Βλέψον ἄνωθεν, Θεέ μου, καί εὐδόκησον φανῆναι καί πτωχῷ προσομιλῆσαι. Ἀποκάλυψον τό φῶς σου διανοίξας οὐρανούς μοι, ἄνοιξον τόν νοῦν μου μᾶλλον, εἴσελθε καί νῦν ἐντός μου. Λάλησον, καθάπερ πάλαι, διά ῥυπαρᾶς μου γλώσσης, περί ὧν τινες λαλοῦσιν, ὅτι νῦν οὐδείς ὑπάρχει, ὅς Θεόν γνωστῶς κατεῖδεν, οὐδέ γέγονε πρό τούτου παρεκτός τῶν ἀποστόλων. Ἀλλ᾿ οὐδέ αὐτούς ἐκείνους λέγουσι τρανῶς ἰδέσθαι τόν Θεόν σου καί Πατέρα, ἀλλά ἄγνωστον τοῖς πᾶσιν, ἀθεώρητον ὡσαύτως δογματίζουσιν ὑπάρχειν, προβαλλόμενοι τό ῥῆμα τοῦ ὑπερηγαπημένου μαθητοῦ σου Ἰωάννου λέγοντος˙ Θεόν οὐδέπω ἑωράκει τις ἀνθρώπων. Ναί, Χριστέ μου, λέξον τάχος, ἵνα μή τοῖς ἀσυνέτοις ἔγωγε δόξω ληρεῖν. Γράφε, εἶπεν, ἅπερ λέγω, γράφε καί μή κατοκνήσῃς. Ἦ Θεός ἐγώ πρό πάντων ἡμερῶν, ὡρῶν καί χρόνων, ἀλλά καί αἰώνων πάντων καί τῶν ὁρωμένων πάντων νοουμένων τε κτισμάτων. Ἤμην ὑπέρ νοῦν καί λόγον, ὑπέρ ἔννοιάν τε πᾶσαν μόνος μετά μόνου μόνος, καί οὐδέν τῶν ὁρωμένων, ἀλλ᾿ οὐδέ τῶν ἀοράτων ἦν πρό τοῦ γενέσθαι ὄντως. Μόνος ἄκτιστος ἐγώ σύν Πατρί καί Πνεύματί μου μόνος ἄναρχος ὑπάρχω ἐξ ἀνάρχου τοῦ Πατρός μου˙ ἀγγέλων δέ οὐδείς οὐδέπω, ἀλλ᾿ οὐδέ τῶν ἀρχαγγέλων, οὐ τῶν ἄλλων τε ταγμάτων εἶδέ μου ποτέ τήν φύσιν οὐδ᾿ αὐτόν ἐμέ τόν κτίστην ὅλον, οἷόσπερ τυγχάνω. Μόνην δέ ἀκτῖνα δόξης καί ἀπόρροιαν φωτός μου καθορῶσι καί θεοῦνται. Ὡς γάρ ἔσοπτρον ἡλίου τάς ἀκτῖνας δεδεγμένον ἤ κρυστάλλινος ὡς λίθος ἐλλαμφθείς ἐν μεσημβρίᾳ, οὕτως δέχονται ἀκτῖνας τῆς θεότητός μου πάντες. Ὅλον δέ με κατιδέσθαι οὔπω τις κατηξιώθη, οὐκ ἀγγέλων, οὐκ ἄνθρώπων, οὐ δυνάμεων ἁγίων. Ἔξω γάρ εἰμι τῶν πάντων καί ἀόρατος τοῖς πᾶσιν, οὐ φθονῶν δέ τούτοις πάντως, ὅπως μή με καθορῶσιν, οὐδ᾿ ὡς ἀκαλλής ὑπάρχων κρύπτομαι τοῦ μή φανῆναι, ἀλλά ἄξιος οὐδείς μου τῆς θεότητος εὑρέθη, οὐδέ γέγονε τοῦ κτίστου ἰσοδύναμον τό κτίσμα. Τοῦτο γάρ οὐδέ συμφέρει˙ μικράν δ᾿ ὁρῶντες ἀπαυγήν ὄντως εἶναί με μυοῦνται καί γινώσκουσι Θεόν με τόν αὐτούς παραγαγόντα, καί ἐκπλήξει με καί φόβῳ ἀνυμνοῦντες λειτουργοῦσιν. Οὐκ ἐνδέχεται Θεόν γάρ ἄλλον φύσει παραχθῆναι ἰσοδύναμον τοῦ κτίστου οὐδ᾿ ὁμοφυῆ ἐκείνου, οὐδέ δυνατόν γάρ ὅλως ὁμοούσιον τοῦ κτίστου τό κτιζόμενον γενέσθαι. Τῷ ἀκτίστῳ τό κτιστόν γάρ πῶς ποτε ἐξισωθείη; Τοῦ ἀεί ὡσαύτως ὄντος καί ἀνάρχου καί ἀκτίστου τά κτιζόμενα ἐλάττω˙ καί γάρ εἶναι μαρτυρήσεις καί τοσοῦτον διαφέρειν, ὅσον ἅμαξα καί πρίων τοῦ αὐτά τεκτηναμένου. Πῶς οὖν ἅμαξα τόν ταύτην τεκτηνάμενον ἐκμάθοι; Πῶς δέ πρίων τόν κινοῦντα ἐπιγνώσεται, εἰπέ μοι, εἰ μή τούτοις δώσει γνῶσιν, εἰ μή ὅρασιν ἐνθείη ὁ αὐτά κατασκευάσας, ὅ ἀδύνατον ὑπάρχει τοῦτο πᾶσι τοῖς κτισθεῖσιν; Οὐδείς ἀνθρώπων ὅλως οὖν, οὐδείς καί τῶν ἀγγέλων τοῦ διδόναι πνεῦμα ἄλλοις ἔλαβε τήν ἐξουσίαν ἤ ζωήν αὐτοῖς παρέχειν, ὁ δέ Κύριος τῶν πάντων ἔχων ἐξουσίαν μόνος, μόνος ἔχων δυναστείαν, ὡς πηγή ζωῆς ὑπάρχων ἔμψυχα παράγει ζῷα, οἷα πάντως καί θελήσει, καί χαρίζεται ἑκάστῳ ὡς τεχνίτης, ὡς δεσπότης, ὅσα βούλεται καί θέλει, ᾧ ἡ δόξα καί τό κράτος νῦν, ἀεί καί εἰς αἰῶνας τῶν αἰώνων, ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Διΐσταται τῶν ὁρατῶν ὁ ἀόρατος πάντως καί τῶν κτισμάτων ὁ αὐτά πρῶτον κατασκευάσας καί τῶν φθαρτῶν ὁ ἄφθαρτος, τό σκότος τοῦ φωτός τε, καί μίξις τούτων γέγονε, ὅτε Θεός κατῆλθε. Τά διεστῶτα τότε γάρ ἥνωσεν ὁ Σωτήρ μου, ἀλλ᾿ οἱ τυφλοί τήν ἕνωσιν οὐκ εἶδον, οἱ νεκροί δέ λέγουσι ταύτης αἴσθησιν μηδ᾿ ὅλως ἐσχηκέναι, καί ζῆν καί βλέπειν οἴονται, ὤ μανίας ἐσχάτης, καί ἀπιστοῦντες λέγουσιν˙ Οὐδείς τῇ πείρᾳ τοῦτο ἔγνωκεν ἤ ἔπαθεν, οὐκ εἶδεν ἐν αἰσθήσει, ἀλλ᾿ ἀκοῇ καί διδαχῇ λόγων γίνεται μόνων. Ἀλλ᾿ ὦ Χριστέ μου, δίδαξον εἰπεῖν με τί πρός ταῦτα καί τῆς ἀγνοίας τῆς πολλῆς καί ἀπιστίας τούτους ἐκσπᾶσαι καί χαρίσασθαι ἰδεῖν σε, φῶς τοῦ κόσμου! Ἀκούσατε καί σύνετε, πατέρες, θείους λόγους καί γνώσεσθε τήν ἕνωσιν ἐν γνώσει γινομένην καί ἐν αἰσθήσει ἐκ παντός καί πείρᾳ καί ὁράσει. Θεός ἐστιν ἀόρατος, ὁρατοί δ᾿ ἡμεῖς πάντως˙ εἰ οὖν αὐτός τοῖς ὁρατοῖς θελήματι ἑνοῦται, ἕνωσις ἄρα γίνεται ἀμφοτέρων ἐν γνώσει. Εἰ δέ ἀγνώστως εἴποιας τοῦτο καί ἀναισθήτως, πάντως νεκρῶν ἡ ἕνωσις καί οὐ ζωῆς πρός ζῶντας. Κτισμάτων κτίστης ὁ Θεός, κτιστοί δ᾿ ἡμεῖς ὡσαύτως˙ εἰ οὖν τῷ κτίσματι Θεός ὁ κτίσας συγκατέλθῃ καί ἑνωθῇ καί γίνηται ὡς ὁ κτίστης τό κτίσμα, αἴσθησιν ὄντως λάβοιεν ἀληθοῦς θεωρίας, ὅτι τῷ κτίστῃ τό κτιστόν ἀπορρήτως ἡνώθη. Εἰ δέ μή τοῦτο δώσομεν, ἀπόλωλεν ἡ πίστις καί ἡ ἐλπίς ἠφάνισται τῶν μελλόντων εἰς ἅπαν, ἀνάστασις οὐκ ἔσεται οὐδ᾿ ἡ καθόλου κρίσις. Ἐπειδή καί τά κτίσματα, ὡς λέγεις, ἀναισθήτως τῷ ποιητῇ ἑνούμεθα μηδέν γνωστῶς νοοῦντες, καί κινδυνεύει γε Θεός κατά σέ, ὡς οὐκ ἔστι ζωή οὐδέ ζωήν ἡμῖν ἑνούμενος παρέχει. Πάλιν ὁ κτίστης ἄφθαρτος, τά κτίσματα φθαρτά δέ˙ καί γάρ οἱ ἁμαρτήσαντες οὐχί τό σῶμα μόνον, ἀλλά καί τάς ψυχάς αὐτάς εἰς φθοράν παρεισῆξαν, καί σώματι καί ψυχῇ κατά τόν λόγον τοῦτον φθαρτοί ἐσμεν, ὡς τῇ φθορᾷ τοῦ νοητοῦ θανάτου κρατηθέντες ὁμοῦ πάντες καί τῇ τῆς ἁμαρτίας. Εἰ οὖν ὁ φύσει ἄφθαρτος ἑνωθῇ τῷ φθαρτῷ μοι, ὄντως ἕν τούτων ἔσεται, ὧνπερ λέγει σοι μέλλω˙ ἤ γάρ ἐμέ μεταβαλεῖ καί ἄφθαρτον ποιήσει ἤ πρός φθοράν μεταβληθῇ ὁ ἄφθαρτος˙ καί οὕτως ἴσως ἐγώ οὐ γνώσομαι ἐκείνου πεπονθότος καί γεγονότος ὡς ἐγώ˙ ἐγώ δ᾿ εἰ γένωμαί γε ἄφθαρτος ὅλος ἐκ φθαρτοῦ κολληθείς τῷ ἀφθάρτῳ, πῶς ἄν οὐκ αἰσθανθήσομαι, πῶς ἄν αὐτῇ τῇ πείρᾳ οὐκ ἴδω οὐδέ γνώσομαι γεγονώς, ὅ οὐκ ἤμην; Τό γάρ εἰπεῖν ὅτι Θεός ἑνούμενος ἀνθρώποις οὐ μεταδίδωσιν αὐτοῖς τῆς θείας ἀφθαρσίας, ἀλλά ἐκείνων τῇ φθορᾷ συγκατασπᾶται μᾶλλον, τοῦ ἀνωλέθρου ὄλεθρον ὁ λέγων δογματίζει καί βλασφημεῖ καί τῆς ζωῆς αὐτός ὅλως ἐκπίπτει. Εἰ δέ τοῦτο ἀδύνατον, δέξαι μᾶλλον τό ἄλλο καί ἀφθαρσίας μετασχεῖν σπούδασον πρό τοῦ τέλους. Τό φῶς ὑπάρχει ὁ Θεός, οἱ ἐν σκότει ἡμεῖς δέ, ἤ ἀληθέστερον εἰπεῖν, ἡμεῖς αὐτοί τό σκότος˙ οὐδέ γάρ λάμψει ἀλλαχοῦ ὁ Θεός, μή πλανᾶσθε, εἰ μή ἐν μόναις ταῖς ψυχαῖς, αἷς ἑνωθῇ πρό τέλους˙ τοῖς δ᾿ ἄλλοις, εἰ καί λάμψειεν οἱ κήρυκες, ὡς εἶπον, ὡς πῦρ αὐτοῖς φανήσεται ἀπρόσιτον εἰς ἅπαν, τό ἔργον δοκιμάσει τε, ὁποῖον τό ἑκάστου, καί πάλιν χωρισθήσεται τούτων ὡς ἀναξίων, ἐκεῖνοι δ᾿ ἀπολήψονται κόλασιν ἐπαξίαν. Ὅμως ἐνταῦθα καί ἐκεῖ φῶς ψυχῶν αὐτός μόνος, ἡμεῖς δέ σκότος τάς ψυχάς ἔχοντες ἀφωτίστους˙ εἰ οὖν τό φῶς τό τῶν ψυχῶν ἑνωθῇ τῇ ψυχῇ μου, ἐκεῖνο συσβεσθήσεται καί γενήσεται σκότος ἤ ἡ ψυχή μου ὡς τό φῶς ἔσεται φωτισθεῖσα. Τό φῶς γάρ, ὅταν ἀναφθῇ, φεύγει εὐθύς τό σκότος, καίτοι ἐστί τοῦ αἰσθητοῦ φωτός ἐκεῖνο ἔργον. Εἰ δέ τό φῶς παραχθέν ἐνεργεῖ σοι τοιαῦτα καί ὀφθαλμούς φωτίζει σου καί ψυχήν κατευφραίνει καί, ἅ τό πρίν οὐκ ἔβλεπες, χαρίζεται ὁρᾶν σοι, τί οὐ ποιήσει ἐν ψυχῇ λάμψας ὁ τούτου κτίστης, ὁ «Γενηθήτω φῶς» εἰπών καί εὐθύς παρεισήχθη; Τί δοκεῖ οὖν σοι, εἰ λάμψει νοερῶς ἐν καρδίᾳ ἤ ἐν νοΐ ὡς ἀστραπή ἤ ὡς ἥλιος μέγας, ἐμποιῆσαι δυνήσεται ψυχῇ τῇ ἐλλαμφθείσῃ; Οὐχί φωτίσει ταύτην γε καί γνωρίσαι παρέξει ἐν ἐπιγνώσει ἀκριβεῖ αὐτόν, ὅστις ὑπάρχει; Ναί, ὄντως οὔτως γίνεται, οὕτως ἐπιτελεῖται, οὕτως ἀποκαλύπτεται τοῦ Πνεύματος ἡ χάρις καί δι᾿ αὐτοῦ καί ἐν αὐτῷ ὁ Υἱός σύν Πατρί τε˙ καί τούτους βλέπει, ὥς ἐστι δυνατόν κατιδέσθαι, καί τότε τά περί αὐτῶν ἐξ αὐτῶν ἀπορρήτως διδάσκεται καί φθέγγεται καί πᾶσιν ἄλλοις γράφει καί δόγματα θεοπρεπῆ ἐκτίθεται, ὡς πάντες οἱ προλαβόντες ἅγιοι διδάσκουσι πατέρες˙ οὕτως γάρ ἐδογμάτισαν τό σύμβολον τό θεῖον, τοιοῦτοί τε γενόμενοι, ὡς εἴπομεν, κἀκεῖνοι μετά Θεοῦ τά τοῦ Θεοῦ ἐφθέγξαντο καί εἶπον. Τίς γάρ ἐθεολόγησε τριαδικήν μονάδα ἤ τίς αἱρέσεις ἔτρεψε μή γεγονώς τοιοῦτος ἤ τίς ἐκλήθη ἅγιος μή μετασχών Ἁγίου Πνεύματος; Οὐδείς πώποτε. Ὥς καί τό φῶς αἰσθήσει τό νοητόν προσγίνεσθαι πέφυκεν, οἷς προσέσται. Οἱ δ᾿ ἀναισθήτως λέγοντες τούτου μεταλαμβάνειν, αὐτοί τῷ ὄντι ἑαυτούς καλοῦσιν ἀναισθήτους, ἡμεῖς δέ καί νεκρούς ὄντας ζωῆς ἐστερημένους, εἰ καί δοκοῦσιν ἔτι ζῆν, ὤ πλάνης, ὤ μανίας! Ἀλλ᾿, ὦ φῶς, λάμψον εἰς αὐτούς, λάμψον, ὅπως ἰδόντες πεισθῶσιν ὄντως ὅτι φῶς σύ ἀληθές ὑπάρχεις, καί οἷς ἑνοῦσαι, ὥσπερ φῶς, ὁμοίους σοι ἐργάζῃ. Λάμπω καθώς καί πάντοτε τῶν τυφλῶν πρό προσώπου, ἀλλά ἰδεῖν οὐ βούλονται, καμμύουσι δέ μᾶλλον καί ἀναβλέψαι πρός ἐμέ οὐ θέλουσιν, ὦ τέκνον. Πρός δέ καί ἀποστρέφονται τάς ὄψεις ἀλλαχόθεν, κἀγώ συμπεριστρέφομαι, τούτων ἔμπροσθεν στήκω, κἀκεῖνοι πάλιν ἀλλαχοῦ ἐκπέμπουσι τό ὄμμα καί ὅλως τοῦ προσώπου μου τό φῶς οὐ καθορῶσι. Τούτων οἱ μέν καλύπτονται καλύμμασι τάς ὄψεις, οἱ δέ καί ἔξω φεύγουσι μισήσαντές με πάντως. Τί οὖν τούτους ποιήσαιμι, ἀξαπορῶ εἰς ἅπαν˙ τό ἀβουλήτως γάρ αὐτούς καί βίᾳ τάχα σῶσαι, καί τοῦτο θλῖψις δόξειε, μή θέλοντας σωθῆναι. Τό γάρ καλόν θελήματι ἔσται καλόν τῷ ὄντι, τό δ᾿ ἀβουλήτως ἀγαθόν οὐκ ἀγαθόν ὑπάρξει, καί διά τοῦτο θέλοντας καί ὁρῶ καί ὁρῶμαι καί βασιλείας τῆς ἐμῆς ποιῶ συγκληρονόμους, τούς δέ μή θέλοντας ἐῶ θέλοντας ἐν τῷ κόσμῳ, καί γίνονται κριταί αὐτοί ἑαυτῶν πρό τῆς δίκης, ὅτι ἐμοῦ ἐκλάμποντος φωτός τοῦ ἀπροσίτου αὐτοί τό σκότος ἑαυτόῖς προεξένησαν μόνοι, φῶς ἰδεῖν μή θελήσαντες καί μείναντες ἐν σκότει.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Φῶς ὁ Πατήρ, φῶς ὁ Υἱός, φῶς τό Ἅγιον Πνεῦμα. Βλέπε τί λέγεις, ἀδελφέ, βλέπε μή παρασφάλῃς! Ἕν γάρ τά τρία φῶς εἰσιν, ἕν, οὐ κεχωρισμένον, ἀλλ᾿ ἡνωμένον ἐν τρισί προσώποις ἀσυγχύτως. Θεός γάρ ἀδιαίρετος ὅλως ἐστί τῇ φύσει, καί τῇ οὐσίᾳ ἀληθῶς ὑπέρ πᾶσαν οὐσίαν˙ οὐ τῇ δυνάμει τέμνεται, οὐ τῇ μορφῇ, οὐ δόξῃ, οὐ τῇ ἰδέᾳ, ὅλος γάρ ἁπλοῦν φῶς καθορᾶται. Ἐν τούτοις ἕν τά πρόσωπα, ἕν αἱ τρεῖς ὑποστάσεις˙ τά τρία γάρ ἐν τῷ ἑνί, ἕν τά τριά δέ μᾶλλον, τά τρία μία δύναμις, τά τρία μία δόξα, τά τρία μία φύσις γε, οὐσία καί θεότης. Αὐτά καί φῶς τό ἕν εἰσιν, ὅ φωτίζει τόν κόσμον, οὐχί τόν κόσμον, ἄπαγε, τόν ὁρώμενον τοῦτον οὐδέ γάρ ἔγνωκεν αὐτόν, οὐδέ δύναται γνῶναι ὁ κόσμος ὁ ὁρώμενος οὐδ᾿ οἱ τοῦ κόσμου φίλοι˙ ὁ γάρ τόν κόσμον ἀγαπῶν ἐχθρός Θεοῦ τυγχάνει -, ἀλλ᾿ ὅν αὐτός πεποίηκεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα αὐτοῦ καί καθ᾿ ὁμοίωσιν, κόσμον ἡμεῖς καλοῦμεν, ὅτι κοσμεῖται ἀρεταῖς, ἄρχει τῶν ἐπιγείων, καθώς ἐκεῖνος τοῦ παντός ἔχει τήν ἐξουσίαν, καί βασιλεύει τῶν παθῶν τοῦτο τό κατ᾿ εἰκόνα καί ὑποτάσσει δαίμονας δημιουργούς κακίας, καταπατεῖ τόν δράκοντα, τόν ἀρχαῖον, τόν μέγαν, ὥσπερ στρουθίον εὐτελές˙ καί πῶς; Ἄκουσον, τέκνον! Ὁ ἄρχων οὗτος ὁ πεσών τοῦ φωτός τῇ στερήσει ἐν σκότει γέγονεν εὐθύς καί ἔστι μετά πάντων τῶν σύν αὐτῷ ἐξ οὐρανοῦ πεσόντων ἐν τῷ σκότει καί βασιλεύει ἐν αὐτῷ, τῷ σκότει, πάντων λέγω, τῶν κρατουμένων ἐν αὐτῷ δαιμόνων καί ἀνθρώπων. Πᾶσα ψυχή μή βλέπουσα φῶς τῆς ζωῆς τό λάμπον ἔν τε ἡμέρᾳ καί νυκτί ὑπ᾿ αὐτοῦ τιμωρεῖται, τιτρώσκεται, δαμάζεται, ἄγεται καί δεσμεῖται καί βέλεσι τῶν ἡδονῶν κεντᾶται καθ᾿ ἡμέραν. Εἰ καί δοκεῖ ἀνθίστασθαι, εἰ καί δοκεῖ μή πίπτειν, ἀλλ᾿ οὖν ἱδρῶτι σύν πολλῷ, κόπῳ, πόνῳ καί μόχθῳ ἔχει ἀεί τόν πόλεμον ἀκατάλλακτον τούτου. Ψυχή δέ πᾶσα ἡ τό φῶς καθορῶσα τό θεῖον, ὅθεν ἐκεῖνος πέπτωκε, καταφρονεῖ ἐκείνου καί λαμπομένη παρ᾿ αὐτοῦ φωτός τοῦ ἀπροσίτου καταπατεῖ τόν ἄρχοντα τοῦ σκότους ὥσπερ φύλλα καταπεσόντα ἐπί γῆν ἀφ᾿ ὑψηλοῦ τοῦ δένδρου. Ἐν σκότει γάρ τήν δύναμιν ἔχει καί ἐξουσίαν, ἐν τῷ φωτί δέ γίνεται πτῶμα νεκρόν εἰς ἅπαν. Φῶς δέ ἀκούων, πρόσεχε ὁποῖον φῶς σοι λέγω, μή ὑπολάβῃς λέγειν με τό φῶς τό τοῦ ἡλίου! Καί γάρ ὁρᾷς ἐν τῷ φωτί τούτου πολλούς ἀνθρώπους ἐξαμαρτόντας ὡς ἐγώ, δεινῶς μαστιζομένους, πίπτοντας καί ἀφρίζοντας μεσούσης τῆς ἡμέρας, καί ἀοράτως πάσχοντας ἐκ πονηρῶν πνευμάτων, καί τοῦ ἡλίου λαμποντος οὐδέν ἐκ τούτου πλέον ἐγγίνεται τό ὄφελος τοῖς δαίμοσιν ἐκδότοις. τοίνυν οὐ λέγω σοι τό φῶς τοῦ αἰσθητοῦ ἡλίου, οὐ τῆς ἡμέρας, ἄπαγε, οὐ λυχνιαῖον ὅλως, οὐ τῶν ἀστέρων τῶν πολλῶν, οὐδέ σελήνης φάος, οὐκ ἄλλου ὅλως ὁρατοῦ ἀπαύγασμα φωτός σοι παραδηλῶν ἐνέργειαν τοιαύτην ὅλως ἔχειν. Τά αἰσθητά τούς αἰσθητούς ὀφθαλμούς καί γάρ μόνους φωτίζουσι καί λάμπουσι φῶτα καί βλέπειν μόνον παρέχουσι τά αἰσθητά, τά νοητά οὐ μέντοι. Πάντες οὖν, ὅσοι βλέπουσι τά αἰσθητά καί μόνον, τυφλοί εἰσι τά νοερά ὄμματα τῆς καρδίας. Τά νοερά οὖν ὄμματα τῆς νεορᾶς καρδίας καί νοερῷ φωτίζεσθαι ὀφείλουσι φωτί γε. Εἰ γάρ ὁ ἔχων σώματος τάς κόρας ἐσβεσμένας ὅλος ὑπάρχει σκοτεινός, ἀγνοῶν ποῦ ὑπάρχει, πόςῳ γε μᾶλλον ὁ ψυχῆς ἔχων τυφλόν τό ὄμμα ἐσκοτισμένος ἔσεται, καί σώματι καί πράξει μικροῦ νενεκρωμένος δέ καί πνεύματι ὑπάρξει; Νόησον τοίνυν ἀκριβῶς, ὁποῖον φῶς σοι λέγω! Οὐ λέγω σοι τήν πίστιν γάρ, οὐ λέγω τήν τῶν ἔργων πρᾶξιν οὐδέ μετάνοιαν οὐδέ νηστείαν πάντως, ἀκτημοσύνην οὐδαμῶς, οὐ σοφίαν, οὐ γνῶσιν, ἀλλ᾿ οὐδέ τό διδάσκειν˙ τούτων γάρ οὐδέν ἐστιν, οὐ φῶς οὐδέ ἀπαύγασμα φωτός, οὗπέρ σοι λέγω, οὐδέ γε ἡ εὐλάβεια ἡ ἔξωθεν, οὐ σχῆμα τό ταπεινόν καί εὐτελές˙ πάντα γάρ ταῦτα πράξεις καί ἐντολῶν ἐκπλήρωσις, εἴ γε καλῶς τελοῦνται καί ἐκπληροῦνται, ὡς αὐτός ἐντέλλεται ὁ κτίστης. Τά δάκρυα κατά πολλούς ἐκχέονται τούς τρόπους καί ἤ ἐπωφελῆ εἰσιν ἤ καί βλάπτουσι μᾶλλον˙ τέως αὐτά καθ᾿ ἑαυτά ἀνόνητα εἰς ἅπαν. ἡ δ᾿ ἀγρυπνία μοναχῶν οὐκ ἔστι πάντως μόνων, ἀλλά καί τοῦ κοινοῦ λαοῦ ἔργοις ἀσχολουμένων, καί ἀγρυπνοῦσι πλείονα ὑφαίνουσαι γυναῖκες, χρυσοχόοι τε καί χαλκεῖς ἤ μονασταί οἱ πλεῖστοι, καί διά τοῦτο λέγομεν ὅτι τούτων ἁπάντων τῶν ἐναρέτων πράξεων οὐδέν φάος καλεῖται. Ὅπου καί συναγόμεναι εἰς ἕν αἱ πᾶσαι πράξεις καί ἀρεταί ἀνελλιπῶς φῶς οὐκ εἰσί τό θεῖον, διΐστανται γάρ ἐξ αὐτοῦ πᾶσαι πράξεις ἀνθρώπων, καί αὗται μέν αἱ παρ᾿ ἡμῶν ἐκπληρούμεναι πράξεις τό καθ᾿ ἡμᾶς πρός τούς λοιπούς ζῶντας ἐν πονηρίᾳ φῶς λέγονται πρός τά καλά κἀκείνους ὁδηγοῦσαι καί, ὅπερ ἔστιν ἐν ἐμοί σκότος καί ἐκτυφλοῖ με, φῶς τῷ πλησίον γίνεται καί τοῖς ὁρῶσι λάμπει. Καί ἵνα μή