και ας είχε εκατό συμβούλους. Και την ανέλαβε.
«Ο θάνατος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου», (Λεπτ)
Φαντάζεστε την θλίψη του, καθώς έβλεπε να καταρρέουν γύρω του τα πάντα; Όλος ο κόσμος του! Όσα γνώριζε, όσα είχε ζήσει και όσα του είχαν διηγηθεί οι παλαιότεροι. Τόσο καιρό πολιορκία, να τριγυρνάει στα συμβούλια και στις επάλξεις, να βλέπει το λαό του ταλαιπωρημένο στους δρόμους και στις πλατείες, πεινασμένο, πληγωμένο, εξουθενωμένο από τις ανάγκες και τις κακουχίες της πολιορκίας. Όλα αυτά τα έβλεπε. Μάτωνε η ψυχή του. Όλοι αυτόν κοίταζαν. Από αυτόν περίμεναν τη λύση στη δυστυχία τους. Όμως, δεν άφησε τα συναισθήματα να αδυνατίσουν τη θέληση του. Και αυτό, θα πρέπει επίσης να το εκτιμήσουμε στην σκιαγραφία που κάνουμε, φωτίζοντας τον χαρακτήρα του ανθρώπου, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Τη δύναμη του χαρακτήρα του, δηλαδή, και την ακλόνητη αποφασιστικότητα και σταθερότητα που έδειξε. Στοιχεία, στην φθορά των οποίων, αποσκοπούσε και ήλπιζε μάταια ο εχθρός.
Κουρασμένος και ο ίδιος από τις αλλεπάλληλες επιθέσεις. Αδυνατισμένος και άγρυπνος, με μαύρους κύκλους γύρω από τα μάτια. Που χρόνος να κοιμηθεί; Ο φολιδωτός θώρακας, έχει γίνει πια ένα με το δέρμα του. Η ένταση είναι καθημερινή και ασταμάτητη. Οι πυρκαγιές και η επιδιόρθωση των τειχών, απαιτούν συνεχή εποπτεία. Οι επάλξεις και οι υπερασπιστές έχουν ανάγκη από την ηθική τόνωση που δίνει εκεί η βασιλική παρουσία. Ο Κωνσταντίνος, είναι πολεμιστής και το σπαθί του κόβει. Βασίζεται στον εαυτό του και έχει την βεβαιότητα, πως και οι σύντροφοι του είναι αποφασισμένοι. Δεν ήταν από εκείνους, που κάθονται στην ασφάλεια και από μακριά δίνουν εντολές σε ανθρώπους αποκτηνωμένους και φοβισμένους, όπως ο Μωάμεθ! Ο Κωνσταντίνος έχει μόνο συντρόφους, όπως ο Ιουστινιάνι, ο Φραντζής κα, που θα έδιναν την ζωή τους για αυτόν. Όπως και την έδωσαν πολλοί.
Τον φαντάζεστε να κλαίει σιωπηλά; Βαθιά μεσάνυχτα, στην ησυχία του δώματος, μόνος απέναντι στον Πλάστη Του. Προσευχόμενος για την σωτηρία της Πόλης του, από τα δόντια των αλλόδοξων βαρβάρων της στέπας. Ή μήπως, μια τέτοια λεπτομέρεια, δεν ταιριάζει στη δυναμική εικόνα του ήρωα; Σας φαίνεται δύσκολο, να αφήσετε τη στερεότυπη εικόνα της εξιδανίκευσης, που περιβάλλει πάντα ένα ένδοξο ιστορικό πρόσωπο, και που το μεταμορφώνει σε μια ψυχρή ανέκφραστη οντότητα, υπερανθρώπου φύσεως; Ναι, μπορεί και να έκλαψε, λοιπόν! Αλλά αυτό τον έκανε δυνατό και όχι αδύναμο. Τον έκανε απλά ανθρώπινο. Τακτοποίησε τις «εκκρεμότητες» του με τον Θεό. Ήταν έτοιμος, πλέον, να αντιμετωπίσει το πεπρωμένο του!
Τι λέτε; Σαν άνθρωπος, δεν θα σκέφτηκε, έστω και για μια μόνο στιγμή τη συνθηκολόγηση και τη σωτηρία, πριν απωθήσει με αποστροφή τη σκέψη αυτή; Γνωρίζετε, κάποιον, που να αγαπά τον θάνατο περισσότερο από την ζωή; Που, αν μπορούσε να αποφύγει τον χάροντα, δεν θα το έκανε; Σίγουρα, θα το σκέφτηκε! Είναι ανθρώπινο. Αρκεί που κοίταζε ψηλά από τα τείχη τα πολυάριθμα στίφη των Οθωμανών, που έμοιαζαν να είναι ατέλειωτοι, όσοι και αν σκοτώνονταν. Οι δικοί του λιγόστευαν. ήταν περίπου 7-8.000. Εμείς δεν τα γνωρίζουμε αυτά στα χρόνια μας, έτσι είμαστε εύκολοι στις κρίσεις και στα λόγια μας.
Δεν ξέρουμε πως είναι, να τρέμουν τα γόνατα από το φόβο του θανάτου, να χτυπάνε τα σωθικά από την ένταση και την αδρεναλίνη. Να φεύγουν κεφάλια, γύρω σου, πόδια, χέρια, να ανοίγουν κοιλιές. Μεταλλικοί ήχοι σπαθιών και κρότοι κανονιών και τηλεβόλων. Και πάνω από όλα, αυτές οι μυριόστομες εφιαλτικές κραυγές, σε όλες τις γλώσσες, τα ουρλιαχτά του πόνου ή της παράνοιας του φόβου, που μεταβάλλεται σε απεγνωσμένη ηχητική επιθετικότητα. Να ξέρεις, ότι είναι πολύ πιθανόν να μην επιζήσεις. Ακόμη χειρότερα, να προβλέπεις, πως σίγουρα θα σκοτωθείς. Εδώ σε θέλω κάβουρα! Πολλών τα πόδια τρέμουν, άλλοι τα κάνουν πάνω τους, κάποιοι άλλοι δεν καταλαβαίνουν τίποτα, μερικοί το ευχαριστιούνται κιόλας.
Στο κάτω-κάτω, τόσες προτάσεις του είχε κάνει ο Μωάμεθ, θα μπορούσε να δεχθεί να παραδώσει την Πόλη, να εξευτελιστεί με ατιμωτικούς όρους, αλλά να διασώσει μια ευνουχισμένη βασιλεία και τη ζωή τη δική του και του λαού. Ποιος άλλος θα μπορούσε να τον κατηγορήσει, αν το έκανε, εκτός από τη συνείδηση του; Κανένας! Ήδη, πολλοί αξιωματούχοι του είχαν αποδεχθεί ανεπίσημα αυτή την άποψη. Άλλοι του είχαν προτείνει να τον φυγαδεύσουν από την Πόλη, ώστε να συνεχίσει τον αγώνα, συγκεντρώνοντας δυνάμεις (1) . Δεν το δέχθηκε. Απάντησε οριστικά όχι!
«Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοὶ δοῦναι οὔτ' ἐμὸν ἐστίν οὔτ' ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ• κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως άποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν»
Νέες αρετές της προσωπικότητας του, αναδεικνύονται τώρα. Αξιοπρέπεια, φιλότιμο, ανδροπρέπεια, αντίληψη της ιστορικότητας των στιγμών. Αυτό και μόνο, καθιστά τον θάνατο του συνειδητή θυσία, όπως ακριβώς του Λεωνίδα και του Παπαφλέσσα. Αυτοί οι τρεις, ως παραδείγματα θυσίας, συνδέονται, και όχι τυχαία, αντιπροσωπεύουν τις τρεις εποχές του Έθνους μας. Την αρχαία, τη μεσαιωνική και τη νεώτερη.
Είναι, όμως και ευγενής στον χαρακτήρα, φιλόφρων και ταπεινόφρων. Άξιος να αγαπηθεί. Ο Φραντζής, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας, μας πληροφορεί στο Χρονικό του για την Άλωση, ότι ο Κωνσταντίνος την τελευταία νύχτα συγκέντρωσε τους εξαντλημένους υπερασπιστές για να τους απευθύνει τον τελευταίο λόγο (2). Γράφει πως τους είπε, μεταξύ άλλων:
«Δεν έχω καιρό να πω περισσότερα· μοναχά το ταπεινωμένο σκήπτρο μου το αναθέτω στα χέρια σας, για να το διαφυλάξετε με προθυμία. Σας παρακαλώ ακόμα, και ζητώ την αγάπη σας, να είστε πειθαρχικοί στους στρατηγούς σας, τους δημάρχους και τους εκατόνταρχους, ο καθένας κατά την τάξη του, τη θέση του και την υπηρεσία του. Να ξέρετε τούτο: αν από μέσα από την καρδιά σας φυλάξετε τις εντολές μου, ελπίζω στο Θεό ότι θα λυτρωθούμε από την παρούσα δίκαιη απειλή του. Δεύτερον, σας περιμένει στον ουρανό το αδαμάντινο στεφάνι, και η μνήμη σας θα είναι αιώνια και άξια στον κόσμο».
Με αυτά τελείωσε τη δημηγορία του, ευχαριστώντας με δάκρυα και στεναγμούς το Θεό. Τους είπε τέλος: «Λοιπόν, αδερφοί και συμμαχητές, να είσαστε έτοιμοι το πρωί. Με τη χάρη και την αρετή που μας δώρισε ο Θεός και με τη βοήθεια της Αγίας Τριάδος, στην οποία αναθέτουμε “την πάσαν ελπίδα μας”. Θα κάνουμε τον εχθρό να φύγει κακήν κακώς και ντροπιασμένος από εδώ».
Ο,τι και αν εννοούσε ο Κωνσταντίνος, μιλώντας για την «δίκαια απειλή Του», το πιο πιθανό είναι, ότι πέρα από τις γενικότητες, αναφερόταν στην λανθασμένη προσπάθεια που κατέβαλε για την Ένωση των Εκκλησιών και την υποταγή στον Πάπα, κάνοντας μάλιστα το γνωστό «συλλείτουργο» του Δεκεμβρίου του 1452. Είναι αξιοσημείωτο, πως από τότε, ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας, είχε μείνει αλειτούργητος, σα μαγαρισμένος, μέχρι τη νύχτα που αναφέρθηκε πιο πάνω, στις 28 Μαϊου του 1453! Επί 6 ολόκληρους μήνες, η Αγία Τράπεζα έμεινε χωρίς την αναίμακτη Θυσία, και κανένα πόδι πιστού δεν πέρασε το κατώφλι της! Αυτό είναι τεράστιας σημασίας γεγονός, για τα δεδομένα της Αυτοκρατορίας. Δυστυχώς, όμως, παραβλέπεται ως λεπτομέρεια, επειδή αγγίζει τα όρια του μεταφυσικού. Και όμως, οι ιστορικοί των γεγονότων, αυτόπτες οι ίδιοι, όπως ο Κριτόβουλος (από την πλευρά των Οθωμανών), έχουν καταγράψει με ακρίβεια και αντικειμενικότητα τις διάφορες αρνητικές «θεοσημείες», που λάμβαναν χώρα στην Πόλη, λίγες ημέρες πριν από την Άλωση (3). Ο Θεός είχε εγκαταλείψει πλέον την Πόλη, αλλά πρώτα τον είχαν εγκαταλείψει οι ίδιοι οι άνθρωποι.
Και συνεχίζει ὁ φραντζῆς:
«Μὲ δάκρυα στὰ μάτια ὅλοι ἀπαντοῦν: «ἀποθάνωμεν ὑπὲρ τῆς Χριστοῦ πίστεως καὶ τῆς πατρίδος ἡμῶν». Καὶ ὁ Βασιλέας ἀκούγοντάς τους, μὴν συγκρατώντας οὔτε αὐτὸς πιὰ τὰ δάκρυά του, τοὺς εὐχαριστεῖ. Καὶ οἱ δυστυχεῖς Ρωμαῖοι, ἀκούοντες τὸν Βασιλέα, «καρδίαν ὡς λέοντες ἐποίησαν»· καὶ ἀγκαλιάζονταν δακρυσμένοι, συγχωροῦντες ὁ ἕνας τὸν ἄλλον.
Ὁ Βασιλέας, ἀκολουθούμενος ἀπὸ ἄλλους πολλοὺς ἐπῆγε στὴν Ἅγια-Σοφιὰ καὶ μετέλαβε τὰ ἄχραντα μυστήρια.
Καὶ μετὰ επέρασε ἀπὸ τὰ Ἀνάκτορα, γιὰ νὰ ἀποχαιρετίσει φίλους καὶ συγγενεῖς· «ἐν τῇδε τῇ ὥρᾳ τὶς διηγήσεται τοὺς τότε κλαυθμοὺς καὶ θρήνους τοὺς ἐν τῷ παλατίῳ; Εἰ καὶ ἀπὸ ξύλου ἄνθρωπος ἢ ἐκπέτρας ἦν, οὐκ ἐδύνατο μὴ θρηνῆσαι»
«Καὶ ἀναβὰς ἐφ᾿ ἵππου ἐξήλθομεν τῶν ἀνακτόρων περιερχόμενοι τὰ τείχη [...]»
Αλλάζουμε, λοιπόν, τώρα και εμείς το σκηνικό και ερχόμαστε στα τείχη. Ο Κωνσταντίνος με τον Φραντζή περιήρθαν τα τείχη και τα οχυρώματα, όπου λαϊκοί, γυναίκες και μοναχοί, βοηθούσαν στα γεμίσματα και στην πρόχειρη επιδιόρθωση των πεσμένων τειχών, στη μεταφορά λίθων και χώματος και στα πρόχειρα νοσοκομεία, όπου περιθάλπονταν οι εκατοντάδες πληγωμένοι. Ο Κωνσταντίνος εμψύχωνε τους πάντες με το ηθικό του μεγαλείο. Στο τέλος, όταν αποχωρίστηκαν εκείνη τη νύχτα της 28ης προς 29η Μαϊου, ήταν η τελευταία φορά που ο Φραντζής έβλεπε τον Κωνσταντίνο. Λίγο αργότερα, πριν προλάβουν να ξεκουραστούν, ξεκίνησε ξαφνικά η πρώτη μεγάλη επίθεση των Οθωμανών ατάκτων. Νωρίς τα χαράματα, νύχτα ακόμη. Ξύπνησε η κόλαση από τις χιλιάδες κραυγές τους. Πύρινες βολίδες φωτιάς διέσχισαν τον ορίζοντα και φώτισαν τον νυχτερινό ουρανό πάνω από την πόλη, προκαλώντας πυρκαγιές, καίγοντας ανθρώπους.
Ο Κωνσταντίνος, έτρεξε στο σημείο που είχε επιλέξει να υπερασπιστεί ο ίδιος, λόγω της αδύνατης θέσης του. Στην πύλη του Αγίου Ρωμανού, που απέναντι της είχε στήσει το τσαντήρι του ο Μωάμεθ. Πέταξε από πάνω του το μανδύα με τα αυτοκρατορικά διάσημα, που εμπόδιζε τις κινήσεις του και έμεινε μόνο με την πανοπλία του. Ίσος με τους άλλους. Κράτησε μόνο τα αυτοκρατορικά ερυθρά πέδιλα, με τους χρυσοκεντημένους Δικέφαλους Αετούς. Τράβηξε το ξίφος από την θήκη του και περιστοιχιζόμενος από την επίλεκτη φρουρά του, ανέβηκε στις επάλξεις. Για περισσότερες από δύο ώρες κράτησε η επίθεση των ατάκτων, που στο τέλος υποχώρησαν με μεγάλες απώλειες. Το ηθικό ήταν υψηλό, όμως η κούραση μεγάλη.
Λίγο πριν τα χαράματα επιτέθηκε το δεύτερο κύμα, αυτή τη φορά από τον τακτικό στρατό μαζί με ατάκτους. Σφαγή, τρόμος και πανικός! Σαν κύματα σπάζουν πάνω στα τείχη και συντρίβονται. Ο Κωνσταντίνος και οι περί αυτού, έρχονται σε άμεση επαφή με όσους Οθωμανούς καταφέρνουν να αναρριχηθούν στα τείχη. Τους ρίχνουν από τις σκάλες και τους πετσοκόβουν με τα σπαθιά. Δύο-τρεις φορές κινδύνεψε η ζωή του. Χιλιάδες βέλη και βόλια διασταυρώνονται στον αέρα. Αλίμονο σε όποιον βρεθεί στην πορεία τους. Έπειτα από το γλυκοχάραμα, το δεύτερο κύμα αποσυρόταν νικημένο και με τεράστιες ζημιές. Οι υπερασπιστές ήταν νικητές, αλλά αυτή η νίκη μεταφραζόταν σε πολύτιμες απώλειες και σε διαρκή κάματο. Οι Οθωμανοί ήταν ξεκούραστοι. Έτσι, μετά από την ανατολή του ηλίου, ξεκίνησε η τρίτη και τελευταία γενική επίθεση, με τα σώματα των δεκάδων χιλιάδων επίλεκτων Γενιτσάρων.
Τώρα, ο Κωνσταντίνος, μπροστά από την πύλη του Αγίου Ρωμανού, έχει μεταμορφωθεί σε έναν άγγελο του θανάτου, για όσους εχθρούς τυχαίνουν μπροστά του. Ο Ιουστινιάνης πληγώθηκε βαριά και εγκατέλειψε τη θέση του. Η πίεση είναι τώρα μεγαλύτερη. Οι εχθροί αμέτρητοι και ξεκούραστοι, μεθυσμένοι από τις υποσχέσεις για δώρα, εκ μέρους του Μωάμεθ. Σκοτώνει ασταμάτητα. Καθώς το αίμα πιτσιλάει πάνω του, με την έντονη μυρωδιά του σιδήρου στα ρουθούνια, παραμορφώνει την όψη του, τα γένια του, στη μορφή ματωμένου θηρίου. Ποτάμι ρέει το αίμα από τις επάλξεις. Υπερχειλίζει. Αγώνας άνισος, ανέλπιδος. Τα πλοία με την υποσχεμένη βοήθεια των Ευρωπαίων, δεν ήρθαν ποτέ (4). Οι σύντροφοι του γύρω, πέφτουν ένας-ένας. Η αντίσταση αραιώνει, τα ανοίγματα διευρύνονται, οι γραμμές σπάζουν. Κοιτάζει τριγύρω, ότι έχει μείνει μόνος, με ελάχιστους. Γνωρίζει πλέον, τι μέλλει γενέσθαι. Η τραγικότητα των στιγμών, τον μεταβάλλει σε μάρτυρα της ανθρώπινης φύσης. Έχει κτυπηθεί και ο ίδιος, οι δυνάμεις του πλέον τον εγκαταλείπουν. Είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει το φρικτό, αλλά ένδοξο τέλος, του ηττημένου από υπέρτερο εχθρό, βασιλέα. Σαν τον Λεωνίδα.
Λένε πως φώναξε, μένοντας ως το τέλος αξιοπρεπής και για να μη γίνει, είτε αυτόχειρας, είτε ως αιχμάλωτος, ο εμπαιγμός του βαρβάρου:
«Δεν υπάρχει ένας χριστιανός να μου πάρει το κεφάλι;»
Όμως, δεν υπάρχει κανείς! Οι ήχοι των σπαθιών σιώπησαν εκεί κοντά του. Όλα τέλειωσαν πια. Ο Κωνσταντίνος, αιμορραγώντας και με σπασμένο σπαθί, έχει γονατίσει, πλέον, δίπλα στα κουφάρια των σκοτωμένων Οθωμανών. Κάποιοι Γενίτσαροι τον βλέπουν μόνο, σαν γονατισμένο και πληγωμένο λέοντα και τον πλησιάζουν, με θράσος συνάμα και φόβο. Ευτυχώς, δεν αναγνωρίζουν ποιος είναι, μοιάζει με όλους τους άλλους. Έτσι, πέφτουν πάνω του σαν κοπάδι από ύαινες και τον αποτελειώνουν...
«Ο θάνατος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου»,(Λεπτ)
Τι να σκεφτόταν, τις τελευταίες εκείνες στιγμές; Ίσως όλη η ζωή του, να περνούσε με εικόνες, μπροστά από τα μάτια του. Ιδιαίτερα οι ευτυχισμένες και ανέμελες στιγμές. Μνήμες, που όπως λένε, βλέπουν αστραπιαία με την φαντασία τους, όσοι είναι πια κοντά στον θάνατο. Ίσως να θυμήθηκε τη στέψη του στον Μυστρά ή τον γάμο του, το 1428, στό κάστρο του Χλεμουτσίου της Γλαρέντζας, με την Θεοδώρα, κόρη του Φράγκου ηγεμόνα Τόκκο, που αληθινά την είχε αγαπήσει. Δυστυχώς, η άτυχη κοπέλα πέθανε ένα χρόνο μετά στό Σανταμέρι Αχαΐας. Τό 1441, μετά από επιμονή άλλων, και αφού είχε ξεπεράσει την απώλεια της Θεοδώρας, ξαναπαντρεύτηκε τήν Αικατερίνη, κόρη του Λατίνου άρχοντα της Λέσβου Γατελούζου. Αλλά κατά τήν διάρκεια της πολιορκίας, από τούς Τούρκους, του Παλαιοκάστρου της Λήμνου, η Ιταλίδα πριγκίπισσα, η οποία κυοφορούσε τό παιδί του, πέθανε σύμφωνα μέ τόν Schlumberger από τόν τρόμο της. Ατυχος, λοιπόν, ο Κωνσταντίνος, σέ όλες τίς φάσεις της ζωής του.
Η μέρα έλαμπε και ήταν ειρωνικά όμορφη. Μια λεπτομέρεια ασήμαντη τράβηξε την προσοχή του. Είναι εκπληκτικό, τι μπορεί να παρατηρήσει ένας άνθρωπος, τέτοιες στιγμές. Ένα μικρό αγριολούλουδο, είχε φυτρώσει ανάμεσα στις πέτρες του τείχους, στο σημείο που βρισκόταν εκείνος. Τόσοι και τόσοι είχαν σκοτωθεί τριγύρω του. Εκείνο, όμως, παρέμενε όμορφο μέσα στη ανθρώπινη φρίκη και ανέπαφο με το όμορφο γαλάζιο χρώμα του, να κάνει αντίθεση στις αμέτρητες κόκκινες στάλες του αίματος. Θυμήθηκε, τότε, πως είναι άνοιξη. Χαμογέλασε, καθώς το αίμα έτρεχε από το στόμα του...
Ύψωσε τα μάτια του προς τον ουρανό. Δεν ανήκε πια στη γη και στη ματαιότητα της. Του φάνηκε, μέσα στην παραίσθηση του μυαλού του, πως άκουσε να δονούν καμπάνες μελωδικές και φτερά αγγέλων να χτυπούν τον αέρα. Είδε μπροστά του να λάμπει ένα Φως και σκιές φωτεινές, να τον πλησιάζουν οι πρόγονοι. Σηκώθηκε να τις συναντήσει. Δυνατός, καθαρός, φωτεινός, με αστραφτερή πανοπλία. Κοίταξε πίσω του. Είδε το βασανισμένο κορμί του, ματωμένο, πεσμένο ανάσκελα ανάμεσα στα χαλάσματα και στα κουφάρια. Χαμογέλασε, καθώς μια φωνή υπερκόσμια ακούστηκε να λέει:
«Πάλι με χρόνια, με καιρούς...»
Πίνακας: Γεράσιμου Γερολυμάτου: «Ο θάνατος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου»,
λάδια σε καμβά, 125Χ100,2011.
1. Ο ανώνυμος συγραφέας του Ρωσσικού Χρονικού μας περιγράφει πως οι σύμβουλοι του Κωνσταντίνου τόν ικέτευαν νά δραπετεύσει από τήν Πόλη καί νά συναντήσει ή τόν Καστριώτη ο οποίος πολεμούσε στά βουνά της Ιλλυρίας, ή τά αδέλφια του Δημήτριο καί Θωμά στόν Μοριά καί μέ ενισχύσεις νά αναγκάσει τόν σουλτάνο νά λύσει τήν πολιορκία. Σύμφωνα μέ τό Ρώσσο χρονογράφο, οποίος πιθανώς νά ήταν καί αυτόπτης μάρτυρας η απάντηση του Αυτοκράτορα είχε ως εξής:
"Η συμβουλή υμών είναι εξαίρετος. Ευχαριστώ υμάς επ'αυτή, αλλά ουδέποτε θαποφασίσω νά εγκαταλείψω εν τοιαύτη συμφορά τόν κλήρο μου καί τάς αγίας εκκλησίας καί τήν πρωτεύουσαν, τόν θρόνον καί τόν λαό μου. Τί θά έλεγε περί εμού η οικουμένη; Σας ικετεύω απ'εναντίας, όπως ζητήσετε παρ'εμού νά μή σας εγκαταλίπω. Ναί, επιθυμώ ναποθάνω εδώ μεθ'υμών.
2. «Χρονικό» του Γεωργίου Σφραντζή, Ελληνα αξιωματούχου που έζησε σαν αυτόπτης μάρτυρας δίπλα στον Κωνσταντίνο όλη την ιστορία της Άλωσης.
3. Τό βράδυ της 26ης Μαΐου, μέσα στό σκοτάδι, εμφανίστηκε ένα παράξενο φώς πάνω στόν τρούλλο της Αγίας Σοφίας. Γιά τό φώς αυτό έγραψαν καί οι ιστορικοί πού βρέθηκαν τότε εντός των τειχών καί ο Κριτόβουλος, ο οποίος τό παρατήρησε καί ο οποίος βρισκόταν έξω από τά τείχη. Τό φαινόμενο αυτό τάραξε ακόμα περισσότερο τούς πολιορκουμένους καί τό θεώρησαν δυσμένεια του Θεού εναντίον τους.
4. Sir Edwin Pears "η τύφλωση των ηγεμόνων της Εσπερίας έφθανε μέχρι τήν παραφροσύνη. Αυτοί καί οι λαοί τους έμελλε νά τιμωρηθούν σκληρά γιά τήν αισχρή εγκατάλειψη της Κωνσταντινούπολης, του αυτοκράτορα καί του λαού της.
Πηγή: http://peritexnisologos.blogspot.gr/2014/05/blog-post_3000.html#more
Ιωάννης Θαλασσινός, Διευθυντής Π.Ε.ΦΙ.Π. 04-10-2017
Ποιός ἄραγε θυμᾶται τή θλιβερή ἐπέτειο τῆς ψήφισης, ἀπό τή Βουλή τῶν Ἑλλήνων, τοῦ ἐπαίσχυντου...
Χριστιανική Εστία Λαμίας 03-10-2017
Οἱ μάσκες ἔπεσαν γιά ἀκόμα μιά φορά. Ἑταιρεῖες γνωστές στούς Ἕλληνες καταναλωτές ἀφαίρεσαν ἀπό τά...
TIDEON 21-12-2015
Επιμένει να προκαλεί Θεό και ανθρώπους η ελληνική Κυβέρνηση, ψηφίζοντας στις 22 Δεκεμβρίου 2015 ως...
Tideon 14-12-2015
Η Κυβέρνηση μας μίλησε για την «αναγκαιότητα» και για τα πλεονεκτήματα της «Κάρτας του Πολίτη»...
TIDEON 27-08-2014
Λαμβάνουν διαστάσεις καταιγισμού οι αντιδράσεις πλήθους φορέων και πολιτών για το λεγόμενο «αντιρατσιστικό» νομοσχέδιο το...
tideon.org 02-05-2013
Kαταθέτουμε την αρνητική δήλωση μας προς τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ). Ο νόμος αφήνει πολλά...
Tideon 31-12-2012
Ποια είναι η λύση αν πλήρωσες «τσουχτερές» τιμές στο Κυλικείο του Νοσοκομείου, του Αεροδρομίου, του...
Νικόλαος Ἀνδρεαδάκης, ὁδηγός 03-04-2012
Εἶμαι νέος μὲ οἰκογένεια, ἔχω ὅλη τὴ ζωὴ μπροστά μου… Λόγῳ ἐπαγγέλματος ἔχω τὴ δυνατότητα...
tideon 07-11-2011
ΜΝΗΜΟΝΙΟ: Δεν ξεχνώ αυτούς που παρέδωσαν αμετάκλητα και άνευ όρων την ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ και έκαναν...
ΚΑΤΑΛΑΒΕΣ ΤΩΡΑ ... 15-02-2011
Κατάλαβες τώρα ... γιατί σε λέγανε «εθνικιστή» όταν έλεγες πως αγαπάς την Πατρίδα σου; Για να...
ΤΡΑΠΕΖΑ ΙΔΕΩΝ 25-12-2010
Τώρα πια γνωρίζω τους 10 τρόπους που τα ΜΜΕ μου κάνουν πλύση εγκεφάλου και πώς...