Θησαύρισμα ἰδεῶν καί ἀναφορῶν γιά τήν Ὀρθοδοξία καί τόν Ἑλληνισμό

Του Κυριάκου Παππακυριάκου, καθηγητή - Θεολόγου

             Ο νομός Σερρών υπήρξε το προπύργιο άμυνας και το κέντρο εξορμήσεων των Βυζαντινών αυτοκρατόρων κατά των Σλάβων. Οι Σέρρες υπήρξαν η πιο οχυρωμένη πόλη της περιοχής λόγω της στρατηγικής  και γεωγραφικής της θέσης.

Τα βυζαντινά της τείχηάρχιζαν από την Ακρόπολη, περνούσαν από το λόφο Μηχανικού, κατέβαιναν πίσω από το κτίριο του Ι.Κ.Α. και νότια δίπλα από τη σημερινή οδό Αντίστασης, συνεχίζονταν μέχρι το παλαιό Νοσοκομείο. Από εκεί άλλαζαν κατεύθυνση προς το παλιό κτίριο του Ορφέα και πίσω από τον ιερό ναό του Προδρόμου σκαρφάλωναν στην Ακρόπολη, στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου.

 Υπήρχε και δεύτερο τείχος στις απότομες παρυφές της νότιας και δυτικής πλευράς της Ακρόπολης, όπου σώζονται ακόμη οι πύργοι. Και  τρίτο τείχος, πεντάγωνο, υπήρχε πάνω στην κορυφή της Ακρόπολης.

Αν καταλαμβάνoνταν το πρώτο εξωτερικό τείχος , αμυνόταν η πόλη από το δεύτερο στις παριφές του λόφου της Ακροπόλεως και σε δύσκολες στιγμές κατέφευγαν στο τρίτο, πάνω στη κορυφλη του λόφου . Ήταν συγχρονισμένο για την εποχή του τείχος , με πολλούς πύργους, με μεγάλες δεξαμενές, με κινητές ξύλινες γέφυρες για να απομονώνουν τον εχθρό σε περίπτωση οπισθοχώρησης.

Μέρη των τειχών σώζονται διάσπαρτα σε κατάσταση ερειπίων. Βρέθηκαν στη θεμελίωση των πολυκατοικιών της οδού Εθν. Αντίστασης μεγάλες εκτάσεις τειχών θεμελιωμένων σε πασσάλους, επειδή το υπέδαφος ήταν μαλακό.

            Το τείχος είχε από δύοπύλεςκαι παραπόρτια στις τρεις πλευρές, εκτός από τη βόρεια. Οι δύο πύλες στη δυτική πλευρά ανακαλύφθηκαν πίσω από το Ι.Κ.Α. Από τους πύργους του σώθηκαν ένας κοντά στο ναό του Τιμίου Προδρόμου και ένας στην Ακρόπολη, ο πύργος του Ορέστη. Αυτός από μια επιγραφή του δισάγνωστηέγινε σημείο αντιλεγόμενο στους αρχαιολόγους.

                        Αξιόλογα Βυζαντινά τείχη και πύργοι σώζονται και σε άλλα μέρη του νομού Σερρών, όπως στο γρανιτένιο λόφο του Σιδηροκάστρου,στο λόφο της Αγίας Μαρίνας, στη Δάφνητης Νιγρίτας, έξω από την Ευκαρπία,και σε διάφορα άλλα μέρη που δεν  επιτρέπει ο χώρος να τα αναφέρουμε.