παράδοξα ὑποπτευθῶ σοι λέγειν, ἄκουσον, καί λαλήσω σοι αἰνίγματος τήν λύσιν˙ νηστεύω ἴσως διά σέ, ἵνα φανῶ νηστεύων, καί τοῦτο κέντρον μέν ἐμοῦ τοῖς ὀφθαλμοῖς ὑπάρχει καί ὡς δοκός ἐμπέπηκται μέσον ἐν τούτοις πάντως˙ σύ δέ φωτίζῃ βλέπων με, εἰ μή με κατακρίνῃς, ἀλλ᾿ εἶ μεμφόμενος σαυτόν ὡς γαστρίμαργον πάντως˙ πρός γάρ ἐγκράτειαν γαστρός καθοδηγῇ ἐκ τούτου καί τῆς τρυφῆς ὑπερορᾷν προφανῶς ἐκμανθάνεις. Πάλιν ἐγώ ἐνδέδυμαι εὐτελῆ καί ῥακώδη καί μονοχίτων ἐν παντί περιπατῶν νομίζω δόξαν ἐκ τῶν ὁρώντων με καί ἔπαινον θηρᾶσθαι καί ὡς ἀπόστολος αὐτοῖς ἄλλος νέος ὁρᾶσθαι, καί τοῦτο γίνεται ἐμοί πάσης αἴτιον βλάβης καί σκότος ὄντως καί παχύ νέφος ἐν τῇ ψυχῇ μου˙ τούς δέ ὁρῶντάς με λαούς φωτίζει καί διδάσκει ὑπερφρονεῖν καλλωπισμοῦ, ὑπερφρονεῖν καί πλούτου καί εὐτελοῦς ἀντέχεσθαι καί τραχείας ἐσθῆτος, ὅπερ καί ἔστιν ἀληθῶς ἔνδυμα ἀποστόλων. Οὕτως καί πᾶσαι αἱ λοιπαί τῶν ἀρετῶν γε πράξεις πράξεις εἰσίν ἐκτός φωτός, ἔργα ἀκτῖνος δίχα, ὁμοῦ γάρ συναγόμεναι πᾶσαι, ὥσπερ προεῖπον, καί εἰς τό ἕν γινόμεναι αἱ ἐνάρετοι πράξεις, εἴπερ καί ἔστι δυνατόν ἐν ἀνθρώπῳ γενέσθαι, λαμπάδι ἐξωμοίωνται φωτός ἐστερημένῃ. Ὡς γάρ οὐκ ἔστι λέγεσθαι πῦρ τούς καρβῶνας μόνους, ἀλλ᾿ οὐδέ πάλιν ἄνθρακας οὐδέ φλόγα τά ξύλα, οὕτως οὐ πίστις ἅπασα, οὐκ ἔργα οὐδέ πράξεις, οὐκ ἐντολῶν ἐκπλήρωσις πῦρ, φλόξ ἤ φῶς τό θεῖον εἰσίν ἄξια λέγεσθαι, οὐ γάρ εἰσι τῷ ὄντι, ἀλλ᾿ ὅτι δέξασθαι τό πῦρ, τῷ φωτί τε ἐγγίσαι καί ἀναφθῆναι δύναται ἀπορρήτῳ ἑνώσει, τοῦτο ὑπάρχει ἀρετῶν ἔπαινός τε καί κλέος. Καί διά τοῦτο ἄσκησις πᾶσα καί πᾶσαι πράξεις ἐπιτελοῦνται παρ᾿ ἡμῶν, ἵνα φωτός τοῦ θείου ὥσπερ λαμπάς μετάσχωμεν, ὡς ἕν κηρίον πάσας προβαλλομένης τῆς ψυχῆς φωτί τῷ ἀπροσίτῳ˙ μᾶλλον δέ ὥσπερ πάπυρος ἐμβάπτεται κηρίῳ, οὕτω ψυχή ταῖς ἀρεταῖς ἁπάσαις πιανθεῖσα ὅλη ἀνάψει ἐξ αὐτοῦ, ὅσον ὁρᾶν ἰσχύσει, ὅσον ἐν οἴκῳ τε αὐτῆς εἰσαγαγεῖν χωρήσει, καί τότε φωτιζόμεναι αἱ ἀρεταί ὡς θείῳ φωτί συγκοινωνήσασαι φῶς καί αὐταί καλοῦνται, μᾶλλον δ᾿ εἰσί καί αὗται φῶς φωτί συγκεκραμέναι, περιαυγάζουσί τε φῶς ψυχήν αὐτήν καί σῶμα καί λάμπουσί γε ἀληθῶς πρῶτον τῷ κεκτημένῳ καί τότε πᾶσι τοῖς λοιποῖς τοῖς ἐν σκότει τοῦ βίου˙ οὕς φώτισον ἐν Πνεύματι, Χριστέ, τῷ Παναγίῳ καί κληρονόμους ποίησον οὐρανῶν βασιλείας μετά πάντων ἁγίων σου, νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας˙ ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Ὑπό πιστῶν με, Δέσποτα, λοιδορούμενον βλέπων ὡς ὑπάρχοντα πλάνον τε καί προπεπλανημένον, ὅτι τό Πνεῦμα λέγοιμι, τῇ σῇ φιλανθρωπίᾳ καί τοῦ πατρός μου ταῖς εὐχαῖς, τό Ἅγιον λαβεῖν με, ἐλέησον καί χάρισαι λόγον, γνῶσιν σοφίαν, ἵνα οἱ πάντες γνώσωνται οἱ ἀντικείμενοί μοι, ὅτι τό σόν ἐντός ἐμοῦ λαλεῖ Πνεῦμα τό Θεῖον. Δός μοι εἰπεῖν, ὡς εἴρηκας, δός κἀμοί, ὡς ὑπέσχου, οἷς ἀντειπεῖν οὐδείς αὐτῶν ἤ ἀντιστῆναι, Σῶτερ, ἰσχύσει˙ σύ γάρ εἶ δοτήρ τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων. Ἐγώ, Χριστέ, κἄν λέγωσι πλανᾶσθαί με, σόν δοῦλον, οὐδέποτε πεισθήσομαι βλέπων σε, τόν Θεόν μου, καί καθορῶν τό ἄχραντον πρόσωπόν σου καί θεῖον καί ἐξ αὐτοῦ δεχόμενος ἐλλάμψεις σου τάς θείας, λαμπόμενος ἐν πνεύματι νοερούς ὀφθαλμούς μου. Ἀλλά μή δῴης, ὦ Θεέ, ἅπαντας πλανηθῆναι τούς νῦν εἰς σέ πιστεύοντας πλάνην τήν ὀλεθρίαν τοῦ μή πιστεύειν, ὅτι σύ πάντας καί νῦν φωτίζεις ἐλλάμπων τῆς θεότητος ἀκτῖσι σου τῆς θείας. Σύ γάρ πολύς ἐν οἰκτιρμοῖς, ἡμεῖς ἐν ἁμαρτίαις˙ σύ φῶς οἰκεῖς ἀπρόσιτον, σκότος ἡμεῖς δέ πάντες˙ σύ ἔξω εἶ τῆς κτίσεως καί ἡμεῖς ἐν τῇ κτίσει. Οἱ πλείους δέ τῶν ἐξ ἡμῶν καί τῆς κτίσεως ἔξω ἐν τῇ αἰσθήσει πέλουσιν ὅλως ἀναισθητοῦντες καί παρά φύσιν ὄντες δέ ἔξω εἰσίν τῶν πάντων, οἵ βέποντες οὐ βλέπουσιν, ὁρῶντες οὐχ ὁρῶσιν οὐδέ Θεοῦ θαυμάσια ἐν νοερᾷ αἰοσθήσει καταλαβεῖν ἰσχύουσιν, ἀλλ᾿ εἰσί ἔξω κόσμου, μᾶλλον δ᾿ ἐν κόσμῳ ὡς νεκροί εἰσί καί πρό θανάτου καί πρό ἐξόδου κάτοχοι ἐν ᾅδῃ κατωτάτῳ. Οὗτοι οὖν ὄντως πέλουσιν, οὕς ἡ γραφή γε λέγει, οἱ ἔνδοξοι, οἱ πλούσιοι, οἱ σοβαροί τοῖς πᾶσιν, οἱ καί δοκοῦντες εἶναί τι ἐκ τῶν τοιούτων ὅλως, μή συνιδεῖν ἰσχύοντες τήν ἑαυτῶν αἰσχύνην˙ κἄν γάρ σοφίαν κέκτηνται ἐν ἑαυτοῖς τοῦ κόσμου, δόξαν τε ὡς ἱμάτιον, οἴησιν τήν ματαίαν ὥσπερ σκηνήν δομήσαντες φρεσί πεπλανημέναις καί τήν μέν ἐνδυσάμενοι, τήν δέ ἐγκατοικοῦντες, ὡς ἐν πυθμένι κάθηνται ἐν ᾅδου κατωτάτου καί ἀγνοοῦσι τόν Θεόν, ἀγνοοῦσι τόν κόσμον καί τά ἐν κόσμῳ ἅπαντα ποιήματα τοῦ κτίστου. Τίς γάρ τόν κτίστην γνώσεται, πρίν ἤ τήν κτίσιν ἴδοι ἐν λόγῳ οἷα λογικός, ἐν νοΐ νοερῶς δέ, καί ἐν αἰσθήσει νοερᾷ νοερῶς κατοπτεύων; Τίς δέ; ὁ καθορῶν πνευματικῶς διά Πνεύματος Θείου μυστικῶς ἐλλαμπόμενος, ὁδηγούμενος θ᾿ ἅμα, πρός γνῶσιν τήν τοῦ ποιητοῦ ἀμυδρῶς πως ἀνέλθοι. Οὕτω γάρ καθαιρόμενος τρανοτέραν τήν γνῶσιν λαβεῖν ἀξιωθήσεται, ὡς γραφή πᾶσα λέγει. Οἱ ἐμπαθεῖς, ὡς ἔφην δέ, ἀπόνοιαν ἐκεῖνοι φοροῦντες ὡς ἱμάτιον, τήν οἴησιν ὡς δόξαν ἐνδεδυμένοι τέρπονται καί γελῶσι τούς ἄλλους καί παίζουσιν ἐν ταῖς σκιαῖς τόν τῶν σκυλάκων τρόπον. Κάρυον εἰ προσρίψειας καί κροτήσειε τρέχον, ἐπιπηδῶσι, δράσσονται, περιχαίνουσι τοῦτο καί σύν αὐτῷ κυλίονται καί συσκιρτῶσιν ἅμα˙ κἄν φραγελλίου σύρῃ τις πρό ποδῶν τό σχοινίον συστρέφονται καί πίπτουσι καί πόδας εἰς ἀέρα ἐκτείνουσι καί πρόξενοι γέλωτος τοῖς ὁρῶσιν ἀνθρώποις ἐπί τῇ αὐτῶν γίνονται πτώσει πᾶσιν. Οὕτως οὖν καί οὗτοι δαίμονας τέρπουσιν ἀναισθήτως ἐν ταῖς οἰκείαις πράξεσι καί ἤθεσιν ὡσαύτως˙ οἱ γοῦν τοιοῦτοι, λέγε μοι ἐρωτῶντι, ὡς ἔχεις, πῶς τά Θεοῦ μυστήρια διηγήσονται ἄλλοις; Πῶς δέ τό φῶς τῆς γνώσεως φωτισθῶσι κἄν ὅλως καί ἄλλοις μεταδώσουσιν, εἴτε κρίσιν εὐθεῖαν ἐν διακρίσει ἀληθεῖ ἐξάξουσι δικαίως, οἱ σκότος ὡς ἱμάτιον ὄντες ἐνδεδυμένοι, ἐν αἰσθήσει ἀναίσθητοι, ζωῆς νεκροί ἐν μέσῳ; Ἀλλ᾿, ὦ ὑμεῖς φιλόθεοι, ἀκούσατε ῥημάτων ἀληθινῶν καί θαυμαστῶν, ὧν τό στόμα Κυρίου καί προλαβόν ἐλάλησε καί νῦν λαλεῖ τοῖς πᾶσιν. Εἰ μή δόξαν ἀπώσεσθε, εἰ μή ῥίψετε πλοῦτον, εἰ μή ματαίαν οἴησιν ἐκδύσεσθε εἰς ἅπαν, εἰ μή τῶν πάντων γένησθε ἔσχατοι ἐν τοῖς ἔργοις καί ἐν αὐτοῖς τοῖς λογισμοῖς, μᾶλλον δέ ταῖς ἐννοίαις ἐσχάτους πάντων ἑαυτούς νομίζετε ὑπάρχειν, οὐκ ἄν δακρύων ὀχετούς, οὐ κάθαρσιν σαρκός τε κτήσησθε ἤ θεάσησθε πῶς ἐνεργοῦνται ταῦτα. Λοιπόν, θρηνεῖτε ἑαυτούς, λοιπόν, μετανοεῖτε, λοιπόν, θερμά προχέετε δάκρυα καθ᾿ ἡμέραν, ἵν᾿ ὀφθαλμούς ἐκπλύνητε νοερούς τῆς καρδίας, ἵνα τό φῶς θεάσησθε τό λάμψαν ἐν τῷ κόσμῳ, ὅ λάμπον κράζει καί βοᾷ˙ Τό φῶς ἐγώ τοῦ κόσμου ἤμην, εἰμί καί ἔσομαι καί θέλω καθορᾶσθαι. Εἰς τοῦτο γάρ ἐλήλυθα σωματικῶς ἐν κόσμῳ, διπλοῦς ὁ εἷς γενόμενος καί μείνας εἰς ὡσαύτως, ἵνα Θεόν με ὁρατόν οἱ πιστῶς προσκυνοῦντες καί τάς ἐμάς φυλάσσοντες ἐντολάς ἀοράτως ἐλλάμπονται καί νοερῶς μυούμενοι τήν δόξαν θεότητός μου τῆς φρικτῆς, σαρκός τε προσληφθείσης καί τό διπλοῦν τῶν φύσεων μυστικῶς καθορῶντες ὡς ἕνα με τότε Θεόν ἀδιστάκτως ὑμνοῦσιν. Ἄλλως οὐκ ἔνι γάρ καλῶς ἐμήν οἰκονομίαν, ἐμήν τε συγκατάβασιν ἐπιγνῶναι καί φρῖξαι καί προσκυνῆσαι ὡς Θεόν τόν ἐν μορφῇ ἀνθρώπου γενόμενόν με καί Θεόν μείναντα ἀνεκφράστως˙ δύο τό ἕν, ἀμέριστα ὑποστάσει, οὐ φύσει, εἷς οὖν Θεός ἐγώ εἰμι, τέλειος ἄνθρωπός τε, ὁλοτελής, ὁλόκληρος, σάρξ, ψυχή, νοῦς καί λόγος˙ ἄνθρωπος ὅλος καί Θεός ἐν δυσί ταῖς οὐσίαις, διπλοῦς ὡσαύτως φύσεσι, διπλαῖς ταῖς ἐνεργείαις, διπλαῖς καί ταῖς θελήσεσιν ἐν μιᾷ ὑποστάσει, Θεός ὁμοῦ καί ἄνθρωπος, εἷς εἰμι τῆς Τριάδος. Οἱ οὕτω με πιστεύσαντες εἶναι καί ἐπιγνόντες ἐν τῷ καθάραι ἑαυτούς σπουδῇ καί μετανοίᾳ καί δυνηθέντες κατιδεῖν ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ καί μυηθῆναι νοερῶς ἐμήν οἰκονομίαν, αὐτοί με ἀγαπήσουσιν ἐξ ὅλης τῆς καρδίας, αὐτοί δέ καί φυλάξονται πάσας τάς ἐντολάς μου καταπλαγέντες τήν ἐμήν ἄπειρον εὐσπλαγχνίαν, αὐτοί μοι καί συνέσονται καί κοινωνοί τῆς δόξης, τῆς τοῦ Πατρός μου ἔσονται εἰς αἰῶνας αἰώνων˙ ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Κύριε, ὁ Θεός ἡμῶν, Πάτερ, Υἱέ καί Πνεῦμα, σύ τῇ μορφῇ ἀνείδεος, παγκαλής δέ τῇ θέᾳ, τῷ ἀμηχάνῳ κάλλει σου ἀμαυρῶν πᾶσαν θέαν, ὡραῖος ὑπέρ ὅρασιν ὑπέρκεισαι γάρ πάντων. Ἄποσος ἐν ποσότητι, ὁρώμενος, οἷς βούλει, οὐσία ὑπερούσιος, ἄγνωστος καί ἀγγέλοις˙ ὅτι γάρ ἦς, γινώσκοντες ἐκ τῶν ἐνεργειῶν σου, ἐπεί αὑτόν ὠνόμασας Θεόν, τόν ὄντως ὄντα, τοῦτο οὐσίαν λέγομεν, ὑπόστασιν καλοῦμεν˙ τό γάρ μή ὄν ἀνούσιον ὄν ἀνυπόστατον πέλει, καί διά τοῦτο τολμηρῶς ἐνούσιον καλοῦμεν, ἐνυπόστατον λέγομεν, ὅν οὐδείς ποτε εἶδε, τόν τρισυπόστατον Θεόν, ἀρχήν ἄναρχον μίαν. Ἄλλως δέ πῶς τολμήσωμεν οὐσίαν σε καλέσαι ἤ ὑποστάσεις ἐπί σοῦ τρεῖς μεριστάς δοξάσαι; Ὁποίαν δέ καί ἕνωσιν ὅλως τίς ἐννοήσει, εἰ ὁ Πατήρ γάρ ἐν σοί καί σύν ἐν τῷ Πατρί σου καί ἐξ αὐτοῦ τό Ἅγιοιν προέρχεταί σου Πνεῦμα καί σύ αὐτός, ὁ Κύριος, τό Πνεῦμά σου ὑπάρχεις, τό δέ Πνεῦμα ὁ Κύριος κέκλησαι καί Θεός μου καί ὁ Πατήρ σου Πνεῦμα δέ καί ἔστι καί καλεῖται; Οὐδείς δέ εἶδε σέ ποτέ ἀγγέλων ἤ ἀνθρώπων, οὐ ταῦτα ἐθεάσατο, οὐ τόν τρόπον ἐπέγνω. Πῶς εἴπῃ, πῶς δέ φθέγξοιτο, πῶς χωρισμόν τολμήσῃ ἤ ἕνωσιν ἤ σύγχυσιν ἤ μίξιν ἤ καί κρᾶσιν, τό ἕν δέ τρία προσειπεῖν, ἕν πῶς δέ τά τρία; Διά τοῦτο οὖν, Δέσποτα, ἐξ ὧν εἶπας πιστεύει, ἐξ ὧν ἐδίδαξας ὑμνεῖ πᾶς πιστός σου τό κράτος, ἐπεί πάντα τά κατά σέ ἀκατάληπτα πάντῃ, ἄγνωστα καί ἀνέκφορα τοῖς ὑπό σοῦ κτισθεῖσι. Καί γάρ ἀκατανόητος ἐστίν ἡ ὕπαρξίς σου, ὅτι πέφυκας ἄκτιστος, ἐγέννησας δ᾿ ὡσαύτως˙ καί πῶς κτιστός νοήσει σου τῆς ὑπάρξεως τρόπον ἤ τῆς γεννήσεως τοῦ σοῦ Υἱοῦ, Θεοῦ καί Λόγου, εἴτε τῆς ἐκπορεύσεως Πνεύματός σου τοῦ Θείου, ἵνα καί ἕνωσίν σου γνῷ καί χωρισμόν κατίδοι καί ἀκριβῶς οὐσίας σου τό εἶδος καταμάθοι; Οὐδείς οὐδέπω εἶδέ σου τούτων τι, ὧνπερ εἶπον. Οὐ γάρ ἐνδέχεται Θεόν ἄλλον φύσει γενέσθαι, ἵνα φύσεως τῆς σῆς ἐρευνῆσαι ἰσχύσῃ οὐσίαν, εἶδος καί μορφήν, ὑπόστασιν ὡσαύτως, ἀλλ᾿ εἶ αὐτός ἐν σεαυτῷ, μόνος Τριάς Θεός εἶ, μόνος γινώσκων σευτόν, Υἱόν σου καί τό Πνεῦμα καί ὑπ᾿ αὐτῶν ὡς συμφυῶν γινωσκόμενος μόνων. Οἱ δ᾿ ἄλλοι - ὥσπερ αἰσθητοῦ ἡλίου τάς ἀκτῖνας καί οὗτοι καλῶς βλέποντες καί τηλαυγῶς ὁρῶντες ἔνδον οἴκου καθήμενοι εἰσιούσας ὁρῶσιν, ἐκεῖνοι δέ τόν ἥλιον ὅλως οὐ καθορῶσιν – οὕτω τῆς δόξης σου τό φῶς, οὕτω τάς λαμπηδόνας, καί ταύτας ἐν αἰνίγματι νοΐ κεκαθαρμένῳ, οἱ ἐκ ψυχῆς ζητοῦντές σε βλέπειν καταξιοῦνται˙ σέ δέ, ὁποῖος, ποταπός τῇ οὐσίᾳ τυγχάνεις ἤ πῶς ἅπαξ ἐγέννησας καί γεννᾷς ἀεννάως καί οὐ χωρίζῃ τοῦ ἐκ σοῦ γεννωμένου, ἀλλ᾿ ἔστιν ὅλος ἐν σοί, ὅλος πληρῶν θεότητι τά πάντα, ὅλος γε μένεις ἐν αὐτῷ τῷ Υἱῷ ὁ Πατήρ δέ καί σοῦ ἐκπορευόμενον ἔχεις τό Θεῖον Πνεῦμα, πάντα γινῶσκον καί πληροῦν, Θεός ὄν κατ᾿ οὐσίαν καί σοῦ μή χωριζόμενον, ἐκ σοῦ γάρ καί πηγάζει. Σύ εἶ πηγή τῶν ἀγαθῶν, πᾶν δ᾿ ἀγαθόν Υἱός σου, νέμων διά τοῦ Πνεύματος αὐτά πᾶσιν ἀξίως, εὐσπλάγχνως, φιλανθρώπως τε ἀγγέλοις καί ἀνθρώποις. Οὐδείς ἀγγέλων εἶδέ σου, οὐδείς ποτε ἀνθρώπων τήν ὕπαρξιν ἤ ἔγνωκε, καί γάρ ἄκτιστος πέλεις. Πάντα δέ σύ παρήγαγες˙ δύναται σε γινώσκειν, ὅπως ἐκ σοῦ προέρχεται τό Πνεῦμά σου τό Θεῖον καί οὐ γεννᾷς ὅλως ποτέ, ἅπαξ πάντως γεννήσας, οὐδέ πηγάζων κένωσιν ἤ μείωσιν ὑπέστης; Μένεις γάρ ὑπερπλήρης, ὑπέρ τό πᾶν ἀνελλιπής, ὅλος ἐν ὅλῳ κόσμῳ, τῷ ὁρατῷ, τῷ νοητῷ, καί ἔξω αὖθις τούτων, προσθήκην μή δεχόμενος, μηδ᾿ ἔλλειψιν εἰς ἅπαν καί εἶ ὅλος ἀκίνητος μένων πάντοτε οὕτως. Ταῖς ἐνεργείαις οὖν ἀεί ἀεικίνητος πέλεις, ἔχεις καί γάρ ἀέναον, ὁ Πατήρ, ἐργασίαν˙ ἐργάζεται καί ὁ σός Υἱός πάντων τήν σωτηρίαν καί προνοεῖ καί τελειοῖ καί συνέχει καί τρέφει, ζαωοποιεῖ, ζωογονεῖ ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ. Ὅσα γάρ βλέπει ὁ Υἱός τόν Πατέρα ποιοῦντα, ταῦτα ὁμοίως καί αὐτός ἐκτελεῖ, καθώς εἶπεν. Οὕτως ἀκίνητός τε ὤν, ἀεικίνητός τε πως, οὔτε κινῇ, οὐχ ἵστασαι, οὔτε καθήσαι πάλιν, ἀλλά ἀεί καθήμενος ἀεί ἵστασαι ὅλος˙ ἱστάμενος δέ αὖθις, ἀεί κινεῖσαι ὅλος, μή μεθιστάμενός ποτε˙ ποῦ γάρ καί ἀπελεύσῃ; Τό πᾶν, ὡς εἴρηται, πληρῶν ὑπέρ τό πᾶν δέ πέλων πρός ποῖον ἄλλον μεταβῇς ἤ τόπον ἤ καί χῶρον; Ἀλλ᾿ οὐδέ ἵστασαι, καί γάρ ἀσώματος ὑπάρχεις, ἁπλοῦς πληρῶν τά σύμπαντα, ἀσχημάτιστος πάντῃ, ἄϋλος, ἀπερίγραπτος, ἄληπτος ὅλος ἦσθα˙ καί πῶς καθῆσθαι εἴπωμεν, πῶς πάλιν ἵστασθαί σε, πῶς δέ καθῆσθαι φήσωμεν ἤ ἐν ποίῳ σε θρόνῳ, τόν τῇ χειρί κατέχοντα οὐρανόν καί τήν γῆν δέ, τά ὑπό γῆν τε ἅπαντα ἰσχύϋ σῇ κρατοῦντα; Ποῖος θρόνος χωρήσειεν ἤ ποταπή οἰκία, ἤ πῶς ἤ ποῦ ἐνίδρυται ἤ ποίοις θεμελίοις, ποίοις δέ στύλοις αἴρεται, τίς ὅλως ἐννοήσει; Ἀβάλε τοῖς ἀνθρώποις γε καί πάςῃ κτιστῇ φύσει, τῇ τά τοιαῦτα ἐρευνᾶν περί Θεοῦ τολμώσῃ, πρίν ἐλλαμφθῇ, πρίν φωτισθῇ, πρίν κατίδῃ τά θεῖα καί θεωρός γενήσεται τῶν Χριστοῦ μυστηρίων, ἅ οὔτε Παῦλος κατιδών ἴσχυσεν ὅλως φράσαι, οὔτε Ἠλίας πρότερον, οὔτε Μωσῆς ὁ μέγας, ἀλλά τάς ἐντολάς Θεοῦ καί θελήματα μόνα κατηξιώθη καί αὐτός μαθεῖν καί ἄλλοις φράσαι. Περί αὐτοῦ δέ τοῦ Θεοῦ πλέον οὐδέν ἀκοῦσαι κατηξιώθη, μαθεῖν ἤ ὅλως διδαχθῆναι, εἰ μή ὅτι ὁ ὤν ἐστι Θεός πάντων καί κτίστης, δημιουργός καί συνοχεύς πάντων τῶν παραχθέντων. Ἡμεῖς δέ οἱ πανάθλιοι, οἱ σκότει καθειργμένοι καί σκότος ὅλως πέλοντες ἡδονῶν ἀπολαύσει καί ἀγνοοῦντες ἑαυτούς, ὅπου καί πῶς κρατοῦνται, οἱ τεθαμμένοι πάθεσιν, οἱ τυφλοί καί νεκροί τε τόν ὄντα ὄντως ἄναρχον, ἄκτιστον, Θεόν μόνον, ἀθάνατον ὑπάρχοντα, ἀόρατον τοῖς πᾶσιν ἐξερευνῶντες λέγομεν ὡς ἀκριβῶς εἰδότες περί Θεοῦ, οἱ τοῦ Θεοῦ ὄντες κεχωρισμένοι. Εἰ γάρ δή καί ἥνωντο αὐτῷ, οὐκ ἄν ποτε ἐτόλμων περί αὐτοῦ λαλῆσαι βλέποντες, ὅτι πάντα ἄφραστα, ἀκατάληπτα πέλουσι τά ἐκείνου˙ οὐ μόνον τά ἐκείνου δέ, ἀλλά καί τῶν ἐκείνου ἔργων τά πλείω ἄγνωστα ὑπάρχουσι τοῖς πᾶσι. Τίς γάρ καί ἑρμηνεύσειε, πῶς ἐξ ἀρχῆς με πλάττει, ποίαις χερσί τόν χοῦν λαβών ὁ ἀσώματος πάντῃ στόμα μή ἔχων ὡς ἡμεῖς πῶς ἐνεφύσησέ μοι καί εἰς ψυχήν ἀθάνατον πῶς ἄρα γέγονέ μοι; Ἀπό πηλοῦ δέ, λέγε μοι, πῶς ὀστᾶ, πῶς δέ νεῦρα, πῶς κρέας, πῶς δέ φλέβες μοι, πῶς δερματίς, πῶς τρίχες, πῶς ὀφθαλμοί, πῶς ὦτα δέ, πῶς χείλεα, πῶς γλῶσσα, πῶς ὄργανα φωνητικά, ὀδόντως τε στερρότης, ἔναρθρον λόγον πνεύματι τρανῶς ἀποτελοῦσιν; Ἀπό ξηρᾶς δέ καί ὑγρᾶς, θερμῆς καί ψυχρᾶς ὕλης ζῴόν με ἀπετέλεσε μίξει ἐναντίων; Πῶς οὖν δεσμεῖται νοῦς σαρκί, πῶς σάρξ δέ τῷ ἀΰλῳ νοΐ συνανακέκραται ἀμίκτως, ἀσυγχύτως, ἀφύρτως τε νοῦς καί ψυχή προσφέρουσι τόν λόγον τόν ἐνδιάθετον λαῷ, καί μένουσιν ὡσαύτως ἄτμητα, ἀναλλοίωτα, ἀσύγχυτα εἰς ἅπαν; Ταῦτ᾿ οὖν εἰδότες, ἀδελφοί, ἀνερμήνευτα εἶναι καί πᾶσιν ἀκατάληπτα τά καθ᾿ ἡμᾶς ὑπάρχειν πῶς τόν ἡμᾶς ποιήσαντα τοιούτους ἐκ μή ὄντων ἐξερευνᾶν οὐ φρίττομεν ἤ ἐννοεῖν ἤ λέγειν τά ὑπέρ λόγον, ὑπέρ νοῦν τόν ἡμέτερον ὄντα; Κτίσματα ὄντες δέ λοιπόν φοβήθητε τόν κτίστην καί τάς ἐκείνου ἐντολάς μόνας ἐξερευνᾶτε, τηρεῖν δέ ταύτας σπεύσατε ὑμῶν πάσῃ δυνάμει, εἰ βούλοισθε καί τῆς ζωῆς κληρονόμοι γενέσθαι. Εἰ δέ καταφρονήσετε τῶν αὐτοῦ προσταγμάτων καί τά θελήματα αὐτοῦ παρίδετε, ὡς εἶπε, καί ἀπειθήσετε αὐτῷ ἐν ἑνί πάντως λόγῳ, οὐ δόξα, οὐκ ἀξίωμα, οὐ πλοῦτος ἐκ τοῦ κόσμου, ἀλλ᾿ οὐδ᾿ ἡ γνῶσις ἡ μωρά τῶν ἔξω μαθημάτων, οὐ σύνταξις, οὐ σύνθεσις καλλιεπείας λόγων, οὐδ᾿ ἄλλο τι τῶν ἐπί γῆς πραγμάτων ἤ χρημάτων ὠφέλειαν τήν οἱανοῦν παρέξουσί γε τότε, ὅτε κρινεῖ τά σύμπαντα καί πάντας ὁ Θεός μου. Ἀλλ᾿ ὁ παροφθείς λόγος παρ᾿ ἡμῶν τοῦ Δεσπότου στήσεται κατά πρόσωπον ἑνός ἑκάστου τότε καί ἕκαστον κατακρινεῖ μή φυλάξαντα τοῦτον. Οὐκ ἔστι λόγος γάρ ἀργός, ἀλλά ζῶν Θεοῦ λόγος ζῶντος καί διαμένοντος εἰς αἰῶνας αἰώνων. Λοιπόν, ἡ κρίσις ἔσεται οὕτως, καθώς καί εἶπον, ὁμοῦ τε καί τῆς ἐντολῆς, οἴμοι, προσυπαντώσης, ἐλγχούσης τόν ἄπιστον ἤ πιστόν πάντως ὄντα, πειθήνιον ἤ ἀπειθῆ τοῖς λόγοις τοῦ Δεσπότου, γενόμενον ἐπιμελῶς ἤ καί ἀμεληθέντα, καί οὕτως χωρισθήσονται οἱ ἄδικοι δικαίων, οἱ ἀπειθεῖς τῶν τῷ Χριστῷ πάντως ὑπακουσάντων, τῶν φιλοθέων οἱ νῦν ἀγαπῶντες τόν κόσμον καί τῶν εὐσπλάγχνων ἄσπαγχνοι καί τῶν ἐλεημόνων ἀνελεήμονες ὁμοῦ, καί στήσονται οἱ πάντες γυμνοί καί πλούτου καί τιμῆς καί ἀρχῆς, ἧς ἐν κόσμῳ ἀπήλαυσαν, καί ἑαυτούς, οἴμοι, κατακρινοῦσιν. Αὐτικατάκριτοι αὐτῶν γενόμενοι τοῖς ἔργοις ἀκούσονται δ᾿˙ Ἀπέλθετε, μικροί τε καί μεγάλοι, μή πειθαρχήσαντες ἐμοί, Δεσπότῃ φιλανθρώπῳ! Ἧς, Δέσποτα, ῥυσθείημεν δικαίας καταδίκης καί τῆς μερίδος τύχοιμεν τῶν προβάτων σου, Λόγε, δωρεάν, ὡς μή ἔχοντες ἐλπίδα σωτηρίας.

ἐξ ἔργων, οἱ κατάκριτοι νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Ἔστι πῦρ τό θεῖον ὄντως, ὅπερ εἶπεν ὁ Δεσπότης, ὅτι ἦλθεν ἵνα βάλῃ ἐπί ποίαν γῆν, εἰπέ μοι˙ ἐπί τούς ἀνθρώπους πάντως, τούς τά γήϊνα φρονοῦντας, ὅπερ ἤθελε καί θέλει τοῦ ἀνάπτεσθαι ἐν πᾶσιν. Ἄκουσον καί γνῶθι, τέκνον, θείων μυστηρίων θάθος! Τό οὖν πῦρ τοῦτο τό θεῖον ποταπόν εἶναι λογίζῃ; Ἆρα ὁρατόν ἤ κτιστόν ἤ ληπτόν ὑπολαμβάνεις; Οὐμενοῦν καί γάρ ὑπάρχεις ἐν μυήσει τοῦ τοιούτου καί ἐπίστασαι βεβαίως ἄληπτον αὐτό ὑπάρχειν, ἄκτιστον, ἀόρατόν γε, ἄναρχόν τε καί ἄϋλον, ἀναλλοίωτον εἰς ἅπαν, ἀπερίγραπτον ὡσαύτως, ἄσβεστον, ἀθάνατον, ἀπερίληπτον πάντῃ, ἔξω πάντων τῶν κτισμάτων, τῶν ἐνύλων καί ἀΰλων, ὁρατῶν καί ἀοράτων, ἀσωμάτων καί ἐνσάρκων, ἐπιγείων, οὐρανίων˙ τούτων πάντων ἔστιν ἔξω κατά φύσιν, κατ᾿ οὐσίαν, ναί δή, καί κατ᾿ ἐξουσίαν. Τοῦτο οὖν ἐν ποίᾳ ὕλῃ ἐμβληθήσεται, εἰπέ μοι; Ἐν ψυχαῖς ἐχούσαις ἄρα ἔλεον δαψιλεστάτως καί πρό τούτου καί σύν τούτῳ πίστιν, ἔργα τε τήν πίστιν βεβαιοῦντα κεκτημέναις ταύταις, ὡσεί λύχνῳ πλήρει καί ἐλαίου καί στυπείου πῦρ ἐμβάλλει ὁ Δεσπότης, ὅ ὁ κόσμος οὐ κατεῖδεν οὐδέ κατιδεῖν ἰσχύει (Κόσμον λέγω τούς ἐν κόσμῳ καί τά κοσμικά φρονοῦντας). Ὥσπερ ἅπτει δέ ὁ λύχνος, ἐν τοῖς αἰσθητοῖς σοι λέγω, ὅταν τῷ πυρί προσψαύσῃ, οὕτω καί πνευματικῶς μοι νόει λέγειν ταῖς ψυχαῖς προσψαύειν καί ἀνάπτειν πῦρ τό θεῖον. Πρίν προσψαύσῃ, πῶς ἀνάψει; Πρίν βληθῇ δέ, πῶς προσψαύσει; Ὄντως οὐδαμῶς, οὐδ᾿ ὅλως! Ὅταν δέ ὁ λύχνος ἅπτῃ καί τρανῶς φωτίζῃ πάντας, καί τό ἔλαιον ἐκλείψῃ, οὐ σβεσθήσεται ὁ λύχνος; Θέα μοι καί ἄλλο μεῖζον, ὅ φοβεῖ με πλέον πάντων! Φαίνοντά μου λύχνον μέγα ἐν ἐλαίου δαψιλείᾳ, ἀφθονίᾳ τε στυπείου, μῦς ἐλθών ἤ ἕτερόν τι ἤ κατέστρεψε τόν λύχνον ἤ κατά μικρόν ἐκλεῖξαν ἔπιε τό ἔλαιόν τε ἔφαγέ τε τό στυπεῖον καί τήν λαμπάδα ἔσβεσε. Τό δ᾿ ἔτι θαυμαστότερον, ὅτι τό στυπεῖον ὅλον, ὅπερ θρυαλλίς καλεῖται, ἐμπεσόν ἐν τῷ ἐλαίῳ σβέννυται τό πῦρ εὐθέως, καί ὑπάρχει μοι ὁ λύχνος σκοτεινός, ὅλως μή φαίνων˙ λύχνον νόει τήν ψυχήν μου, ἔλαιον τάς ἀρετάς δέ, τόν δέ νοῦν μου θρυαλλίδα, ἐν αὐτῷ δέ πῦρ τό θεῖον φαῖνον καί καταφωτίζον τήν ψυχήν ὁμοῦ καί οἶκον ὅλον ὅλου σώματός μου καί τούς ἐν τῷ οἴκῳ πάντας λογισμούς καί ἐνθυμήσεις. Οὕτω φαίνοντος δέ τούτου ἐάν φθόνος παρεμπέσῃ ἤ μνησικακίας πάθος ἤ φιλοδοξίας ἔρως ἤ ἄλλη τις ἐπιθυμία ἡδονῆς τινος ἤ πάθους καί τόν λύχνον καταστρέψῃ ἤγουν πρόθεσιν ψυχῆς μου, ἤ τό ἔλαιον ἐκλείξῃ, τό τῶν ἀρετῶν σοι λέγω, ἤ ἄλλως θρυαλλίδα ὄντα μου τόν νοῦν, ὡς εἶπον, καί ἐν ἑαυτῷ τό θεῖον ἔχοντα φῶς λάμπον μέγα, καταφάγῃ πονηραῖς ἐννοίαις τοῦτο ἤ καί ὅλον ἀπορρίψῃ ἔνδοθεν ἐν τῷ ἐλαίῳ ἤγουν ἐν τῷ ἐνθυμεῖσθαι ἀρετῶν αὐτοῦ τάς πράξεις καί εἰς οἴησιν ἐντεῦθεν ἐμπεσών ἐκτυφλωθείη, καί τόν λύχνον μου ἐκ τούτων ἤ τυχόν τινος ἐξ ἄλλου, εἰ συμβῇ ἀποσβεσθῆναι, ποῦ τό πῦρ ὑπάρχειν τότε ἤ τί γίνεσθαι εἴπῃς μοι, παραμένειν ἐν τῷ λύχνῳ ἤ χωρίζεσθαι τοῦ λύχνου; Ὤ ἀγνοίας, ὤ μανίας! Πῶς ἐνδέχεται τόν λύχνον δίχα τοῦ πυρός ἐξάπτειν, ἤ τό πῦρ τῆς ὕλης ἄνευ παραμένειν ἐν τῷ λύχνῳ; Πάντοτε τό πῦρ τῆς ὕλης δράσσεσθαι ποθεῖ καί θέλει, ἀλλ᾿ ἡμῶν ὑπάρχει πάντως τό προευτρεπίσαι ταύτην καί παρέξαι εὐπροθύμως ἑαυτούς ἡμᾶς ὡς λύχνους ἐν ἐλαίῳ καί παντοίαις ἀρεταῖς κεκοσμημένους, τοῦ νοός δέ θρυαλλίδα εὐθυβόλως προβαλέσθαι, ἵνα τῷ πυρί προσψαύσῃ καί κατά μικρόν ἀνάψῃ, οὕτω τε συμπαραμένῃ τοῖς αὐτό προσκτησαμένοις. Ἄλλως γάρ – μηδείς πλανάσθω – οὐχ ὁρᾶται, οὐ κρατεῖται, οὐ συνέχεται κἄν ὅλως. Ἔστι γάρ, καθάπερ εἶπον, ἔξω τῶν κτισμάτων πάντων, γίνεται ληπτόν δ᾿ ἀλήπτως τῇ ἑνώσει τῇ ἀρρήτῳ καί περιγραπτόν ὡσαύτως ἐν ἀπεριγράπτῳ τρόπῳ. Ταῦτα δέ μή λόγοις ὅλως μηδέ ἐπινοίας ζήτει, ἀλλά πῦρ λαβεῖν ἐξαίτει, ὅ διδάσκει καί δεικνύει ἐναργῶς τοῖς κεκτημένοις ταῦτα πάντα καί τά τούτων μυστικώτερα ἀφράστως. Μυστικώτερα δέ τούτων ἄκουσον, εἰ βούλει, τέκνον! Ὅταν λάμψῃ καθώς εἶπον, καί τό σμῆνος ἐκδιώξῃ τῶν παθῶν καί ἐκκαθάρῃ σοῦ τόν οἶκον τῆς ψυχῆς σου, τότε μίγνυται αὐτῇ ἀμίκτως καί ἑνοῦται ἀπορρήτως, ἐνουσίως τῇ οὐσίᾳ ταύτης ὅλον ὅλῃ πάντως καί κατά μικρόν λαμπρύνει, ἐκπυροῖ τε καί φωτίζει καί, τό πῶς εἰπεῖν οὐκ ἔχω, γίνονται εἰς ἕν τά δύο, ἡ ψυχή μετά τοῦ κτίστου καί ἐν τῇ ψυχῇ ὁ κτίστης μόνος μετά μόνης ὅλος, ὁ συνέχων πᾶσαν κτίσιν ἐν τῇ ἑαυτοῦ παλάμῃ. Μή διστάσῃς, οὗτος ὅλος σύν Πατρί καί τῷ Πνεύματι ἐν μιᾷ ψυχῇ χωρεῖται καί ψυχήν ἐντός ἐκείνου ὅλην συμπεριλαμβάνει. Νόει, βλέπε, σκόπει ταῦτα! Τό γάρ ἄστεκτόν σοι εἶπον καί ἀπρόσιτον ἀγγέλοις φῶς ἐντός ψυχήν κατέχειν, ἐν ψυχῇ οἰκεῖν δέ αὖθις καί μή φλέγειν ταύτην ὅλως. Ἔγνω βάθος μυστηρίου; Ὁ μικρός ἐν ὁρωμένοις ἄνθρωπος, σκιά καί κόνις, ἔχει τόν Θεόν ἐν μέσῳ ὅλον, οὗ ἐν τῷ δακτύλῳ ἀποκρέμαται ἡ κτίσις, καί τό εἶναι πᾶς τις ἔχει καί τό ζῆν καί τό κινεῖσθαι, νοῦς ἅπας, ψυχή καί λόγος λογικῶν ἔχει ἐκ τούτου, ἀλλά καί ἀλόγων πνεῦμα καί πάντων ὡσαύτως ζῴων, νοερῶν καί αἰσθητῶν τε, τό εἶναι ἐντεῦθεν ἔχει Τοῦτον ἔχων, ὅστις ἕξει, καί ἐντός αὐτοῦ βαστάζων καί ὁρῶν αὐτοῦ τό κάλλος, πῶς ὑποίσει πόθου φλόγα, πῶς ἐνέγκῃ πῦρ ἀγάπης, πῶς θερμόν οὐκ ἀποστάξει δάκρυον ἐκ τῆς καρδίας, πῶς τά θαύματα ἐξείπει, πῶς δέ ταῦτα ἀριθμήσει, ἅπερ ἐν αὐτῷ τελοῦνται; Πῶς καί σιωπήσει ὅλως βιαζόμενος τοῦ λέγειν; Βλέπει γάρ αὑτόν ἐν ᾅδη, τοῦ φωτός τῇ λάμψει λέγω˙ οὐδείς γάρ ἄλλως ἑαυτόν τῶν ἐκεῖ καθεζομένων πρό τοῦ λαμψαι φῶς τό θεῖον ἑαυτόν ἐπιγινώσκει, ἀλλ᾿ εἰσίν ἐν ἀγνωσίᾳ τοῦ ἐν ᾧ κρατοῦνται ζόφου καί φθορᾶς καί τοῦ θανάτου. Ὅμως βλέπει, ἔνθα λάμπει, ἡ ψυχή ἐκείνη λέγω, καί νοεῖ, ὅτι ἐν σκότει ὅλη ἦν τῷ δεινοτάτῳ καί φρουρᾷ ἀσφαλεστάτῃ βαθυτάτης ἀγνωσίας. Τότε βλέπει, ἔνθα κεῖται, ἔνθα ἔστι καθειργμένη, ὅλον βόρβορον τόν τόπον, ἀκαθάρτων ἰοβόλων ἑρπετῶν μεμεστωμένον, ἑαυτήν δέ δεδεμένην καί δεσμοῖς κατεσφιγμένην χεῖρας ἅμα τε καί πόδας καί αὐχμῶσαν καί ῥυπῶσαν, τετραυματισμένην ἅμα δήγμασι τῶν ἑρπετῶν καί τάς σάρκας οἰδαινούσας ἑαυτῆς φέρουσαν ἅμα μετά πλήθους γε σκωλήκων. Ταῦτα βλέπων πῶς οὐ φρίξει, πῶς οὐ κλαύσει, πῶς οὐ κράξει καί θερμῶς μετανοήσει καί αἰτήσεται ῥυσθῆναι τῶν δεσμῶν τῶν δεινοτάτων; Ὄντως πᾶς ὁ ταῦτα βλέπων καί στενάξει καί θρηνήσει καί συνέπεσθαι θελήσει τῷ τό φῶς ἐκλάμψαντι Χριστῷ. Ταῦτα οὖν ποιῶν, ὡς εἶπον, καί τῷ λάμψαντι προσπίπτων - Θέα μοι καλῶς ἅ λέξω! – ἅπτεται χερσίν ὁ λάμψας τῶν δεσμῶν μου καί τραυμάτων˙ ἔνθα δέ ἡ χείρ προσψαύσει ἤ δακτύλῳ προσεγγίσει, λύονται δεσμά εὐθέως, σκώληκες ἀπονεκροῦνται, πίπτουσι τά τραύματα δέ, συνεκπίπτει τούτοις ῥύπος καί κηλίς μικρά σαρκός μου, γίνεται συνούλωσίς τε ἀθρόως ἐπί τοσοῦτον, ὡς οὐλήν μή καθορᾶσθαι ὅλως ἐν ἐκείνῳ τόπῳ, ἀπαστράπτοντα δέ μᾶλλον ὅμοιον χειρός τῆς θείας ἀπεργάζεται τόν τόπον. Θαῦμα ξένον γε, ἡ σάρξ μου, τῆς ψυχῆς λέγω οὐσίαν, ναί δή, καί τοῦ σώματός μου, δόξης θείας μετασχόντα αἴγλην ἀπαστράπτει θείαν. Καθορῶν τοῦτο ἐν μέρει τελεσθέν τοῦ σώματός μου, πῶς τό ὅλον οὐ ποθήσω σῶμά μου καί ἱκετεύσω τῶν κακῶν ἀπαλλαγῆναι καί ὑγείας, οἵας εἶπον, δόξης τε τυχεῖν ὡσαύτως; Ὅμως οὕτως μου ποιοῦντος, μᾶλλον δέ καί θερμοτέρως, καί μου καταπληττομένου ἀναλόγως τῶν θαυμάτων, χεῖρα τήν αὑτοῦ Δεσπότης, ὁ καλός, μετακινήσας τά λοιπά τοῦ σώματός μου περιέρχεται, καί βλέπω ταῦτα, ᾧ προέφην τρόπῳ, καθαιρόμενα καί δόξαν ἐνδυόμενα τήν θείαν. Καθαρθέντος οὖν αὐτίκα καί δεσμῶν ἀπαλλαγέντος, δίδωσί μοι χεῖρα θείαν, ἀνιστᾷ με τοῦ βορβόρου, ὅλος περιπλέκεταί με, ἐπιπίπτει τῷ τραχήλῳ - Οἴμοι, πῶς ὑποίσω ταῦτα; - καί καταφιλεῖ συχνῶς με. Ἐκλυθέντα δέ με ὅλον καί ἰσχύν ἀποβαλόντα - Φεῦ μοι, πῶς χαράξω ταῦτα; - αἴρει με ἐπί τῶν ὤμων - ὤ ἀγάπη, ὤ χρηστότης! – καί ἐξάγει με τοῦ ᾅδου, τοῦ τε χώρου καί τοῦ ζόφου καί εἰσάγει με εἰς ἄλλον εἴτε κόσμον ἤ ἀέρα, ὅλως ἐξειπεῖν οὐκ ἔχω. Τοῦτο οἶδα, ὅτι φῶς με καί βαστάζει καί συνέχει καί πρός φῶς εἰσάγει μέγα, οὗ τό μέγα θεῖον θαῦμα οὐδέ ἄγγελοι ἐκφράσαι ἤ εἰπεῖν ἐξισχύσουσιν ἀλλήλοις κἄν ὅλως, ὥς γε δοκῶ. Γενομένῳ μοι δ᾿ ἐκεῖσε ἄλλα μοι δεικνύει πάλιν, τά ἐν τῷ φωτί, σοί λέγω, μᾶλλον τά ἐκ τοῦ φωτός δέ, τήν ἀνάπλασιν τήν ξένην δίδωσι κατανοεῖν μοι, ἥν αὐτός ἀνέπλασέ με καί φθορᾶς ἀπήλλαξέ με καί θανάτου ἐν αἰσθήσει ὅλον ἠλευθέρωσέ με καί ζωήν ἀθάνατόν μοι ἐδωρήσατο καί κόσμου τοῦ φθαρτοῦ καί τῶν τοῦ κόσμου πάντων ἀπεχώρισέ με καί στολήν ἐνέδυσέ με ἄϋλον φωτοειδῆ τε, ὑποδήματα ὡσαύτως καί δακτύλιον καί στέφος ἄφθαρτα ἀΐδιά τε, ἅπαντα ξένα τῶν ὧδε. Ἐποίησέ με ἀναφῆ, ἀψηλάφητον, ὤ θαῦμα, καί ἀόρατον ὁμοίως, συνημμένον ἀοράτοις. Οὕτως οὖν με καί τοιοῦτον ἐργασάμενος ὁ κτίστης ἐν σκηνῇ εἰσήγαγέ με αἰσθητῇ, σωματικῇ γε καί ἐνέκλεισεν ἐν ταύτῃ καί κατησφαλίσατό με, καί καταγαγών δ᾿ ἐν κόσμῳ αἰσθητῷ καί ὁρατῷ τε πάλιν ἔθετο βιοῦν με καί συνεῖναι τοῖς ἐν σκότει τόν ἀπαλλαγέντα σκότους, καί καθεῖρχθαι μετ᾿ ἐκείνων, τῶν ἐν τῷ βορβόρῳ λέγω˙ μᾶλλον δέ διδάσκειν τούτοις, εἰς ἐπίγνωσίν τε ἄγειν, ὧν περίκεινται τραυμάτων καί ὧν δεσμῶν κατέχονται. Ἐντειλάμενος ἀπῆλθεν. Ἐγκαταλειφθείς οὖν μόνος, ἐν τῷ πρῴην σκότει λέγω, οὐκ ἠρκέσθην, οἷσπερ εἶπον ὅτι ἐσωρήσατό μοι, ἀγαθοῖς ἀνεκλαλήτοις ὅλον με ἀνακαινίσας, ὅλον με ἀθανατίσας ὅλον με θεοποιήσας καί Χριστόν ἀποτελέσας. Ἀλλ᾿ ἡ στέρησις ἐκείνου λήθν πάντων ἐνεποίει τῶν καλῶν, ὧν εἶπον, τούτων, καί ἐδόκουν ἐστερῆσθαι. Διά τοῦτο ὡς τοῖς πρῴην ἐμπαγείς κακοῖς ἠχθόμην καί καθήμενος ἐν μέσῳ τῆς σκηνῆς, ὥσπερ ἐν θήβῃ ἤ ἐν πίθῳ κεκλεισμένος, ἔκλαιον, ἐθρήνουν σφόδρα ἔξωθεν ὅλως μή βλέπων. Ἐξεζήτουν γάρ ἐκεῖνον, ἐκεῖνον ὅνπερ ἐπόθουν, οὗ ἠράσθην, οὗ τῷ κάλλει ὡραιότητος ἐτρώθην, ἐφλεγόμην, ἐκαιόμην, ὅλος ἐνεπυριζόμην. Οὕτως οὖν διάγοντά με, οὕτω καί δακρύοντά με, ἐκτηκόμενόν τε ἅμα καί δεινῶς με μαστιζόμενον καί βοῶντα κατωδύνως, τῆς κραυγῆς μου ἐπακούσας, ἀπό ἀνεικάστου ὕψους διακύψας καί ἰδών με κατηλέησε καί αὖθις κατιδεῖν ἠξίωσέ με τόν ἀόρατον τοῖς πᾶσιν, ὅσον ἐφικτόν ἀνθρώπῳ. Ὅν ἰδών ἐξεθαμβήθην ἐν οἰκίᾳ καθειργμένος καί ἐν πίθῳ κεκλεισμένος καί τοῦ σκότους ὤν ἐν μέσῳ, οὐρανοῦ καί γῆς σοι λέγω. Αἰσθητῶς καλῶ γάρ σκότος, ἐπεί ἅπαντας ἀνθρώπους καί τάς τούτων διανοίας αἰσθητοῖς συγκεκραμένας ἐν τούτοις ὄντας ταῦτα συγκαλύπτουσι βαρέως. Ὅμως ὤν ἐν τούτοις εἶδον τόν προόντα, καθώς εἶπον καί νῦν ὄντα πάντων ἔξω νοερῶς, καί ἐθαύμασα, ἐξέστην, ἐφοβήθην καί ἐχάρην. Καί κατανοῶν τό θαῦμα, πῶς τόν ἔξω πάντων ὄντα ἔνδον ὤν ἐγώ τῶν πάντων βλέπω μόνος βλέποντά με, μή γινώσκων, ποῦ ὑπάρχει, πόσος ἔστι, ποταπός δέ ἤ ὁποῖος, ὅν καί βλέπω, ἤ πῶς βλέπω ἤ τί βλέπω˙ ὅμως βλέπων ἅπερ εἶδον, καί θρηνῶν, ὅτι μή γνῶναι δύναμαι τόν τρόπον τοῦτον μηδέ ὅλως ἐννοῆσαι ἤ ποςῶς κατανοῆσαι, πῶς, ὅν βλέπω, πῶς με βλέπει, εἶδον πάλιν τοῦτον ἔνδον τῆς οἰκίας καί τοῦ πίθου ὅλον αἴφνης γεγονότα, ἑνωθέντα τε ἀφράστως, ἀπορρήτως συναφθέντα καί μιγέντα μοι ἀμίκτως ὡς τό πῦρ αὐτῷ σιδήρῳ καί τό φῶς γε τῷ ὑέλῳ, καί ἐποίησεν ὡς πῦρ με καί ὡς φῶς ἀπέδειξέ με, καί ἐκεῖνο ἐγενόμην, ὅπερ ἔβλεπον πρό τούτου καί μακρόθεν ἐθεώρουν, καί οὐκ οἶδα, πῶς σοι φράσω τό παράδοξον τοῦ τρόπου˙ οὐ γάρ ἠδυνήθην γνῶναι, οὐδέ νῦν γινώσκω πάντως, πῶς εἰσῆλθε, πῶς ἡνώθη. Ἑνωθείς δέ, πῶς σοι εἴπω τίς ἐστιν ὁ ἑνωθείς μοι, τίνι δέ κἀγώ ἡνώθην; Φρίττω καί φοβοῦμαι μήπως, ἐάν εἴπω, ἀπιστήσας περιπέσῃς βλασφημίᾳ ἐξ ἀγνοίας καί ψυχήν σου ἀπολέσῃς, ἀδελφέ μου. Ὅμως ἕν ἐγώ κἀκεῖνος, ᾧ ἡνώθην, γεγονότες, τίνα ἐμαυτόν καλέσω; Ὁ Θεός διπλοῦς τήν φύσιν, τήν ὑπόστασιν εἷς ὤν, διπλοῦν με εἰργάσατο. Ἐργασάμενος διπλοῦν δέ διπλᾶ καί ὀνόματα, ὡς ὁρᾷς, παρέσχε μοι. Βλέπε τήν διαίρεσιν! Ἄνθρωπός εἰμι τῇ φύσει, Θεός δέ τῇ χάριτι. Ὅρα ποίαν χάριν λέγω ἕνωσιν τήν μετ᾿ ἐκείνου αἰσθητῶς καί νοερῶς τε, οὐσιωδῶς καί πνευματικῶς τε! Ἀλλά τήν μέν νοεράν ἐξεῖπον ἕνωσίν σοι διαφόρως καί ποικίλως, αἰσθητήν δέ τήν τῶν μυστηρίων λέγω. Καθαρθείς γάρ μετανοίᾳ καί τοῖς τῶν δακρύων ῥείθροις, σώματος τεθεωμένου ὡς Θεοῦ μεταλαμβάνων Θεός κἀγώ γίνομαι τῇ ἑνώσει τῇ ἀφράστῳ. Ὅρα τό μυστήριον! Ἡ ψυχή οὖν καί τό σῶμα, ἵνα ταῦτα πάλιν εἴπω ἐκ πολλῆς περιχαρείας, ἕν ἐν οὐσίαις ταῖς δυσί˙ ταῦτα οὖν τά ἕν δύο τοῦ Χριστοῦ μεταλαβόντα καί τοῦ αἵματος πιόντα ἀμφοτέραις ταῖς οὐσίαις καί ταῖς φύσεσιν ὡσαύτως ἑνωθέντα τοῦ Θεοῦ μου γίνονται Θεός μεθέξει, ὁμωνύμως τε καλοῦνται τῷ ὀνόματι ἐκείνου, οὗ οὐσιωδῶς μετέσχον. Λέγεται οὖν πῦρ ὁ ἄνθραξ καί ὁ σίδηρος ὁ μέλας πυρωθείς ὡς πῦρ ὁρᾶται. Εἰ τοιοῦτος οὖν ὁρᾶται, καί τοιοῦτος ἄν κληθείη˙ πῦρ ὁρᾶται, πῦρ κληθείη. Εἰ μή σεαυτόν τοιοῦτον ἔγνως, τοῖς περί τοιούτων μή ἀπίστει λέγουσί σοι, ἀλλά ζήτησον ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καί λήψῃ μαργαρίτην ἤ σταγόνα ἤ σινάπεως ὡς κόκκον, ὡς σπινθῆρα θεῖον σπόρον. Πῶς ζητήσεις, ὅ σοι λέγω; Ἄκουσον, σπουδῇ τε πρᾶξον, καί εὑρήσεις ἐν συντόμῳ˙ λάβε μοι σαφῆ εἰκόνα, τήν τοῦ λίθου καί σιδήρου˙ ἔνεστι καί γάρ ἐν τούτοις τοῦ πυρός ἡ φύσις πάντως, οὐχ ὁρᾶται δέ κἄν ὅλως. Συγκρουόμενα δέ ὅμως συνεχῶς πυρός σπινθῆρας ἀποπέμπουσι καί πᾶσι καθορῶνται μέν ἐν πρώτοις, οὐκ ἀνάπτονται δέ ὅμως, εἰ μή δράξωνται καί ὕλης. Ταύτῃ δ᾿ ἑνωθείς ἐκ τούτων εἷς σπινθήρ μικρός εἰς ἅπαν ἐξανάπτει κατ᾿ ὀλίγον καί εἰς ὕψος αἴρει φλόγοα καί φωτίζει τήν οἰκίαν καί τό σκότος ἐκδιώκει καί ποιεῖ τοῦ βλέπειν πάντας, τούς ἐν τῇ οἰκίᾳ ὄντας. Εἶδες θαῦμα; Λέγε οὖν μοι˙ Πρό τοῦ συνεχῶς κρουσθῆναι πῶς ἐκπέμψουσι σπινθῆρας; Ἄνευ δέ σπινθῆρος ὕλη αὐτομάτως πῶς ἀνάψει; Πρίν ἀνάψει, πῶς φωτίσει, πῶς τό σκότος ἐκδιώξει, πῶς τοῦ βλέπειν σοι παράσχει; Οὐδαμῶς, μοί πάντως εἴπῃς, δυνατόν ποτε γενέσθαι. Οὕτως οὖν καί σύ ποιῆσαι προθυμήθητι καί λήψῃς - Τί σοι λέγω, ὅτι λήψῃ; - θείας φύσεως σπινθῆρα, ὅν ὡμοίωσεν ὁ κτίστης πολυτίμῳ μαργαρίτῃ καί σινάπεως τῷ κόκκῳ. Τί ποιῆσαι δέ σοι λέγω; Ἄκουσον ἐμπόνως, τέκνον˙ ἔστω σοι ψυχή καί σῶμα ἀντί λίθου καί σιδήρου, ὁ δέ νοῦς ὡς αὐτοκράτωρ τῶν παθῶν ἀδολεσχείτω πράξεσι ταῖς ἐναρέτοις καί ἐννοίαις θεαρέστοις καί ὡς λίθον μέν τό σῶμα, ὡς δέ σίδηρον τήν ψυχήν χερσί νοηταῖς κρατήσας ἑλκυέτω καί ἀγέτω πρός τάς πράξεις μετά βίας˙ βιαστή καί γάρ ὑπάρχει οὐρανῶν ἡ βασιλεία. Ποίας πράξεις δέ σοι λέγω; Ἀγρυπνίαν καί νηστείαν, θερμήν τε μετάνοιαν, δακρύων ὄμβρους καί πένθος, ἄπαυστον θανάτου μνήμην, ἀδιάλειπτον εὐχήν τε καί ὑπομονήν πάντοίων πειρασμῶν ἐπερχομένων˙ πρό τούτων πάντων σιωπήν καί ταπείνωσιν βαθεῖαν καί ὑπακοήν τελείαν καί θελήματος ἐκκοπήν. Τούτοις οὖν καί τοῖς τοιούτοις ἡ ψυχή ἀδολεσχοῦσα καί ἀεί συνεχομένη λαμπηδόνας μέν ἐν πρώτοις δέχεσθαι ποιεῖ τόν νοῦν σου, ἀλλά σβέννυται συντόμως, ὅτι οὔπω ἐλεπτύνθη, ἵνα καί συντόμως ἅψῃ. Ὅτε δέ καί τῆς καρδίας ἅψεται βολίς ἡ θεία, τότε καί αὐτήν φωτίζει καί τόν νοῦν ἀποκαθαίρει καί εἰς ὕψος τοῦτον αἴρει καί πρός οὐρανόν ἀνάγει καί ἑνοῖ φωτί τῷ θείῳ. Ἅ σοι εἶπον, πρίν ποιήσῃς, πῶς, εἰπέ μοι, καθαρθήσῃ; Πρό τοῦ καθαρθῆναι δέ σε, πῶς ὁ νοῦς σου λαμπηδόνας ὑποδέξεται τάς θείας; Πῶς δέ, λέγε μοι, καί πόθεν ἄλλοθεν τῇ σῇ καρδίᾳ ἐμπεσόν τό πῦρ τό θεῖον ἀναφθήσεται καί ταύτην ἐξανάψει καί πυρώσει καί ἑνώσει καί συνάψει καί ἀχώριστον ποιήσει τό κτιστόν μετά τοῦ κτίστου; Οὐδαμῶς ποτέ, μοί φήσεις, τοῦτο δυνατόν ὑπάρξειν οὐδενί τῶν γεννηθέντων ἤ γεννήσεσθαι μελλόντων. Τά δ᾿ ἐντεῦθεν μή ἐρώτα! Εἰ ἑνωθῇς γάρ τῷ φωτί, πάντα σοι αὐτό διδάξει καί ἀποκαλύψει πάντα καί καθυποδείξει, ὅσα καί συμφέρει τοῦ μαθεῖν σε. Ἄλλως γάρ ἀδύνατόν σε τά ἐκεῖσε μαθεῖν λόγῳ˙ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων˙ ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Πόθεν ἔρχῃ, πῶς εἰσέρχῃ, ἔνδοθεν τῆς κέλλης λέγω πάντοθεν ἠσφαλισμένης; Ξένον γάρ καί τοῦτο ἔστιν ὑπέρ λόγον, ὑπέν νοῦν τε. Τό δ᾿ ἐντός μου γίνεσθαί σε ὅλον αἴφνης καί ἐκλάμπειν καί φωτοειδῆ ὁρᾶσθαι ὡς ὁλόφωτον σελήνην, τοῦτο ἄνουν, ἄφωνόν με ἀπεργάζεται, Θεέ μου. Οἶδα, ὅτι σύ ὑπάρχεις ὁ ἐλθών, ἵνα φωτίσῃς τούς ἐν σκότει καθημένους, καί ἐξίσταμαι καί ἔξω γίνομαι φρενῶν καί λόγων, ὅτι βλέπω θαῦμα ξένον, πᾶσαν κτίσιν, πᾶσαν φύσιν, πάντα λόγον ὑπερβαῖνον. Ὅμως ἄρτι πᾶσι λέξω, ἅ χαρίζῃ μοι λαλῆσαι˙ Ὦ ἀνθρώπων ἅπαν γένος, βασιλέων καί ἀρχόντων, πλούσιοί τε πένητές τε, μοναχοί καί κοσμικοί τε, πᾶσα γλῶσσα γηγενῶν με νῦν ἀκούσατε λαλοῦντα, μέγεθος φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ διηγούμενον! Ἥμαρτον αὐτῷ ὡς ἄλλος ἄνθρωπος οὐδείς ἐν κόσμῳ˙ μή με ταπεινώσει ταῦτα ὑπολάβῃς τις τοῦ λέγειν, ἀληθείᾳ ἥμαρτον γάρ ὕπερ ἅπαντας ἀνθρώπους πᾶσαν πρᾶξιν ἁμαρτίας, ἵνα συνελών σοι εἴπω, καί κακίας εἰργασάμην. Πλήν ἐκάλεσέ με, οἶδα, καί ὑπήκουσα εὐθέως. Ποῦ δέ κεκληκέναι τοῦτον ὑπενόησας εἰπεῖν με; Μή πρός δόξαν τήν τοῦ κόσμου ἤ τρυφάς με ἤ ἀνέσεις, ἀλλά μή πρός πλοῦτον ὅλως ἤ φιλίαν με ἀρχόντων ἤ πρός ἄλλο τι τῶν ὧδε ἐν τῷ βίῳ ὁρωμένων; Ἄπαγε τῆς βλασφημίας! Πρός μετάνοιαν δέ εἶπον, ὅτι κέκληκέ με μᾶλλον, καί εὐθέως τῷ καλοῦντι ἠκολούθησα Δεσπότῃ˙ τρέχοντι οὖν κατέτρεχον, φεύγοντι οὖν ἐδίωκον ὡς τόν λαγωόν ὁ κύων. Μακρυθέντος ἀπ᾿ ἐμοῦ δέ καί κρυβέντος τοῦ Σωτῆρος οὐκ ἀπήλπιζον ἔγωγε, οὐδ᾿ ὡς ἀπολέσας τοῦτον ἐστρεφόμην εἰς τοὐπίσω, ἀλλ᾿ ἐν ᾧ εὑρέθην τόπῳ καθεζόμενος ἐθρήνουν, ἔκλαιον καί ἀντεκάλουν τόν κρυβέντα μοι Δεσπότην. Οὕτως οὖν κυλινδομένῳ καί βοῶντί μοι ὡρᾶτο, ἔγγιστά μου πλησιάσας. Τοῦτον βλέπων ἀνεπήδων, ὥρμων δράξασθαι αὐτοῦ δέ, ἔφευγεν ἐκεῖνος τάχος, ἔτρεχον ἐγώ εὐτόνως, ἐδρασσόμην οὖν πολλάκις τοῦ κρασπέδου τούτου φθάνων, ἵστατο μικρόν ἐκεῖνος, ἔχαιρον ἐγώ μεγάλως, καί ἀφίπτατο, καί πάλιν κατεδίωκον καί οὕτως ἀπιόντος, ἐρχομένου, κρυπτομένου, φαινομένου οὐκ ἐστράφην εἰς τοὐπίσω, οὐ κατώκνησα οὐδ᾿ ὅλως, οὐκ ἐνέδωκα τοῦ τρέχειν, οὐδ᾿ ὡς πλάνον ἡγησάμην ἤ πειράζοντά με ὅλως, ἀλλά πάσῃ μοι ἰσχύϊ, ἀλλά πάσῃ μου δυνάμει μή ὁρώμενον ἐζήτουν, τάς ὁδούς περιεσκόπουν καί φραγμούς, τό ποῦ φανεῖται˙ ἐπληρούμην τε δακρύων καί τούς πάντας ἐπηρώτων, τούς ποτε αὐτόν ἰδόντας. Τίνας δέ ὑπολαμβάνεις λέγειν με, ὅτι ἠρώτων; Τούς σοφούς τοῦ κόσμου τούτου ἤ τούς γνωστικούς με οἴει; Οὔμενουν, ἀλλά προφήτας, ἀποστόλους καί πατέρας, τούς σοφούς ἐν ἀληθείᾳ, τούς αὐτήν ἐκείνην ὅλην τήν σοφίαν κεκτημένους, ὅς ἐστίν αὐτός ἐκεῖνος ὁ Χριστός Θεοῦ σοφία. Τούτους οὖν μετά δακρύων καί σφοδροῦ καρδίας πόνου ἐπηρώτων τοῦ εἰπεῖν μοι, ποῦ ποτε αὐτόν κατεῖδον ἤ ἐν ποίῳ τοῦτον τόπῳ εἴτε πῶς καί ποίῳ τρόπῳ˙ καί λεγόντων μοι ἐκείνων ἔτρεχον δυνάμει πάσῃ, οὐκ ἐκάθευδον οὐδ᾿ ὅλως, ἀλλ᾿ ἐβίαζον ἐμαυτόν. Ὅθεν βλέπων μου τόν πόθον καθωρᾶτό μοι μετρίως, ὅνπερ βλέπων - ὡς προεῖπον – κατεδίωκον εὐτόνως. Ὡς οὖν εἶδέ με τά πάντα εἰς οὐδέν ἡγησάμενον, ἀλλά πάντα τά ἐν κόσμῳ, σύν αὐτῷ τῷ κόσμῳ λέγω, καί τούς ἐν τῷ κόσμῳ πάντας ὡς μή ὄντας ἐν αἰσθήσει λογιζόμενον ἐκ ψυχῆς καί τοῦ κόσμου χωρισθέντα τῇ τοιαύτῃ διαθέσει, ὅλος ὅλῳ μοι ὡράθη, ὅλος ὅλῳ μοι ἡνώθη ὁ τοῦ κόσμου πέλων ἔξω καί τόν κόσμον περιφέρων μετά τῶν ἐν κόσμῳ πάντων καί χειρί συνέχων μόνῃ ὁρατά σύν ἀοράτοις. Οὗτος οὖν, ἀκούσατέ μου, συναντήσας εὕρατό με˙ πόθεν, πῶς ἐλθών, οὐ οἶδα. Πῶς γάρ ἔμελλον εἰδέναι, πόθεν ἦλθεν, ὅν ἀνθρώπων οὐδείς πώποτε οὐκ εἶδεν, οὔτε ἔγνω ποῦ ὑπάρχει, ποῦ ποιμαίνει, ποῦ κοιτάζει; Ὅλως γάρ οὐ καθορᾶται, ὅλως οὐ κατανοεῖται, ἐνοικεῖ δέ ἀπροσίτῳ ἐν φωτί καί φῶς ὑπάρχει τρισυπόστατον ἀφράστως ἐν ἀπεριγράπτοις χώροις, ἀπερίγραπτος Θεός μου, εἷς Πατήρ, Υἱός ὡσαύτως, σύν τῷ Πνεύματι τῷ Θείῳ, ἕν τά τρία καί τά τρία εἷς Θεός ἀνερμηνεύτως. Λόγος γάρ οὐκ ἐξισχύει τά ἀνέκφραστα ἐκφράσαι, οὐδέ νοῦς σαφῶς νοῆσαι˙ τά γάρ ἐν ἡμῖν σοι μόλις ἐξειπεῖν ποσῶς ἰσχύω, ἑρμηνεῦσαι δέ σοι ταῦτα οὔτ᾿ ἐγώ, οὔτε τις ἄλλος τοῦτο ὅλως ἐξισχύσει. Πῶς Θεός τῶν πάντων ἔξω, τῇ οὐσίᾳ καί τῇ φύσει, τῇ δυνάμει καί τῇ δόξῃ, πανταχοῦ δέ πῶς καί ἐν πᾶσι, κατ᾿ ἐξαίρετον δέ τούτων ἐνοικεῖ ἐν τοῖς ἁγίοις καί σκηνεῖ γνωστῶς ἐν τούτοις καί οὐσιωδῶς, ὁ πάμπαν ὑπερούσιος ὑπάρχων; Πῶς συνέχεται ἐν σπλάγχνοις ὁ συνέχων πᾶσαν κτίσιν, πῶς δέ λάμπει ἐν καρδίᾳ, τῇ σαρκίνῃ καί παχείᾳ, πῶς καί ἔνδον ταύτης ἔστι, πῶς καί ἔξω πέλει πάντων καί πληροῖ αὐτός τά πάντα, ἐν νυκτί καί ἐν ἡμέρᾳ καί λάμπει καί οὐ καθορᾶται; Ταῦτα πάντα νοῦς, εἰπέ μοι, ὁ ἀνθρώπινος νοήσει ἤ εἰπεῖν σοι ἐξισχύσει; Οὔμενουν, οὐκ ἄγγελός σοι, οὐκ ἀρχάγγελος ἐξείποι, οὐδέ παραστῆσαι ταῦτα διά λόγου δυνηθείη. Ταῦτα οὖν Θεοῦ τό Πνεῦμα, Θεῖον ὄν, μόνον γινώσκει καί ἐπίσταται ὡς μόνον συμφυές καί σύνθρονόν τε καί συνάναρχον ὑπάρχον τῷ Υἱῷ καί τῷ Πατρί δέ˙ οἷς οὖν λάμψει τοῦτο αὖθις, οἷς καί συναφθῇ πλουσίως πάντα δείκνυσιν ἀφράστως, ἔργῳ σοι τά πάντα λέγω. Ὥσπερ γάρ τυφλός, εἰ βλέψει, βλέπει μέν τό φῶς ἐν πρώτοις, ἔπειτα καί πᾶσαν κτίσιν, τήν ἐν τῷ φωτί – ὤ θαῦμα! – οὕτως ὁ λαμφθείς τῷ Θείῳ Πνεύματι ψυχήν εὐθέως τοῦ φωτός ἐν μετουσίᾳ γίνεται καί φῶς θεᾶται, φῶς Θεοῦ, Θεόν τε πάντως, ὅς καί δείκνυσι τά πάντα, μᾶλλον δέ ὅσα κελεύει, ὅσα βούλεται καί θέλει. Οὕς φωτίσει τῇ ἐλλάμψει, τούτοις δίδωσι τό βλέπειν τά ἐν τῷ φωτί τῷ θείῳ. Ἀναλόγως τῆς ἀγάπης, φυλακῆς τῶν ἐντολῶν δέ, φωτιζόμενοι ὁρῶσι καί μυοῦνται ἀποκρύφων μυστηρίων θείων βάθος. Ὥσπερ εἴ τις ἐν οἰκίᾳ σκοτεινῇ κρατῶν εἰσέλθοι ἐν χειρί αὐτοῦ λαμπάδα, ἤ προάγοντος ἑτέρου καί κατέχοντος τόν λύχνον, αὐτός καθορᾷ τά ἔνδον τῆς οἰκίας ὄντα, οὕτως ὁ λαμπόμενος ἀκτῖσι νοητοῦ φαιδρῶς ἡλίου βλέπει τά τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ἀγνοούμενα καί λέγει, πλήν οὐ πάντα, ἀλλά ὅσα λόγῳ φράσαι δυνηθείη. Τίς γάρ πώποτε δηλῶσαι τά ἐκεῖσε ἐξισχύσει οἷα, ὅσα, ποταπά τε, ἀκατάληπτά τε ὄντα καί ἀόρατα τοῖς πᾶσιν; Ἀνειδέων γάρ τό εἶδος, τήν ποσότητα ἀπόσων, κάλλος ἀκατανοήτων τἰς νοήσει, πῶς μετρήσει, πῶς εἰπεῖν ὅλως ἰσχύσει; Τῶν ἀμόρφων τάς μορφάς δέ πῶς τῷ λόγῳ διαγράψει; Πάντως οὐδαμῶς, ἐρεῖς μοι. Ἀλλ᾿ ἐκεῖνοι μόνοι ταῦτα ἴσασιν οἱ καθορῶντες. Διό μή λόγοις, ἀλλ᾿ ἔργοις σπεύσωμεν τοῦ ἐκζητῆσαι, ἰδεῖν τε καί διδαχθῆναι θείων μυστηρίων πλοῦτον, ὅν δωρεῖται ὁ Δεσπότης τοῖς ἐμπόνως ἐκζητοῦσι καί παντός τοῦ κόσμου λήθην καί τῶν ἐν αὐτῷ πραγμάτων ἐναργῶς προσκτησαμένοις. Ὁ γάρ ἐκζητῶν ἐκεῖνα ὁλοψύχῳ προαιρέσει, πῶς οὐχί τῶν τῇδε πάντων ἀληθῶς ἀμνημονήσει καί γυμνόν τόν νοῦν ἐκ τούτων κτήσεται καί πάντων ἔξω εὑρεθήσεται εὐθέως μόνος; Ὅν ἰδών ὁ μόνος Θεός μόνον δι᾿ ἐκεῖνον γεγονότα καί τόν κόσμον ἀρνησάμενον καί πάντα τά τοῦ κόσμου, μόνος μόνον εὑρηκώς ἑνοῦται τούτῳ. Ὤ φρικτῆς οἰκονομίας, ὤ χρηστότητος ἀρρήτου! Τά δ᾿ ἐντεῦθεν μή ἐρώτα, μή ἐρεύνα, μή ἐκζήτει! Εἰ γάρ πλῆθος τῶν ἀστέρων ἤ ὅλως ὑετοῦ σταγόνας εἴτε ψάμμον ἀριθμῆσαι, ἀλλά καί λοιπῶν κτισμάτων τά μεγέθη τε καί κάλλη ἤ τάς φύσεις καί τάς θέσεις ἤ τάς τούτων τε αἰτίας, ὡς εἰσίν, οὐδείς ἰσχύσει ἤ εἰπεῖν ἤ ἐννοῆσαι, πῶς τοῦ κτίστου δυνηθείη ἐξειπεῖν τήν εὐσπλαγχνίαν, ἥν ἐνδείκνυται, μεθ᾿ ὧνπερ ἑνωθῇ ψυχῶν ἁγίων; Πάντως γάρ θεοῖ κἀκείνας τῇ ἑνώσει τῇ οἰκείᾳ˙ θεωθείσης ψυχῆς τοίνυν ὁ βουλόμενος τοῦ λέγειν τρόπους ταύτης ἤ τήν φύσιν, τήν διάθεσιν, τήν γνώμην, ἤ τά κατ᾿ αὐτήν σοι πάντα διηγεῖσθαι, ὡς οὐκ οἶδε, ποταπός σοι διά λόγου παραστῆσαι ὁ Θεός ἐστιν, πειρᾶται. Ἀλλ᾿ οὐκ ἔξεστι τοιαῦτα ἐκζητεῖν τούς ἐν τῷ κόσμῳ ἤ τούς κατά σάρκα ζῶντας, ἀλλά πίστει μόνῃ ταῦτα δεχομένους ἐκμιμεῖσθαι βίους τῶν ἁγίων πάντων, δάκρυσι καί μετανοίᾳ καί λοιπῇ σκληραγωγίᾳ, πειρασμῶν ὑπομονῇ τε τρέχειν, ὅπως ἔξω κόσμου γένωνται, ὡς εἴρηταί μοι, καί εὑρήσουσιν, ὡς εἶπον, ἅπαντα ἀπαραλείπτως. Ἐκπλαγήσονται δ᾿ εὑρόντες καί θαυμάσονται, κἀμοῦ δέ τοῦ ἀθλίου ὑπερεύξονται, ἵνα τούτων μή ἐκπέσω, ἀλλ᾿ αὐτῶν ἐκείνων τύχω, ὧνπερ καί τυχεῖν ἐπόθουν καί ποθῶ καί πόθῳ πόθον ἀμαυρῷ καί ἀπαμβλύνω. Ἤκουσάς ποτε τοιοῦτον; Πόθος γάρ πόθον ἀνάπτει καί τό πῦρ τρέφει τήν φλόγα˙ ἐν ἐμοί δ᾿ οὐκ ἔστιν οὕτως, ἀλλά – πῶς εἰπεῖν οὐκ ἔχω – ἔρωτος τό ὑπερβάλλον σβέννυσι τόν ἔρωτά μου. Οὐκ ἐρῶ γάρ, ὅσον θέλω, καί λογίζομαι μηδ᾿ ὅλως ἔρωτα Θεοῦ κεκτῆσθαι. Ἐκζητῶν δέ ἀκορέστως τοῦ ἐρᾶν με, ὅσον θέλω, προσαπόλλω καί ὅν εἶχον ἔρωτα θεοῦ, ὤ θαῦμα! Ὥσπερ θησαυρόν ὁ ἔχων καί φιλάργυρος τυγχάνων, ὅτι μή τά πάντα ἔχει, οὐ δοκεῖ τι ὅλως ἔχειν, κἄν πολύ χρυσίον ἔχῃ, οὕτω δή δοκῶ πανθάνειν ὁ ταλαίπωρος ἐν τούτῳ, ὅτι μή ποθῶ, ὡς θέλω, μηδέ ὅσον πάντως θέλω, οὐ δοκῶ ποθεῖν κἄν ὅλως. Τό ποθεῖν οὖν ὅσον θέλω ὑπέρ πόθον πόθος ἔστι, καί βιάζω μου τήν φύσιν, ὑπέρ φύσιν ἀγαπῆσαι˙ ἀσθενοῦσα δέ ἡ φύσις καί αὐτῆς ἀποστερεῖται ἧσπερ κέκτηται ἰσχύος, καί νεκροῦται παραδόξως ζῶν ὁ ἔρως τότε μᾶλλον˙ ζῇ γάρ ἐν ἐμοί καί θάλλει. Πῶς σοι εἴπω, ὅτι θάλλει; Ἀπορῶ παραδειγμάτων. Τοῦτο μόνον δέ σοι φράσω, ὅτι λόγῳ τά τοιάδε πᾶς ἀδυνατεῖ ἐκφράζειν. Δῴη ἅπασιν ὁ μόνος Θεός ὤν καί τῶν τοιούτων, ἀγαθῶν ὑπάρχων ὄντως παροχεύς τοῖς ἐκζητοῦσι μετανοίᾳ τά τοιαῦτα, τοῖς πενθοῦσι καί θρηνοῦσι καί καλῶς καθαιρομένοις ἀπολαῦσαι τῶν τοιούτων, ἐν μεθέξει γενομένοις ἀπ᾿ ἐντεῦθεν ἐν αἰσθήσει καί συνεκδημῆσαι τούτοις καί ἐν τούτοις καταπαῦσαι καί ζωῆς ἐπαπολαῦσαι αἰωνίου καί τῆς δόξης κοινωνούς τῆς ἀπορρήτου διά τούτων εὑρεθῆναι! Ἄμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες