Ὦ Τριάς, ἡ κτίστις πάντων, ὦ Θεέ μου μόνῳ, ἀπερίγραπτε τῇ φύσει, ἀκατάληπτε τῇ δόξῃ, ἀνερμήνευτε τοῖς ἔργοις, ἀναλλοίωτε οὐσίᾳ. Ὦ ζωή, Θεέ, τῶν πάντων, ὦ καλῶν ἁπάντων ἄνω, ὦ ἀρχή ἀνάρχου λόγου, ὑπεράναρχε Θεέ μου, ὅς οὐ γέγονας οὐδέπω, ἀλλά ἦς ἀρχήν μή ἔχων. Πῶς εὑρήσω τόν ἐντός με περιφέροντά σε ὅλον; Τίς μοι δώσει κατασχεῖν σε, ὅν ἐντός μου περιφέρω; Πῶς καί ἔξω τῶν κτισμάτων, πῶς καί ἔσω τούτων πάλιν καί οὐδ᾿ ἔσω ἦς οὐδ᾿ ἔξω; Ὡς μέν ἄληπτος οὐκ ἔσω, ὡς ληπτός δ᾿ ἔξω πέλω ἀπερίγραπτος δ᾿ ὑπάρχων οὔτε ἔσω οὔτε ἔξω. Τίνος γάρ ὁ κτίστης ἔσω, ποίου δέ, εἰπέ μοι, ἔξω; Πάντα ἔνδον περιφέρω ὡς συνέχων πᾶσαν κτίσιν˙ πάντων ἔξω δέ τυγχάνω, πάντων ὤν κεχωρισμένος. Ὁ γάρ κτίστης τῶν κτισμάτων πῶς οὐκ ἔσται πάντων ἔξω; Ὁ πρό πάντων δέ ὑπάρχων καί πληρῶν τό πᾶν ὡς πλήρης, πῶς οὐκ ἔσομαι καί κτίσας ἐν τοῖς κτίσμασί μου πᾶσι; Πανταχοῦ καί γάρ ὑπῆρχον ἐν τῷ πᾶν ὡς ὑπερπλήρης καί πληρῶ τά πάντα κτίσας. Νόει ἅπερ φθέγγομαί σοι! Οὐ μετέστην τόπου κτίσας, οὐδ᾿ ἡνώθην τοῖς κτισθεῖσιν˙ ἀπερίγραπτον δέ ὄντα ποῦ ποτέ με φήσεις εἶναι; Οὐ σωματικῶς σοι λέγω, ἀλλά νοητῶς μοι νόει. Ζητῶν δέ πνευματικῶς με ἀπερίγραπτον εὑρήσεις, οὐδαμοῦ δ᾿ αὖ κατά τοῦτο, οὐδέ ἔσω οὐδέ ἔξω, εῖ καί πανταχοῦ καί ἐν πᾶσιν ἀπαθῶς καί ἀσυγχύτως˙ κατά τοῦτο δ᾿ἔξω πάντων, ὅτι καί πρό πάντων ἤμην. Ἀλλ᾿ ἀφήσωμεν τήν κτίσιν ὅλην ταύτην ἥνπερ βλέπεις, ὅτι λόγου οὐ μετέχει καί δικαίως πρός τόν λόγον οἰκειότητα οὐκ ἔχει, νοῦ παντός ἐστερημένη. Δῶμεν οὖν οἰκεῖον ζῷον πρός τόν λόγον τῆς σοφίας, ἵν᾿ ὡς νοῦς πρός τήν σοφίαν καί ὡς λόγος πρός τόν λόγον συγγενῶς τε καί οἰκείως ἔχον μᾶλλον σχῇ καλῶς καί κοινωνίαν τό κτισθέν μετά τοῦ κτίστου, ὡς τοῦ κτίστου κατ᾿ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν ὑπάρχον. Ποῖον τοῦτο λέγω ζῷον; Ἄνθρωπόν σοι πάντως εἶπον λογικόν ἐν τοῖς ἀλόγοις ὡς διπλοῦν ἐξ ἑκατέρων αἰσθητῶν καί νοουμένων. Οὗτος μέσον τῶν κτισμάτων τόν Θεόν γινώσκει μόνος, τούτῳ μόνῳ ὁ Θεός δέ κατά νοῦν ληπτός ἀλήπτως, καθορᾶται ἀοράτως καί κρατεῖται ἀκρατήτως. Πῶς ληπτῶς καί πῶς ἀλήπτως, πῶς δέ καί μικτῶς ἀμίκτως; Πῶς; εἰπέ μοι, φράσον ταῦτα. Πῶς τά ἄφραστά σοι φράσω, πῶς τά ἄρρητά σοι εἴπω; Ὅμως πρόσεχε καί λέξω˙ λάμπει ἥλιος ἀκτῖνας˙ αἰσθητόν τοῦτον σοί λέγω, τόν γάρ ἄλλον οὔπω εἶδες˙ τάς γοῦν τούτου βλέπεις ἀκτῖνας καί ληπταί εἰσι τοῖς ὀφθαλμοῖς σου. Τό δέ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν σου συνημμένον ἦν τοῖς ὀφθαλμοῖς σου˙ ἄρτι λέξον ἐρωτῶντι˙ Τό οὖν φῶς σου ταῖς ἀκτῖσι πῶς ὑπάρχει συνημμένον, ἐν ἀμίκτῳ μίξει ἔστιν ἤ συγκέχυνται ἀλλήλοις; Οἶδα˙ ἄμικτα καί λέξεις καί μικτά ὁμολογήσεις καί ληπτόν τό φῶς μοι εἴπῃς, ὀφθαλμῶν ἀνεῳγμένων καί καλῶς κεκαθαρμένων. Τό δ᾿ αὐτό, εἰ σύ καμμύσῃς, ἄληπτον εὐθύς ὑπάρχει, τοῖς τυφλοῖς οὐ παραμένει, σύνεστι δέ τοῖς ὁρῶσιν. Ὅτε δέ δύνει, καί τούτους ὡς τυφλούς καταλιμπάνει – ἐν νυκτί καί γάρ ἀνθρώπων ὀφθαλμοί οὐ καθορῶσιν - , ἡ ψυχή οὖν διά τούτων παρακύπτουσα φῶς βλέπει, τοῦ φωτός δέ μή παρόντος ὡς ἐν σκότει πάντως ἔστιν, ἀνατέλλοντος δέ τούτου τότε βλέπεις φῶς ἐν πρώτοις, ἐν φωτί δέ καί τά πάντα, τό δέ φῶς ἔχων οὐκ ἔχεις˙ ἔχεις γάρ, ὅτι καί βλέπεις, κατασχεῖν δέ μή ἰσχύων ἤ λαβεῖν αὐτό χερσί σου. Ἔχεις ὅλως οὐ δοκεῖς τι, ἐφαπλοῖς τάς σάς παλάμας, λάμπει ἥλιος ἐν ταύταις καί κρατεῖν αὐτόν νομίζεις˙ τοῦτο λέγω, ὅτι ἔχεις. Σφίγγεις αἴφνης πάλιν ταύτας καί ἀκράτητος ὑπάρχει˙ οὕτως πάλιν οὐδέν ἔχεις. Τά ἁπλᾶ ἁπλῶς κρατοῦνται, κρατητῶς οὐ σφίγγονται δέ, εἰ καί σῶμα γάρ τῇ φύσει τοῦτο δή τό φῶς νοεῖται ὁρωμένου τοῦ ἡλίου, πλήν καί ἄτμητον ὑπάρχει. Πῶς οὖν τοῦτον εἰς οἰκίαν εἰσαγάγεις σήν, εἰπέ μοι; Πῶς δέ κατασχεῖν ἰσχύσεις, πῶς τόν ἄληπτον κρατήσεις, πῶς δέ τοῦτον ὅλον κτήσῃ, μερικῶς ἤ καί καθόλου; Πῶς δέ λάβεις τούτου τμῆμα καί ἐν κόλπῳ κατακρύψεις; Πάντως οὐδαμῶς, μοί εἴπῃς, δυνατόν ποτε γενέσθαι! Εἰ οὖν τούτου, ὅνπερ λόγῳ καί προστάγματι ὁ κτίστης ὡς λαμπάδα παρεισῆξε φαίνειν πᾶσι τοῖς ἐν κόσμῳ, ἐξειπεῖν ἤ ἐρευνῆσαι ὅλως φύσιν οὐκ ἰσχύεις, πῶς καί σῶμα οὗτος ἔστιν, οὐκ ἀσώματος γάρ πάντως; Πῶς ληπτός ἐστιν ἀλήπτως, πῶς καί μίγνηται ἀμίκτως, πῶς ἀκτῖσι καθορᾶται καί φωτίζει σε ἐν τούτοις, ὅν εἰ καί τρανῶς προσβλέψεις, ὅλον μᾶλλον ἐκτυφλοῖ σε; Ἀλλά καί τῶν ὀφθαλμῶν σου ἀπορεῖς τό φῶς εἰπεῖν μοι, πῶς φωτός ἑτέρου δίχα ὅλως βλέπειν οὐκ ἰσχύει καί παντί φωτί ἐνοῦται καί ὡς φῶς τά πάντα βλέπει. Ἀπαθές δέ μένει πάντως, διαιρούμενον τῶν φώτων καί ἑνούμενον ὡσαύτως φῶς φωτί ὅλον τυγχάνει˙ καί ἡ ἕνωσις ἀφράστως, ἀσυγχύτως τούτων πέλει, ἡ διαίρεσις δ᾿ ὁμοίως μή καταλαμβανομένη. Πῶς τοῦ κτίστου τῶν ἁπάντων ὅλως φύσιν ἐρευνῆσαι, ἐνεργείας τούτου πάλιν πῶς μοι λέγεις ἑρμηνεῦσαι, πῶς εἰπεῖν μοι, πῶς ἐκφράσαι, πῶς δέ λόγῳ παραστῆσαι; Πίστει πάντα παραδέχου! Πίστις γάρ οὐκ ἀμφιβάλλει, πίστις ὅλως οὐ διστάζει, πλήν, ὡς λέγω, πάντα ἔστιν. Ἐναργῶς σοι πάντα λέγω˙ οὐδαμῶς τι τῶν ἁπάντων ἡ δημιουργός τῶν ὅλων ἔστιν φύσις θεία καί σοφία, οὐδ᾿ ἐν πᾶσι˙ πῶς γάρ ἔσται τό οὐδέν ὑπάρχον πάντων, αἴτιον δέ ὄν τῶν πάντων; πανταχοῦ ἐστι καί ἐν πᾶσι καί πληροῖ τά πάντα ὅλως κατ᾿ οὐσίαν, κατά φύσιν, καθ᾿ ὑπόστασιν ὡσαύτως. Πανταχοῦ Θεός ὑπάρχει ὡς ζωή ζωήν παρέχων˙ τί γάρ ὅλως καί παρήχθη, ὅ αὐτός οὐ παρεισῆξε; Μέχρι κώνωπός μοι νόει καί ἱστοῦ τοῦ τῆς ἀράχνης! Πόθεν γάρ τοσοῦτον ταύτῃ χορηγεῖται νῆμα, λέγε; Ἤ οὐ νήθει, ἀλλ᾿ ἀκόπως καθ᾿ ἑκάστην ἐξυφαίνει, ἁλιέων σοφωτέρα, ἰξευτῶν τε πάντων πέλει, ἐξαπλοῦσα τούς ἱμάντας καί συνδοῦσα ἐκ μακρόθεν καί ἐσχάτως μέσον τούτων ὥσπερ δίκτυον ὑφαίνει εἰς ἀέρα τήν παγίδα˙ καί αὐτή καθεζομένη ἀπεκδέχεται τήν θήραν, εἴ που ποθέν παρεμπέσαν ἁλισθήσεται πτηνόν τι. Ὁ οὖν μέχρι τούτων πάντων τῇ προνοίᾳ συνδιήκων πῶς οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς πᾶσι, πῶς οὐκ ἔστι μετά πάντων; Ναί, τῶν πάντων μέσον ἔστι, ναί, καί ἔξω πάντων ἔστιν, ναί, καί φῶς αὐτός ὑπάρχει νοητόν, ψυχάς φωτίζον, ναί, καί ἄδυτος ὑπάρχει˙ ποῦ κρυβῇ πληρῶν τά πάντα; Εἰ δέ σύ τοῦτον οὐ βλέπεις, γνῶθι σέ τυφλόν ὑπάρχειν καί φωτός ἐν μέσῳ σκότους ὅλον σε πεπληρωμένον. Καθορᾶται γάρ ἀξίοις˙ οὐχ ὁρᾶται δέ ὁ πλήρης, ἀλλ᾿ ὁρᾶται ἀοράτως, ὡς ἀκτίς ἡλίου μόνη, καί ληπτός αὐτοῖς τυγχάνει, ἄληπτος ὤν κατ᾿ οὐσίαν. Ἡ ἀκτίς μέν καθορᾶται, ἥλιος τυφλοῖ δέ μᾶλλον, καί ἀκτίς αὐτοῦ ληπτή σοι ὥσπερ εἴπομεν, ἀλήπτως. Κατά τοῦτο τοίνυν λέγω˙ ὅπερ ἔχων, τίς μοι δώσει; Ὅλον τοῦτο δηλονότι τίς, ὅ βλέπω, ὑποδείξει; Τήν ἀκτῖνα καί γάρ βλέπω, τόν δέ ἥλιον οὐ βλέπω. Ἡ δ᾿ ἀκτίς οὐχ ἥλιός σοι καί δοκεῖ καί καθορᾶται; Ταύτην βλέπων ὅλον βλέψαι τόν γεννήτορα ποθῶ γε˙ Οὕτως βλέπων λέγω πάλιν˙ τίς μοι δείξει, ὅνπερ βλέπω; Τάς ἀκτῖνας ἔχων αὖθις ὅλας ἔνδον τῆς οἰκίας, λέγω πάλιν˙ ποῦ εὑρήσω τήν πηγήν τήν τῶν ἀκτίνων; Ἡ δ᾿ ἀκτίς πηγή δ᾿ αὖ ἄλλη ἐν ἐμοί σαφῶς ὑπάρχει˙ ὤ θαῦμα θαυμάτων ξένον! Ἄνω ἥλιος ἐκλάμπει , ἡ δ᾿ ἀκτίς ἡλίου αὖθις ἄλλος ἥλιος ἐν γῆς μοι φαίνεται καί καταυγάζει˙ ὅμοιος ὄντως τοῦ πρώτου καί ὁ δεύτερος ὑπάρχει. Τοῦτον ἔχων λέγω ἔχειν, τόν δέ ἄλλον μου μακρόθεν καθορῶν ὡσαύτως κράζω˙ Τίς μοι δώσει, ὅνπερ ἔχω; Οὐ γάρ τέτμηνται ἀλλήλων, οὐ χωρίζονται δέ ὅλως, καί διΐστανται ἀφράστως. Πρός τόν ὅλον πόσον ἔχω; Κόκκον ἕνα ἤ σπινθῆρα! Καί ζητῶ λαβεῖν τό ὅλον, εἰ καί ὅλον πάντως ἔχω. Πῶς τό ὄλον, τί μοι λέγεις; Ὡς πρός ἄφρονας προσπαίζεις˙ παῦσαι παίζειν με, μή λέγε˙ οὔ, ἀλλά τό ὅλον ἔχω, εἰ μηδέν μηδόλως ἔχω! Πῶς ἤ τί λαλεῖς, θαυμάζω. Ἄκουσον καί πάλιν λέξω˙ πέλαγός μοι νόει μέγα καί θαλάσσας θαλασσῶν τε, ἄβυσσον ἀβύσσων πάλιν κατά νοῦν ὑποζωγράφει. Εἰ οὖν ἵστασαι πρός τούτοις, τῇ ἀκτῇ τῶν θαλασσίων, πάντως ἄν καλῶς μοι εἴποις καθορᾶν τό ὕδωρ ἄρα, καί μή βλέπων ὅλον ὅλως. Τό γάρ ὅλον, πῶς θεάσῃ, ἄπειρον τοῖς ὀφθαλμοῖς σου ἄσχετιν καί ταῖς χερσί σου; Πάντως, ὅσον βλέπεις, βλέπεις˙ εἰ δέ ἔροιτό σε τις δή˙ Βλέπεις ὅλας τάς