 

Αξιόλογοι ναοί του νομού Σερρών:

 

            1) Η παλαιά Μητρόπολη των Αγίων Θεοδώρωνείναι ξακουστός αυτός ναός για το αρχιτεκτονικό του κάλλος, όπως περιγράφει ο Σερραίος Παδιάσιμος στο έργο του «Έκφρασις περί του ιερού των Σερρών» τον 14ο αιώνα. Περιλαμβάνεται μεταξύ των βυζαντινών μνημείων της Ελλάδος. Λέγεται ότι κτίστηκε το 1224 μ. Χ,. αλλά ο Αναστάσιος Ορλάνδος, που τον αναστήλωσε, αποφάνθηκε ότι προϋπήρχε παλαιοχριστιανικός ναός και στα θεμέλια αυτού κτίστηκε ο ναός που αναφέρει ο Παδιάσιμος. Αυτός ο ναός δέχτηκε  πάρα πολλές καταστροφές, ανακαινίσεις, μετατροπές και προσθήκες μέχρι που κάηκε εξ ολοκλήρου στις 28-6-1913 από τους Βουλγάρους. Έμεινε ερείπιο και αναστηλώθηκε το 1935 στη μορφή που  είναι σήμερα. Το 1992 επισκευάστηκε από την  Ιερά Μητρόπολη Σερρών και Νιγρίτης  και  χρησιμοποιείται  ως προσκυνηματικός ναός. Υπάγεται στην Αρχαιολογική Υπηρεσία  

            2) Ο Ιερός ναός Αγίου Νικολάου της Ακρόπολης, έργο του 12ου αιώνα. Είναι διώροφος. Το υπόγειο χρησιμοποιούνταν ως κοιμητήριο για την ταφή των στρατιωτών της φρουράς και το ισόγειο για τον εκκλησιασμό τους. Πολλοί συγγραφείς κατά καιρούς έγραψαν γι’ αυτό το ναό. Αναστηλώθηκε από μια ομάδα Χριστιανών το 1937 πάνω στα ερείπια που ήταν κατεστραμμένος από τον 17ο αιώνα. Δεν ζήτησαν τη γνώμη της αρχαιολογικής υπηρεσίας και του άλλαξαν το αρχικό του αρχιτεκτονικό  σχέδιο.

            3) Ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου του Κρυονερίτου. Βρίσκεται ανατολικά των Σερρών και αποτελείται από δύο ναούς προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δημητρίου. Μνημονεύεται σε χρυσόβουλα του αυτοκράτορα του Ανδρονίκου του πρεσβύτερου το 1298 μ.Χ. Το 1344 δωρήθηκε από τη μοναχή Υπομονή Σακελαρίου στην Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου, όπου και υπάγεται σήμερα. Προϋπήρχε ο ναός του Αγίου Δημητρίου πριν από τον 13ο αιώνα και ξανακτίστηκε το 1340 μ.Χ.

            4) Ιερός ναός του Αγίου Νικολάου του Χωρίου Ελαιώνα, έργον του 14ου αιώνα με μεταγενέστερες προσθήκες. Κινδύνευσε να καταρρεύσει, υποστυλώθηκε και συντηρήθηκε από τη βυζαντινή αρχαιολογική υπηρεσία Καβάλας. Ανακηρύχθηκε διατηρητέα μνημείο.

            5) Στις Σέρρες υπήρχαν πολλοί βυζαντινοί ναοί, αλλά κάηκαν το 1913 και δεν ξανακτίστηκαν. Κτίστηκαν προσκυνητάρια στο χώρο που υπήρχαν, π.χ. Παναγία των Βλαχερνών, Αγία Βαρβάρα, Άγιος Βλάσιος, Αγία Επίσκεψη, Άγιος Αθανάσιος, Δώδεκα Απόστολοι, Αγία Ελεούσα, Άγιοι Αθανάσιος και Κύριλλος, οι Τρεις Παίδες, το Ταξιαρχούδι. Μερικοί από τους πυρπολυθέντες ναούς ξανακτίστηκαν πρόχειρα, χωρίς να διατηρήσουν το βυζαντινό σχήμα τους και ρυθμό, π.χ. Παναγία Λιόκαλη, Αγία Παρασκευή, Άγιος Συμεών, Αγία Κυριακή, Αγία Φωτεινή, Μεγάλοι Ταξιάρχες πριν από την ανέγερση του σημερινού ναού, Άγιος Παντελεήμονας.

            6) Σώθηκαν μερικοί ναοί στις ακραίες συνοικίες της πόλεως Σερρών του 18ου και του 19ου αιώνα, όπως π.χ. των Αγίων Αναργύρων του 1817 και του Τιμίου Προδρόμου το 1819, ο οποίος ανήκει στην Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου και ανακαινίζεται με δωρεές ευσεβών και δαπάνες της Ιεράς Μονής. Επίσης ο Ιερός ναός του Ιωάννου του Θεολόγου κτίστηκε το 1835 σε ανάμνηση της διάσωσης των κατοίκων των Σερρών από την προγραμματισμένη σφαγή από τους Τούρκους στις 8 Μαΐου 1821, την ημέρα της εορτής του Αγίου.

Στη θέση του ιερού ναού του Αγίου Αντωνίου υπήρχε ο ναός της Αγίας Μαρίνας και απέναντι υπήρχε βυζαντινός ναός του Αγίου Βασιλείου.

            7) Στην επαρχία σώζονται ναοί του 18ου και 19ου αιώνα, π.χ. στο Αηδονοχώρι ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που χρονολογείται το 1763, με ωραιότατο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1773. Ο ναός των Αγίων Αναργύρων στο Χιονοχώρι, ο οποίος υπήρχε σαν σκήτη από την εποχή του κτίτορος της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου. Ο ιερός ναός του Αγίου Δημητρίου στην Άνω Βροντού με το καλλιτεχνικότατο ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Οι ιεροί ναοί του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στον Αχινό, που άλλοτε ήταν μετόχια των Ιερών Μονών Κουτλουμουσίου και Βατοπεδίου του Αγίου Όρους καθώς και της Εικοσιφοινίσης. Ναοί των αρχών του 19ου αιώνα είναι και της Αγίας Παρασκευής στο Άγιο Πνεύμα (1805) και του Αγίου Αθανασίου στον Εμμανουήλ Παπά.

 8) Η Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου

            Το αξιολογότερο βυζαντινό μνημείο του νομού μας είναι  η ιερά Μονή του Τίμιου Προδρόμου. Είναι εφάμιλλη με τα μοναστήρια του Αγίου Όρους.  Είναι  διεθνώς γνωστή, διότι σ’ αυτή έμεινε και πέθανε ο πρώτος μετά την άλωση της Κων/πολης Οικουμενικός Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος. Το φυσικό περιβάλλον της, η μακραίωνη πνευματική της δράση και η μεγάλη της ιστορία απέσπασε την εκτίμηση των βυζαντινών αυτοκρατόρων και όλων των κατακτητών, πλην των Βουλγάρων, οι οποίοι το 1918 τη λεηλάτησαν και της αφαίρεσαν κειμήλια ανεκτίμητης αξίας, αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, κώδικες, χειρόγραφα Ευαγγέλια και τριακόσια πενήντα πέντε χειρόγραφα σε μεμβράνη και χαρτί καθώς και πολλά αναντικατάστατα συγγράμματα. Νομίζω ότι πρέπει οι ελληνικές κρατικές υπηρεσίες  να ενεργήσουν για την επιστροφή τους. Παρ’ όλες τις καταστροφές η Μονή διατηρεί τη μεγαλοπρέπειά της με το θαυμάσιο καθολικό ναό  και τα πολλά  παρεκκλήσια της. Με την αξιόλογη εικονογραφία της και τα παμπάλαια κελιά της που υψώνονται μέσα στην καταπληκτική εκείνη χαράδρα ανάμεσα στην άγρια φύση.

            Η ανδρική  αυτή Σταυροπηγιακή Μονή κινδύνεψε να ερημώσει και έγινε σε γυναικεία το 1987, παρότι άλλοτε ήταν άβατη για τις γυναίκες. Επανήλθε στη παλαιά του αίγλη και φήμη. Η γυναικεία αδελφότητα έδειξε μεγάλη δραστηριότητα ως προς την αναδιοργάνωση και την αναστύλωση της Μονής με την καθοδήγηση της ηγουμένης  Φεβρωνίας –Μοναχής  .

 

ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Στις αρχαιότητες του νομού  πρέπει να συμπεριλάβουμε και τα αξιολογότερα μνημεία της Τουρκοκρατίας, το Μπεζεστένι και τα μουσουλμανικά τεμένη (τζαμιά).

Το Μπεζεστένι, όπου στεγάζεται το Αρχαιολογικό  Μουσείο, κτίστηκε στα τέλη του 15ου ή αρχές του 16ου αιώνα. Είναι διαστάσεων 31Χ20 μέτρα και μοναδικό στο είδος του στα Βαλκάνια. Έχει άριστη αρχιτεκτονική γραμμή εσωτερικά και εξωτερικά΄, με τα τεθλασμένα τόξα του, με τους δύο μεγάλους πεσσούς, με τους έξι τρούλλους, με τις διάφορες ανάγλυφες παραστάσεις ανθεμίων και  με την εναλλαγή των κεραμιδιών και των κροκάλων.

Το Σιντζιρλί Τζαμί. Βρίσκεται στον οδό Ανατολικής Θράκης, Σερρών, είναι αξιόλογο οικοδόμημα με βυζαντινή τεχνοτροπία. Δίνει την εντύπωση χριστιανικού ναού με τα τρία κλίτη του και με άμβωνα παρόμοιο με αυτόν που υπήρχε άλλοτε στην Παλιά Μητρόπολη Σερρών. Το μνημείο αυτό, αν συντηρηθεί, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Το Τζαμί του Αχμέτ Πασά ή της Αγίας Σοφίας.Βρίσκεται ανατολικά της πόλη των  Σερρών. Πρόκειται για μεγάλο τζαμί, ξακουστό στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπί το εγκωμιάζει ως το καλύτερο της Ρούμελης και της Περσίας. Είναι πραγματικά μεγάλο έργο αρχιτεκτονικής τέχνης που άσκοπα δεν το ονόμασαν Τζαμί της Αγίας Σοφίας. Όσοι αρχιτέκτονες το μελέτησαν, το θαύμασαν για την ακουστική του και πρότειναν να γίνει αίθουσα μουσικής. Έχει ανάγκη άμεση συντήρησης, διότι σε λίγα χρόνια θα καταρρεύσει. .

 

Για να αποφύγουμε τη σύγχυση την οποία προκαλεί η έλλειψη ορισμού της θεοκρατίας στους περισσότερους συγγραφείς, προτείνουμε τέσσερα κριτήρια με τα όποια μπορεί να ελεγχθεί η ύπαρξη και ο βαθμός θεοκρατίας σε ένα κράτος:

1) Ταύτιση πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας στο ίδιο πρόσωπο.
2) Επιβολή θρησκευτικών κανόνων στο σύνολο της νομοθεσίας.
3) Άσκηση της δημόσιας διοίκησης από θρησκευτικούς λειτουργούς.
4) Έλεγχος της εκπαίδευσης από τη θρησκευτική ιεραρχία.

Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, το «Βυζάντιο» δεν ικανοποιεί ούτε ένα απ' αυτά τα τέσσερα κριτήρια ενός θεοκρατικού κράτους. Ας τα δούμε με τη σειρά.

1) Το ότι ο «Πάπας» και ο «Καίσαρας» ήταν διαφορετικά πρόσωπα είναι φυσικά γνωστό. Ούτε ο ένας ούτε ο άλλος είχε απόλυτη εξουσία πάνω σε όλες τις λειτουργίες της δημόσιας ζωής. Με άλλα λόγια, κανένας Χομεϊνί δεν κυβέρνησε ποτέ από τον Πατριαρχικό θρόνο πάνω σε όλο το κράτος. Επιπλέον κανένας επίσκοπος δεν ηγήθηκε ποτέ οποιουδήποτε στρατιωτικού τάγματος σε πολεμικές συγκρούσεις, όπως ήταν ο κανόνας στη Δύση.

2) Στο χώρο του Δικαίου, το «Βυζάντιο» συνέχισε τη μεγάλη Ρωμαϊκή παράδοση. Βασικός άξονας της νομοθεσίας σε όλη τη μακραίωνη ιστορία του παρέμεινε το Ρωμαϊκό Δίκαιο, όπως το είχε κωδικοποιήσει ο Ιουστιανός. Σ' αυτό προστέθηκαν κατά καιρούς τροποποιήσεις τις όποιες επέβαλαν οι νέες κοινωνικές συνθήκες και η επίδραση του Χριστιανισμού. Έτσι η τελική σύνθεση ήταν μία πολύ πιο ανθρωπιστική εκδοχή του αρχαίου Ρωμαϊκού Δικαίου. Όλα αυτά πάντως άνηκαν στην κοσμική (μη εκκλησιαστική) σφαίρα του κράτους. Οι νομικές σχολές και τα δικαστήρια δεν είχαν σχέση με την Εκκλησία, και οπωσδήποτε οι δικαστές δεν ήταν επίσκοποι, όπως συνέβαινε την ίδια εποχή στη Δύση. (Οι επίσκοποι μπορούσαν να είναι δικαστές σε ορισμένες περιπτώσεις, αν το ζητούσε ο κατηγορούμενος, αλλά αυτό αποτελούσε μια ανθρωπιστική παραχώρηση πού δεν αλλάζει την ουσία της κατά βάση κοσμικής δικαιοσύνης).

3) Η αδιατάρακτη πολιτιστική συνέχεια του «Βυζαντίου» είχε ως αποτέλεσμα να υπάρχει πάντοτε μια μορφωμένη γραφειοκρατία πού χειριζόταν τις κρατικές υποθέσεις. Αντίθετα, στη Δύση, όπως θα δούμε πιο αναλυτικά στο επόμενο κεφάλαιο, από τον 6ο αιώνα εμφανίζεται ένα τεράστιο κενό στην Παιδεία. Χαρακτηριστικό αποτέλεσμα της παρακμής των γραμμάτων στη Δύση είναι ότι δεν υπάρχουν πια μορφωμένοι μη εκκλησιαστικοί άνδρες για να επανδρώσουν τις στοιχειώδεις διοικητικές ανάγκες των νέων βαρβαρικών κρατών. Έτσι, από τον 7ο αιώνα, η Δυτική Ευρώπη βασίζεται αποκλειστικά πλέον σε κληρικούς για τις διπλωματικές, διοικητικές και εκπαιδευτικές λειτουργίες της.

Ήδη στην αυλή του Καρλομάγνου (τέλη 8ου αιώνα) όλοι σχεδόν οι γνωστοί λόγιοι, με εξαίρεση τον Einhard, είναι κληρικοί (Αλκουίνος, Παύλος Διάκονος, Πέτρος Διάκονος, Paulinus, κ.λπ.). Πρόκειται για μια εξέλιξη με κολοσσιαίες συνέπειες στη δυτική Ιστορία. Όχι μόνον επειδή διατηρήθηκε επί 1.000 χρόνια και σφράγισε το χαρακτήρα της Δύσης, αλλά και επειδή προκάλεσε τελικά ένα άγριο άντικληρικαλιστικό πνεύμα το όποιο ξέσπασε στα χρόνια του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Αυτή ή αντίδραση έχει διαμορφώσει τη σημερινή στάση του δυτικοευρωπαίου απέναντι στο Χριστιανισμό. Ο δυτικοευρωπαίος θα ήταν πολύ διαφορετικός άνθρωπος, αν δεν κουβαλούσε μέσα του αιώνες καταπίεσης από τη μονοπωλιακή θέση της Λατινικής Εκκλησίας στη δημόσια ζωή. Όλα αυτά είναι, βέβαια, εντελώς άγνωστα στους Ρωμηούς, αφού ο κοσμικός χαρακτήρας της ρωμαϊκής διοίκησης αποτέλεσε βασικό χαρακτηριστικό του «Βυζαντίου» σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξης του. Γι' αυτό, άλλωστε, και άντικληρικαλιστικά μηνύματα δεν είχαν ποτέ επιτυχία στο χώρο μας[1].

4) Σε ό,τι άφορα την εκπαίδευση μπορούμε να διακρίνουμε τρεις τύπους σχολείων στο «Βυζάντιο»: τα δημόσια, τα ιδιωτικά και τα μοναστηριακά. Στα τελευταία επιτρεπόταν να φοιτούν μόνον παιδιά πού είχαν αφιερωθεί στο μοναχισμό. Μάλιστα, ή Οικουμενική Σύνοδος της Χαλκηδόνας (το 451) απαγόρευσε ρητά τη φοίτηση λαϊκών σ' αυτά τα σχολεία, και, απ' ό,τι φαίνεται, αυτός ο κανόνας εφαρμοζόταν χωρίς εξαίρεση[2]. Η πλειοψηφία λοιπόν των προγόνων μας της Ρωμανίας μορφωνόταν σε κοσμικά σχολεία σε αντίθεση με το τι συνέβαινε στη Δύση την ίδια εποχή. Όπως είναι γνωστό, στη Δύση, για πολλούς αιώνες, η πλήρης κατάρρευση του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού είχε ως συνέπεια την ανάδειξη της Εκκλησίας σε αποκλειστικό φορέα της Εκπαίδευσης. Η μόνη μόρφωση πού μπορούσε να πάρει κανείς ήταν αύτη την οποία παρείχαν τα μοναστήρια.

Αντίθετα, στο «Βυζάντιο» ή εκπαίδευση ήταν κυρίως προσκολλημένη στην κλασική παράδοση. Υποχρεωτικό ανάγνωσμα, μαζί με την Αγία Γραφή, ήταν ο Όμηρος, τον όποιον όλοι οι μαθητές μάθαιναν απέξω και τον εξηγούσαν λέξη προς λέξη[3]. Ό Ψελλός καυχιέται ότι από πολύ μικρός ήξερε ολόκληρη την Ιλιάδα απέξω[4]. Ή Άννα Κομνηνή αναφέρει εξηνταέξι φορές στίχους του Όμηρου στην «Αλεξιάδα» της, συχνά μάλιστα χωρίς να αισθάνεται την ανάγκη να προσθέσει τη διευκρίνηση «το ομηρικόν εκείνο...»[5]. Για να αντιληφθούμε το πολιτιστικό χάσμα πού χώριζε Ρωμαίους και Δυτικούς, αρκεί να θυμίσουμε ότι η Δύση πρωτογνώρισε τον Όμηρο μόλις τον 14ο αιώνα, όταν υστέρα από παραγγελία του Πετράρχη και του Βοκκάκιου, ένας Ρωμηός της Ν. Ιταλίας, ο Πιλάτος, μετέφρασε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια στα λατινικά[6].

Ο κοσμικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης καθ' όλη τη χιλιόχρονη ιστορία της αυτοκρατορίας τονίζεται και από το γεγονός ότι το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης ήταν ένα κρατικό ίδρυμα πού δε βρισκόταν ποτέ υπό τον έλεγχο της Εκκλησίας. Σύμφωνα με την ιδρυτική πράξη του (επί Θεοδοσίου Β', το 425),οι καθηγητές πληρώνονταν από το κράτος και μάλιστα απαλλάσσονταν από τους φόρους[7]. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πρόγραμμα του Πανεπιστημίου δεν υπήρχε καν το μάθημα της Θεολογίας(!), αφού σκοπός της κρατικής εκπαίδευσης ήταν η μόρφωση κρατικών στελεχών και αξιωματούχων[8]

Όπως αναφέραμε και στην αρχή αυτής της ενότητας, το ζήτημα της θεοκρατίας στο «Βυζάντιο» είναι τεράστιο και δεν μπορεί να εξαντληθεί εδώ. Από τα λίγα πού εκτέθηκαν παραπάνω, ωστόσο, πρέπει να έγινε φανερό ότι ή μορφή της Χριστιανικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν αρκετά διαφορετική από αυτήν την οποία μας παρουσιάζουν διάφορες λαϊκιστικές απλοϊκές απόψεις. Με κίνδυνο να γίνουμε κουραστικοί θα ξαναπούμε ότι, δυστυχώς, πέφτουμε συχνά στο λάθος να ταυτίζουμε το σκοταδιστικό θεοκρατικό δυτικό μεσαίωνα με την αντίστοιχη εποχή του «Βυζαντίου».

Όπως είδαμε, όμως, οι διαφορές ήταν τεράστιες και πολύ ουσιαστικές. Η αμορφωσιά, η ανελευθερία, η θρησκευτική καταπίεση πού έφτασε ως την Ιερή Εξέταση, οι στρατοκράτες επίσκοποι πού οδηγούσαν τάγματα μοναχών σε μάχες, όλα αυτά είναι άγνωστα στον τόπο μας και στον πολιτισμό μας. Έτσι εξηγείται, κατά ένα μέρος, και η πεισματική αντίσταση των Ρωμηών στις προσπάθειες εκδυτικισμού τους την οποία παρατηρούμε από το 1204 μέχρι σήμερα.
Υπάρχουν και άλλες όψεις του πολιτιστικού χάσματος ανάμεσα σε Ρωμηούς και Δυτικούς προς εξέταση κατά το μεσαίωνα, εποχή η οποία συχνά αποκαλείται «σκοτεινή» για όλη την Ευρώπη. Όπως θα διαπιστώσουμε, αν με τον όρο «Ευρώπη» εννοούμε μόνο τη δυτική, τότε ο χαρακτηρισμός «σκοτεινή» είναι απόλυτα σωστός. Αν όμως περιλαμβάνουμε και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το «Βυζάντιο», τότε πέφτουμε οι ίδιοι θύματα του σκοταδιστικού πολιτιστικού ιμπεριαλισμού της Δύσης.

 


Υποσημειώσεις


1 Είναι αξιοπρόσεκτο ότι τα δύο μοναδικά αντικληρικαλιστικά ρεύματα πού εμφανίστηκαν στην Ελλάδα είναι απλές «μεταφράσεις» δυτικών ρευμάτων, χωρίς καμιά επαφή με την ελληνική πραγματικότητα. Το ένα είναι ο φιλελεύθερος διαφωτισμός όπως εκφράστηκε, για παράδειγμα, από τον ανώνυμο συγγραφέα της «Ελληνικής Νομαρχίας» και το άλλο ο μαρξισμός. Ο πρώτος είναι τόσο ξεκομμένος από την ελληνική πραγματικότητα ώστε να μιλάει για «τάγματα» ιερέων και αρχιμανδριτών, θεσμό άγνωστο στον τόπο μας (αλλά πολύ διαδεδομένο στη Δύση...). Ο κορυφαίος ερευνητής (και ενθουσιώδης υπέρμαχος) του νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο Κ. Θ. Δημαράς, δέχεται ότι «πρέπει να μην αποκλεισθεί το ενδεχόμενο να πρόκειται για συγγραφέα στερημένο από ελληνική σχολική εκπαίδευση» (βλ. Κ. Θ. Δημαράς, 1977,σ. 48). Από την άλλη, ο μαρξισμός, με τα δύσκαμπτα ιδεολογικά σχήματα πού βασίζονταν αποκλειστικά στη δυτική εμπειρία, προσπάθησε να ξεπεράσει τις συνεχείς «δυσκολίες» πού συναντούσε στην ερμηνεία της ελληνικής κοινωνίας καταφεύγοντας στην «ιδεολογική σύγχυση της ελληνικής άρχουσας τάξης» ή στην «εσφαλμένη συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης». Θα χρειαζόταν ασφαλώς μια πληρέστερη μελέτη σχετικά με την παντελή άγνοια της ελληνικής Ιδιαιτερότητας από αυτά τα δυο ρεύματα.
2 Βλ. Buckler,σ. 309.
3 οπ. παρ., σ. 295.
4 Βλ.Ράνσιμαν (1979),σ. 250.
5 οπ. παρ., σ. 250.
6 Βλ. Γιαννακόπουλος (1966),σ. 54.
7 Βλ. Buckler (1986),σ. 310.
8 Βλ. Lemerle (1983), σ. 89-90.

 

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ
Πηγή: Ελληνορθόδοξη παράδοση: ρίζωμα και προοπτική

 

Πηγή: http://www.egolpion.com/

Δεν ξεχνώ

ΕΛΛΗΝΕΣ και ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ μποϊκοτάρετε τα προϊόντα εταιρειών που αφαιρούν…

Χριστιανική Εστία Λαμίας 03-10-2017

Οἱ μάσκες ἔπεσαν γιά ἀκόμα μιά φορά. Ἑταιρεῖες γνωστές στούς Ἕλληνες καταναλωτές ἀφαίρεσαν ἀπό τά...

Σύμφωνο Διαστροφικής Συμβίωσης

TIDEON 21-12-2015

Επιμένει να προκαλεί Θεό και ανθρώπους η ελληνική Κυβέρνηση, ψηφίζοντας στις 22 Δεκεμβρίου 2015 ως...

ΚΑΡΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: Δεν θα γίνω ευκολόπιστο θύμα!

Tideon 14-12-2015

Η Κυβέρνηση μας μίλησε για την «αναγκαιότητα» και για τα πλεονεκτήματα της «Κάρτας του Πολίτη»...

Η καταιγίδα των αντιδράσεων για το «αντιρατσιστικό»

TIDEON 27-08-2014

  Λαμβάνουν διαστάσεις καταιγισμού οι αντιδράσεις πλήθους φορέων και πολιτών για το λεγόμενο «αντιρατσιστικό» νομοσχέδιο το...

Δεν θα γίνω «δωρητής» οργάνων χωρίς να το θέλω! …

tideon.org 02-05-2013

  Kαταθέτουμε την αρνητική δήλωση μας προς τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ). Ο νόμος αφήνει πολλά...

Ποια είναι η λύση αν πλήρωσες «τσουχτερές» τιμές...

Tideon 31-12-2012

Ποια είναι η λύση αν πλήρωσες «τσουχτερές» τιμές στο Κυλικείο του Νοσοκομείου, του Αεροδρομίου, του...

Όχι, δεν θα φύγω

Νικόλαος Ἀνδρεαδάκης, ὁδηγός 03-04-2012

Εἶμαι νέος μὲ οἰκογένεια, ἔχω ὅλη τὴ ζωὴ μπροστά μου… Λόγῳ ἐπαγγέλματος ἔχω τὴ δυνατότητα...

ΜΝΗΜΟΝΙΟ: Δεν ξεχνώ αυτούς που παρέδωσαν αμετάκλητα και άνευ όρων…

tideon 07-11-2011

  ΜΝΗΜΟΝΙΟ: Δεν ξεχνώ αυτούς που παρέδωσαν αμετάκλητα και άνευ όρων την ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ και έκαναν...

ΚΑΤΑΛΑΒΕΣ ΤΩΡΑ ...;

ΚΑΤΑΛΑΒΕΣ ΤΩΡΑ ... 15-02-2011

   Κατάλαβες τώρα ... γιατί σε λέγανε «εθνικιστή» όταν έλεγες πως αγαπάς την Πατρίδα σου;    Για να...

Τώρα πια γνωρίζω τους 10 τρόπους που τα ΜΜΕ μου…

ΤΡΑΠΕΖΑ ΙΔΕΩΝ 25-12-2010

Τώρα πια γνωρίζω τους 10 τρόπους που τα ΜΜΕ μου κάνουν πλύση εγκεφάλου και πώς...