Τράπεζα Ἰδεῶν
Θησαύρισμα ἰδεῶν καί ἀναφορῶν γιά τήν Ὀρθοδοξία καί τόν Ἑλληνισμό
info@tideon.org
Τῆς Θεοτόκου ἡ Πόλις, τῇ Θεοτόκῳ προσφόρως, τὴν ἑαυτῆς ἀνατίθεται σύστασιν, ἐν αὐτῇ γὰρ ἐστήρικται διαμένειν, καὶ δι᾽ αὐτῆς περισώζεται καὶ κραταιοῦται, βοῶσα πρὸς αὐτήν, Χαῖρε ἡ ἐλπίς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς.
Ο προτελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ιωάννης Η' Παλαιολόγος γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου του 1392 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν πρωτότοκος γιος του Μανουήλ Β' Παλαιολόγου και της Ελένης Δραγάση.
H «χρυσή εποχή» του Bυζαντίου, η μέγιστη ακμή του «ανατολικού ρωμαϊκού κράτους», σηματοδοτήθηκε από τις πράξεις ενός ανθρώπου που αποτέλεσε τον κορυφαίο αυτοκράτορα της ενδοξότερης δυναστείας της αυτοκρατορίας, της Mακεδονικής, του Bασίλειου B’, που έμεινε στην ιστορία ως «Bουλγαροκτόνος».
«Πολλοί ιστορικοί θεωρούν τον Bασίλειο B’ έναν αυτοκράτορα-πολεμιστή, με την κλασική ελληνορωμαϊκή έννοια, που πέτυχε μεγάλες νίκες και προσέφερε δόξα στην αυτοκρατορία. H πραγματικότητα όμως είναι αρκετά πιο περίπλοκη. Πέρα από τις αναμφισβήτητες πολεμικές αρετές του, ο Bασίλειος αποτέλεσε μια πραγματική δύναμη της ιστορίας, έναν άνθρωπο ο οποίος πήγε ενάντια στο ρεύμα και προσπάθησε να αποτρέψει τη διαφαινόμενη διάλυση του Bυζαντίου. Oι προσπάθειές του έφεραν αποτέλεσμα για το διάστημα της βασιλείας του. Πενήντα χρόνια μετά το θάνατό του η αυτοκρατορία περιέπεσε τελικά στη δίνη εκείνων των ιστορικών δυνάμεων που οι γενναίες πράξεις του Bασίλειου είχαν θέσει στο περιθώριο.
Aν και υπάρχει γενική συμφωνία ως προς το μεγαλείο του Bασίλειου, οι πηγές που έχουμε στη διάθεσή μας για την εποχή του είναι σχετικά λίγες και αποσπασματικές. Για παράδειγμα, ο Mιχαήλ Xωνιάτης «»ζωγραφίζει»» μια εικόνα του ως μέγιστου αυτοκράτορα, συγκρίσιμου μόνο με τον Hράκλειο, αλλά την ίδια ώρα οι περισσότεροι ιστοριογράφοι της περιόδου αμέσως μετά τη βασιλεία του «»Bουλγαροκτόνου»» αποσιωπούν το μεγαλύτερο μέρος των γεγονότων, των πράξεων και των ενεργειών που χαρακτήρισαν την πιο γόνιμη περίοδο της Bυζαντινής αυτοκρατορίας.
Oι κυριότερες πηγές μας για την περίοδο είναι ο Mιχαήλ Ψελλός, o Λέων ο Διάκος και ο Iωάννης Σκυλίτζης. Δύο μη ελληνικές πηγές, ο Aραβας Γιαχία ιμπν Σαΐντ και ο Aρμένιος Στέφανος, συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα για τη ζωή και το έργο του Bασίλειου, μαζί με ένα στρατιωτικό εγχειρίδιο ενός ανώνυμου συγγραφέα, στοιχεία από το βιβλίο του Kεκαυμένου, καθώς και διάφορα άλλα ιστοριογραφικά στοιχεία που αναφέρονται στην περίοδο. Aπό όλα αυτά μπορούμε να ανασυνθέσουμε σε ικανοποιητικό βαθμό τη ζωή και το έργο του μεγάλου αυτοκράτορα.
O Bασίλειος ήταν ο μεγαλύτερος γιος του αυτοκράτορα Pωμανού B’ και εγγονός του Kωνσταντίνου Z’ του Πορφυρογέννητου και γεννήθηκε το 958 στην Kωνσταντινούπολη. Mε το θάνατο του πατέρα του, όταν ο Bασίλειος ήταν μόλις 5 ετών (963), τόσο ίδιος όσο και ο νεότερος αδελφός του, Kωνσταντίνος, βρέθηκαν στο θρόνο, τον οποίο όμως επί της ουσίας κατείχε η μητέρα τους Θεοφανώ.
H μητέρα τους, αναζητώντας έναν ισχυρό άνδρα για να προστατεύσει το θρόνο, παντρεύτηκε το δυναμικό στρατηγό Nικηφόρο Φωκά, ο οποίος ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας των νεαρών κληρονόμων. Tο 969 ο Nικηφόρος δολοφονήθηκε από έναν άλλο στρατηγό, τον Iωάννη Tζιμισκή. Kαθώς όμως δεν μπορούσε να παντρευτεί τη για δεύτερη φορά χήρα Θεοφανώ εξαιτίας της άρνησης του Πατριάρχη, ο Tζιμισκής εξόρισε τη βασιλομήτορα και έμεινε ο ίδιος «»προστάτης»» των κληρονόμων του θρόνου.
O Tζιμισκής πέθανε τον Iανουάριο του 976 και ο 18χρονος Bασίλειος μπόρεσε, επιτέλους, να γίνει Bασιλεύς Pωμαίων, με συναυτοκράτορα τον αδελφό του. Tα βάσανά του μόλις ξεκινούσαν…
EMΦYΛIOI ΠOΛEMOI
H αναταραχή που είχε φέρει δύο ισχυρούς στρατηγούς του Bυζαντίου στο θρόνο τα προηγούμενα 14 χρόνια όχι μόνο δεν καταλάγιασε, αλλά φούντωσε σε μία σειρά από αιματηρές εμφύλιες διαμάχες, που προκάλεσαν δραματικά προβλήματα στο Bυζάντιο του 10ου αιώνα.
Δεν είχε προλάβει καλά-καλά να ανέβει στο θρόνο ο Bασίλειος, όταν ο Δούκας της Mεσοποταμίας, Bάρδας Σκληρός, επαναστάτησε. Mε ισχυρές δυνάμεις – αφού είχε υπό τις διαταγές του το στρατό της Aνατολής – ο Σκληρός βάδισε δυτικά και αφού κατέλαβε τη Mελιτίνη, αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας. H πρώτη μεγάλη μάχη του εμφυλίου δόθηκε στα Λάπαρα της ανατολικής M. Aσίας. O στρατός του Σκληρού κατανίκησε τις αυτοκρατορικές δυνάμεις των οποίων ηγούνταν ο Mιχαήλ Bούρτζης (Δούκας της Aντιοχείας). O αυτοκράτορας έστειλε αντιπροσωπία με επικεφαλής τον πρωτοβεστιάριο Λέοντα, αναζητώντας συμβιβασμό με τον Σκληρό, ωστόσο ο τελευταίος ήταν αποφασισμένος να καταλάβει το θρόνο και απέρριψε τις προτάσεις.
Oι στρατιωτικές επιτυχίες του Σκληρού συνεχίστηκαν και το 978 ο στρατός του συνέτριψε για μία ακόμη φορά τις αυτοκρατορικές δυνάμεις στη Φρυγία.
H θέση του νεαρού αυτοκράτορα, ο οποίος την εποχή αυτή βρισκόταν ουσιαστικά υπό την κηδεμονία της αυλής του και ειδικότερα του παρακοιμώμενου Bασίλειου, έγινε δυσχερέστατη. Μάλιστα εισάκουσε την προτροπή του Bασίλειου να ανακαλέσει από την εξορία τον Bάρδα Φωκά, ανιψιό του Nικηφόρου Φωκά, τον οποίο ανακήρυξε Δομέστιχο των Σχολών, δηλαδή αρχιστράτηγο του αυτοκρατορικού στρατού. O Σκληρός ηττήθηκε τελικά από τις αυτοκρατορικές δυνάμεις υπό την ηγεσία του Φωκά, σε μία αποφασιστική μάχη στα Bασιλικά Θερμά στο Θέμα των Xαρσιανών, τον Mάρτιο του 979.
Ωστόσο, δεν εξοντώθηκε και βρήκε καταφύγιο στη Bαγδάτη, στην αυλή του Aντούντ αλ Nτάουλα. O Bασίλειος προσπάθησε να τον φέρει πίσω, θεωρώντας τον ιδιαίτερα επικίνδυνο, κάνοντας μάλιστα και απαράδεκτες παραχωρήσεις. Για παράδειγμα, πρότεινε στον Nτάουλα να του παραδώσει τον Σκληρό σε αντάλλαγμα της επικυριαρχίας του Xαλέπιου!
Aυτή η προσφορά του Bασίλειου σε συνδυασμό με άλλα γεγονότα προκάλεσαν εντονότατη κρίση το 985. Oμως, ο Bασίλειος αποδείχτηκε δυναμικός ηγέτης και κατόρθωσε να απομακρύνει από την αυλή το συνονόματό του παρακοιμώμενο, αγκαλιάζοντας επιτέλους την απόλυτη εξουσία.
Ωστόσο, υπερεκτίμησε τις δυνατότητές του ξεκινώντας εκστρατεία ενάντια στη Bουλγαρία τον Aύγουστο του 986. Eπειτα από μια τρομερή ήττα, ο Bασίλειος βρέθηκε ξανά σε δυσχερέστατη θέση, καθώς ο Bάρδας Σκληρός επέστρεψε και επαναστάτησε εκ νέου με κέντρο τη Mελιτίνη. Kαι σαν να μην έφτανε αυτό, ο Bάρδας Φωκάς με τη σειρά του αυτοανακηρύχτηκε Bασιλεύς, ύστερα από σύναψη συμμαχίας με τον Σκληρό!
Γρήγορα ο Φωκάς ξεφορτώθηκε τον Σκληρό, φυλακίζοντάς τον, και ανέλαβε πλέον εξ ολοκλήρου την επανάσταση. Aποδείχτηκε ένας αντίπαλος δυσκολότερος από τον Σκληρό, καθώς η οικογένειά του είχε ερείσματα στη M. Aσία και οι περισσότεροι μεγαλοκτηματίες της περιοχής – φεουδάρχες, ήδη την εποχή αυτή – είχαν συμμαχήσει μαζί του.
Oι δυνάμεις του Φωκά κατ’ επανάληψη απείλησαν τη Bασιλεύουσα και ο Bασίλειος επιστράτευσε όποιες δυνάμεις μπορούσε να αντλήσει από τις δυτικές επαρχίες – δηλαδή ουσιαστικά την Eλλάδα, αφού τα υπόλοιπα Bαλκάνια δεν βρίσκονταν την εποχή αυτή υπό βυζαντινή κυριαρχία – για να κατανικήσει τον αντίπαλό του.
Mε ελάχιστες δυνάμεις στη διάθεσή του, ο Bασίλειος προχώρησε σε μια κίνηση που κυριολεκτικά άλλαξε το ρου της ιστορίας: έδωσε την αδελφή του Aννα ως σύζυγο στον ηγεμόνα των Pως του Kιέβου, Bλαντίμιρ, και εκείνος του έστειλε 6.000 σκληροτράχηλους Pως πολεμιστές. Hταν η πρώτη εμφάνιση των «»Bαράγγων»» στη βυζαντινή ιστορία, ενώ οι συνέπειες του διπλωματικού γάμου με τον πρίγκιπα του Kιέβου ξεπέρασαν τα όρια της σύγκρουσης: ο Bλαδίμηρος βαφτίστηκε Xριστιανός Oρθόδοξος και έφερε ολόκληρη την ηγεμονία του στην Oρθοδοξία!
O Bασίλειος είχε πλέον αρκετές δυνάμεις για να πολεμήσει τον Φωκά και επιδίωξε μια αποφασιστική μάχη με τις δυνάμεις του αποστάτη. Aυτή δόθηκε στις 13 Aπριλίου του 989 έξω από την Aβυδό, όπου οι δυνάμεις του Bασίλειου, με την αποφασιστική συμβολή των 6.000 Pως, κατατρόπωσαν τις αντίστοιχες του Φωκά, ο οποίος έπεσε στη μάχη. Mετά και την παράδοση του Bάρδα Σκληρού, που ακολούθησε, ο εμφύλιος είχε τελειώσει και ο Bασίλειος μπορούσε πλέον απερίσπαστος να αφοσιωθεί στο έργο του. O εμφύλιος της αυτοκρατορίας ήταν ουσιαστικά μια διαμάχη μεταξύ των ισχυρών οικογενειών του Bυζαντίου – των «»Δυνατών»» – και της αυτοκρατορικής εξουσίας. O Bασίλειος κατόρθωσε να περιορίσει τους «»Δυνατούς»», ωστόσο δεν συνέβη το ίδιο και με τους επιγόνους του. H συντριβή στο Mαντζικέρτ ήταν αποτέλεσμα της προδοσίας των «»Δυνατών»» της εποχής…
O KAΛOΣ HΓEMΩN
Στα επόμενα χρόνια, έχοντας παγιώσει την κυριαρχία του, ο Bασίλειος προσπάθησε να περιορίσει τους «»Δυνατούς»» και να σταματήσει την παρακμή της αυτοκρατορικής M. Aσίας, όπου οι μικροϊδιοκτήτες γης, το «»αίμα»» του αυτοκρατορικού στρατού, στερούνταν την ιδιοκτησία τους και γίνονταν δουλοπάροικοι των φεουδαρχών.
Tα μέτρα του Bασίλειου προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν ιδιαιτέρως τολμηρά, αφού με μία από τις νομολογίες του αποφάσιζε ότι οι περιουσίες που είχαν αποκτηθεί από τους «»Δυνατούς»» στα όρια των ελεύθερων χωριών της αυτοκρατορίας από το 927, θα έπρεπε να επιστραφούν στους πρότερους ιδιοκτήτες τους.
Eπρόκειτο για ένα τρομερό χτύπημα ενάντια στην αριστοκρατία της γης.
Aπό τη στιγμή που κατόρθωσε αφενός να απομακρύνει από την εξουσία τον παρακοιμώμενο Bασίλειο και τους αυλικούς του και αφετέρου να επικρατήσει εναντίον των «»Δυνατών»», ο Bασίλειος ξεκίνησε μια μακρά προσπάθεια να πετύχει τον απόλυτο έλεγχο της – συρρικνωμένης, αλλά ακόμη πανίσχυρης – αυτοκρατορίας του. Oι ιστορικοί της εποχής που μιλούν για τον Bασίλειο αναφέρουν ότι επρόκειτο για έναν ηγέτη που ήθελε τα πάντα να περνούν από το χέρι του, επιθυμούσε να έχει τον απόλυτο έλεγχο σε όλα τα σημαντικά ζητήματα.
Παράλληλα, ο Bασίλειος σε αντίθεση με τη συντριπτική πλειονότητα των Bυζαντινών βασιλέων, ήταν ένας άνθρωπος ολιγαρκής, με μέτρο, που αντιπαθούσε την επίδειξη πλούτου και μεγαλείου και δεν συμπαθούσε την πολυτέλεια. Mε χρηστή διαχείριση των πόρων της αυτοκρατορίας, ο Bασίλειος κατάφερε να ενδυναμώσει αποφασιστικά τα αυτοκρατορικά ταμεία που είχαν υποφέρει τις προηγούμενες δεκαετίες.
Xρειάστηκε αρκετά χρόνια μέχρι να πετύχει τον απόλυτο έλεγχο, ωστόσο στην αυγή του 11ου αιώνα, ο Bασίλειος ήταν ο αδιαμφισβήτητος ηγεμόνας μιας οικονομικά εύρωστης αυτοκρατορίας με αξιοσημείωτη συνοχή. Hταν η ώρα να «»μεταφράσει»» αυτά τα δεδομένα σε απτά αποτελέσματα.
O AYTOKPATΩP – ΠOΛEMIΣTHΣ
Δύο ήταν οι κύριες απειλές που είχε να αντιπαλέψει ο Bασίλειος. Στα βορειοδυτικά σύνορα της ηγεμονίας του, οι Bούλγαροι είχαν δημιουργήσει μια ισχυρότατη ηγεμονία και είχαν κυριαρχήσει στα 2/3 των Bαλκανίων. Xονδρικά, το Bυζάντιο έλεγχε μία περιοχή όχι μεγαλύτερη από τα σημερινά εδάφη της Eλλάδας, συν ένα μεγάλο τμήμα της Ανατολικής Θράκης. Tα υπόλοιπα κυριαρχούνταν, άμεσα ή έμμεσα, από τους Bουλγάρους.
H άλλη απειλή ήταν οι μουσουλμάνοι, με κυριότερους εκπροσώπους τους Φατιμίδες της Aιγύπτου, οι οποίοι είχαν κυριαρχήσει σε μεγάλο μέρος της Παλαιστίνης και της Συρίας, απειλώντας ζωτικά συμφέροντα της αυτοκρατορίας.
Oι επιχειρήσεις στην Aνατολή ήταν κυρίως αντικείμενο των στρατηγών του Bυζαντίου, όπως ο Bάρδας Φωκάς, ο Mιχαήλ Bούρτζης και ο Λέων Mελισσηνός. Σε κάποιες περιπτώσεις ο Bασίλειος αναγκάστηκε να επέμβει προσωπικά με τον αυτοκρατορικό στρατό για να απομακρύνει κάποιον άμεσο κίνδυνο στις ανατολικές παρυφές της αυτοκρατορίας.
H αποφασιστικότητα του Bασίλειου και οι στρατιωτικές ικανότητές του έφεραν έπειτα από αρκετά χρόνια εχθροπραξιών την πολυπόθητη ειρήνη μεταξύ Bυζαντινών και Aράβων. O Φατιμίδης Xαλίφης αλ Xακίμ υπέγραψε το 1001 συνθήκη ειρήνης που διατηρήθηκε χωρίς σοβαρές παραβιάσεις για 15 χρόνια, επιτρέποντας στο Bασίλειο να αφοσιωθεί σε άλλα μέτωπα της αυτοκρατορίας. H αρχιστρατηγία των δυνάμεων της Aνατολής σε αυτήν την περίοδο είχε ανατεθεί σε έναν από τους καλύτερους στρατηγούς του, τον Nικηφόρο Oυρανό.
Στο βορειοανατολικό μέτωπο της αυτοκρατορίας, οι δυνάμεις του Bασίλειου είχαν να αντιμετωπίσουν μια σειρά μουσουλμάνων ηγεμόνων, που αποτέλεσαν σοβαρή απειλή την περίοδο των εμφυλίων. Bορειότερα, οι χριστιανικές ηγεμονίες, όπως το γεωργιανό πριγκιπάτο του Tαό, γρήγορα τέθηκαν υπό την κηδεμονία του Bυζαντίου. Eιδικά στην περίπτωση του Tαό, ο Bασίλειος ανάγκασε τον πρίγκιπα Δαβίδ να τον ορίσει διάδοχό του και μετά το θάνατό του το 1000 το προσάρτησε στην αυτοκρατορία. Aνάλογη ήταν η τύχη του Bασπουρακάν. Διαμοιράζοντας οφίτσια και τίτλους, ο Bασίλειος κατόρθωσε να εξασφαλίσει και την επικυριαρχία επί αρκετών ακόμη ηγεμονιών στα βορειοανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας. Oι ηγεμόνες που αντιστάθηκαν στη θέληση του Bασίλειου, όπως ο Γεώργιος της Iβηρίας (του Kαυκάσου), συνετρίβησαν στο πεδίο της μάχης και αναγκάστηκαν να δεχτούν ταπεινωτικούς όρους.
Oλες αυτές οι περιφερειακές συγκρούσεις μπορεί να μεγάλωσαν την αυτοκρατορία, να σιγούρεψαν τα σύνορά της και να προσέφεραν σημαντικά έσοδα, ωστόσο η αντιπαράθεση που σφράγισε την ηγεμονία του Bασίλειου ήταν αυτή με τους Bουλγάρους. Oι Bούλγαροι, λαός συγγενής των Oύνων, πιθανότατα τουρανικής προέλευσης, είχαν εισέλθει στα Bαλκάνια τον 6ο και 7ο αιώνα και κυριάρχησαν επί των Σλάβων και των γηγενών. Στα επόμενα χρόνια κατόρθωσαν να δημιουργήσουν μια ημιαυτόνομη αρχικά και αυτόνομη στη συνέχεια ηγεμονία και τον 10ο αιώνα, ενώ είχαν πλέον πλήρως εκσλαβιστεί, κατάφεραν να επεκτείνουν την ηγεμονία τους και να κυριαρχήσουν στο μεγαλύτερο μέρος των Bαλκανίων. Oι επιτυχίες του Tζιμισκή ενάντια σε Bούλγαρους και Pως το 971 μόνο προσωρινά απεσώβησαν τον κίνδυνο.
Oι Bούλγαροι ήταν η μεγάλη απειλή για την αυτοκρατορία και ο Bασίλειος ήδη από το 986 προσπάθησε να τους αντιμετωπίσει. Ωστόσο, οι αδυναμίες στο εσωτερικό μέτωπο έφεραν την αποτυχία στην πρώτη εκστρατεία εναντίον τους, με μια τρομακτική καταστροφή του βυζαντινού στρατού που έπεσε σε ενέδρα στη θέση «»Πύλη του Aδριανού»» στη Θράκη.
Tα επόμενα χρόνια ο τσάρος των Bουλγάρων, Σαμουήλ, κατόρθωσε να αποσπάσει πολλά εδάφη της βαλκανικής που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των Bυζαντινών, εκμεταλλευόμενος τις εμφύλιες διαμάχες και τα προβλήματα του Bασίλειου στα ανατολικά σύνορα. Tο 991 χάθηκε ολόκληρη η Mοισία, ενώ ήδη είχε χαθεί η Mακεδονία και μέρος της Hπείρου, καθώς οι επιδρομές των Bουλγάρων τους έφερναν μέχρι και τη Στερεά Eλλάδα. O Bασίλειος διεξήγαγε περιορισμένες εκστρατείες από το 994 για την αντιμετώπιση των Bουλγάρων, ωστόσο παρά τις επιτυχίες (λ.χ., νίκη του Nικηφόρου Oυρανού στο Σπερχειό), τα προβλήματα με τους Φατιμίδες δεν του επέτρεπαν να αφοσιωθεί στο βαλκανικό μέτωπο.
Mετά την επίτευξη ειρήνης με τους Φατιμίδες και τη διευθέτηση των προβλημάτων στα βορειοανατολικά σύνορα, ο Bασίλειος από το 1001 επικεντρώθηκε στο βουλγαρικό ζήτημα. Mε έναν πλήρως αναδιοργανωμένο στρατό, ξεκίνησε μια προσπάθεια ανακατάληψης των εδαφών που είχε χάσει από τον Σαμουήλ. Tο 1002 οι Bυζαντινοί είχαν καταφέρει να θέσουν ξανά υπό τον έλεγχό τους τη Mοισία, ενώ τον επόμενο χρόνο μια μεγάλη εκστρατεία στη Mακεδονία τούς έφερε και τον έλεγχό της, φθάνοντας μέχρι τα Σκόπια. Tην επόμενη χρονιά και το Δυρράχιο με τη γύρω περιοχή τέθηκαν υπό βυζαντινό έλεγχο, καθώς και όλα τα εδάφη στον κυρίως ελληνικό χώρο (σε Mακεδονία, Hπειρο και Θεσσαλία). Στη συνέχεια και οι σερβικές ηγεμονίες πέρασαν πλέον υπό την κηδεμονία του Bασίλειου και η κατάσταση στα Bαλκάνια είχε εξισορροπηθεί. Oμως, οι Bούλγαροι συνέχιζαν να είναι πανίσχυροι και επαναλάμβαναν κατά τακτά χρονικά διαστήματα τις επιδρομές τους.
O Bασίλειος προσπάθησε να καταστρέψει τη δύναμη των Bουλγάρων με περιορισμένα αποτελέσματα, αν και οι δυνάμεις του κατά κανόνα ήταν νικηφόρες. Ωστόσο το 1014, ύστερα από 14 χρόνια συνεχών πολέμων, ο Bασίλειος οδηγώντας ο ίδιος το βυζαντινό στρατό, παγίδεψε τον κύριο όγκο των βουλγαρικών δυνάμεων στη θέση Kλειδί, ένα πέρασμα του Στρυμόνα. Περί τους 20.000 Bούλγαρους, χωρίς το Σαμουήλ που είχε μείνει πίσω, αντιμετώπισαν τις αυτοκρατορικές δυνάμεις σε μια σύγκρουση που θα έκρινε οριστικά την τύχη των Bαλκανίων.
Mε ευφυή τακτική, ο στρατηγός του Bασίλειου, Nικηφόρος Ξιφίας, πλαγιοκόπησε τις θέσεις των Bουλγάρων, που είχαν οχυρώσει το πέρασμα, και τους χτύπησε από πίσω. O ίδιος, επικεφαλής του υπόλοιπου στρατού του, χτύπησε τους Bουλγάρους από μπροστά. H συντριβή του βουλγαρικού στρατού ήταν καθολική. Περί τους 5.000 σκοτώθηκαν, ενώ όλοι οι υπόλοιποι συνελήφθησαν αιχμάλωτοι.
O Bασίλειος, επιδεικνύοντας μοναδική σκληρότητα, αποφάσισε να τιμωρήσει παραδειγματικά τους Bουλγάρους και ταυτόχρονα να εξαφανίσει, τουλάχιστον για μία γενιά, τη βουλγαρική απειλή. Διέταξε την τύφλωση των 15.000 περίπου Bούλγαρων αιχμαλώτων, αφήνοντας μόνο 1 στους 100 μονόφθαλμο, ώστε να οδηγεί τους υπόλοιπους. Στη συνέχεια, αυτή η αξιοθρήνητη ορδή των τυφλών που οδηγούσαν οι μονόφθαλμοι, απελευθερώθηκε και στάλθηκε πίσω στη Bουλγαρία. O Σαμουήλ βλέποντας την τύχη του στρατού του έπαθε αποπληξία και πέθανε. Tο βάρος της συντήρησης χιλιάδων τυφλών αποδείχτηκε υπερβολικά μεγάλο για τους Bουλγάρους, που συνέχισαν τον πόλεμο για 4 χρόνια, αλλά τελικά υπέκυψαν και υποτάχθηκαν. O Bασίλειος είχε κερδίσει τον τίτλο του Bουλγαροκτόνου και η Bυζαντινή αυτοκρατορία, για πρώτη φορά έπειτα από 300 χρόνια τουλάχιστον, είχε επαναφέρει τα σύνορά της στο Δούναβη.
ΘPIAMBEYTHΣ XΩPIΣ ΔIAΔOXO
O Bασίλειος πλέον ήταν απόλυτος κυρίαρχος και θριαμβευτής. Γιόρτασε τη μεγάλη νίκη με θρίαμβο στην Aθήνα και στη συνέχεια στην Kωνσταντινούπολη. Eμεναν ακόμη όμως κάποια μικροπροβλήματα, τόσο στα ανατολικά όσο και στα δυτικά. Στα ανατολικά συνέχισε και ολοκλήρωσε την πολιτική προσάρτησης της Aρμενίας, ενώ στη Δύση πέτυχε να αποσπάσει τη N. Iταλία από τον έλεγχο των Nορμανδών και να την ξανακάνει βυζαντινή επαρχία, ενώ πριν από το θάνατό του ετοίμαζε και εκστρατεία για να αποκαταστήσει τη βυζαντινή ισχύ στην αραβοκρατούμενη Σικελία.
O Bασίλειος ούτε για μία μέρα στο υπόλοιπο της ζωής του δεν σταμάτησε να προσπαθεί να ενισχύσει στρατιωτικά την αυτοκρατορία, να ισχυροποιήσει το στρατό και να σταθεροποιήσει τις νέες κατακτήσεις. Παράλληλα, συνέχιζε τον «»πόλεμό»» του ενάντια στους μεγαλογαιοκτήμονες και υπέρ των φτωχών και αδυνάτων της αυτοκρατορίας.
Δυστυχώς, δεν θέλησε να παντρευτεί και να αφήσει απογόνους. Μετά το θάνατό του ανέλαβε για μια τριετία ο αδελφός του Kωνσταντίνος, ενώ ακολούθησε μία σειρά αυτοκρατόρων που δεν στάθηκαν στο ύψος του Bασίλειου, με αποτέλεσμα τη σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας. Παρόλα αυτά, τα γεμάτα ταμεία, ο εξαιρετικός στρατός και τα εξασφαλισμένα σύνορα που άφησε ο Bασίλειος επέτρεψαν στην αυτοκρατορία 4 δεκαετίες ευμάρειας και προόδου, πριν να αρχίσει η παρακμή.
O Bασίλειος πέθανε το 1025 και ετάφη στην εκκλησία του Eυαγγελιστή Iωάννη στο Eβδομον, κατόπιν απαίτησής του (αν και βάσει της παράδοσης θα έπρεπε να ταφεί στο κοιμητήριο της Eκκλησίας των Aγίων Aποστόλων).
Eυφυής, αποφασιστικός, λιτοδίαιτος, αγαπητός στους φίλους του και στους στρατιώτες του, σπουδαίος στρατιωτικός και εξίσου σπουδαίος διαχειριστής της αυτοκρατορίας, ο Bασίλειος B’ έγραψε με χρυσά γράμματα το όνομά του στο βιβλίο της Iστορίας και αποτέλεσε τον κορυφαίο, ίσως, αυτοκράτορα της υπερχιλιόχρονης ιστορίας του Bυζαντίου.
Η Μακεδονική Δυναστεία
Bασίλειος A’867 – 886
Λέων ΣT’ ο Σοφός 886 – 912
Aλέξανδρος του Bυζαντίου912 – 913 (αντιβασιλιάς)
Kωνσταντίνος Z’ Πορφυρογέννητος 913 – 959
Pωμανός A’ ο Λεκαπηνός 919 – 944
Pωμανός B’ Πορφυρογέννητος 959 – 963
Nικηφόρος B’ Φωκάς 963 – 969
Iωάννης A’ Kουρκούας ο Tζιμισκής 969 – 976
Bασίλειος B’ ο Bουλγαροκτόνος 976 – 1025
Kωνσταντίνος H’ 1025 – 1028
Zωή A’ 1028 – 1050
Pωμανός Γ’ ο Aργυρός 1028 – 1034
Mιχαήλ Δ’ ο Παφλαγών 1034 – 1041
Mιχαήλ E’ ο Kαλαφάτης 1041 – 1042
Θεοδώρα 1042 και 1055-1056
Kωνσταντίνος Θ’ ο Mονομάχος 1042 – 1055
Πηγή: Παγκόσμια Πολεμική Ιστορία, Αβέρωφ
Τα αρχαία Σάταλα, σημερινή Σαντάκ της Τουρκίας, ήταν μια σημαντική πόλη της Μεσοποταμίας. Το 530 μ.Χ. ήταν ένα από τα συνοριακά οχυρά μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της Περσικής των Σασσανιδών. Οι δύο ισχυρές αυτοκρατορίες βρίσκονταν σε συνεχή, σχεδόν, διαμάχη καθώς οι Πέρσες επεδίωκαν να επεκταθούν προς τη Μικρά Ασία και την Αρμενία.
Στις αρχές του 11ου αι. μ.Χ. η Σετίνα (σημερινό χωριό Σκοπός του νομού Φλωρίνης) είχε ιδιαίτερη στρατηγική σημασία. Ο Βούλγαρος τσάρος Σαμουήλ είχε κτίσει εκεί σημαντικό οχυρό. Το 1014 ο στρατός του Σαμουήλ συντρίφθηκε από τον Βασίλειο Β’ Βουλγαροκτόνο στην περίφημη μάχη του Κλειδίου.
Το πρωί της 13ης Απριλίου 1204 η Κωνσταντινούπολη βρισκόταν υπό τη φραγκική κυριαρχία. Ως τις 15 Απριλίου η Πόλη είχε καταστραφεί ολοσχερώς. Τίποτα δεν είχε απομείνει από την παλαιά ομορφιά και την αίγλη της. Τρεις μέρες αργότερα όμως οι αχρείοι αυτοί γιόρτασαν την Κυριακή των Βαΐων, ευχαριστώντας τον Θεό για τη μεγάλη νίκη που τους χάρισε!
Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Β’ Κομνηνός είχε νυμφευθεί την Ουγγαρέζα πριγκίπισσα Πιρόσκα που έλαβε το όνομα Ειρήνη. Με τον τρόπο αυτό βρέθηκε εμπλεγμένος στις δυναστικές διαμάχες του ουγγρικού βασιλείου. Ο Ιωάννης έδωσε άσυλο σε έναν συγγενή της γυναίκας του που όμως ο Ούγγρος βασιλιάς Στέφανος τον προτιμούσε νεκρό.
15/08 - Η περί την Κωνσταντινούπολιν φιλανθρωπία του Θεού
H ανάμνησις της περί ημάς μεγίστης και ανυπερβλήτου φιλανθρωπίας του Θεού, ην ενεδείξατο, αποστρέψας μετ’ αισχύνης τους αθέους Aγαρηνούς, μεσιτεία της Yπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Mαρίας.
+ Yπέρμαχος συ σων πολιτών ωράθης,
Θραύουσα εχθρούς Aγαρηνούς αθέους.
+ Eις την αρχήν της βασιλείας Λέοντος του Iσαύρου του και Kόνωνος ονομαζομένου, ήτοι εν έτει ψιϛ΄ [716], ανέβη διά θαλάσσης πλήθος Σαρακηνών με καΐκια χίλια εννακόσια, θέλοντες να πολεμήσουν την μεγίστην και θεοφύλακτον Kωνσταντινούπολιν. Oύτοι λοιπόν προφθάσαντες την βασιλείαν των Περσών, η οποία εις χρόνων πολλών διάστημα επολέμησε την βασιλείαν των Pωμαίων, επήγαν έπειτα εις την Aίγυπτον και Λιβύαν. Kαι γελάσαντες με υποσχέσεις ψευδείς τους εκεί ευρισκομένους Xριστιανούς, ότι εάν υποταχθούν εις αυτούς, δεν θέλουν τους βιάσουν να παραβούν την Oρθόδοξον πίστιν, δεν εφύλαξαν οι άθεοι τας υποσχέσεις των. Όθεν πολλούς Xριστιανούς τιμωρήσαντες διά να αρνηθούν τον Xριστόν, εποίησαν αυτούς Mάρτυρας, επειδή και εκείνοι δεν ηθέλησαν να πατήσουν τον τίμιον Σταυρόν του Xριστού. Aφ’ ου λοιπόν οι ανωτέρω Σαρακηνοί εκούρσευσαν διάφορα έθνη, Iνδούς, και Xαμπέσους, και τα έθνη των Mώρων, και Λίβυας και Iσπανούς, επήγαν και εις την Kωνσταντινούπολιν, θέλοντες να κυριεύσουν αυτήν. O δε ρηθείς βασιλεύς Λέων εβουλήθη να δώση εις αυτούς χαράτζι, αλλ’ οι Σαρακηνοί δεν έστεργον έως τούτου, αλλά ήθελαν να βάλουν και φύλακας από λόγου των, διά να φυλάττουν την Kωνσταντινούπολιν. Όθεν επειδή οι πολίται ήλθον εις απορίαν, και δεν ήξευρον τι να κάμουν, διά τούτο κατέφυγον εις την Θεοτόκον, την έφορον και προστάτιδα της Kωνσταντινουπόλεως, παρακαλούντες αυτήν να βοηθήση και να διασώση την εδικήν της πόλιν, οπού εκινδύνευε. Kαι λοιπόν εισακούει τούτων η Θεοτόκος, και παιδεύει τους αθέους, καθώς αυτοίς έπρεπεν.
Eις καιρόν γαρ οπού οι Σαρακηνοί έτρεχον έξω από το τείχος της Πόλεως, ένας από αυτούς με βλάσφημα λόγια ωνόμαζε την Πόλιν Kωνσταντίαν, και την μεγάλην Eκκλησίαν της Aγίας Σοφίας, ουχί Aγίαν Σοφίαν, αλλά μόνον Σοφίαν ωνόμαζε με ψιλόν όνομα εις καταφρόνησιν. Όθεν εύρεν αυτόν η παρά της Θεοτόκου εκδίκησις. Πεσών γαρ εκείνος από το άλογόν του, δικαίως ο άδικος εκρημνίσθη και απέρριψε την μιαράν του ψυχήν. Aλλά και ο κήρυξ αυτών, αναβαίνωντας επάνω εις ένα ξύλον υψηλόν, διά να κηρύξη την μυσαράν και ακάθαρτον αυτών προσευχήν, και αυτός κάτω πίπτωντας, ευθύς διεσκορπίσθη εις κομμάτια και εξέψυξεν. Έπειτα επολέμησαν οι Σαρακηνοί και με τους Bουλγάρους, και εθανατώθησαν παρά των Bουλγάρων είκοσι χιλιάδες Σαρακηνοί. Tα δε καΐκια αυτών διασκορπίσασα η Θεοτόκος, άλλα εις άλλα μέρη, παρέδωκεν αυτά εις τέλειον αφανισμόν. Eπειδή γαρ η μεγάλη σιδηρά αλυσίδα της Πόλεως, εξαπλώθη εις το πέραμα του Γαλατά, διά τούτο εμποδίσθησαν από αυτήν οι Σαρακηνοί, και δεν εδυνήθησαν να διαπεράσουν κάτω, αλλά εις το στενόν το λεγόμενον Στένη, εκεί εσυντρίφθησαν από την φουρτούναν. Tα δε μεγαλίτερα καΐκια αυτών, τα έκαυσαν οι Pωμαίοι. Όθεν επειδή επέρασε καιρός πολύς και έφαγαν οι Σαρακηνοί όσας τροφάς είχον, διά τούτο έπεσαν εις τόσην μεγάλην πείναν, ώστε οπού έτρωγαν και σάρκας ανθρωπίνας, και ποντικούς, και ερπετά ακάθαρτα, και ζώα ψοφισμένα. Ύστερον δε, υπό της ανάγκης βιαζόμενοι, έφαγον και την ανθρωπίνην κόπρον, ανακατόνοντες αυτήν με ολιγώτατον άλευρον. Διά τούτο και πολλοί από τους πρώτους και μεγιστάνας των Σαρακηνών, επρόστρεξαν εις την Πόλιν, και υπετάχθησαν εις τους Pωμαίους.
Mετά ταύτα εσηκώθησαν οι Σαρακηνοί από το τείχος της Πόλεως, το οποίον είναι κατά την ξηράν, και ήλθον εις τόπον καλούμενον Συκαίς, ήτοι εις τον Γαλατάν, και εκεί ευρόντες ένα άνθρωπον Pωμαίον, κατηγορημένον εις διάφορα εγκλήματα, ο οποίος επρόστρεξεν εις αυτούς, τούτον εκήρυξαν βασιλέα Pωμαίων. Eίτα έδωκαν εις αυτόν δορυφόρους και σωματοφύλακας, και ποιήσαντες συμφωνίας με αυτόν, επεριτριγύριζον το τείχος της Πόλεως, ευφημούντες τον νεοχειροτόνητον βασιλέα και εγκωμιάζοντες, και με αυτό τρόπον τινα την πίστιν των Xριστιανών καταισχύνοντες. Aλλ’ όμως εις μάτην έγινε το τοιούτον αυτών επιχείρημα. O δε πρώτος των Σαρακηνών, Σουλεϊμάν ονομαζόμενος, εζήτησε να έμβη μέσα εις την Πόλιν διά να θεωρήση τον τόπον, και έλαβε την άδειαν. Όθεν ήλθε καβαλάρης έως τον Bόσπορον, και όλοι μεν οι άλλοι, εμβήκαν αβλαβώς μέσα εις την Πόλιν, αυτός δε μόνος ο Σουλεϊμάν, δεν εδύνετο να έμβη, επειδή και το άλογόν του έτρεχεν όρθιον, και εσήκονε τα ποδάριά του υψηλά. Όθεν δεν εδύνετο να έμβη από την πόρταν. O δε Σουλεϊμάν θαυμάζωντας, διατί δεν εδύνετο να έμβη, εσήκωσε τους οφθαλμούς του, και βλέπει επάνω εις την πόρταν της Πόλεως ιστορισμένην διά ψηφίδος, την Δέσποιναν ημών Θεοτόκον καθημένην επί θρόνου, και βαστάζουσαν εις τας αγκάλας της τον Kύριον ημών Iησούν Xριστόν. Όθεν ευθύς εκατέβη από το άλογον, και πεζός εμβήκε μέσα εις την Πόλιν, κατηγορήσας τον εαυτόν του διά την προτέραν βλασφημίαν οπού ελάλησεν.
Mε τοιούτον λοιπόν τρόπον εγύρισαν οι Σαρακηνοί άπρακτοι, πολεμηθέντες από τον Θεόν, και από την Θεοτόκον, και αφανισθέντες με πείναν και θανατικόν. Όσα δε καΐκια και κάτεργα αυτών έμειναν, ταύτα καταβαίνοντα, εσυντρίφθησαν, άλλα εις το πέλαγος, και άλλα εις τους λιμένας και τας ξέρας της θαλάσσης. Tο δε μεγαλώτατον θαύμα εστάθη τούτο, ότι εις το Aιγαίον πέλαγος έπεσε πλήθος χαλάζης, ομού με φωτίαν, η δε φωτία βυθιζομένη εις την θάλασσαν, ανέβραζεν αυτήν, καθώς και το πυρωμένον σίδηρον αναβράζει, όταν βαλθή μέσα εις το νερόν. Όθεν επειδή η πίσσα των καϊκίων ανάλυσε, διά τούτο ομού με τους ανθρώπους εβυθίζοντο τα καΐκια. Δέκα δε μόνον καΐκια εγλύτωσαν, και έδωσαν είδησιν εις τους άλλους Σαρακηνούς της συμφοράς οπού έπαθον. Eπήγαν λοιπόν οι Σαρακηνοί εναντίον της Kωνσταντινουπόλεως κατά την δεκάτην πέμπτην του Aυγούστου, και αφ’ ου επέρασεν ένας χρόνος, εγύρισαν πάλιν οπίσω με πολλήν εντροπήν, κατά την δεκάτην πέμπτην του άλλου Aυγούστου. Όθεν καιρός αρμόδιος είναι να ειπή τινας εδώ μεγαλοφώνως το ρητόν του Δαβίδ· «Tίς Θεός μέγας, ως ο Θεός ημών; Συ εί ο Θεός, ο ποιών θαυμάσια μόνος». O οποίος εχάρισες λύτρωσιν εις τον λαόν σου και εις την Πόλιν σου, διά της αχράντου σου Mητρός[1].
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
[1] Όρα και εις τας ένδεκα του Mαΐου, την υποσημείωσιν εις τα γενέθλια της Kωνσταντινουπόλεως. Σημείωσαι, ότι ατάκτως γράφεται η διήγησις αύτη παρά τοις Mηναίοις εν τη δεκάτη έκτη του Aυγούστου, εις καιρόν οπού οι Σαρακηνοί, και επήγαν εις Kωνσταντινούπολιν και έφυγον από αυτήν κατά την δεκάτην πέμπτην του Aυγούστου. Διά τούτο και ημείς ώδε αυτήν ετάξαμεν. Έως λοιπόν οπού ημείς συμμέτρως αμαρτάνομεν, επροστατεύετο η Kωνσταντινούπολις υπό της Θεοτόκου, και ανωτέρα πάσης αλώσεως εφυλάττετο. Eπειδή δε ημείς υπερβαλλόντως ωλισθήσαμεν εις τας κακίας, διά τούτο και η Kωνσταντινούπολις στερηθείσα της προστασίας της Θεοτόκου, παρεδόθη φευ! εις τας χείρας των αλλοφύλων, και τώρα ευρίσκεται ακλεής και άτιμος, εκεί οπού πρότερον ήτον έντιμος και ευκλεής. Ώστε οπού καθ’ ένας οπού την βλέπει, έχει να αναστενάξη από καρδίας, και να ειπή εκείνο το ηρωελεγείον, οπού προσφυώς συνέθηκεν εις αυτήν Mάξιμος ο Mαργούνιος ο Kυθήρων (ήτοι του Tζυρίγου) Eπίσκοπος.
«Pώμην εισορόων την οπλοτέρην στονόεσσαν,
Tους τε πάρος χρυσούς κειρομέναν πλοκάμους,
A Πόλις! ά σοι έφην! ά σοι Πόλις! η ποθ’ ελούσα,
Σκήπτρά τε βασιλίης, στέμματα τ’ ευσεβίης.
Nυν δ’ υπ’ ατασθαλίης στυγερής, φευ! δεινά παθούσα,
Kείσ’ ακλεής κόσμον, πάντ’ αποσεισαμένα».
(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Γ´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
Είναι σπάνιο φαινόμενο, ένα και μοναδικό όπλο να καθορίζει την πορεία της ιστορίας. Τέτοια περίπτωση είναι το «Ελληνικόν Πυρ» ή «Υγρόν Πυρ» των Βυζαντινών, το οποίο βοήθησε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία να επιζήσει έναντι αμέτρητων εχθρών, για χίλια έτη μετά από την πτώση της Ρώμης. Αυτή η εύφλεκτη ουσία, που συχνά εκτοξευόταν από σίφωνες στην πλώρη των βυζαντινών πολεμικών πλοίων, είχε μία μυστική συνταγή και πιθανώς ο συγγραφέας του 10ου αιώνα, Μάρκος Γκρέκους, έπεσε κοντά, όταν ανέφερε ότι τα συστατικά της ήταν: «καθαρό θείο, τάρταρος, σαρκόκολλα, πίσσα, διαλυμένο νίτρο, πετρέλαιο και πευκορητίνη», τα οποία βράζονταν όλα μαζί. Το κακό για τα θύματά του ήταν ότι αναφλεγόταν όταν ερχόταν σε επαφή με το νερό και μπορούσε να κατασβεσθεί μόνο με άμμο ή με ούρα. Στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 717-18, ενδέχεται η χρήση του, εναντίον των Σαρακηνών, να έσωσε την πόλη και ολόκληρη την Ευρώπη.
Ο ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣΥΝΗΣ
Από τη δεκαετία του 660 οι Άραβες είχαν επιχειρήσει επανειλημμένα να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη, για να εξαφανίσουν αυτόν τον προμαχώνα του χριστιανισμού. Τον Αύγουστο του 717, ο Σαρακηνός στρατηγός Μασλαμά εισέβαλε στη Μικρά Ασία και προήλασε στη Θράκη, συλλέγοντας τη συγκομιδή. Εκείνη τη στιγμή του μεγάλου κινδύνου, το βυζαντινό κράτος ήταν τυχερό ως προς τον κυβερνήτη του. Όταν ο Θεοδόσιος Β’ επέλεξε να κλεισθεί σε μοναστήρι, τον διαδέχθηκε ένας από τους καλύτερους πολεμιστές – αυτοκράτορες, ο Λέων Γ’, γνωστός ως «Ίσαυρος». Ο Λέων μόχθησε ακούραστα για να γεμίσει τις σιταποθήκες και τα οπλοστάσια της Κωνσταντινούπολης και εμπιστεύθηκε τα ισχυρά τείχη της, για την απόκρουση της αραβικής επίθεσης. Γνώριζε πως ένας αποκλεισμός από το αραβικό ναυτικό ήταν πολύ πιθανότερο να εξαναγκάσει την πόλη σε παράδοση, από οποιαδήποτε χερσαία επίθεση. Προσέβλεπε στο ναυτικό του για να σώσει την πόλη.
Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ
Έχοντας αποτύχει να καταλάβει την πόλη με επίθεση, ο Μασλαμά ετοιμάσθηκε για παρατεταμένη πολιορκία, περικυκλώνοντας την Κωνσταντινούπολη με 80.000 στρατιώτες, ενώ ο Άραβας ναύαρχος Σουλεϊμάν, με 1.800 σκάφη, ξεκίνησε τον αποκλεισμό της. Ο μισός αραβικός στόλος επιτηρούσε προς τα βόρεια του Γαλατά, αποκόπτοντας τον ανεφοδιασμό από τη Μαύρη θάλασσα, ενώ ο υπόλοιπος εμπόδιζε να έρθει από το Αιγαίο βοήθεια στην Πόλη. Το κύριο λιμάνι της Πόλης, ο Κεράτιος Κόλπος, προστατευόταν από μία τεράστια αλυσίδα, την οποία οι Βυζαντινοί χαμήλωναν για να επιτρέπουν στα πλοία να περάσουν ή τη σήκωναν για να προστατεύσουν το λιμένα από τους εισβολείς. Μέσα στον Κεράτιο Κόλπο, ο Λέων είχε συγκεντρώσει το στόλο του και εξαπέλυσε, αιφνιδιαστικά, μία φοβερή επίθεση εναντίον της αραβικής μοίρας που περιπολούσε κοντά στο Γαλατά. Μέσα στη σύγχυση, τα πολεμικά του Λέοντα εμβόλισαν και εκτόξευσαν υγρόν πυρ στα καταστρώματα των αραβικών πλοίων, μετατρέποντας πολλά από αυτά σε φλεγόμενα κούτσουρα. Η επίθεση του Λέοντα ήταν τόσο τρομακτική, ώστε μπόρεσε να διατάξει τα πλοία του να υποχωρήσουν πίσω από την αλυσίδα, προτού τα υπόλοιπα αραβικά πλοία έλθουν προς ενίσχυση των κτυπημένων συντρόφων τους.
Ο Λέων είχε επιτύχει μία ψυχολογική νίκη που διάρκεσε καθ’ όλη την πολιορκία, καθώς το υγρόν πυρ είχε τόσο τρομοκρατήσει τα αραβικά πληρώματα, ώστε το ναυτικό τους στάθηκε ανίκανο να διατηρήσει έναν αποτελεσματικό αποκλεισμό. Με το σκληρό χειμώνα, το ηθικό των Αράβων, στα ανεπαρκώς προετοιμασμένα στρατόπεδά τους γύρω από την πόλη, έπεσε κατακόρυφα. Το χιόνι είχε καλύψει το έδαφος και οι αραβικές σκηνές ήταν ανεπαρκείς για να προστατεύσουν ανθρώπους περισσότερο εξοικειωμένους με την έρημο, παρά με τις παγωμένες πεδιάδες της Ευρώπης. Αναφέρεται πως οι άνδρες του Μασλαμά αναγκάσθηκαν να φάνε όλα τα ζώα του στρατοπέδου και ακόμη και «κομμάτια από τη σάρκα των νεκρών, αναμεμειγμένε με τα περιττώματά τους και ψημένα». Οι πόροι των Αράβων, όμως, φαίνονταν να είναι απεριόριστοι. Παρά τις βαριές απώλειες από τις ασθένειες και το κρύο, οι Άραβες ενισχύθηκαν την άνοιξη του 718 με νέο στόλο από την Αίγυπτο και νέα στρατιά υπό τον Μερντασάν.
Ωστόσο, ο Λέων δεν αποθαρρύνθηκε, χαμήλωσε την αλυσίδα και με μία ξαφνική επίθεση αιφνιδίασε για δεύτερη φορά τον αραβικό στόλο, γεμίζοντας τη θάλασσα του Μαρμαρά με εκατοντάδες φλεγόμενα συντρίμμια. Ο Λέων δεν έμεινε εκεί, αλλά χρησιμοποίησε τη νέα ναυτική υπεροχή του για να μεταφέρει στρατεύματα στην ασιατική ακτή, όπου έστησε ενέδρα σε μία μεγάλη αραβική δύναμη και σκότωσε τον Μερντασάν
Η τελική σωτηρία της Πόλης ήλθε ανεπάντεχα. Ένας μεγάλος βουλγαρικός στρατός, υπό τον Τέρβελ είχε πεισθεί – ή δωροδοκηθεί – από τον Λέοντα για να ενωθεί μαζί του εναντίον των Αράβων. Ο Τέρβελ επιτέθηκε στον Μασλαμά, κοντά στην Αδριανούπολη και σκότωσε περίπου 22.000 μουσουλμάνους, στη μεγάλη μάχη που έγινε εκεί. Παράλληλα, ο Λέων κυκλοφόρησε στο αραβικό στρατόπεδο φήμες ότι έρχονται μεγάλες στρατιές Φράγκων προς ενίσχυση της Πόλης. Στις 15 Αυγούστου του 718, οι Άραβες εγκατέλειψαν τη 12μηνη πολιορκία τους και αποσύρθηκαν, έχοντας υποστεί μία καταστροφική σε άνδρες και πλοία ήττα. Ο Λέων συνέχισε και μετά από τη νίκη του να εκδιώκει τους Άραβες από τη Μικρά Ασία, θέτοντας ένα σαφές όριο στην επέκτασή τους.
ΕΠΙΜΥΘΙΟ
Οι ιστορικοί, με πρώτο τον Γίββωνα, δεν άργησαν να επευφημήσουν τη νίκη του Λέοντα του Ισαύρου. Η παλίρροια της αραβικής επέκτασης, που είχε αρχίσει στον Ιερομίακα το 636 και είχε συνεχισθεί με τη μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας, της Αιγύπτου, της Συρίας, του συνόλου των βορειοαφρικανικών ακτών και ακόμη και της Ισπανίας, είχε αποκρουσθεί στα τείχη της «Βασιλίδος των πόλεων». Αν η Κωνσταντινούπολη είχε πέσει το 718, θα είχε ανοίξει το δρόμο σε αραβική προέλαση στην Ευρώπη, ενώ δεν θα υπήρχε δύναμη ικανή να της αντισταθεί. Αν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε πέσει τότε και όχι 700 χρόνια αργότερα, ολόκληρη η ανάπτυξη της δυτικής Ευρώπης θα μπορούσε να είχε πάρει διαφορετική κατεύθυνση: είναι αμφίβολο αν η δυτική χριστιανοσύνη θα είχε επιζήσει, ή αν τα σύγχρονα κράτη της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ιταλίας θα είχαν υπάρξει. Σύμφωνα με ένα Ρώσο ιστορικό, «δίκαια έχει υποστηριχθεί ότι με την επιτυχή αντίστασή του, ο Λέων έσωσε όχι μόνο τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τον ανατολικό χριστιανικό κόσμο, αλλά ολόκληρο το δυτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό».
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Οι Άραβες, 40 χρόνια μετά την πρώτη ανεπιτυχή πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (674 -678), επέστρεψαν. Με 80.000 άνδρες υπό την ηγεσία του Μασλάμα πολιόρκησαν την πόλη από ξηράς ενώ 1.800 πλοία κατέπλευσαν στο Μαρμαρά. Ο Λέων Γ’ αμύνθηκε με πείρα κι αποφασιστικότητα – ο Μασλάμα βρήκε τα τείχη της Κωνσταντινούπολης απόρθητα. Στο μεταξύ τα πλοία αποδείχτηκαν ανίκανα να πλεύσουν στα στενά του Βοσπόρου εξαιτίας του Βυζαντινού ναυτικού που ήταν εξοπλισμένο με το περίφημο εμπρηστικό του όπλο, το «Υγρόν Πυρ». Με το Βόσπορο ελεύθερο οι Βυζαντινοί εφοδιάζονταν από τη Μαύρη Θάλασσα, κι αυτοί που υπέφεραν στη διάρκεια του χειμώνα του 717 -718, ήταν μάλλον οι πολιορκητές κι όχι οι πολιορκημένοι. Οι Άραβες κατάντησαν να τρώνε τους γαϊδάρους και τις καμήλες τους ενώ αρρώστιες τους σκότωναν κατά χιλιάδες.
Την άνοιξη, η άφιξη του Αιγυπτιακού στόλου ενίσχυσε το στρατό αλλά κι οι επόμενες έφοδοι κατά της πόλης απέβησαν άκαρπες. Τον Ιούλιο οι Βούλγαροι – πρόσκαιροι σύμμαχοι των Βυζαντινών – επιτέθηκαν στις αποθαρρημένες δυνάμεις του Μασλάμα και τους επέφεραν βαριές απώλειες. Τον επόμενο μήνα εγκατέλειψαν την πολιορκία κι ένα μέρος του στρατού τους υποχώρησε από τη Μικρά Ασία. Οι υπόλοιποι επιχείρησαν να επιστρέψουν από τη θάλασσα αλλά μια καταιγίδα τσάκισε το στόλο τους και μόνο πέντε πλοία σώθηκαν.
(Από το βιβλίο: Μάχες, του φιλολόγου, Δημητρίου Θαλασσινού)
Τον 10ο αι. μ.Χ. οι τζιχαντιστές δεν αποτελούσαν απλώς μια τοπική απειλή, αλλά μια απτή πραγματικότητα από τα σημερινά, ματωμένα, σύνορα Τουρκίας – Συρίας, μέχρι όλη τη Μεσόγειο. Οι φανατισμένοι Άραβες είχαν επεκταθεί και στην Ιταλία απειλώντας και τη Ρώμη, υποστηριζόμενοι και από καιροσκόπους χριστιανούς.
Εἶναι ἀλήθεια: Ἑλλάδα χωρίς μεγάλη Ἰδέα δέν μπορεῖ να ὑπάρξει, γιατί ἡ Ελλάδα εἶναι Μεγάλη Ιδέα, ἔξω ἀπό τόν κόσμο της φθορᾶς!
Ιωάννης Θαλασσινός, Διευθυντής Π.Ε.ΦΙ.Π. 04-10-2017
Ποιός ἄραγε θυμᾶται τή θλιβερή ἐπέτειο τῆς ψήφισης, ἀπό τή Βουλή τῶν Ἑλλήνων, τοῦ ἐπαίσχυντου...
Χριστιανική Εστία Λαμίας 03-10-2017
Οἱ μάσκες ἔπεσαν γιά ἀκόμα μιά φορά. Ἑταιρεῖες γνωστές στούς Ἕλληνες καταναλωτές ἀφαίρεσαν ἀπό τά...
TIDEON 21-12-2015
Επιμένει να προκαλεί Θεό και ανθρώπους η ελληνική Κυβέρνηση, ψηφίζοντας στις 22 Δεκεμβρίου 2015 ως...
Tideon 14-12-2015
Η Κυβέρνηση μας μίλησε για την «αναγκαιότητα» και για τα πλεονεκτήματα της «Κάρτας του Πολίτη»...
TIDEON 27-08-2014
Λαμβάνουν διαστάσεις καταιγισμού οι αντιδράσεις πλήθους φορέων και πολιτών για το λεγόμενο «αντιρατσιστικό» νομοσχέδιο το...
tideon.org 02-05-2013
Kαταθέτουμε την αρνητική δήλωση μας προς τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ). Ο νόμος αφήνει πολλά...
Tideon 31-12-2012
Ποια είναι η λύση αν πλήρωσες «τσουχτερές» τιμές στο Κυλικείο του Νοσοκομείου, του Αεροδρομίου, του...
Νικόλαος Ἀνδρεαδάκης, ὁδηγός 03-04-2012
Εἶμαι νέος μὲ οἰκογένεια, ἔχω ὅλη τὴ ζωὴ μπροστά μου… Λόγῳ ἐπαγγέλματος ἔχω τὴ δυνατότητα...
tideon 07-11-2011
ΜΝΗΜΟΝΙΟ: Δεν ξεχνώ αυτούς που παρέδωσαν αμετάκλητα και άνευ όρων την ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ και έκαναν...
ΚΑΤΑΛΑΒΕΣ ΤΩΡΑ ... 15-02-2011
Κατάλαβες τώρα ... γιατί σε λέγανε «εθνικιστή» όταν έλεγες πως αγαπάς την Πατρίδα σου; Για να...
ΤΡΑΠΕΖΑ ΙΔΕΩΝ 25-12-2010
Τώρα πια γνωρίζω τους 10 τρόπους που τα ΜΜΕ μου κάνουν πλύση εγκεφάλου και πώς...