θαλάσσας; Οὐδαμῶς, ἀποκριθήσῃ. Πάσας δέ κρατεῖς παλάμῃ; Οὔ, λέξεις, πῶς γάρ ἰσχύω; Εἰ δέ ἔροιτό σε πάλιν˙ Οὐδέ ὅλως ταύτας βλέπεις; Λέγεις˙ Ναί, μικρόν τι βλέπω καί κρατῶ θαλάσσης ὕδωρ. Ὅσα οὖν τήν χεῖρα ἔχεις ἐν τοῖς ὕδασι κρατοῦσαν, ὅλας ἔχεις τάς ἀβύσσους συνημμένας τῇ χειρί σου, οὐ γάρ τέτμηνται ἀλλήλων καί οὐ πάσας, ἀλλ᾿ ὀλίγον. Πρός οὖν πάσας, πόσον ἔχεις; Ὡς ῥανίδα μίαν εἴπῃς. Τάς δέ πάσας σύ οὐκ ἔχεις, καίτοι συνημμένας ἔχεις. Οὔτω γοῦν κἀγώ σοι λέγω, ὅτι ἔχων οὐδέν ἔχω καί πτωχός εἰμι καί πλοῦτον ἀποκείμενον ὁρῶ μοι. Ὅτε χορτασθῶ, λιμάσσω, ὅτε δέ πένομαι, πλουτῶ, ὅτε πίνω, καί διψῶ, καί γλυκύ τό πόμα λίαν˙ μία γεῦσις πᾶσαν δίψαν μυριάδων καταπαύει, καί διψῶ ἀεί τοῦ πίνειν ὑπέρ κόρον πάντως πίνων. Σχεῖν ἐπιθυμῶ τό ὅλον καί πιεῖν, εἰ οἷόν τε, πάσας τάς ἀβύσσους ἅμα˙ ἀδυνάτου τούτου ὄντος πάντοτε διψεῖν σοι λέγω, καίπερ ἐν τῷ στόματί μου πάντοτε τό ὕδωρ ἔστι ῥέον, βλύζον, περικλύζον. Ἀλλά βλέπων τάς ἀβύσσους οὐ δοκῶ τι πίνειν ὅλως˙ σχεῖν ἐπιθυμῶν τό ὅλον, πλουσίως τε πάλιν ἔχων ὅλον ὅλως ἐν χειρί μου, πάντοτε πτωχός ὑπάρχω, μετά τοῦ μικροῦ τό ὅλον συνημμένον πάντως ἔχων. Θάλασσα οὖν τῇ σταγόνι, ἄβυσσοι δέ πάλιν ταύτῃ τῶν ἀβύσσων συνημμέναι˙ μίαν οὖν σταγόνα ἔχων συνημμένας πάσας ἔχω. Ἡ σταγών δέ πάλιν αὕτη, ἥνπερ λέγω σοι κεκτῆσθαι, ἄτμητος ὑπάρχει ὅλη, ἀναφής, ἄληπτος πάντῃ, ἀπερίγραπτος ὡσαύτως, δυσθεώρητος εἰς ἅπαν, ἤ Θεός ὅλος ὑπάρχει. Εἰ οὖν οὕτω καί τοιαύτη ἔστι μοι ῥανίς ἡ θεία, ὅλως ἔχειν τί δοκήσω; Ὄντως ἔχων οὐδέν ἔχω. Ἄλλως πάλιν σοι ταῦτα λέξω˙ Ἥλιος ἀφ᾿ ὕψους λάμπει ἐπιβαίνων ταῖς ἀκτῖσι˙ μᾶλλον δέ κρατῶ ἀκτῖνα, ἀναβαίνω τρέχων ἄνω πλησιάσαι τῷ ἡλίῳ. Ὅτε δέ καλῶς ἐγγίσω καί δοκήσω τοῦ προσψαῦσαι, διαφεύγει μου τάς χεῖρας ἡ ἀκτίς καί εὐθύς τυφλοῦμια καί ἐκπίπτω ἀμφοτέρων, τοῦ ἡλίου καί ἀκτίνων. Ἀπό ὕψους οὖν ἐκπίπτω, κάθημαι καί πάλιν κλαίω καί ζητῶ τήν πρίν ἀκτῖνα. Οὕτως τοίνυν ἔχοντός μου, τῆς νυκτός ὅλον τόν ζόφον αὕτη διασχίσασά μοι ὡς σχοινίον ἀπό ὕψους οὐρανίου καταβαίνει. Δράσσομαι συντόμως ταύτης, ὡς ληπτήν σφίγγω κρατῆσαι, καί ἀκράτητος ὑπάρχει˙ ὅμως δέ ἀλήπτως ταύτην καί κρατῶ καί ἀναβαίνω. Οὕτως οὖν ἀνερχομένῳ συνανέρχονται ἀκτῖνες, οὐρανούς δέ ὑπερβαίνω, οὐρανῶν τούς οὐρανούς τε, βλέπω ἥλιον δέ πάλιν ὑπέρ τούτων ἀνωτέρω. Εἴτε φεύγει, οὐ γινώσκω, εἴτε ἵσταται, οὐκ οἶδα˙ τέως βαίνω, τέως τρέχω, τέως φθάσαι οὐκ ἰσχύω. Ὕψους ὑπερβαίνων δ᾿ ὕψη, ὑπέρ ὕψωμά τε ἅπαν γενομένῳ μοι, ὡς δοκῶ, ἐκ χειρῶν μου αἱ ἀκτῖνες σύν ἡλίῳ ἀφαντοῦνται καί εὐθύς εἰς ᾅδου πτῶμα καταφέρομαι, ὁ τάλας. Τοῦτο ἔργον, τοῦτο πρᾶξις τοῖς πνευματικοῖς ὑπάρχει˙ ἄνω κάτω, κάτω ἄνω ἄπαυστος αὐτοῖς ὁ δρόμος. Ὅταν πέσῃ, τότε τρέχει, ὅταν τρέχῃ, ἵσταται δέ. Ὅλος κάτω κεκλιμένος, ὅλος ὤν ἄνω τυγχάνει˙ περιπολῶν οὐρανούς δέ ἐμπεδοῦται πάλιν κάτω καί ἀρχή τοῦ δρόμου τέλος, τό δέ τέλος ἀρχή πέλει. Ἀτελής ἡ τελειότης, ἡ δ᾿ ἀρχή γε πάλιν τέλος˙ τέλος πῶς; Ὡς Γρηγόριος θεολογικῶς εἰρήκει˙ Ἔλλαμψις ὑπάρχει τέλος τῶν ποθούντων πάντων, καί ἀνάπαυσις ἁπάσης θεωρίας φῶς τό θεῖον. Τοῦτο οὖν ἰδεῖν ὁ φθάσας ἀπό πάντων καταπαύει καί χωρίζεται κτισμάτων˙ τόν γάρ κτίστην τούτων βλέπει. Ὅν ὁ βλέπων ἔξω πάντων μετά μόνου μόνος ἔστι καί οὐδέν τῶν πάντων βλέπει ὁρατῶν ἤ νοουμένων˙ μόνην τήν Τριάδα βλέπει. Τά δ᾿ ἐν ταύτῃ σιωπάσθω, ἀμυδρῶς καί γάρ ὁρῶνται, καί ποσῶς κατανοοῦνται. Κατεπλάγης οὖν ἀκούσας τά ἐντός τῶν ὁρωμένων; Εἰ δέ καταπλάγης ταῦτα, πῶς οὐ μυθολόγος δόξω τά ἐκτός διατρανῶν σοι; Ἀνεκλάλητα γάρ πάντῃ καί ἀνέκφραστα τά θεῖα καί τά ἐν αὐτοῖς εἰς ἅπαν, κἄν ὁ λόγος πως ἐκ πόθου ἐκβιάζεται τοῦ λέγειν περί πραγμάτων θείων καί ἀνθρωπίνων. Ἀλλ᾿ ἐάσας οὖν τά θεῖα καί εἰπών τι τῶν ἰδίων ὑποδείξω σοι τῷ λόγῳ τήν ὁδόν καί καταπαύσω. Γνῶθί σε διττόν ὑπάρχειν καί διττούς ἔχεις τούς ὦπας, αἰσθητούς καί νεορούς τε, ὡς διττῶν ἡλίων ὄντων καί διττοῦ φωτός ὡσαύτως, αἰσθητοῦ καί νοητοῦ τε, οὕς εἰ βλέπεις, ὡς ἐκτίσθης κατ᾿ ἀρχάς ἄνθρωπος ἔσῃ. Εἰ δέ αἰσθητόν μέν βλέπεις, νοητόν δέ οὐδαμῶς ἥλιον, ἠμιθνής τυγχάνεις πάντως, ὁ ἠμιθνής δέ καί νεκρός, ἀνενέργητος εἰς πάντα. Εἰ γάρ ὁ αἰθητῶς μή βλέπων ἀνενέργητός τις ἔστι, πόσῳ μᾶλλον ὁ μή βλέπων τό νοητόν φῶς τοῦ κόσμου νεκρός ἐστι καί νεκροῦ πλέον; Ὁ νεκρός ἀναισθητεῖ γε, ὁ δέ θνήξας ἐν αἰσθήσει, ὅσην ἕξει τήν ὀδύνην, μᾶλλον δ᾿ ἔσεται ὡς θνῄσκων ἐνωδύνως εἰς αἰῶνας. Οἱ δέ βλέποντες τόν κτίστην πῶς οὐ ζῶσιν ἔξω πάντων; Ναί, τῶν πάντων ἔξω ζῶσι καί εἰσί τῶν πάντων μέσον καί ὁρῶνται ὑπό πάντων, οὐχ ὁρῶνται δέ τοῖς πᾶσιν ἐν αἰσθήσει τῶν παρόντων˙ μέσον μέν εἰσι τῶν πάντων, ὑπέρ αἴσθησιν δέ τούτων ἔξω γίνονται τῶν πάντων, τοῖς ἀΰλοις συναφθέντες αἰσθητῶν ἀναισθητοῦσιν. Ὀφθαλμοί καί γάρ ὁρῶσιν ἐν αἰσθήσει δ᾿ ἀναισθήτῳ. Πῶς; εἰπέ μοι. – Λέξω τάχος˙ ὡς ὁρῶν τό πῦρ οὐ καίῃ, οὕτως βλέπω ἀναισθήτως. Σύ τό πῦρ ὁρᾷς, ὁποῖον, καί τήν φλόγα πάντως βλέπεις, οὐκ αἰσθάνῃ δέ ὀδύνης, ἀλλ᾿ ὑπάρχεις ἔξω τούτου καί ὁρῶν οὐ κατακαίῃ ἀναισθήτως ἐν αἰσθήσει, ἤ πῶς ἄλλως τοῦτο εἴπῃς; Οὐ γάρ καίῃ ἀναισθήτως, ἐν αἰσθήσει δ᾿ ὅμως βλέπεις. Τό αὐτό μοι νόει πάσχειν τόν πνευματικῶς ὁρῶντα˙ νοῦς γάρ καθορῶν τά πάντα ἀπαθῶς καί διακρίνει, οἷον βλέπει κάλλος ὡραῖον, ἀλλ᾿ ἐκτός ἐπιθυμίας. Τό οὖν πῦρ ἐστι τό κάλλος, ἡ ἁφή ἐπιθυμία˙ εἰ μή σύ τοῦ πυρός ἅψῃ, πῶς ὀδύνης αἰσθανθήσῃ; Οὐδαμῶς! Ὁ νοῦς δέ πάλιν, πρίν κακῶς ἐπιθυμήσει, τόν χρυσόν ὁρῶν ὡσαύτως ὡς πηλόν προσβλέψει πάντως, τήν δέ δόξαν οὐχ ὡς δόξαν, ἀλλ᾿ ὡς εἶδος φαντασμάτων εἰς ἀέρα φαινομένων, καί τόν πλοῦτον ὥσπερ ξύλα λογιεῖται ἐν ἐρήμῳ κατακείμενα στιβάδα. Τί τά πάντα ἐξηγεῖσθαι, ἑρμηνεύειν τε πειρῶμαι; Εἰ μή πείρᾳ καταλάβοις, γνῶναι ταῦτα οὐκ ἰσχύεις. Ἀπορῶν δέ γνῶναι φύσεις˙ Οἴμοι, πῶς οὐκ οἶδα ταῦτα, οἴμοι, πόσον ἀπολείπω τῶν καλῶν ἐν ἀγνωσίᾳ! καί σπουδάσεις ταῦτα γνῶναι, ἵνα γνωστικός καλῇ γε. Εἰ γάρ σεαυτόν οὐκ οἶδας, ποταπός εἶ, ποῖος πέλεις, πῶς τόν κτίστην ἐπιγνώσῃ, πῶς πιστός ὀνομασθήσῃ, πῶς δέ ἄνθρωπος κληθήσῃ βοῦς ὑπάρχων ἤ θηρίον; Ἤ ὡς ἄλογόν τι ζῷον ἤ καί χείρων τούτων ἔσῃ ἀγνοῶν τόν κτίσαντά σε. Τίς ἐκεῖνον μή γινώσκων λογικός εἰπεῖν τολμήσει, ὅτι ἔστιν; Οὐ γάρ ἔστι! Πῶς γάρ, ὅς ἐστέρηται τοῦ λόγου; Ὁ δ᾿ ἐστερημένος λόγου εἰς ἀλόγου ἔστι τάξιν, ποιμανθείς δέ ὑπ᾿ ἀνθρώπων πάντως ἔσται σεσωσμένος˙ εἰ δ᾿ οὐ βούλεται, ἀλλ᾿ ὄρει καί φαράγγοις προσπελάζει, βρῶμα ἔσεται θηρίων ὡς ἀπολωλός ἀρνίον. Ταῦτα πρᾶττε καί μελέτα, μή παραρρυῇ, τεκνίον!

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Ἔλαμψας, ἐξέφανας φῶς τό τῆς δόξης, φῶς ἀπρόσιτον τῆς σῆς οὐσίας, Σῶτερ, καί κατηύγασας ψυχήν ἐσκοτισμένην, μᾶλλον δέ σκότος οὖσαν ἐξ ἁμαρτίας ὡς τό φυσικόν ἀπολέσασαν κάλλος, ὡς ἐξ ᾅδου τε ἀνήγαγες κειμένην καί φῶς ἰδεῖν δέδωκας θείας ἡμέρας καί τοῦ ἡλίου ἀκτῖσιν ἐλλαμφθῆναι καί φῶς γενέσθαι ταύτην, ὦ μέγα θαῦμα! Οὐ πιστεύουσιν οἱ δόξης τῶν ἀνθρώπων μή καταφρονήσαντες, ὡς ἐνετείλω, οὐδέ γάρ ἐγεύσαντο δόξης τῆς θείας, ἥν δέδωκας σύ καί δίδως νῦν, Θεέ μου, τοῖς ἀπό ψυχῆς ὅλῃ τῇ διαθέσει σέ ζητήσασι, τήν αἰώνιον δόξαν, σέ, τόν ἀληθῶς Θεόν δεδοξασμένον, ὅν τό κατιδεῖν ἀκρότης ἐστί δόξης. Ὁ δέ ἀεί σε βλέπειν ἠξιωμένος πάντως ἔλαχεν ἀγγελικῆς ἀξίας, εἰ καί δέδεται τῇ σαρκί κατά φύσιν. Εἰ δέ καί μεῖναι παρ᾿ αὐτῷ κατεδέξω καί καταμένειν ἐν σοί προσηβουλήθης, τήν σήν ἐξεπλήρωσας οἰκονομίαν καί ὅμοιόν σου τόν φθαρτόν ἀπειργάσω θεόν, ὁ Θεός, ὁ συνυπάρχων φύσει, ὁ προάναρχος Θεῷ τῷ συνανάρχῳ Υἱῷ καί Λόγῳ, τῷ ἐκ σοῦ γεννηθέντι, οὐκ ἐπινοίᾳ ἐκ σοῦ χωριζομένῳ, ἀλλά πράγματι ἀχωρίστῳ σου ὄντι. Εἰ δέ καί χωρίζεται, ἀλλ᾿ οὐ τῇ φύσει, τῇ ὑποστάσει δέ μᾶλλον, εἴτ᾿ οὖν προσώπῳ, τό γάρ πράγματι ἀσεβῶν καί ἀθέων, τό δ᾿ἐπινοίᾳ ὅλως ἐσκοτισμένων. Ἔχει γάρ ὁ νοῦς γεννώμενον τόν λόγον ἀπαύστως πάντως καί πως κεχωρισμένον˙ εἰ δέ γεννᾶται καί προέρχεται ὄντως καί κεχώρισται ἐνυποστάτῳ λόγῳ, ἀλλά καί μένει τοῦ γεννήσαντος ἔνδον, ὅπερ καί κόλπον πατρικόν δεῖ νοῆσαι, καί διέρχεται εἰς τόν σύμπαντα κόσμον καί πάντα πληροῖ τοῦ Πατρός ὅλως δίχα καί σύν τῷ Πατρί ὅλος αὐτός ὑπάρχει, μετέρχεται δέ πάντως ταῖς ἐνεργείαις καί τῇ ἐλλάμψει μεταβαίνειν νοεῖται. Ἐμπεριπατεῖν ἤκουσας γάρ καί μένειν καί ἀποστρέφειν τό πρόσωπον καί βλέπειν, κατέρχεσθαί τε καί ἀνέρχεσθαι πάλιν, παραγίνεσθαί τε καί ἀφίπτασθαι αὖθις καί ἄλλα πολλά τῆς θείας ἐνεργείας αἱ θεῖαι γραφαί πᾶσαι δημηγοροῦσιν, ἅ ἐλάλησεν ἐκπορευθέν τό Πνεῦμα, τό Πανάγιον, ἐκ τοῦ Πατρός ἀφράστως, καί ἀπεστάλη δι᾿ Υἱοῦ τοῖς ἀνθρώποις˙ οὐ τοῖς ἀπίστοις οὐδέ τοῖς φιλοδόξοις, οὐ τοῖς ῥήτορσιν οὐδέ τοῖς φιλοσόφοις, οὐ τοῖς μαθοῦσι συγγραφάς τῶν Ἑλλήνων, οὐ τοῖς τά γραφάς ἀγνοοῦσι τάς ἔσω, οὐ τοῖς ἐξασκήσασι σκηνικόν βίον, οὐ τοῖς λαλοῦσι τορνευτῶς καί πλουσίως, οὐ τοῖς λαχοῦσι μεγάλων ὀνομάτων, οὐ τοῖς τυχοῦσι φιλεῖσθαι παρ᾿ ἐνδόξων, οὐ συμπράξασι τοῖς πράξασιν ἀνόμως, οὐ τοῖς καλοῦσιν οὐδέ τοῖς καλουμένοις, οὐδέ παίζουσιν οὐδέ τοῖς παιζομένοις, ἀλλά τοῖς πτωχοῖς πνεύματι καί τῷ βίῳ, τοῖς τήν καρδίαν καθαροῖς καί τό σῶμα, τοῖς λόγον ἁπλοῦν καί ἁπλούστερον βίον καί ἁπλουστέραν κεκτημένοις τήν γνώμην, τοῖς τήν δόξαν φεύγουσιν ὡς πῦρ γεέννης καί κολακευτάς ἀπό ψυχῆς μισοῦσιν (οὐ γάρ δέχεται τό Πνεῦμα κολακείας, οὐδ᾿ ἀνέχεται ἀκούειν, ὅ μή ἔστι), τοῖς πρός μόνην βλέπουσι ψυχῆς τήν δόξαν καί τῶν ἀδελφῶν τήν σωτηρίαν πάντων καί μηδέ μικρᾷ καρδιακῇ κινήσει αἴσθησιν λαμβάνουσι πρός τι τοῦ κόσμου, ἐπαίνων οἷον ἤ δόξης ἀνθρωπίνης ἤ πάσης ἄλλης ἡδονῆς εἴτε πάθους. Οὗτοι γάρ νεκροί καί ζῶντες ἀληθείᾳ, ὅτι πέλουσιν ἀληθεῖς καί ὡς πλάνοι. Οὗτοι ταπεινοί πνεύματι καί καρδίᾳ, πραεῖς τε εἰσί καί ζηλωταί Κυρίῳ. Οὗτοι ἀσεβεῖς εἰσι τοῖς ἀσεβέσι καί ὀσμή ζωῆς τοῖς ἐκλεκτοῖς Κυρίου. Οὗτοι καί πόρνοι τοῖς πόρνοις τῇ καρδίᾳ καί ἰσάγγελοι τοῖς τήν ψυχήν παρθένοις. Οὗτοι καί δόξης ἐν μέσῳ ταπεινοῦνται καί ἐν πενίᾳ εἰσί δεδοξασμένοι. Οὗτοι καί εὐτέλειαν ὡς βασιλείαν καί βασιλείαν ὡς πτωχείαν ἡγοῦνται. Οὗτοι τρώγοντες εἰσίν ἐν ἐγκρατείᾳ καί νηστεύοντες πᾶν εἶδος ἐμπιπλῶνται. Οὗτοι οὐ συνέρχονται τῇ ἀδικίᾳ οὐδέ παριδεῖν δύνανται τεθλιμμένον καί καταπονούμενον ὑπό πλουσίων. Οὗτοι πρόσωπον οὐκ αἰδοῦνται ἀνθρώπων, τό γάρ πρόσωπον ὁρῶσι τοῦ Κυρίου. Οὗτοι οὐ κλῶνται τοῖς δώροις τήν καρδίαν καί οὐ παρορῶσι νόμον δικαιοσύνης, ἔχουσι καί γάρ τόν ἀσύλητον πλοῦτον καί τά τοῦ κόσμου πάντα λογίζονται ὡς κόπρον. Οὗτοι ἔχοντες διδάσκαλον τό Πνεῦμα μήθησιν οὐ χρῄζουσιν ἐκ τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά τῷ φωτί λαμπόμενοι τῷ τούτου βλέπουσι τόν Υἱόν, ὁρῶσι τόν Πατέρα καί προσκυνοῦσι Τριάδα τοῖς προσώποις, τόν ἕνα Θεόν ἡνωμένον τῇ φύσει ἀφράστως. Οὗτοι μυοῦνται ἐκ τοῦ Πατρός δέ πάλιν, ὅτι γεννᾶται ὁ Υἱός ἀμερίστως, ὡς οἶδε μόνον, εἰπεῖν γάρ οὐκ ἰσχύω˙ εἰ γάρ ἴσχυον, εἶχε πάντως ὁ λόγος τά ὑπέρ λόγον καί διάνοιαν φράσαι καί ἄνω κάτω τά σύμπαντα γενέσθαι. Εἰ γάρ τό κτίσμα τόν κτίστην καταμάθῃ καί, οἷός ἐστιν, ὅλον κατανοήσῃ καί εἰπεῖν λόγῳ γράψαι ἐξισχύσῃ, γέγονε τοῦ κτίσαντος τό ἔργον κρεῖσσον. Παῦσον, ἄνθρωπε, φρίξον, βροτέ, τῇ φύσει καί ἐννόησον, ὅτι μή ὤν παρήχθης καί τῆς μητρῴας νηδύος παρακύψας εἶδες τόν κόσμον τόν πρό σοῦ παραχθέντα. Καί εἰ δυνηθῇς οὐρανοῦ ὕψος γνῶναι ἤ τήν οὐσίαν ὑποδεῖξαι ὁποία, τοῦ ἡλίου τε, σελήνης καί ἀστέρων, ποῦ κεκόλληνται καί πῶς περιπατοῦσιν ἄψυχα ὄντα καί ἀναισθήτως κινούμενα, ἤ τῆς γῆς αὐτῆς, ἐξ ἧς αὐτός ἐλήφθης, ὅρους καί μέτρα, πλάτη τε καί μεγέθη, καί ἐπί τίνος ἐποχεῖται, εἰ εἶδες, πάλιν δ᾿ ἐκεῖνο τί ἐστιν ἤ ποῦ τήν βάσιν ἔχει, ταῦτα εἰ ἔγνως καί καθ᾿ ἕν εὗρες τέλος, καί τῆς θαλάσσης εἰ μετρήσῃς τήν ψάμμον, εἴτε σοῦ αὐτοῦ διαγνῶναι τήν φύσιν καί τῆς σοφίας τό ἔργον ἑρμηνεῦσαι, τότε καί αὐτόν τόν ποιητήν νοήσεις, πῶς ἐν Τριάδι ἡ Μονάς ἀσυγχύτως καί ἐν Μονάδι Τριάς ἀδιαιρέτως. Ζήτησον Πνεῦμα, ἔξω γενοῦ τοῦ κόσμου! Μή δῴης ὕπνον ὀφθαλμοῖς τό παράπαν, μήτε φροντίσῃς τῆς ζωῆς τῆς παρούσης! Κλαῦσον, πένθησον, ὅν ἀπώλεσας χρόνον! Ἴσως ὁ Θεός παρακληθῇ καί δώσει, ὥσπερ τό πρίν δέδωκεν ἰδεῖν τόν κόσμον καί τόν ἥλιον καί τό φῶς τῆς ἡμέρας, οὕτω καί τά νῦν λάμψαι καταξιώσει καί ὑποδεῖξαι τόν νοερόν σοι κόσμον καί φωτί ἐλλάμψαι σε τῷ τρισηλίῳ, ὅ εἰ θεάσῃ, τότε γνώσῃ ἅ λέγω˙ τότε μαθήσῃ τοῦ Πνεύματος τήν χάριν, ὅτι καί ἀπόν πάρεστι τῇ δυνάμει καί παρόν οὐχ ὁρᾶται τῇ θείᾳ φύσει, ἀλλά καί πάντῃ καί οὐδαμοῦ ὑπάρχει. Εἰ ζητήσεις αἰσθητῶς ἰδεῖν τοῦτο, ποῦ ἄν εὑρήσεις; Οὐδαμοῦ, πάντως εἴποις. Εἰ νοερῶς ἀναβλέψαι ἰσχύσεις, μᾶλλον δ᾿ ἐκεῖνο τόν νοῦν σου καταλάμψει καί διανοίξει κόρας τῆς σῆς καρδίας˙ τότε πανταχοῦ εἶναι οὐκ ἀπαρνήσῃ, ἀλλά δι᾿ αὐτοῦ ἅπαντα διδαχθήσῃ, εἰ καί ἀμαθής καί ἄγροικος τυγχάνεις. Εἰ δέ οὐκ ἔγνως ὀφθαλμόν ἀνοιγέντα τῆς διανοίας τῆς σῆς καί φῶς ἰδόντα, εἰ οὐκ ᾐσθήθης γλυκύτητος τῆς θείας, εἰ οὐκ ἐλλάμφθης τῷ Πνεύματι τῷ Θείῳ, εἰ οὐκ ἔκλαυσας δάκρυα ἀνωδύνως, εἰ ἐκπληθέντα τόν νοῦν οὐκ ἐθεάσω, εἰ καθαρθεῖσαν οὐκ ἔγνως σήν καρδίαν καί ἐκλάμψασαν φαιδράς ἀντανακλάσεις καί ἀνελπίστως εὗρες Χριστόν ἐντός σου καί ἐξεπλάγης κάλλος ἰδών τό θεῖον καί ἐπελάθου φύσεως ἀνθρωπίνης ὅλον σεαυτόν βλέπων ἠλλοιωμένον, πῶς περί Θεοῦ λαλεῖν, εἰπέ, οὐ φρίττεις; Πῶς δέ καί τολμᾷς σάρξ αὐτός ὅλος πέλων καί μήπω πνεῦμα γεγονώς ὡς ὁ Παῦλος περί Πνεύματος φιλοσοφεῖν ἤ λέγειν, ὅ ἐν τοιούτοις μή κατοικεῖν ἀκούεις διά τό εἶναι σάρκας αὐτούς, ὡς λόγος; Ἀλλ᾿ ἔγραψα ταῦθ᾿ ἵνα γνῷς πῶς πιστεύω, καί εἰ θελήσεις, πεισθῇς μοι καί στυγνάσῃς. Εἰ γάρ ἀληθῶς τόν θησαυρόν οὐκ ἔχεις, ὅνπερ ὁ κόσμος οὐ δύναται χωρῆσαι, εἰ οὔπω ἔλαβες δόξαν τῶν ἁλιέων, ἥν οἱ λαβόντες Θεόν ἔλαβον ὄντως, καταλείψεις κόσμον καί τά ἐν κόσμῳ, ὀξυποδήσεις, δράμεις πρό τοῦ κλεισθῆναι πύλας βίου σοι καί τοῦ τῇδε θεάτρου, καί διαλυθῇ ἡ πανήγυρις, οἴμοι, καί συσκοτάσει ἥλιος καί τά ἄστρα καί γῆ παρέλθει καί ἀνοιχθῇ ὁ ᾅδης καί τό πᾶν γενήσεται σκότος καί χάος˙ καί τότε γνώσῃ, φίλη ψυχή, καί μάθῃς, ὅτι οἱ μή ἔχοντες Πνεῦμα τό Θεῖον ἐν διανοίᾳ λαμπάδος δίκην λάμπον καί ἐν καρδίᾳ ἐνοικοῦν ἀνεκφράστως τῷ αἰωνίῳ παραπέμπονται σκότει. Καί γάρ τό Πνεῦμα ὁ Κύριος ὑπάρχει, Πνεῦμα δ᾿ ὁ Θεός, ὁ Πατήρ τοῦ Κυρίου, ἕν πάντως Πνεῦμα, οὐδέ γάρ διαιρεῖται. Τοῦτο ὁ ἔχων ὄντως ἔχει τά τρία, ἀλλ᾿ ἀσυγχύτως, εἰ καί ἀδιαιρέτως. Ἔστι γάρ Πατήρ˙ καί πῶς Υἰος ὑπάρξει; Ἔστι γάρ ἀγέννητος τό κατ᾿ οὐσίαν, ἔστι τε Υἱός˙ καί πῶς γένηται Πνεῦμα; Πνεῦμα τό Πνεῦμα˙ καί πῶς Πατήρ φανεῖται; Πατήρ ὁ Πατήρ, ὅτι ἀεί γεννήτωρ˙ πῶς δέ γίνεται ἡ ἀεί γεννησία; Ὅτι τοῦ Πατρός οὐ χωρίζεται ὅλως καί ὅλος προέρχεται ἀνερμηνεύτως, πάντοτε μένει ἐν τῷ πατρικῷ κόλπῳ καί προέρχεται πάντοτε ἀνεκφράστως. Υἱός ἐν Πατρί ἀενάως ὁρᾶται γεγεννημένος, ἀλλά συνηνωμένος˙ καί ἐν Υἱῷ γάρ ὁ Πατήρ καθορᾶται ἀδιαστάτως, ἀτόμως, ἀχωρίστως. Υἱός ὁ Υἱός, ὅτι ἀεί γεννᾶται καί πρό αἰώνων ἐστί γεγεννημένος, προερχόμενος οὐ τέμνεται τῆς ῥίζης, ἀλλά καί χωρίς ἀχώριστος τυγχάνει καί ἡνωμένος ὅλος Πατρί τῷ ζῶντι αὐτός τε ζωή πᾶσι τό ζῆν παρέχων. Ὅσα ὁ Πατήρ, καί ὁ Υἱός τοσαῦτα˙ ὅσα ὁ Υἱός, καί ὁ Πατήρ ὡσαύτως. Βλέπεω τόν Υἱόν, καί βλέπω τόν Πατέρα, ὁρᾶται Πατήρ Υἱῷ ἀπαραλλάκτως, πλήν ὁ μέν γεννᾷ, ὁ δέ ἀεί γεννᾶται. -Τί χωρίς Πατρός ἐστιν, ὅπερ καί ἔστι; Τί ἐστιν; εἰπέ, φράσον πᾶσιν ἀνθρώποις- Θεός ἄναρχος καί ποιητής τῶν πάντων, εἴ τι γέγονε καί γενήσεσθαι μέλλει. Θεός τῷ Πατρί ἴσος καί κατ᾿ οὐσίαν καί κατά φύσιν καί κατά ἐξουσίαν καί κατά μορφήν ὄντως καί κατ᾿ ἰδέαν καί κατά χρόνον Πατρός οὐδέπω δίχα. Πῶς προέρχεται; Ὡς ἐκ νοός ὁ λόγος. Πῶς χωρίζεται; Ὡς φωνή ἐκ τοῦ λόγου. Πῶς σωματοῦται; Ὡς γραφόμενος λόγος. Ἐκ τῶν ὑψηλῶν εἰς ταπεινά κατήχθην καί πρός ἐμαυτόν λυπηθείς ἐγενόμην καί τό γένος ἔκλαυσα τό τῶν ἀνθρώπων, ὅτι ζητοῦσι παραδείγματα ξένα ἐπινοίας τε καί πράγματα, καί λέξεις παρεισάγουσιν ἀπό τῶν ἀνθρωπίνων ἐξεικονίζειν δοκοῦντες τήν θείαν φύσιν˙ φύσιν, ἥν οὐδείς ἀγγέλων ἤ ἀνθρώπων ἤ κατιδεῖν ἴσχυσεν ἤ ὀνομάσαι. Τί γάρ καί καλέσειε τόν κτίστην πάντων; Ὀνόματα γάρ καί πράγματα καί λέξεις, πάντα τοῦ Θεοῦ γεγόνασι προστάξει˙ ἔθηκε γάρ ὀνόματα τοῖς ἔργοις ἑκάστῳ τε πράγματι κλῆσιν ἰδίαν, οὐ πᾶσι δ᾿ αὐτός, ἀλλ᾿ ἔδωκε καί ἔργοις τοῖς ἔργοις πάλιν ὀνόματα τιθέναι, καί ἄλλος ἄλλο καί καλεῖ καί καλεῖται, ὄνομα δ᾿ αὐτοῦ ἡμῖν οὔπω ἐγνώσθη, εἰ μή ὁ ὤν ἄφραστος Θεός, ὡς εἶπεν. Εἰ οὖν ἄφραστος, εἰ ὄνομα οὐκ ἔχει, εἰ ἀόρατος, εἰ ἀποκεκρυμμένος, εἰ ἀπρόσιτος, εἰ μόνος ὑπέρ λόγον, ὑπέρ ἔννοιαν οὐ μόνον τήν βροτείαν, ἀλλά καί αὐτήν τήν τῶν ἀΰλων νόων -ἔθετο καί γάρ ἀποκρυβήν τό σκότος καί πάντα τἆλλα ἔνθεν εἰσί τοῦ σκότους, μόνος δ᾿ ἐκεῖνος ὡς φῶς ἔξω τοῦ σκότους -, πῶς περί αὐτόν ἐπίνοιαν εἰσάγεις εἴτε πράγματι χωρισθέντα κατεῖδες; Πόθεν δέ καί πῶς πεπέρακας τό σκότος καί μόνος πάντων ἐχωρίσθης κτισμάτων; Εἰ δέ ταῦτα σά οὐκ εἰσίν, ἀλλ᾿ ἑτέρου, θαυμάζω τίνος καί μαθεῖν ἐρωτῶ σε˙ ἀγγέλου ἤ τινος τῶν ἀΰλων; Καί οὐκ ἄν ἔγνως, ὅτι καί τά πρόσωπα καί τούς πόδας ἔχουσι κεκαλυμμένους πτέρυξι θείαις εὐλαβῶς καί κοσμίως -εἴ τινας ταύτας πτέρυγας νοήσεις – τό ἀπρόσιτον μή στέγοντες τῆς δόξης; Οὐ γάρ τήν φύσιν, ἀλά τῆς δόξης ὁρῶσι δόξαν. Ἀνθρώπου δέ ποίου εἰπεῖν τολμήσεις; Τοῦ Ἰωάννου ἤ Παύλου τοῦ μεγάλου; Ἀλλ᾿ ὁ μέν βοᾷ καί τοῖς πᾶσι κηρύττει, ὅτι ἱμάντα μόνον ἤ σφαιρωτῆρα ὑποδημάτων οὐκ ἐξισχύει λῦσαι˙ ὁ δέ εἰς τρίτον οὐρανόν ὡς ἀνῆλθε καί μετά ταῦτα εἰς παράδεισον ἤρθη, μή τι σοί μόνῳ εἶπέ τι κατ᾿ ἰδίαν, ὅπερ ἔκρυβες καί νῦν βούλει κηρύξαι; Καί γάρ ἐκεῖνον ἡμεῖς περί τοιούτου οὐδέν εἰπόντα ἠκούσαμεν ἐγγράφως, ἀλλά κἀκεῖνος φωνῇ μεγάλῃ λέγει˙ Λόγους ἤκουσα, οὕς εἰπεῖν οὐκ ἰσχύω, φωτί δέ ὁ Θεός ἔνοικεῖ ἀπροσίτῳ. Ἰωάννης οὖν οὐ λύει σφαιρωτῆρα, οὐδέ ἱκανός ἱμάντα λῦσαι μόνον, Παῦλος ῥήματα οὐκ ἴσχυσεν ἐκφράσαι, ἅπερ ἤκουσεν, ἄρρητα λέγων ταῦτα, καί τίς, ὁ οὕτως τόν Θεόν ἐρευνήσας, μείνας ἄφλεκτος φωτί τῷ ἀπροσίτῳ καί γενόμενος τῆς οἰκίας ἐν μέσῳ αὐτήν ἐθεάσατο τήν τοῦ Δεσπότου φύσιν, ἵνα πλέον τι Ἰωάννου καί Παύλου εἰπεῖν τολμήσει ὁ ἄθλιος ἐκεῖνος; Τίς γάρ οὐ φρίξει καί τίς οὐ μή πενθήσει τύφλωσιν καί σκότωσιν τῶν νῦν λεγόντων καί νεουργούντων αἵρεσιν ὄντως ξένην, ἀμφικρημνοῦσαν εἰς ἕν βάραθρον πάντας τούς ἐρωτῶντας καί τούς ἐρωτωμένους; Εἴτε γάρ ἐπινοίᾳ χωρίσουσι τόν Λόγον, εἴτε πράγματι, σφάλλουσι κακοφρόνως πίπτοντες εἰς αἵρεσιν ἀμφοτέρωθεν˙ τό γάρ πράγματι τομήν ποιεῖ τοῦ Λόγου, τό δ᾿ ἐπινοίᾳ σύγχυσιν ὡς μή χωρίζεσθαι ὅλως. Φρίξον, ἄνθρωπε, κατάμαθε σαυτόν γε, εἰπέ περί σοῦ, εἰπέ, εἴ τι καί βούλει! Ἴσως ὡς Δαυίδ καί σύ ἀναβοήσεις˙ Ἐθαυμαστώθη, λέγων, ἡ σή σοφία καί ἡ γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ, ὦ Θεέ μου! Ναί, κατάλιπε τήν φιλοπραγμοσύνην καί τό βλάσφημον τῶν λέξεων ἀπόθου! Καί πρῶτον εἰπέ τό, πῶς ἡμεῖς σωθῶμεν, ἔπειτα λέξον καί, πῶς αὐτός ἐσώθης, ἵνα μή λόγῳ φανῇς ἡμᾶς διδάσκων, ἀλλά καί ἔργῳ ποιῶν προθυμοτέρους. Εἰ μή σεαυτόν μέλλεις καταδικάζειν καί κατακρίνειν, ὡς μή πράξας ἅ λέγεις, καί διά τοῦτο ὑπερβωαίνεις τούς λόγους, ὡς ἀρχήν ποτε μή βαλών ἐν τοιούτοις, θές τήν πέτραν πρότερον τῶν θεμελίων, εἰς ἀέρα γάρ οὐ συνίσταται κτίσις! Τάς ἐντολάς ποίησον Χριστοῦ, τῆς πέτρας, τοῦ δομήτορος τῆς θείας ἐκκλησίας, τοῦ νέου λαοῦ τῶν λογικῶν προβάτων. Πρᾶξον καί λέξον κτίζων ἐπί τῆς πέτρας, μᾶλλον δέ καί αὐτός ὑπό τῆς πέτρας κτίζου. Οὗτος καί ποιμήν, οὗτος καί ἀρχιτέκτων, οὗτος καί θεμέλιος ἔστω σοι βίου. Τί τῆς ὀροφῆς χρεία πρό θεμελίων; Οἰκοδομή πρῶτον καί τότε στέγος, πρᾶξις ἐν γνώσει καί οὕτως θεωρία. Τί πρό τοῦ τρύγους τόν οἶνον θέλεις πίνειν; Οὗτος εἰς ἀσκόν παλαιόν οὐ χωρεῖται. Τί πρό τοῦ σπόρου τά δράγματα συλλέγειν καί ἄλλοις οἴει μεταδιδόναι μάτην; Εἰ βούλει, δεῦρο, τῆς ὁδοῦ μή ἐκπέσῃς, ἀλλά δίδαξον περί βάθους κριμάτων, τῶν περί ἡμᾶς, πῶς εὐδρομοῦσιν ἄλλοι ἴσως πονηροί καί μή Θεόν εἰδότες πῶς ἄλλοι δυστυχοῦσι Θεόν εἰδότες καί ὑπό Θεοῦ γινωσκόμενι μόνου, ἄλλοι πένονται ἴσως εὐχαριστοῦντες, ἄλλοι δέ πτωχοί φέρουσιν εὐχαρίστως, πλουτοῦσι δ᾿ ἄλλοι κακῶς ἀγνωμονοῦντες, ἁρπάζοντες δ᾿ ἕτεροι καί ἀδικοῦντες οἴονται Θεόν θεραπεύειν ἐκ τούτων, καί ἄλλα πολλά, ἅ ὁρᾷς καθ᾿ ἑκάστην, ὅτι βροτοί ποιοῦσι καί πανθάνουσι πάλιν, καί Θεός ἀνέχεται, ὁ πάντων κτίστης. Μή τις ἄδικος λογισθῇ τοῖς ἀνόμοις ἤ τοῖς κατ᾿ ἐμέ οὖσιν ὀλιγοψύχοις; Εἰπέ, δίδαξον περί κρίσεως θείας, περί τῆς ὥρας ἐκείνης καί ἡμέρας, ἐν ᾗ γυμνοί ἅπαντες παρασταθῶμεν τῷ τοῦ Θεοῦ μου βήματι καί Σωτῆρος καί τῶν ἐνταῦθα πράξεών τε καί λόγων, διαλογισμῶν, ἐνθυμήσεων ἅμα, τούς μισθούς ληψόμεθα τούς κατ᾿ ἀξίαν˙ λέγε, τίς ἐκεῖ πεπαρρησιασμένος καί τίς ὑπάρξει πάλιν κατῃσχυμμένος; Ἔχεις τό λέγειν ἄπειρα περί τούτων˙ μετά δέ ταῦτα σκόπησον καί τήν κτίσιν, ἄβυσσον ἄλλην εὑρήσεις γάρ ἐν ταύτῃ! Ἴδε οὐρανόν, ἥλιον καί τά ἄστρα, βλέψον εἰς τήν γῆν, τήν μητέρα καί τάφον ἡμῶν ἁπάντων προστάξει γεγονυῖαν! Ἐνταῦθα δ᾿ ἐλθών εἰπέ περί θανάτου, φιλοσόφησον πολλά καί ἀναγκαῖα, χρήσιμα φίλοις ἅμα καί συγγενέσιν, τοῖς πλουσίοις ὡσαύτως καί τοῖς ἐνδόξοις. Καί μετά πάντων σοί τῷ ἐξηγουμένῳ μέχρι τελευτῆς ἀρκέσει σοι τοῦ λέγειν περί τοιούτων πολλῶν καί ἀναγκαίων, καί ὠφελήσει σε μετά θάνατον ταῦτα. Ἔπειτα ἴδε τόν περίγειον κόσμον, τά μέσον τούτου παντοίων ζῴων γένη, τῶν πτηνῶν τε τάς ποικίλας ὁράσεις, ἅμα καί φωνάς τῶν εὐτελῶν στρουθίων, θαλάσσης πλάτη καί μεγέθη καί ὅρους θαύμασον, ἐκπλάγηθι, φράσον συντόνως! Ὤ βάθος πλούτου καί γνώσεως τῆς θείας, ὤ σοφίας σου, Θεέ μου πανοικτίρμον! Δεῦρο καί συστάληθι ἀπό τῶν ἔξω, σύναξον τόν νοῦν, σεαυτόν κατανόει, μᾶλλον δέ τά σά καί σαυτόν φιλοσόφει, καί ὅσα βλέπεις, εὕροις ἐν ὁρωμένοις ἕκαστον διδάσκαλον τῆς ἀρετῆς σοι ἤ τῆς κακίας ἐξεικονίζον πάθος, ἵν᾿ ἐκ μεγέθους καί καλλονῆς κτισμάτων τήν ἀκατανόητον Θεοῦ σοφίαν καί τόν νοητόν πόλεμον καταμάθοις, ὅν προεξεικόνισεν ὁ πλάστης πάντων, καί ὡς μέν ὄφις φρόνησιν πάντως κτήσῃ, τόν δέ ἰόν ἐμέσῃς τόν τῆς κακίας! Ὡς δ᾿ ἵππος δράμῃς ἐν ὁδῷ τῇ δικαίᾳ, οὐ χρεμετίσῃς πάντως δέ πρός τό θῆλυ! Κάττα γενήσῃ μῦν νοητόν τηροῦσα, οὐχ ἁρπάζουσα ὅλως τά τοῦ πλησίον, οὐδέ κλέπτουσα μοίρας τῶν ἀδελφῶν σου, ἀλλά καί μυΐ μύας διώξῃς πάντας τούς ἐναντίους ἀπό τῆς σῆς οἰκίας! Λύκος οὐ γενήσῃ δέ, λύκους δέ φύγῃς, μᾶλλον δέ κύων γενήσῃ τοῦ Δεσπότου καί πνεύσῃς ὅλον θυμόν σου κατ᾿ ἐκείνων καί ἀνιχνεύσῃς ὁδούς τοῦ σοῦ Δεσπότου˙ ἕως ἄν εὕροις, ἕως ἄν καταλάβοις θύραν τήν θείαν, μή στραφῇς εἰς τοὐπίσω, καί γένῃ θήρα τῶν νοητῶν θηρίων! Μίμησαι πτῶκα, εἰ μή δύνασαι κύνα, καί πέτραν Χριστόν καταφυγήν σου κτῆσαι καί κρύβηθι, ἔνθα φόβος οὐκ ἔστιν, ἤ ἔλαφος ἀνάβηθι εἰς τά ὄρη, τῶν κυνηγετῶν ἀπόδραθι τάς χεῖρας ἤ πετάσθητι, ὥσπερ καλόν στρουθίον, καί ὑπέρβηθι τάς παγίδας ἁπάσας! Πτέρυγας νόει τήν ἁγίαν ἀγάπην, ἧς ἄνευ οὐδαμοῦ διαβήσῃ˙ μίμησαι πῶλον βαστάζοντα τόν κτίστην, γενοῦ δέ καί βοῦς ἕλκων ἄροτρον θεῖον καί γλυκεῖαν αὔλακα τέμνων τοῦ λόγου. Πάντα μίμησαι δίχα τῶν ἐναντίων. Κακόν ἀλώπηξ, ὑποκρίσει βιοῦσα, ἕτερον οὖσα καί ἄλλο δεικνυμένη, προσποιήσει γάρ θνῄσκει, ἵν᾿ ἁρπάσῃ τι˙ δεινόν ἡ ἄρκτος˙εἴ που ξίφει γάρ λάβῃ, οὐ παύεται ξέουσα τό τραῦμα ταύτης, ἕως ἄν αὕτη ἐκ τούτου ἀποθάνῃ˙ κακόν ὁ χοῖρος ἀκορέστως ἐσθίων˙ κακόν ἡ ἀσπίς˙ βύει καί γάρ τά ὦτα˙ κακά τά κακά, ἅ εἰ ἐρευνᾶν θέλεις καί εἰ ἐκφυγεῖν, φίλη ψυχή, σπουδάσεις, εὑρήσεις ὄντως τήν ἀληθῆ σοφίαν. Ὁδῷ βαδίζων ἔλθεις γάρ πρός τά κρείττω καί μετά πάντων σεαυτόν καταμάθεις καί ἐρωτῶντι τότε μοι πάντως φράσεις˙ Λόγον, ὅν λαλεῖς, κἀγώ αὐτόν λαμβάνω! Ἔστι καί ἐν σοί, μεταβαίνει καί πρός με˙ ἤ καταλιμπάνει σε κενόν τοῦ λόγου; Ἐρεῖς˙ Οἶδα, ὅτι καί πρός με ἦλθε καί ὅλος ἐστί μετά σοῦ, ὥσπερ πρῴην. Πῶς οὖν ἀπό σοῦ χωρισθείς πρός με ἦλθε καί ὅλος μένει ἐν σοί μή χωρισθείς σου; Εἰπέ μοι τοῦτο καί τόν Θεόν νῦν ἔα, μή σύμπασα τρομάσῃ κτίσις καί πέσῃ καί συνθραύσῃ σου τήν σάρκα τήν παχεῖαν καί συντρίψῃ σου τήν ψυχήν τήν σαρκώδη καί τόν νοῦν πυρίκαυστον τόν σόν ποιήσῃ, τόν εἰς μηδέν χρήσιμον κενεμβατοῦντα. Καί γάρ οὐδέ πράγματι οὐδ᾿ ἐπινοίᾳ τό ἀμέριστον μερίζεται τοῦ λόγου˙ ὁ γάρ ἐν οἴκῳ ἔνδοθεν κεκλεισμένος, ἔξω δέ τόν νοῦν περιπολοῦντα ἔχων οὐ κατελείφθη ἄνους ἐν τῇ οἰκίᾳ, ἀλλά μετ᾿ αὐτοῦ καί ἔξω πάντως ἔστι. Τόν οὖν χωρισμόν τοῦτον τί ὀνομάσεις; Πρᾶγμα δή λέξεις ἤ ἐπίνοιαν εἴπῃς; Εἰ ἐπίνοιαν, πῶς ὅλος ἔστιν ἔξω, εἰ δέ πρᾶγμα τι, πῶς ἔνδον τῆς οἰκίας; Καίτοι τί ἐστί τό παράδειγμα τοῦτο πρός τόν ὑπέρ νοῦν καί διάνοιαν Λόγον; Ἐκ γάρ τοῦ Πατρός ἀποσταλείς ὁ Λόγος κατῆλθε καί ἐν γαστρί ἐνῴκησεν ὅλος τῇ τῆς Παρθένου καί ὅλος ἦν ἐν τῷ Πατρί καί ὅλος ἐν κοιλίᾳ καί ὅλος ἐν τῷ σύμπαντι ἀχώρητος ὑπάρχων, μή συσταλείς, μή σμικρυνθείς πάντως εἰσῆλθεν ὅλως καί μείνας ἀναλλοίωτος μορφήν ἔλαβε δούλου καί γεννηθείς ἐγένετο ἄνθρωπος κατά πάντα, ὅλος τήν μήτραν διελθών καί γεγονώς ἐν κόσμῳ, ὅλος πάλιν ἀναληφθείς, ὅθεν οὐκ ἐχωρίσθη. Ταῦτα οὖν κατ᾿ ἐπίνοιαν ἤ πρᾶγμα γεγονέναι ὅλως εἰπεῖν τολμήσειας, τά ἀπόρρητα πᾶσιν ἀγγέλοις, ἀρχαγγέλοις τε καί πάςῃ κτιστῇ φύσει; Νοεῖται καί γάρ ἀληθῶς, οὐ φράζεται δέ ὅλως, οὐδέ καταλαμβάνεται νοΐ πάντως τελείως. Πῶς οὖν Θεός καί ἄνθρωπος, ἄνθρωπος Θεός πάλιν καί τοῦ Πατρός ἐστιν Υἱός, ὅλος αὐτοῦ ἀχωρίστως, καί τῆς Παρθένου γέγονε καί προῆλθεν ἐν κόσμῳ καί ἔμεινεν ἀχώρητος, ὡς εἴρηται, τοῖς πᾶσιν; Ἐπινοίᾳ ἤ πράγματι; εἰπέ. Πάντως ἄρτι σιγήσεις˙ κἄν γάρ εἰπεῖν θελήσειας, ὁ νοῦς σου λόγον οὐ δώσει καί μείνῃ ἡ πολύλαλος ἀργήσασά σου γλῶσσα. Εἰ δέ θελήσειας εἰπεῖν πρᾶγμα τήν θείαν φύσιν, πάντως εἴπῃς καί ποταπόν, ἐγώ γάρ οὐ γινώσκω. Δόξα σοι, Πάτερ καί Υἱέ καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, θεότης ἀπερίγραπτε, ἀμέριστε τῇ φύσει, σέ προσκυνοῦμεν ἅπαντες ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ, οἱ τό Πνεῦμά σου ἔχοντες ὡς παρά σοῦ λαβόντες καί ὁρῶντες τήν δόξαν σου οὐ πολυπραγμονοῦμεν, ἀλλ᾿ ἐν αὐτῷ σε βλέπομεν ἀγέννητον Πατέρα καί γεννητόν τόν ἀπό σοῦ προερχόμενον Λόγον, ἄτμητον οὖν, ἀσύγχυτον προσκυνοῦμεν Τριάδα, ἐν μιᾷ τῇ θεότητι καί ἀρχῇ καί δυνάμει, ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Ὤφθης δι᾿ ἐμέ ἐπί γῆς ἐκ Παρθένου, ὁ πρό αἰώνων ἀόρατος ὑπάρχων, καί σάρξ ἐγένου καί ἄνθρωπος ἐδείχθης, ὁ ἀπροσίτῳ φωτί ἐνειλημμένος, καί περιγραπτός τοῖς πᾶσιν ἐνομίσθης, ὁ παντάπασιν ἀχώρητος ὑπάρχων, ὅν οὐκ ἰσχύει λόγος ἅπας ἐκφράσαι, νοῦς δέ βιαζόμενος δράσσεται πόθῳ καί κρατεῖν οὐ δύναται συστελλόμενος φόβῳ καί πάλιν ζητεῖ καιόμενος τά ἔνδον, φαντασθείς δέ σου βραχύ τῇ λαμπηδόνι τρόμῳ ἀποπέμπεται καί χαρᾷ χαίρει. Στέγειν γάρ οὐ δύναται φύσις ἀνθρώπων ὅλον σε τρανῶς καθορᾶν, τόν Χριστόν μου, εἰ καί ὅλον σε πιστεύομεν λαμβάνειν ἐκ τοῦ Πνεύματος, οὗ διδώς, ὁ Θεός μου, καί τῶν ἀχράντων αἵματος καί σαρκός σου, ὧν κοινωνοῦντες σε κρατεῖν καί ἐσθίειν ἀδιαιρέτως, Θεέ, ὁμολογοῦμεν καί ἀσυγχύτως˙ οὐ γάρ μεταλαμβάνεις φθορᾶς ἤ ῥύπου, ἀλλ᾿ ἐμοί μεταδίδως τῆς σῆς ἀφθάρτου καθαρότητος, Λόγε, καί ἀποπλύνεις τόν ῥύπον τῶν κακῶν μου καί ἐκδιώκεις ζόφον ἁμαρτιῶν μου καί τῆς καρδίας καθαίρεις μου τό αἶσχος καί τῆς κακίας ἐκλεπτύνεις τό πάχος καί φῶς ποιεῖς με, τόν πρίν ἐσκοτισμένον, καί ὡραῖόν με κατ᾿ ἄμφω ἀπεργάζῃ˙ αἴγλῃ περιλάμπεις με ἀθανασίας καί ἐκπλήττομαι καί καίομαι τά ἔνδον ἐπιθυμῶν σε αὐτόν προσκυνῆσαι. Ὅτε δέ τοῦτο ἐνθυμηθῶ ὁ τάλας, ὤ τοῦ θαύματος, ἐν ἐμοί σε εὑρίσκω καταμένοντα, κινούμενον, λαλοῦντα καί ἄφωνόν με τότε ἀποτελοῦντα τῇ καταπλήξει δόξης τῆς ἀπροσίτου. Θάμβος οὖν συνέχει με καί ἀπορία, ὅτι τόν πάντα συνέχοντα παλάμῃ συνεχόμενον ἐν καρδίᾳ μου βλέπω. Ἀλλά τί σου, Χριστέ μου, τό ξένον τοῦ ἐλέους, τίς ἡ ἄπειρος συγκατάβασις, Λόγε; Τί πρός τήν ἐμήν ἐλήθυθας πτωχείαν, πῶς καί εἰσῆλθες εἰς ῥυπῶσαν οἰκίαν, ὁ ἀπροσίτῳ οἰκῶν φωτί, Θεέ μου; Πῶς δέ καί τηρεῖς ἀκατάφλεκτον ταύτην, πῦρ ὑπάρχων ἄστεκτον φύσει βροτείᾳ; Τί δέ ποιήσω ἄξιόν σου τῆς δόξης καί τί εὑρήσω πρός τοσαύτην ἀγάπην; Τί σοι προσάξω, τῷ τοιαύτῃ με δόξῃ καί τιμῇ δοξάσαντι, τόν ἀνάξιον; Ὅν γάρ ἄνθρωποι βλέπειν ἀπαξιοῦσιν, ἀλλ᾿ οὐδέ λαλεῖν οὐδέ συνεστιᾶσθαι ὅλως ἐμοί βούλονται τῷ παναθλίῳ, σύ ὁ πνοήν ἅπασαν τρέφων καί φύσιν, ὁ τοῖς Σεραφείμ ἀπρόσιτος ὑπάρχων, ὁ πάντων κτίστης, ποιητής καί δεσπότης οὐ μόνον ὁρᾷς καί λαλεῖς μοι καί τρέφεις, ἀλλά καί τήν σήν οὐσιωδῶς μοι σάρκα κατηξίωσας καί κρατεῖν καί ἐσθίειν καί τό αἷμά σου τό πανάγιον πίνειν, ὅ ἐξεχύθη δι᾿ ἐμέ σοῦ σφαγέντος. Διάκονόν τε καί λειτουργόν καί μύστην τούτων με κατέστησας, ὅνπερ γινώσκεις, ὁ πάντα εἰδώς, πρίν ποιήσεις αἰῶνας καί πρίν παράξεις τι τῶν μή βλεπομένων τά γάρ ὁρατά ὕστερον συνεστήσω -, τόν ἁμαρτωλόν, ἄσωτον, τόν τελώνην, λῃστήν, φονέα ἐμαυτοῦ γεγονότα, ψεύστην τῶν καλῶν, ἐργάτην ἀνομίας καί πασῶν τῶν σῶν ἐντολῶν παραβάτην. Σύ οὖν ἀληθῆ ταῦτα εἶναι γινώσκεις˙ πῶς ἐνώπιον ὀφθῶ σου, ὦ Χριστέ μου, πῶς δέ τῇ σῇ πλησιάσω τραπέζῃ; Πῶς τοῦ ἀχράντου σώματός σου κρατήσω, ὁ χεῖρας ἔχων πάντῃ ἐσπιλωμένας; Πῶς ὑμνήσω σε, πῶς ἄλλοις μεσιτεύσω μή ἔχων ἐκ πίστεως καί καλῶν ἔργων τήν πρός σέ ἀγάπησιν καί παρρησίαν, ἀλλ᾿ ὑπόχρεως αὐτός ὤν, ὥσπερ οἶδας, πολλῶν ταλάντων, πολλῶν ἀνομημάτων; Ὁ νοῦς ἀπορεῖ, ἠσθένησεν ἡ γλῶσσα καί λόγος οὐδείς εὑρίσκεταί μοι, Σῶτερ, τά σά ἐξειπεῖν ἀγαθότητος ἔργα, ἅ ἐποίησας εἰς ἐμέ τόν σόν δοῦλον. Φλέγονται δέ μου ὡς ἐκ πυρός τά ἔνδον καί οὐ δύναμαι σιωπῶν ὑποφέρειν τό μέγα βάρος τῶν πολλῶν δωρεῶν σου. Ὁ τά στρουθία φωναῖς λαλεῖν ποιήσας δώρησαι κἀμοί λόγον, τῷ παναθλίῳ, ἵνα τοῖς πᾶσιν ἐγγράφως καί ἀγράφως διηγήσωμαι, ἅ εἰς ἐμέ εἰργάσω διά ἔλεος ἄπειρον, ὁ Θεός μου, καί διά μόνην τήν σήν φιλανθρωπίαν. Καί γάρ ὑπέρ νοῦν φρικτά τε καί μεγάλα πέλουσιν, ἅπερ παρέσχες μοι τῷ ξένῳ, τῷ ἀμαθεῖ, τῷ πτωχῷ, τῷ ἀπαρρησιάστῳ, τῷ ἀπό παντός ἀπερριμένῳ ἀνθρώπου. Γονεῖς οὐ προσεῖχόν μοι φυσικῇ τῇ ἀγάπῃ, οἱ ἀδελφοί καί φίλοι μου πάντες ἐνέπαιζόν μοι, ἀγαπᾶν γάρ με λέγοντες ἐψεύδοντο εἰς ἅπαν. Οἱ συγγενεῖς, οἱ ἔξωθεν, οἱ ἄρχοντες τοῦ κόσμου τοσοῦτόν με ἀπεστρέφοντο καί ἠνείχοντο βλέπειν, ὅσον συναπολέσαι με ταῖς αὐτῶν ἀσεβείαις. Πολλάκις ἐπεθύμησα δόξης ἀναμαρτήτως καί οὔπω ταύτην εὕρηκα ἐν τῷ παρόντι βίῳ˙ ἡ δόξα γάρ ἡ κοσμική, καθώς ἐβεβαιώθην, καί δίχα ἄλλης πράξεως ἁμαρτία τυγχάνει. Ποσάκις ἐπεθύμησα ἀνθρώπους ἀγαπᾶν με καί ἔχειν οἰκειότητος πρός αὐτούς παρρησίαν, καί οὐδείς μου ἠνέσχετο τῶν ἀγαθά φρονούντων˙ ἄλλοι δέ μᾶλλον ἤθελον βλέπειν με καί γνωρίζειν, ἐγώ δέ τούτους ἔφευγον ὡς τῶν κακῶν ἐργάτας. Ταῦτα οὖν πάντα, Δέσποτα, καί ἄλλα τούτων πλείω, ἅ οὐδέ λέγειν εὐπορῶ, οὐδ᾿ ἀπομνημονεύειν, σύ εἰς ἐμέ, τόν ἄσωτον, προνοῶν ἀπειργάσω, ἵνα ἑλκύσῃς ἐκ βυθοῦ καί κοσμικοῦ με σκότους καί τῆς ἀπάτης, τῆς δεινῆς, τῶν τοῦ βίου ἡδέων. Οἰ ἀγαθοί με ἔφευγον διά τό ἔξω σχῆμα, τούς δέ φαύλους ἐξέφευγον οἰκείᾳ προαιρέσει˙ ἠγάπων γάρ, ὡς εἴρηται, δόξαν καί πλοῦτον κόσμου καί φαντασμόν ἐνδύματος καί βλακευμάτων ἤθη. Οὐκ οἶδα δέ τί φθέγξομαι, οὐκ οἶδα τί σοι εἴπω˙ φοβοῦμαι γάρ καί τό λαλεῖν καί γράφειν τά τοιαῦτα, μή περιπέσω τοῖς ἐμοῖς λόγοις καί ἁμαρτήσω, καί ἔσται ἀνεξάλειπτον τό ψευδῶς γεγραμμένον. Ὅταν προσεκαλεῖτό με εἰς ἔργα τις μανίας καί ἁμαρτίας, ἀληθῶς, τοῦ πλάνου κόσμου τούτου, ἔσωθεν ἡ καρδία μου συνελέγετο ὅλη καί ὥσπερ κατεκρύπτετο ἑαυτήν αἰδουμένη, συνεχομένη ἀφανῶς πάντως χειρί σου θείᾳ. Καί τά μέν ἄλλα ἅπαντα ἠγάπων τά τοῦ βίου, ὅσα τε ὄψιν τέρπουσι καί λεαίνουσι λάρυγγα καί σῶμα καλλωπίζουσι, τό φθειρόμενον τοῦτο. Τάς πράξεις δέ τάς μυσαράς καί ἀσελγεῖς ὀρέξεις σύ δή ἐκ τῆς καρδίας μου ἀπήλειψας, Θεέ μου, καί μῖσος ἐνεποίησας πρός ταῦτα τῇ ψυχῇ μου˙ εἰ καί τῇ προαιρέσει μου προσεκείμην ἐν τούτοις, καί ὄρεξίν τε ἄπρακτον καί πράξεις ἀνορέκτους ἐποίεις μᾶλλον ἔχειν με – θαῦμα μέγιστον πάντῃ - καί πάντων ἀπεχώρισας οἰκονομίᾳ θείᾳ βασιλέων, ἀρχόντων τε καί πλουσίων τοῦ κόσμου. Πολλῶν πολλάκις καί ἐμοῦ θελήσαντος εἰς ταῦτα αὐτός βουλήν οὐκ εἴασας τινός ἐν τούτοις στῆναι, ἄλλους δοξάζειν λέγοντας καί πλουτεῖν με ἐν βίῳ μῖσος ἐμίσουν, Δέσποτα, μῖσος ἀπό καρδίας, ὡς μήτε συντυχίαν με κινεῖν ποτε πρός τούτοις, οἵ καί μανέντες βάκλοις με σφοδρῶς ἔτυψαν μᾶλλον˙ ἄλλοι δέ λοιδορίαις με πρός πάντας ἐλοιδόρουν ἐργάτην εἶναι λέγοντες πάσης παρανομίας, θέλοντες διαστρέψαι με ἀπό ὁδοῦ εὐθείας˙ τάς πράξεις γάρ ἐξέφευγον, ἵνα μή λοιδορῶμαι, αὐτοί δέ ἐλοιδόρουν με, ὅπως εἰς πράξεις ἔλθω, εἰ ἄρα καί τόν ἔπαινον τόν τῶν ἀνθρώπων χρῄζω, οἵ προσετίθουν λέγοντες πάντοτε λοιδορεῖν με, ἕως ἄν εἰς τό φρόνημα τό ἐκείνων συνέλθω. Τοῖς δέ τήν δόξαν λέγουσι διδόναι τήν τοῦ κόσμου οὕτως ἀνταποκρίνεσθαι δέδωκάς με, Σωτήρ μου˙ Εἰ πᾶσαν δόξαν, ἔλεγον, τήν τοῦ κόσμου ἐκράτεις καί στέφος σου τῇ κορυφῇ βασιλείας ὑπῆρχε, τοῖς δέ ποσί σου κόκκινον ἦν ὑποδεδεμένον καί τούτων πάντων αἴφνης με κύριον ἀπειργάσω, αὐτός δέ ἔστης παγανός, δοῦλός μου θέλων εἶναι, οὐκ ἄν ταῖς πονηρίαις σου καί τοῖς φρονήμασί σου ὅλως συνεκοινώνησα ἤ συνῆλθον ἐν βίῳ. Ποῖος χάρτης χωρήσειε τάς σάς εὐεργεσίας καί τά καλά σου τά πολλά, ἅ εἰς ἐμέ εἰργάσω; Εἰ γάρ μυρίαι γλῶσσαί μοι δοθήσονται καί χεῖρες, οὐκ ἄν ἰσχύσω ἐξειπεῖν ἤ περί πάντων γράψαι˙ εἰσί γάρ πάντως ἄβυσσος ἐν ἀπείρῳ τῷ πλήθει, εἰσίν ἀκατανόητα τῷ τῆς δόξης μεγέθει, καί ἀσθενῶ τόν λογισμόν, πονῶ μου τήν καρδίαν, ὅτι λαλεῖν οὐ δύναμαι περί σοῦ, ὁ Θεός μου. Ὅταν γάρ, ἅπερ ἔπραξα, ἐνυμηθῶ, ὁ τάλας, ὅσα μοι ἐβοήθησας, ἐξ οἵων με ἐξείλου καί πόσων, Σῶτερ, μέ κακῶν ἅπερ διεπραξάμην, ἀλλ᾿ ὡς πολλά ποιήσαντα ἀγαθά καί μεγάλα καί καθαρόν ἀπό μητρός ἁγίας κολυμβήθρας οὕτως καί προσελάβου με, οὕτως ἐτίμησάς με, οὕτως με κατεκόσμησας στολῇ τῇ βασιλείῳ, ὅλος τρόμῳ συνέχομαι καί ἐξίσταμαι χαίρων καί ἄφωνος καθίσταμαι καί ἐκλύομαι σφόδρα, ὅτι θεός ἐδόθης μοι, ὁ ποιητής τοῦ κόσμου, ἀνθρώπῳ λίαν μυσαρῷ καί βδελυκτῷ τοῖς πᾶσιν ἀνθρώποις τε καί δαίμοσιν ὡς ἤδη γεγονότι καί ὑπερβάντι πράξεσιν ἔργων ἀτοπωτάτων κἀκείνους. Οἴμοι τῷ αἰσχρῷ καί ῥυπαρῷ - πῶς εἴπω;- ἡνώθης μοι, φιλάνθρωπε, ἀμέτρῳ εὐσπλαγχνίᾳ, ὁ καθαρότητι πολύς, ἁγιωσύνῃ μείζων, δυνάμεις τε ἀσύγκριτος καί ἀνείκαστος δόξῃ, καί συγκατῆλθεν ἄνωθεν ἀφ᾿ ὕψους ἀμετρήτου ἕως ἐσχάτου τῶν πυλῶν ᾅδου ἁμαρτιῶν μου καί σκότους τῆς πτωχείας μου καί οἴκου συμπτωθέντος ἀπό πολλῶν ἀνομιῶν, μεγίστης ἀμελείας ἠμελημένου παντελῶς καί γε ῥερυπωμένου, ὅς πρότερον ἀνέστησας ἐμέ κείμενον κάτω καί ἐπί πέτραν ἔστησας τῶν θείων ἐντολῶν σου καί λούσας ἐκαθάρισας βορβόρου τῶν κακῶν μου καί χιτῶνα ἐνέδυσας λευκόν ὑπέρ χιόνα, τόν οἶκόν τε ἐσάρωσας τόν κατεσπιλωμένον καί εἰσελθών ἐνῴκισας, ὦ Τριάς, ὁ Θεός μου, εἶτα θρόνον με ἀπετέλεσας θεότητός σου θείας καί οἶκόν ἀπροσίτου σου δόξης καί βασιλείας καί στάμνον μάννα φέρουσαν τό τῆς ἀθανασίας, καί λύχνον ἔνδον ἔχοντα φῶς ἄσβεστον καί θεῖον, πυξίον τε ὡς ἀληθῶς τοῦ καλοῦ μαργαρίτου καί γάρ ἀγρόν, ἐν ᾧ κέκρυπται ὁ θησαυρός τοῦ κόσμου, πηγήν, ἐξ ἧς οἱ πίνοντες οὐδέποτε διψῶσιν, ἥτις καί βλύζει μάλιστα ὕδωρ δεκαπλασίως καί τούς ἐν πίστει πίνοντας ἐκτελεῖ ἀθανάτους, παράδεισον ξύλον ζωῆς μέσον ἔχοντα πάλιν καί γῆν περικαλύπτουσαν τόν ἀχώρητον πᾶσι, σέ, ὅν ἐζήτησά ποτε ἐξ ὅλης μου καρδίας, καί ἐπεθύμουν περί σοῦ λόγον ἀεί ἀκούειν καί ἤθελον τήν μνείαν σου ἔχειν ἐν τῇ ψυχῇ μου καί συχνοτέρως περί σοῦ καί λαλεῖν καί ἀκούειν. Εἰ γάρ καί πρῴην μου ὁ νοῦς περί σοῦ φαντασθῆναι καθαρῶς οὐκ ἠδύνατο, πάντῃ ῥερυπωμένος, οὐδ᾿ ὀφθαλμοί θεάσασθαι ἤ ἀκοή ἀκοῦσαι, οὐδ᾿ ἀναβάσεις δέξασθαι ἡ καρδία μου θείας, ἀλλά μόνῃ τῇ ἀκοῇ κατεπλήττετο ὅλη καί φόβῳ συνεστέλλετο ἡ ψυχή μου καί τρόμῳ, ἀλλ᾿ ἔνδοθεν ὁρῶσά σε νῦν ἑαυτῆς ἐκπλήττεται καί ἐνοπτριζομένη σε, ὅσον αὐτῇ γε δίδως, ὅλον ἐν ὅλῳ τῷ παντί, ὅλον ἐκτός δέ τούτου, ἐντός τε πάλιν ἑαυτῆς, ὅλον κατανοοῦσα ὅλον ἀκατανόητον θεότητι τῇ θείᾳ, τόν τοῖς πᾶσιν ἀόρατον καί ἀποκεκρυμμένον, σέ τόν ἀπρόσιτον καί προσιτόν μόνοις οἷς ἠβουλήθης, καθώς αὐτός ἠθέλησας φιλανθρώπως φανῆναι, τόν Σεραφείμ καί Χερουβίμ καί πᾶσι τοῖς ἀγγέλοις ἀπρόσιτον καί φοβερόν αὐγῇ φύσεως θείας, μετά ἀνθρώπων προσιτόν τόν φύσει ἄληπτόν τε, ὅλη ὅλως ἐξίσταται, ἐκπλήττεται δέ πλέον τήν ἀγαθότητα τήν σήν καί τήν φιλανθρωπίαν, ὅτι καθαίρεις ῥυπαράς ψυχάς καί νοῦν φωτίζεις καί περιδράσσῃ γεώδους καί ὑλικῆς οὐσίας, ἀνάπτεις τε φλόγα πολλήν ἀγαπήσεως θείας καί πόθου θείου ἔρωτα οἷα πῦρ μοι ἐμβάλλεις καί μέχρι τρίτου οὐρανοῦ φθάνειν παρασκευάζεις καί εἰς παράδεισον ποιεῖς, Σῶτερ, ἁρπάζεσθαί με, ἐν ᾧ ἀκούω ῥήματα ἄρρητά τε καί ξένα, ἅ οὐκ ἐξόν βροτοῖς λαλεῖν ἤ λόγῳ ἐξηγεῖσθαι. Σοί δέ τιμή πρέπει, δόξα καί μεγαλωσύνη, κράτος αἰώνιον, Χριστέ, τῷ τοῦ παντός Δεσπότῃ σύν τῷ Πατρί καί Πνεύματι τῷ φύσει Παναγίῳ νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων˙ ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Πῶς σου ἐξείπω, Δέσποτα, τά θαυμαστά καί ξένα, πῶς λόγῳ διηγήσομαι σῶν κριμάτων τά βάθη, ἅ καθ᾿ ἑκάστην ἐκτελεῖς ἐν ἡμῖν, τοῖς σοῖς δούλοις; Πῶς παραβλέπεις ἄπειρα τῶν σφαλμάτων μου πλήθη καί οὐ λογίζῃ, Δέσποτα, τάς τῶν κακῶν μου πράξεις, ἀλλ᾿ ἐλεεῖς καί σκέπεις με καί φωτίζεις καί τρέφεις ὡς ἐκπληροῦντα πάσας σου τάς ἐντολάς, Σωτήρ μου; Οὐ μόνον δέ με ἐλεεῖς, ἀλλά καί πλέον τούτου καταξιοῖς ἐνώπιον τῆς σῆς παράστασθαί με δόξης τε καί δυνάμεως καί τῆς μεγαλωσύνης˙ προσομιλεῖς μοι καί λαλεῖς λόγους ἀθανασίας τῷ ἀσθενεῖ καί ταπεινῷ καί τοῦ ζῆν ἀναξίῳ. Πῶς μου λαμπρύνεις τήν ψυχήν, τήν κατεσπιλωμένην, καί φῶς αὐτήν ἀποτελεῖς, ἄχραντόν τε καί θεῖον; Πῶς λαμπροφόρους ἐκτελεῖς τάς ἀθλίας μου χεῖρας, ἅς ἁμαρτών ἐμόλυνα μολυσμοῖς ἁμαρτίας; Πῶς ἀλλοιοῖς τά χείλη μου αἴγλῃ θεότητός σου, ἐξ ἀκαθάρτων ἅγια ταῦτα μετασκευάζων; Γλῶσσάν μου δέ τήν ῥυπαράν, Χριστέ, πῶς ἐκκαθαίρεις καί μασησμῷ τῆς σῆς σαρκός σοῦ μέτοχον ἐργάζῃ; Πῶς καί ὁρᾶν με ἀξιοῖς καί παρ᾿ ἐμοῦ ὁρᾶσθαι καί ταῖς χερσί μου, ὁ κρατῶν τά σύμπαντα, κρατεῖσθαι, ὀ πᾶσιν ἀθεώρητος τάξεσιν οὐρανίαις καί τῷ Μωσῇ ἀπρόσιτος, τῷ ἐν προφήταις πρώτῳ; Οὐ γάρ ἰδεῖν τό πρόσωπον τό σόν κατηξιώθη, οὐδ᾿ ἐν ἀνθρώποις ἄλλοις τις, ἵνα μή ἀποθάνῃ. Σέ οὖν τόν ἀκατανόητον, σέ τόν ἄφραστον μόνον, σέ τόν ἀχώρητον παντί καί ἀπρόσιτον πᾶσι, πῶς καί κρατεῖν τε καί φιλεῖν καί ὁρᾶν καί ἐσθίειν καί ἔχειν ἐν καρδίᾳ μου, Χριστέ, καταξιοῦμαι καί διαμένω ἄφλεκτος χαίρων ἅμα καί τρέμων καί ἀνυμνῶν σου τήν πολλήν, Χριστέ, φιλανθρωπίαν; Οἱ οὖν τυφλοί καί σαρκικοί, οἱ μή γινώσκοντές σε, ἀναισθητοῦντες, μᾶλλον δέ τήν ἰδίαν δεικνύντες ἀσθένειαν καί σκότωσιν καί τῶν καλῶν ἁπάντων, Σῶτήρ μου, ἀποστέρησιν, πῶς τολμῶσι τοῦ λέγειν˙ Τί δέ καί χρῄζει ἄνθρωπος ἱερωσύνην ἔχειν, ἐάν μή ἕν τῶν τριῶν τύτων κερδάνῃ˙ ἤ τήν τροφήν τοῦ σώματος ἤ πορισμόν χρυσίου ἤ θρόνον ἐκ τῶν ὑψηλῶν ἐπισκοπῆς πλουσίας; Ὤ σκότους, ὤ πωρώσεως, ὤ πτωχείας ἐσχάτης, ὤ ἀθλιότητος πολλῆς, ὤ ἀγνοίας μεγάλης, ὤ γεηρῶν τε καί κενῶν ματαίων ὀνομάτων, ὤ τόλμης, ὤ φρονήματος Ἰούδα τοῦ προδότου! Ὡς γάρ ἐκείνῳ τά φρικτά τοῦ δεσποτικοῦ δείπνου καί τοῦ ἀχράντου σώματος εἰς οὐδέν ἐλογίσθη, ἀλλά κρεῖσσον ἡγήσατο ἀργύρια ὀλίγα, οὕτω καί οὗτοι τά φθαρτά τῶν ἀφθάρτων καί θείων προτιμῶντες ἐκλέγονται τήν ψυχικήν ἀγχόνην. Εἴπατέ μοι, ὦ μάταιοι, εἰ ἐπίστασθε τοῦτο! Τίς τόν Χριστόν κτησάμενος ἑτέρου πλέον χρῄζει τινός ἆρα τῶν ἀγαθῶν τοῦ παρόντος αἰῶνος; Τίς τήν χάριν τοῦ Πνεύματος ἔχων ἐν τῇ καρδίᾳ οὐχί Τριάδα τήν σεπτήν ἐν αὐτῷ κατοικοῦσαν κέκτηται, τήν φωτίζουσαν καί Θεόν ἐκτελοῦσαν; Τίς δέ Θεός γενόμενος χάριτι τῆς Τριάδος καί δόξης καταξιωθείς τῆς ἄνω τε καί πρώτης, πλέον τι ἐννοήσειεν ἐνδοξότερον ἆρα τοῦ λειτουργεῖν τε καί ὁρᾶν τήν ἀνωτάτω φύσιν, τήν παντουργόν, τήν ἄφραστον, τήν ἀπρόσιτον πᾶσιν; Ἤ τίνος ἐπιθυμήσειε λαμπροτέρου ἐν βίῳ, τῷ τε τούτῳ, λογίσθητι, τῷ ὀλιγοχρονίῳ, ἤ τῷ ἄλλῳ, μοί νόησον, τῷ μή ἔχοντι τέλος; Εἰ ᾔδεις τό κρυπτόμενον βάθος τῶν μυστηρίων, οὐκ ἄν με κατηνάγκαζες ταῦτα λαλεῖν ἤ γράφειν. Φρίττω γάρ εὐλαβούμενος ἐγχαράττων τά θεῖα καί γράμμασι σκιαγραφῶν τά ἀπόρρητα πᾶσιν. Εἰ ἐθεάσω τόν Χριστόν, εἰ ἔλαβες τό Πνεῦμα καί προσηνέχθης τῷ Πατρί διά τούτων τῶν δύο, γινώσκειν εἶχες ἅ λαλῶ καί ἅ σοι ἐξηγοῦμαι, καί ὅτι μέγα καί φρικτόν καί ἐπέκεινα πάσης δόξης τε καί λαμπρότητος, ἀρχῆς καί ἐξουσίας, πλούτου τε καί δυνάμεως καί πάσης βασιλείας τό λειτουργεῖν ἐν καθαρᾷ καρδίας συνειδήσει τῇ καθαρᾷ καί Ἁγίᾳ καί ἀχράντῳ Τριάδι. Μή γάρ μοι εἴπῃς σώματος τήν ἀναμαρτησίαν καί, ὧν τό βάθος οὐ νοεῖς, παράξῃς μαρτυρίας, ἀλλ᾿ ἅπερ εἶπεν ὁ Θεός διά τῶν Ἀποστόλων καί Βασιλείου τοῦ σοφοῦ, τοῦ πυρίνου τήν γλῶτταν, καί Χρυσοστόμου τε πατρός τάς ἁπλᾶς μαρτυρίας καί Γρηγορίου τοῦ καλῶς ταῦτα θεολογοῦντος ἄκουσον καί πιστώθητι, ποταπόν χρή ὑπάρχειν τόν λειτουργοῦντα τῷ Θεῷ, τῷ ποιητῇ τῶν πάντων! Καί ἐκ τῆς καταξιώσεως καί ἐκ τῆς ἀρετῆς σου ἔχεις τοῦ ἀξιώματος τό μέγεθος θαυμάσαι. Μή πλανηθῆτε, ἀδελφοί, μή τολμήσητε ὅλως ἅψασθαι ἤ προσελθεῖν τό ἀπροσίτῳ φύσει. Ὅς γάρ οὐκ ἀποτάξεται κόσμῳ καί τοῖς ἐν κόσμῳ καί τήν ψυχήν ἀρνήσεται τήν ἑαυτοῦ καί σῶμα καί ὅλος γένηται νεκρός ταῖς αἰσθήσεσι πάσαις μηδέν προσβλέπων ἐμπαθῶς τῶν ἡδέων τοῦ βίου, μηδενός ὅλως ἐπιθυμῶν τῶν τοῦ κόσμου πραγμάτων μηδέ ἐνηδυνόμενος λόγοις τισίν ἀνθρώπων, ὅς οὐ κωφός τε καί τυφλός γένηται τοῖς τοῦ κόσμου πράγμασί τε καί ἤθεσι, πράξεσί τε καί λόγοις ὁρῶν μέν ὅσα ὀφθαλμός φύσει ὁρᾶν ἰσχύει, μηδέν δέ ἔνδοθεν ἐῶν εἰσελθεῖν ἐν καρδίᾳ καί τύπους τούτων καί μορφάς ἀνιστορεῖσθαι ταύτην ἀκούων δ᾿ ὅσα ἀκοή δέχεται ἀνθρωπίνη, καί μένων ὥσπερ ἄψυχος καί ἀναίσθητος λίθος, μή ἠχήν, μή τήν δύναμιν τῶν φωνῶν μεμνημένος, οὐ δύναται τήν μυστικήν καί ἀναίμακτον θύειν Θεῷ θυσίαν καθαρῶς τῷ καθαρῷ τήν φύσιν. Ὅταν γάρ ταῦτα αἰσθηθῇ ποιεῖν ἐν ἀληθείᾳ, ἀπεχωρίσθη τοῦ παντός κόσμου καί τῶν τοῦ κόσμου καί γνώσει καί πιστεύσει μοι, ἅ μέλλω πάλιν γράφειν. Τόν ἀέρα τόν σκοτεινόν, ὅν Δαυίδ τεῖχος λέγει καί θάλασσαν ὠνόμασαν τοῦ βίου οἱ Πατέρες, ὑπερέβη, ἐπέρασεν, εἰσῆλθεν εἰς λιμένα, ἐν ᾧ πᾶς ὁ γενόμενος πᾶν ἀγαθόν εὑρίσκει. Ἐκεῖ γάρ ὁ παράδεισος, ἐκεῖ ζωῆς τό ξύλον, ἐκεῖ ὁ ἄρτος ὁ γλυκύς, ἐκεῖ πόμα τό θεῖον, ἐκεῖ ὁ ἀνεξάντλητος πλοῦτος τῶν χαρισμάτων. Ἐκεῖ ἡ βάτος καίεται μή καταφλεγομένη καί τῶν ποδῶν μου λύονται πέδιλα εὐθέως˙ ἐκεῖ θάλασσα ῥήγνυται καί διέρχομαι μόνος καί ὁρῶ ἐν τοῖς ὕδασιν ἐχθρούς ποντιζομένους˙ ἐκεῖ τό ξύλον θεωρῶ ἐν τῇ ἐμῇ καρδίᾳ βαλλόμενον καί τά πικρά πάντα μεταποιοῦνται˙ ἐκεῖ τήν πέτραν βλύζουσν μέλι ἐκαρπωσάμην καί ἡ ψυχή μου ἔκτοτε θλίψεως οὐ μετέσχεν˙ ἐκεῖ εὕρηκα τόν Χριστόν, τόν παροχέα τούτων, καί ἠκολούθησα αὐτῷ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς μου˙ ἐκεῖ τό μάννα ἔφαγον καί ἄρτον τῶν Ἀγγέλων καί οὐδενός ἐπεθύμησα τῶν ἀνθρωπίνων ἔτι˙ ἐκεῖ τήν ῥάβδον Ἀαρών τήν ξηράν ἐξανθοῦσαν εἶδόν τε καί ἐθαύμασα Θεοῦ τερατουργίας˙ ἐκεῖ τήν στεῖράν μου ψυχήν εἶδον καρποφοροῦσαν καί πῶς τό ξύλον τό ξηρόν ποιεῖ καρπόν ὡραῖον˙ ἐκεῖ τήν βορβορώδη μου καί ἄσωτον καρδίαν ἐθεασάμην καθαράν καί ἁγνήν καί παρθένον καί τό˙ Χαῖρε, ἀκούουσαν, ἡ κεχαριτωμένη, μετά σοῦ γάρ ὁ Κύριος καί ἐν σοί εἰς αἰῶνας! Ἐκεῖ τό˙ Νίψαι, ἤκουσα, κολυμβήθρα δακρύων! καί ποιήσας ἐπίστευσα καί ἀνέβλεψα αἴφνης˙ ἐκεῖ ἐτάφην μνήματι ταπεινώσει τελείᾳ, καί παρεγένετο Χριστός ἀμετρήτῳ ἐλέει καί λίθον ἦρε τόν βαρύν ἐκεῖθεν τῶν κακῶν μου καί εἶπε˙ Δεῦρο, ἔξελθε ὡς ἐκ τάφου τοῦ κόσμου! Ἐκεῖ, πῶς ἔπαθεν, εἶδον, ἀπαθῶς ὁ Θεός μου καί πῶς νεκρός ἐγένετο ἀθάνατος ὑπάρχων καί ἀνέστη τοῦ μνήματος μή λύσας τάς σφραγίδας. Ἐκεῖ τήν μέλλουσαν εἶδον ζωήν καί ἀφθαρσίαν, ἥν ὁ Χριστός χαρίζεται τοῖς αὐτόν ἐκζητοῦσι, καί βασιλείαν οὐρανῶν οὖσαν ἐντός μου εὗρον, ἥτις ὑπάρχει ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Πνεῦμα, θεότης ἀδιαίρετος ἐν τρισί τοῖς προσώποις, ἥν οἱ μή προτιμήσαντες ἀντί παντός τοῦ κόσμου καί δόξαν ἡγησάμενοι καί τιμήν τε καί πλοῦτον τό προσκυνεῖν, τό λειτουργεῖν καί παρίστασθαι μόνον ἀνάξιοι τυγχάνουσι καί τῆς ἀχράντου θέας καί τῆς τρυφῆς καί τῆς χαρᾶς καί τῶν καλῶν ἁπάντων, ὧν οὐ μή μεταλάβωσι μετάνοιαν μή σχόντες, εἰ μή πάντα ὡς εἴπομεν, γένωνται διδαχθέντες καί πάντα πράξωσι σπουδῇ, ἅ εἶπεν ὁ Θεός μου, καί τότε μόλις τις πολλῷ φόβῳ καί εὐλαβείᾳ, εἰ ὁ Θεός κελεύσειεν, ἁπτέσθω τῶν ἀψαύστων. Οὐδέ γάρ πᾶσιν ἔξεστι λειτουργεῖν τοῖς τοιούτοις, ἀλλ᾿ εἰ καί πᾶσαν δέξεται τοῦ Πνεύματος τήν χάριν καί καθαρός ἀπό μητρός ὑπάρχει ἁμαρτίας, εἰ μή Θεοῦ κελεύσματι καί ἐκλογῇ ἐκείνου, πληροφοροῦντος τήν αὐτοῦ ψυχήν ἐλλάμψει θείᾳ καί ἐμπυρίζοντος αὐτήν πόθῳ θείας ἀγάπης, οὐκ ἄν δοκῇ μοι εὔλογον ἱερουργεῖν τά θεῖα καί τῶν ἀψαύστων καί φρικτῶν ἅπτεσθαι μυστηρίων, οἷς πρέπει δόξα καί τιμή καί προσκύνησις πᾶσα νῦν καί ἀεί διά παντός, εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Τίς ἐξισχύσει, Δέσποτα, περί σοῦ διηγεῖσθαι; Οἱ ἀγνοοῦντες σφάλλονται μηδέν ὅλως εἰδότες, οἱ δέ τήν σήν θεότητα ἐπιγνόντες ἐν πίστει φόβῳ πολλῷ συνέχονται καί ἐξίστανται τρόμῳ καί τί λέγειν οὐκ ἔχουσιν˙ὑπέρ νοῦν γάρ ὑπάρχεις˙ πάντα ἀκατανόητα, ἀκατάληπτα πάντα τά ἔργα καί ἡ δόξα σου καί ἡ ἐπίγνωσίς σου. Ὅτι μέν εἶς, γινώσκομεν καί τό φῶς σου ὁρῶμεν˙ ὁποῖος δέ καί ποταπός, ἅπαντες ἀγνοοῦμεν. Πλήν τήν ἐλπίδα ἔχομεν καί τήν πίστιν κρατοῦμεν καί τήν ἀγάπην οἴδαμεν, ἥν ἡμῖν ἐδωρήσω, ἄπειρον, ἀνεκλάλητον, μηδαμοῦ χωρουμένην, φῶς οὖσαν, φῶς ἀπρόσιτον, φῶς ἐνεργοῦν τά πάντα. Τοῦτο καί χείρ σου λέγεται καί ὀφθαλμός καλεῖται καί στόμα τό πανάγιον καί δύναμις καί δόξα καί πρόσωπον γνωρίζεται ὡραῖον ὑπέρ πάντα. Τοῦτο ἥλιος ἄδυτος τοῖς ὑψηλοῖς τά θεῖα, τοῦτο ἀστήρ ἀειλαμπής τοῖς μή πλέον χωροῦσι˙ τοῦτο λύπῃ ἀντίκειται, τοῦτο φθόνον διώκει καί ζῆλον τόν σατανικόν παντελῶς ἀφανίζει. Τοῦτο ἐκτήκει ἐν ἀρχῇ καί λεπτύνει καθαῖρον, ἀποδιώκει λογισμούς καί κινήσεις συστέλλει. Τοῦτο ἀποκρυπτόμενον παιδεύει ταπεινοῦσθαι καί διαχεῖσθαι οὐκ ἐᾷ, οὐδέ ῥέμβεσθαι ὅλως. Τοῦτο πάλιν φαινόμενον κόσμον ἀποχωρίζει καί λήθην πάντων ἐμποιεῖ ἀνιαρῶν τοῦ βίου. Τοῦτο καί τρέφει τά πολλά καί τήν δίψαν ἰᾶται καί δύναμιν χαρίζεται τοῖς καλῶς κοπιῶσι. Τοῦτο σβέννυσι τόν θυμόν καί ζέσιν τῆς καρδίας καί οὐκ ἐᾷ ὀργίζεσθαι ἤ ταράσσεσθαι ὅλως. Τοῦτο φεῦγον διώκεται παρά τῶν τετρωμένων καί τῇ ἀγάπῃ τῇ πολλῇ ἐκ καρδίας ζητεῖται, ἐπιστραφέν δέ καί φανέν καί λάμψαν φιλανθρώπως ἐκκλίνειν τοῖς διώκουσιν, συστέλλεσθαι ποιέ δέ, καί τό πολλά ἐκζητηθέν ἀποπέμπεσθαι φόβῳ, ὡς οὐκ ἀξίως τοῦ καλοῦ, τοῦ ὑπέρ πᾶσαν κτίσιν. Ὤ δώρου, ὤ χαρίσματος θείου καί ἀνεκφράστου! Τί γάρ καί οὐκ ἐργάζεται, τί δέ καί οὐχ ὑπάρχει; Τοῦτο τερπνότης καί χαρά, πρᾳότης καί εἰρήνη, ἔλεος ἀναρίθμητον, ἄβυσσος εὐσπλαγχνίας, ἀόρατον βλεπόμενον, χωρητόν ἀχωρήτως, ἀναφές ἀψηλάφητον, κρατητόν ἐν νοΐ μου. Τοῦτο ἔχων οὐ καθορῶ, θεωρῶν δέ ἀφιέν τάχος ὁρμῶ τοῦ δράξασθαι, καί ἀφίπταται ἅπαν. Ἐξαπορῶ καί φλέγομαι καί μανθάνω αἰτεῖσθαι καί ἐκζητεῖν μετά κλαυθμοῦ ἐν πολλῇ ταπεινώσει καί μή δοκεῖν ὡς δυνατά τά ὑπέρ φύσιν εἶναι καί τῆς ἰσχύος τῆς ἐμῆς καί σπουδῆς ἀνθρωπίνης, ἀλλ᾿ εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ καί ἐλέους ἀπείρου. Τοῦτο χρόνον ὀλίγον φαίνεται καί συστέλλεται, ἕν, ἕν δέ τῶν παθῶν ἐκβάλλει τῆς καρδίας. Οὐ γάρ δύναται ἄνθρωπος ἐκνικῆσαι τά πάθη, εἰ μή συμπαραγένηται εἰς βοήθειαν τοῦτο, οὐδέ πάλιν ἀπό μιᾶς ἅπαντα ἐκδιώκει. Οὐ γάρ εἰσδέξασθαι χωρεῖ αἴφνης ὅλον τό Πνεῦμα ὁ ἄνθρωπος ὁ ψυχικός καί ἀπαθής γενέσθαι, ἀλλ᾿ ὅταν τά εἰς δύναμιν διαπράξηται πάντα˙ γύμνωσιν, ἀπροσπάθειαν, χωρισμόν τῶν ἰδίων, ἐκκοπήν τοῦ θελήματος καί ἄρνησιν τοῦ κόσμου, ὑπομονήν τῶν πειρασμῶν καί προσευχήν καί πένθος, εὐτέλειαν, ταπείνωσιν, ὅσον ἰσχύος ἔχει. Τότε ὀλίγον ὡς λεπτή αἴγλη καί σμικροτάτη αἴφνης τόν νοῦν κυκλώσσα εἰς ἔκστασιν ἁρπάζει, καταλιμπάνουσα ταχύ, ἵνα μή ἀποθάνῃ, ὥστε τῷ τάχει τῷ πολλῷ μηδέ κατανοῆσαι, μή κάλλους μνημονεύειν τε συγχωρεῖν τόν ἰδόντα, ἵνα μή φάγῃ νήπιος τροφήν ἀνδρῶν τελείων καί παρ᾿ εὐθύ διαρραγῇ ἤ βλαβῇ καί ἐμέσῃ. Ἔκτοτε οὖν χειραγωγεῖ, ἐνισχύει, διδάσκει δεικνυμένη καί φεύγουσα, ὅτε χρῄζομεν ταύτης˙ οὐχ ὅταν ἡμεῖς θέλωμεν – τοῦτο γάρ τῶν τελείων -, ἀλλ᾿ ὅταν ἀπορήσωμεν καί ἐκλυθῶμεν ὅλως, ἔρχεται εἰς βοήθειαν, ἀνατέλλει μακρόθεν καί ταύτην ἐν καρδίᾳ μου ποιεῖ αἰσθάνεσθαί με. Θροοῦμαι, περισφίγγομαι κρατῆσαι ταύτην θέλων καί νύξ τά πάντα καί κεναί αἱ ἀθλίαι μου χεῖρες. Πάντων ἐπιλανθάνομαι καί κάθημαι καί κλαίω μή ἐπελπίζων ἄλλοτε ταύτην οὕτως ἰδέσθαι. Ὅτε θρηνήσω δέ πολλά καί παύσασθαι θελήσω τότε ἐλθοῦσα μυστικῶς κρατεῖ τῆς κορυφῆς μου καί συγχέομαι δάκρυσιν ἀγνοῶν τίς ὑπάρχει καί καταυγάζει μου τόν νοῦν φωτί γλυκείῳ σφόδρα. Ὅταν δέ γνῶ ἥτις ἐστίν, ἀφίπταται συντόμως καταλιποῦσά μοι τό πῦρ τοῦ θείου αὐτῆς πόθου, ὅ γελᾶν οὐκ ἀφίησιν ἤ πρός ἀνθρώπους βλέπειν, οὐδέ πόθον εἰσδέξασθαι τινός τῶν ὁρωμένων. Κατά μικρόν ἀνάπτεται, ὑπομονῇ φυσᾶται καί φλόξ μεγάλη γίνεται οὐρανούς δρασσομένη˙ ταύτην σβέννυσιν ἄνεσις, περισπασμός οἰκείων καί μέριμνα βιωτικῶν, ἐν ἀρχῇ γάρ τυγχάνει. Ἀνακαλεῖται σιωπήν καί μῖσος πάσης δόξης τό κυλινδεῖσθαι ἐπί γῆς καί πατεῖσθαι ὡς κόπρον˙ ἐπί τούτοις γάρ τέρπεται καί συμπαρεῖναι θέλει, ταπείνωσιν διδάσκουσα τήν πάντα δυναμένην. Ὅταν οὖν ταύτην κτήσωμαι ταπεινός γένωμαι, τότε ὑπάρχει σύν ἐμοί ἀχώριστος κἀκείνη˙ ὁμιλεῖ μοι, φωτίζει με, βλέπει με, ἥν καί βλέπω. Ἐν τῇ καρδίᾳ μοῦ ἐστιν, ἐν οὐρανῷ ὑπάρχει, ἑρμηνεύει μοι τάς γραφάς καί προστιθεῖ μ οι γνῶσιν, μυστήρια διδάσκει με, ἅ λαλεῖν οὐκ ἰσχύω, ἐκ τοῦ κόσμου δεικνύει μοι πῶς αὕτη ἥρπασέ με καί ἐλεεῖν προστάσσει μοι πάντας τούς ἐν τῷ κόσμῳ. Τοῖχοι οὖν με συνέχουσι καί σώματι κρατοῦμαι καί ἔξω τούτων ἀληθῶς εἰμί, μή ἀπιστήσῃς! Κτύπων οὐκ ἐπαισθάνομαι, φωνάς δέ οὐκ ἀκούω, οὐδέ φοβοῦμαι θάνατον, παρῆλθον γάρ καί τοῦτον. Θλῖψιν οὐκ οἶδα, τί ἐστι, κἄν πάντες με λυπῶσιν˙ αἱ ἡδοναί πικρία μοι, φεύγουσι πάντα πάθη, καί φῶς ὁρῶ διά παντός ἐν νυκτί καί ἡμέρᾳ. Ἡμέρα νύξ μοι φαίνεται καί νύξ ἡμέρα ἔστιν, καί ὑπνῶσαι οὐ βούλομαι, ζημία γάρ μοι τοῦτο. Ὅταν δέ πάντα τά κακά περικυκλώσωσί με καί τῷ δοκεῖν καθέλξωσι καί κατισχύσωσί μου, ἔξω πάντων εὑρίσκομαι σύν αὐτῇ αἴφνης τότε, χαροπιῶν καί λυπηρῶν καί ἡδονῶν τοῦ κόσμου˙ ἐπαπολαύω τῆς χαρᾶς τῆς ἀρρήτου καί θείας, κάλλους αὐτῆς κατατρυφῶ, συχνῶς ἀσπάζομαι ταύτην, καταφιλῶ καί προσκυνῶ, χάριν ἔχω μεγάλην τοῖς ἐμέ προξενήσασιν ἰδεῖν, ἥνπερ ἐπόθουν, καί τοῦ ἀφράστου μετασχεῖν φωτός καί φῶς γενέσθαι καί κοινωνῆσαι τῆς αὐτοῦ δωρεᾶς ἀπ᾿ ἐντεῦθεν καί κτήσασθαι τόν χορηγόν τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων καί γενέσθαι ἀνελλιπής ψυχικῶν χαρισμάτων. Τίς με πρός ταῦτα τά καλά ὡδήγησεν ἑλκύσας, τίς ἐκ βυθοῦ ἀνήγαγε κοσμικῆς με ἀπάτης; Τίς ἀπεχώρισε πατρός καί ἀδελφῶν καί φίλων, συγγενῶν τε καί ἡδονῶν καί τῆς χαρᾶς τοῦ κόσμου; Τίς μοι ὑπέδειξεν ὁδόν μετανοίας καί πένθους, ὅθεν ἡμέραν εὕρηκα, τήν μή ἔχουσαν τέλος; Ἄγγελος ἦν, οὐκ ἄνθρωπος˙ ἄνθρωπος δ᾿ ὅμως πέλει παρ᾿ οὗ κόσμος ἐμπαίζεται καί ὁ δράκων πατεῖται, καί τρέμουσιν οἱ δαίμονες τούτου τήν παρουσίαν. Πῶς σοι ἐξείπω, ἀδελφέ, ἅ εἶδον ἐν Αἰγύπτῳ θαυμάσια καί τέρατα παρ᾿ αὐτοῦ γεγονότα; Ἕν τέως τοῦτο λέξω σοι, οὐ γάρ δύναμαι πάντα. Κατῆλθε γάρ καί εὗρέ με δοῦλον καί παροικοῦντα καί εἶπε˙ Δεῦρο, τέκνον μου, πρός Θεόν σε ἀπάξω! Ἐγώ δέ εἶπον πρός αὐτόν ἐκ πολλῆς ἀπιστίας˙ Καί τί σημεῖον δείξεις μοι, ἵνα με βεβαιώσῃς, ὅτι αὐτός με δύνασαι ῥύσασθαι ἐξ Αἰγύπτου καί ἀφαρπάσαι τῶν χειρῶν Φαραώ τοῦ δολίου, μήπως ἀκολουθήσας σοι μειζόνως κινδυνεύσω; Πῦρ, ἔφη, μέγα ἄναψον καί ἵν᾿ εἰσέλθω μέσον, καί ἄν μή μείνω ἄφλεκτος, μή μοι ἀκολουθήσῃς! Ὁ λόγος με ἐξέπληξε, τό κελευσθέν ἐποίουν. καί ἡ φλόξ διανήπτετο, καί αὐτός ἔστη μέσος, ἀσινής καί ἀλώβητος κἀμέ προσεκαλεῖτο. Φοβοῦμαι, ἔφην, Δέσποτα, ἁμαρτωλός τυγχάνω! Ἐξῆλθεν, ἦλθε πρός ἐμέ καί κατησπάσατό με˙ Τί ἐφοβήθης, εἶπέ μοι, τί δειλιᾷς καί τρέμεις; Μέγα τό θαῦμα καί φρικτόν, μείζονα τούτου ὄψει. Ἐξέστην, εἶπον, Κύριε, ἐγγίζειν οὐ τολμῶ σοι οὐδέ φανῆναι τοῦ πυρός τολμηρότερος θέλω˙ καί γάρ ὁρῶ σε ἄνθρωπον ὑπέρ ἄνθρωπον ὄντα καί οὐδέ βλέπειν σε τολμῶ, ὅν τό πῦρ ἐσεβάσθη. Ἐγγύτερόν με ἤγαγεν, ἐνηγκαλίσατό με καί πάλιν κατεφίλησε φιλήματι ἁγίῳ καί αὐτός ὄλος ἐμύρισεν ὀσμήν ἀθανασίας. Ἐπίστευσα, ἠγάπησα ἀκολουθῆσαι τούτῳ καί δοῦλος ἐπεπόθησα τούτου μόνου γενέσθαι. Ὁ Φαραώ ἐκράτει με, οἱ δεινοί ἐργοδόται τήν πλίνθον καί τά ἄχυρα ἠνάγκαζον φροντίζειν˙ μόνος οὐκ ἴσχυον φυγεῖν, οὐδέ γάρ εἶχον ὅπλα. Μωσῆς ἐλάλει τῷ Θεῷ ποιῆσαι τό συμφέρον˙ Θεός μαστίζει Αἴγυπτον πληγαῖς δεκαπλασίοις, καί οὐκ ἐκάμφθη Φαραώ οὐδέ ἀπέλυσέ με˙ καί δή πρεσβεύει ὁ πατήρ, καί Θεός ὑπακούει καί λέγει τῷ θεράποντι λαβεῖν ἐκ τῆς χειρός με καί ὑπισχνεῖται μεθ᾿ ἡμῶν συμπορεύεσθαι ἅμα, τοῦ Φαραώ λυτρούμενος καί τῶν κακῶν Αἰγύπτου, καί θάρσος ἐνεποίησεν εἰς τήν ἐμήν καρδίαν καί τόλμαν ἐχαρίσατο, Φαραώ μή φοβεῖσθαι. Οὕτω δή καί ἐποίησεν ὁ τοῦ Θεοῦ ἐργάτης˙ ἐκράτησέ μου τῆς χειρός προπορευόμενός μου καί οὕτως ἀπηρξάμεθα τήν ὁδόν διανύειν. Κύριε, δός μοι σύνεσιν πρεσβείαις τοῦ πατρός μου καί λόγον, διηγήσασθαι θαυμάσια χειρός σου, ἅ ἐξειργάσω δι᾿ ἐμέ, τόν ἄσωτον καί πόρνον, διά χειρός τοῦ δούλου σου ἐξάγων ἐξ Αἰγύπτου. Ἔγνω τήν ἀναχώρησιν ὁ βασιλεύς Αἰγύπτου, ὡς ἑνός κατεφρόνησε καί αὐτός οὐκ ἐξῆλθεν, ἀλλά δούλους ἀπέστειλεν, οὕς ὑποσπόνδους εἶχεν. Κατέδραμον, κατέλαβον ἐν ὁρίοις Αἰγύπτου, πάντες ἐστράφησαν κενοί, πάντες συντετριμμένοι˙ ξίφη αὐτῶν κατέκλασαν, ἐκένωσαν τά βέλη, αἱ χεῖρες ἐξελύθησαν καθ᾿ ἡμῶν ἐνεργοῦσαι, καί ἡμεῖς διεμείναμεν μηδέν ἀδικηθέντες. Ὁ στῦλος ἧπτε τοῦ πυρός, παρῆν καί ἡ νεφέλη, καί μόνοι διηρχόμεθα ἐν ἀλλοτρίᾳ χώρᾳ, μέσον λῃστῶν, μέσον πολλῶν ἐθνῶν καί βασιλέων. Ἔμαθε καί ὁ βασιλεύς λαοῦ αὐτοῦ τήν ἧτταν, ἐμάνη καί ἡγήσατο μεγάλην ἀτιμίαν παρά ἑνός ἐμπαίζεσθαι καί νικᾶσθαι ἀνθρώπου. Ἔζευξεν ἅρματα αὐτοῦ καί τόν λαόν ἐπῆρε καί κατεδίωξεν αὐτός καυχώμενος μεγάλα. Ἦλθε καί μόνον εὗρέ με κείμενον ἐκ τοῦ κόπου, (ἠγρύπνει δέ ὁ Μωϋσῆς καί Θεῷ προσωμίλει), προσέταξε δεθῆναί μου χεῖρας ἅμα καί πόδας καί τῷ δοκεῖν ἐκράτουν με καί δεσμεῖν ἐπεχείρουν˙ ἐγώ δ᾿ ἐγέλων κείμενος καί εὐχῇ ὡπλιζόμην καί τῷ σημείῳ τοῦ σταυροῦ πάντας ἀπεκρουόμην, καί μή τολμῶντες ἅψασθαι ἤ ἐγγύς μου γενέσθαι πόρρωθέν που ἱστάμενοι ἐδόκουν ἐκφοβεῖν με, πῦρ ταῖς χερσί κατέχοντες καῦσαί με προσηπείλουν˙ μεγάλα τε ἐκραύγαζον καί κτύπους ἀπετέλουν καί, ἵνα μή καυχήσωνται ὡς μέγα τι ποιοῦντες, εἶδόν με φῶς γενόμενον πρεσβείαις τοῦ πατρός μου καί ἄφνω ὑπεχώρησαν ὁμοῦ κατῃσχυμμένοι. Ἐξῆλθεν ἐκ Θεοῦ Μωσῆς, εὗρέ με θαρσαλέον, περιχαρῆ καί σύντρομον ἐκ τῆς θαυματουργίας. Ἠρώτησε τί τό συμβάν, τό πᾶν αὐτῷ ἐξεῖπον, καί ὅτι˙ Φαραώ ἦν, βασιλεύς τῆς Αἰγύπτου, παραγενόμενον νυνί μετά λαοῦ ἀπείρου καί δῆσαί με οὐκ ἴσχυσεν, ἤθελε δέ με καῦσαι καί πάντες φλόξ ἐγένοντο, οἱ μετ᾿ αὐτοῦ ἐλθόντες, καί κατ᾿ ἐμοῦ ἐξέπεμπον πῦρ ἐκ τοῦ στόματος αὐτῶν. Καί ὅτι˙Φῶς ἰδόντες με γεγονότα εὐχαῖς σου σκότος πάντες γεγόνασι καί μόνος εἰμί ἄρτι. Βλέπε, ἀντεπεκρίθη μοι Μωσῆς, καί μή θαρρήσῃς, μηδέ τά φανερά βλέπῃς, τά κρυφῇ φοβοῦ μᾶλλον! Δεῦρο, φυγῇ χρησώμεθα! Οὕτω Θεός κελεύει, καί πολεμήσει ὁ Χριστός ἀνθ᾿ ἡμῶν Αἰγυπτίοις. Ἄγωμεν, ἔφην, Κύριε, οὐ χωρισθήσομαί σου, οὐ παραβῶ σου ἐντολήν, ἀλλά πάσας φυλαξω˙ ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες