Γιατί ο «σκεπτόμενος άνθρωπος» είναι πια «καλωδιωμένος»

Συνομιλώ με μια αγαπημένη παιδική φίλη. Δεν τα λέμε συχνά, αλλά είναι μία από αυτές τις λυτρωτικά αβίαστες σχέσεις· έχουν τόσο γερά θεμέλια, ακόμη και αν δεν τους κάνεις συχνό «update». Την ώρα που μιλάμε στο σταθερό τηλέφωνο, την αισθάνομαι να «χάνεται». «Λουκία;». Περνούν κάποια δευτερόλεπτα ώσπου να μου απαντήσει. Η φωνή της κάπως αργόσυρτη, η προσοχή της πρόδηλα εστιασμένη αλλού. Δεν μου παίρνει πολύ να αντιληφθώ ότι μόλις έχει λάβει e-mail από τον φίλο της στις ΗΠΑ. Υποτασσόμενη στο άγραφο savoir vivre του ψηφιακού κόσμου – ένα ηλεκτρονικό μήνυμα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού είναι ιεραρχικά πολύ ανώτερο από μια τηλεφωνική συνδιάλεξη, ήτοι ένα άθλιο κουφάρι της αναλογικής εποχής – της λέω ηττοπαθώς: «Σε αφήνω τώρα».

Κλείνοντας το τηλέφωνο, είμαι πλέον πεπεισμένη ότι ο ιός Ζίκα ωχριά μπροστά στην «πανδημία» διάσπασης της προσοχής. Αν ο σημερινός «networked individual» αδυνατεί να φέρει εις πέρας μια απλή συνομιλία, τι γίνεται – φευ! – με τη σκέψη του; Παλιά επιβιβαζόσουν, για παράδειγμα, στο τρένο ή στο λεωφορείο και άφηνες το βλέμμα σου και το μυαλό σου να περιδιαβάσουν τον μικρόκοσμο μέσα στον οποίο ήσουν εγκλωβισμένος, έστω για ένα τέταρτο της ώρας. Χάζευες, για παράδειγμα, την ηλικιωμένη κυρία στο απέναντι κάθισμα με τα τρεμάμενα, οστεώδη χέρια (με αψεγάδιαστο μανικιούρ), απύθμενα σνομπ αλλά και με κάτι στο βλέμμα που σε κάνει να τη φαντάζεσαι νεαρή να αφηγείται σόκιν ανέκδοτα. Ή μια παρέα εφήβων που μπούκαραν μέσα με μπίρες, ακμή και λεξιλόγιο χαμαιτυπείου, όλα απταίστως σκηνοθετημένα για να «δοκιμάσουν» το comme il faut ενήλικο σύμπαν.

Σήμερα, όλες αυτές οι γιγάντιες ασημαντότητες της καθημερινότητας καταργούνται με ένα κλικ. Οπως και να το κάνουμε, ο στοχασμός (όχι μόνο ο βαθύς, αλλά και ο πλέον ρηχός) θέλει χρόνο και παρατηρητικότητα, θέλει ενδοσκόπηση, θέλει μια άλφα απομόνωση: όλα παντελώς ασύμβατα με τη σύγχρονη πανταχού παρούσα «καλωδιωμένη ατομικότητα». Στο πρόσφατο άρθρο του στους «New York Times» με τίτλο «Τhe Εnd of Reflection» («Το τέλος του στοχασμού») ο Τέντι Γουέιν δεν διστάζει να εξομολογηθεί: «Το τελευταίο εναπομείναν μέρος όπου μπορώ εγγυημένα να μείνω μόνος με τις σκέψεις μου είναι κάτω από το ντους».

Σύμφωνα με τον (υποψήφιο για βραβείο Πούλιτζερ 2011) Νίκολας Καρ, συγγραφέα του «The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains», πάντα ήταν δύσκολη η ανεύρεση στιγμών για περισυλλογή, καθότι η ανθρώπινη προσοχή έχει μια εγγενή τάση να διαχέεται στο Διάστημα. Σήμερα, όμως, «…αυτές οι ευκαιρίες γίνονται όλο και πιο συχνές, για τον απλούστατο λόγο ότι έχουμε πλέον τη δυνατότητα να αποσπόμαστε διαρκώς». Μια έρευνα του 2015 που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση PLoS «μέτρησε» (μέσω μιας εφαρμογής) τη χρήση του smartphone σε ανθρώπους ηλικίας 18-33 ετών, μαζί, όμως, με τις δικές τους προσωπικές εκτιμήσεις. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες κατέθεσαν ότι «έπαιζαν» με το κινητό τους 37 φορές ημερησίως (μέγα λάθος: 85!), ενώ εκτίμησαν εσφαλμένα και τον συνολικό χρόνο ενασχόλησής τους με αυτό (μία ώρα λιγότερο από τις 5,05 ώρες που κατέγραψαν τελικώς οι ειδικοί). Οπως θα γράψει ο Γουέιν στους «New York Times»: «Αν είσαι ξύπνιος 16 ώρες, ανοίγοντας ή τσεκάροντας το κινητό 85 φορές, σημαίνει ότι το κάνεις κάθε 11 λεπτά (χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η χρήση του Internet στον υπολογιστή), που μεταφράζεται σε ποσοστό μεγαλύτερο από το 30% της ημέρας σου. Ποια είναι η επίδραση αυτής της ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς στη σκέψη;».

Ας αφήσουμε τους ειδικούς στη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου να δώσουν τις απαντήσεις και τα ελαφρυντικά για τις παρενέργειες της νέας τεχνολογίας. Δεν μπορείς, όμως, να μη στοχαστείς επάνω σε αυτή την ιλιγγιώδη συρρίκνωση της σκέψης. Να μη σκεφτείς, για παράδειγμα, πως αν η Βιρτζίνια Γουλφ έγραφε εμμονικά στον λογαριασμό της στο Twitter, ενδεχομένως να μην είχε παρατηρήσει αρκετά τον κόσμο γύρω της ώστε να συνθέσει φράσεις όπως: «Δεν είναι οι καταστροφές, οι αρρώστιες και οι φόνοι που μας γερνούν και μας σκοτώνουν. Είναι ο τρόπος που οι άνθρωποι κοιτούν και γελούν και ανεβαίνουν τρέχοντας τα σκαλοπάτια του λεωφορείου».

Πηγή: (Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 18 Ιουνίου 2016), Η άλλη όψη

Η Ακαδημία Αθηνών δεν συνηθίζει να παρεμβαίνει σε ζητήματα που δεν άπτονται των θεμάτων που πραγματεύεται. Αυτήν την φορά ωστόσο παίρνει θέση για το Σκοπιανό σε μία σπάνια κίνησή της.

Η Ακαδημία Αθηνών αναφέρεται στα Σκόπια ως «κράτος των Σκοπίων» και τονίζει πως «Ο τόπος εγκατάστασης ενός λαού -και μόνον- δεν είναι προσδιοριστικός της ταυτότητάς του. Η παρατεινόμενη εκκρεμότητα δεν είναι προς το συμφέρον και των δύο χωρών».
Αφενός δηλαδή τονίζει πως οι Σκοπιανοί μόνο επειδή κατοικούν με μέρος της Μακεδονίας δεν μπορούν να προσδιορίσουν την ταυτότητά τους από αυτήν, ενώ τάσσεται υπέρ της συμφωνίας γιατί η μη λύση δεν είναι προς το συμφέρον ούτε της Ελλάδας ούτε και των Σκοπίων.

Όλη η ανακοίνωση της Ακαδημίας Αθηνών για το Σκοπιανό

Με αφορμή ερωτήματα προς την Ακαδημία Αθηνών για το ποια είναι η θέση της σχετικά με το θέμα της ονομασίας του κράτους των Σκοπίων, που επανήλθε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, το Γραφείο Δημοσίων Σχέσεων της Ακαδημίας εξέδωσε σήμερα την ακόλουθη ανακοίνωση:
«Η Ακαδημία Αθηνών παρακολουθούσα αδιαλείπτως το εθνικής σημασίας αυτό θέμα, έχει κατ’ επανάληψη διατυπώσει δημοσία τις θέσεις της με βάση αδιάσειστα ιστορικά, πολιτιστικά και αρχαιολογικά δεδομένα. Επισημαίνει ότι απαραίτητη προϋπόθεση οποιασδήποτε συμφωνίας για την ονομασία του κράτους των Σκοπίων πρέπει να είναι η τροποποίηση του Συντάγματός του, η εγκατάλειψη των αλυτρωτικών διεκδικήσεων (σχολικά βιβλία, γεωγραφικοί χάρτες, αγάλματα Μ. Αλεξάνδρου, κλπ.) και της οικειοποίησης της ιστορίας, του πολιτισμού και των συμβόλων της χώρας μας. Ο τόπος εγκατάστασης ενός λαού -και μόνον- δεν είναι προσδιοριστικός της ταυτότητάς του. Η παρατεινόμενη εκκρεμότητα δεν είναι προς το συμφέρον και των δύο χωρών».

Πηγή: Εφημερίδα "Ελεύθερος Τύπος", Ακτίνες

Είναι γνωστό ότι στην ανατολική Μεσόγειο ανακαλύφθηκαν προσφάτως γιγαντιαία κοιτάσματα φυσικού αερίου. Έτσι, οι επενδύσεις για έρευνα και παραγωγή φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο αναμένεται να ακολουθήσει στο μέλλον μία σταθερή ανοδική πορεία. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε, με έμφαση στην ασφάλεια εφοδιασμού, την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί σήμερα στην ανατολική Μεσόγειο, από γεωπολιτική άποψη, αλλά παράλληλα και την ασφάλεια που θα απαιτηθεί να υπάρξει στην περιοχή ώστε στην πράξη να είναι δυνατή η απρόσκοπτη και συνεχής παραγωγή φυσικού αερίου μέσω των θαλάσσιων εγκαταστάσεων εξόρρυξης, καθαρισμού και διάθεσής του στην αγορά.

Βεβαίως, ο ρυθμός εντοπισμού, ανακάλυψης και παραγωγής κοιτασμάτων φυσικού αερίου θα εξαρτηθεί κυρίως από την ασφάλεια που θα παρέχεται από τα κράτη της περιοχής στις εργολαβικές δραστηριότητες των ανάδοχων εταιρειών αλλά και από τις τιμές του φυσικού αερίου που θα έχουν συμφωνηθεί συμβατικά μεταξύ των κρατών της περιοχής με τις ανάδοχες εταιρείες τοπικά.

Η ενεργειακή ασφάλεια στη μεσογειακή περιοχή

Κατά τα τελευταία χρόνια, η ενεργειακή ασφάλεια έχει μετατραπεί σε ένα σημαντικό θέμα της διαμάχης στα ζητήματα της διεθνούς ασφάλειας. Πρόσθετοι παράγοντες περιλαμβάνουν ένοπλες απειλές κατά του ενεργειακού εφοδιασμού, μέσω τρομοκρατικών επιθέσεων ή πειρατείας, καθώς και πολιτική αστάθεια σε πολλές χώρες παραγωγής ενέργειας – συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών μερικών από τις χώρες αυτές να χρησιμοποιήσουν τον ενεργειακό εφοδιασμό ως πολιτικό όπλο.

Όλες αυτές οι εξελίξεις εστιάζουν προς την ίδια κατεύθυνση: ότι η εξασφάλιση της παροχής ενέργειας μπορεί να μην είναι μια καθαρά στρατιωτική πρόκληση, αλλά έχει σαφώς μια διάσταση ασφάλειας. Οι διαγραφόμενες προοπτικές ως προς τις δυνατότητες απρόσκοπτου εφοδιασμού των οικονομιών με ενέργεια, βραχυπρόθεσμα και σε βάθος χρόνου, φέρνει αυτομάτως στο προσκήνιο το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας και μάλιστα κατά τρόπο δραματικό, τοσούτω μάλλον καθόσον οι περισσότερες από τις παραγωγούς χώρες, στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική, βρίσκονται σε κατάσταση χρόνιας αστάθειας.

Η πολιτική κατάσταση στις περιοχές αυτές αλλά και οι διακυμάνσεις στις τιμές του αργού πετρελαίου, έφεραν το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας σε κυρίαρχη προτεραιότητα στην ατζέντα της ενεργειακής πολιτικής όλων των χωρών. Όλοι συμφωνούν ότι αυτό εκφράζεται με το τρίπτυχο των τριών “E”, ήτοι: Energy security – Economic growth – Environmental protection.

Οι τρεις αυτοί πυλώνες συνδέονται άμεσα με την εθνική ισχύ και την εθνική ασφάλεια, ενώ κατά κύριο λόγο αφορούν στην εξασφάλιση του απρόσκοπτου εφοδιασμού της οικονομίας με ενέργεια.

Η ενεργειακή ασφάλεια έχει οριστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, αλλά ουσιαστικά υφίσταται όταν η παροχή ενέργειας είναι αρκετά μεγάλη και αξιόπιστη ώστε να υποστηρίζει τις κοινωνικές, οικονομικές και στρατιωτικές δραστηριότητες. Στο πλαίσιο της ευρω­μεσογειακής περιοχής, η ενεργειακή ασφάλεια έχει δύο επιπλέον κύριες πτυχές:

• Πρώτον, την παροχή επαρκών υπηρεσιών ενέργειας στις χώρες της νότιας και της ανατολικής Μεσογείου, όπου η άνοδος της κατά κεφαλήν κατανάλωσης ενέργειας αναμένεται να ενισχύσει την ανάπτυξη και την πολιτική σταθερότητα.

• Δεύτερον, τη σημασία της μεσογειακής λεκάνης για τη μεταφορά ενέργειας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι δύο αυτές πτυχές έχουν σχέση με το κατά πόσο η βελτίωση της σταθερότητας στην περιοχή της Μεσογείου θα επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Ένωση να διασφαλίσει καλύτερα τις ενεργειακές ροές μέσω της περιοχής αυτής.

Η στρατιωτικοποίηση της ενεργειακής ασφάλειας στο μέλλον είναι ενδεχόμενο να περιλάβει:

1) τη χρησιμοποίηση του ελέγχου επί των ενεργειακών πόρων, εκ μέρους των κρατών, ως όπλου πολιτικής πίεσης και επιρροής,

2) τις απειλές που προέρχονται από την τρομοκρατία και την πειρατεία κατά της παραγωγής και μεταφοράς της ενέργειας, καθώς επίσης και

3) την εσωτερική αστάθεια, εξεγέρσεις και συγκρούσεις στο εσωτερικό των κρατών που παράγουν και εξάγουν την ενέργεια.

Παραγωγή και Διακίνηση της Ενέργειας

Η μεγάλη σημασία των ενεργειακών πόρων της περιοχής της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής για την Ευρώπη διατυπώνεται με σαφήνεια και στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας:

«Ιδιαίτερο μέλημα για την Ευρώπη είναι η ενεργειακή μας εξάρτηση. Η Ευρώπη αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως. Οι εισαγωγές καλύπτουν το 50% περίπου της κατανάλωσης ενέργειας σήμερα, ποσοστό που αναμένεται να φτάσει το 70% το 2030. Το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών ενέργειας προέρχεται από τον Περσικό Κόλπο, τη Ρωσία και τη Βόρεια Αφρική».

Πρόσφατα όμως στην ανατολική Μεσόγειο προστέθηκε τον Σεπτέμβριο του 2015, ένα νεώτερο πακέτο ερευνητικών στόχων κοιτασμάτων (new exploration play) χάρις στην ανακάλυψη ενός νέου υπεργιγαντιαίου κοιτάσματος φυσικού αερίου «Ζορ» από τον πετρελαϊκό ιταλικό κολοσσό ΕΝΙ, εντός της αιγυπτιακής ΑΟΖ, πλησίον της ΑΟΖ της Κύπρου. Πρόσφατες δε δημοσιεύσεις-μας απέδειξαν ότι τόσο στην Κύπρο όσο και ν΄τια της Κρήτης πρέπει να υπάρχουν παρόμοιοι στόχοι φυσικού αερίου τύπου «Ζορ».

Η Ασφάλεια Παραγωγής των Κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου

Μετά την ανακάλυψη κάποιου κοιτάσματος οι ανάδοχες εταιρείες κατά κανόνα προχωρούν στην ανάπτυξη του κοιτάσματος ή κοιτασμάτων μέσω σχετικών εγκαταστάσεων παραγωγής καθώς και αγωγών που τους επιτρέπουν να διοχετεύσουν την ενέργεια στην τοπική ή τη διεθνή αγορά. Η ανάπτυξη κοιτασμάτων υδρογοναθράκων είναι υψηλής έντασης κεφαλαίο που στην πράξη απαιτεί χρηματοδότηση η οποία κατά κανόνα προέρχεται από κοινοπραξίες τραπεζών.

Για να υπάρξει όμως χρηματοδότηση εκ μέρους των τραπεζών οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να έχουν ασφαλίσει τις θαλάσσιες εργολαβίες ή υπεργολαβίες τους έναντι κάθε δυνατού κινδύνου που θα μπορούσε να παρακολλήσει τις εργασίες τους. Αρκεί να αναφέρουμε ότι το ασφαλιστικό κόστος ενός θαλάσσιου γεωτρύπανου κυμαίνεται σήμερα από 3 έως 9 εκατομύρια δολλάρια ετησίως ενώ το κόστος ασφάλισης ενός συμπλέγματος θαλασσίων εγκαταστάσεων ή εξεδρών παραγωγής υδρογονανθράκων είναι πολύ μεγαλύτερο.

Η ασφάλεια ενός συμπλέγματος θαλασσίων εγκαταστάσεων παραγωγής εξαρτάται απo τις συμβατικές συμφωνίες του αναδόχου με το συμβαλλόμενο κράτος αλλά και από τα μέσα που διαθέτουν για αυτήν τόσο το κράτος όσο και η ανάδοχος εταιρεία.

Οι κίνδυνοι που πρέπει να καλυφθούν αφορούν απρόβλεπτα τεχνικά προβλήματα, καθυστερήσεις στην παραγωγή, απρόβλεπτες οικονομικές επιβαρύνσεις από απαιτήσεις τρίτων, απρόβλεπτες νομικές διαφορές, απρόβλεπτη διακοπή της παραγωγής από ατύχημα, διακοπή της παραγωγής από επιθετικές ενέργειες τρίτων, διακοπή της παραγωγής από πειρατικές ή τρομοκρατικές επιθέσεις κ.λ.π.

Κύριος στόχος των επενδυτών είναι η δυνατότητα του αναδόχου να δημιουργήσει ένα σύμπλεγμα εγκαταστάσεων παραγωγής κοιτασμάτων που θα του επιτρέψει να ελαχιστοποιήσει τους παραπάνω κινδύνους. Η ελαχιστοποίηση όμως των κινδύνων αυτών δεν εξαρτάται μόνο από τον ανάδοχο αλλά και από τα μέσα που θα διαθέσει το συμβαλλόμενο κράτος για τις δραστηριότητες του αναδόχου ώστε να έχει πλήρη προστασία από απρόβλεπτες επιθετικές ενέργειες τρίτων.

• Οι Εγκαταστάσεις Παραγωγής του Κοιτάσματος «ΑΦΡΟΔΙΤΗ» στην Κύπρο

Μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου «Αφροδίτη» εντός της ΑΟΖ της Κύπρου το 2011, η ανάδοχος εταιρεία “Noble” κατήρτισε σχέδιο ανάπτυξης του κοιτάσματος. Το σχέδιο αυτό περιελάμβανε πλωτό μετασκευασμένο τάνκερ πάνω στο οποίο υπάρχουν εγκαταστάσεις καθαρισμού του αερίου εντός του οποίου αποθηκεύεται η υγρή φυσική βενζίνη (condensate) που περιέχει το φυσικό αέριο.

Είναι φανερό ότι το πλωτό αυτό σύστημα παραγωγής εμφανίζεται εξαιρετικά ευάλωτο σε περίπτωση πειρατικής ή τρομοκρατικής ενέργειας. Το συνολικό κόστος ανάπτυξης του κοιτάσματος που περιλαμβάνει υποθαλάσσιες κεφαλές γεωτρήσεων παραγωγής υπολογίζεται σε 5 δις δολλάρια.

• Οι Εγκαταστάσεις Παραγωγής του Κοιτάσματος «Ταμάρ» στο Ισραήλ

Το κοίτασμα φυσικού αερίου Ταμάρ ανακαλύφθηκε το 2009 σε θαλάσσιο βάθος 1.650 μέτρων, με αποθέματα ύψους 8,4 τρισεκατομμύριων κ.π. (Tcf). Η παραγωγή του άρχισε το 2013. Σήμερα καλύπτει τις συνολικές ενεργειακές ανάγκες του Ισραήλ σε φυσικό αέριο και αναμένεται να τις καλύπτει κατά 100% τα επόμενα 30 χρόνια.

Για λόγους ασφαλείας το σχήμα εγκαταστάσεων του «Ταμάρ» δεν συμπεριλαμβάνει πλωτό σύστημα παραγωγής αλλά μόνο υποθαλάσσιο εξοπλισμό κεφαλών γεωτρήσεων παραγωγής, αγωγούς (pipelines) μεταφοράς του φυσικού αερίου μήκους 150 χιλιομέτρων καθώς και 150 χιλιόμετρα εύκαμπτων ομφάλιων χαλυβδοσωλήνων διαχείρισης της παραγωγής (umbilicals) οι οποίοι παρέχουν υδραυλικά ρευστά, χημικά υγρά, ηλεκτρικό ρεύμα και οπτικές ίνες μετάδοσης σημάτων.

Η διαχείριση της παραγωγής επιτυγχάνεται εξ’ αποστάσεως με την μέγιστη δυνατή ασφάλεια, από θάλαμο επιχειρήσεων (control room) που βρίσκεται στην πόλη Ασκελόν πολύ κοντά στις ακτές του Ισραήλ. Το κόστος μεγιστοποίησης της ασφάλειας υπολογίζεται σε 1 δις δολάρια, αλλά με τον τρόπο αυτό τα ετήσια ασφάλιστρα παραγωγής που καταβάλλουν οι ανάδοχοι στις ασφαλιστικές εταιρείες είναι πολύ μικρότερα.

• Οι Εγκαταστάσεις Παραγωγής του Κοιτάσματος «Ζορ» στην Αίγυπτο

H ανακάλυψη του υπεργιγαντιαίου (supergiant) κοιτάσματος «Ζορ» τον Σεπτέμβριο του 2015 – σε θαλάσσιο βάθος 1.500 μέτρων και σε απόσταση 150 χιλιομέτρων από τις ακτές τις Αιγύπτου – με αποθέματα ύψους 30 tcf (ποσότητα που αντιπροσωπεύει τις σημερινές ανάγκες της Ελλάδος σε φυσικό αέριο για 200 χρόνια), ανέτρεψε τα δεδομένα ανάπτυξης των κοιτασμάτων της περιοχής.

Πιο συγκεκριμένα, για οικονομικούς λόγους ανεβλήθη η ανάπτυξη του κοιτάσματος Αφροδίτη που επρόκειτο να τροφοδοτήσει πρωτίστως την Αίγυπτο και δευτερευόντως την Κύπρο, οι ενεργειακές απαιτήσεις της οποίας είναι πολύ χαμηλές.

Παράλληλα η ανάδοχος εταιρεία ΕΝΙ συμφώνησε με την Αιγυπτιακή Κυβέρνηση να αναπτύξει το κοίτασμα Ζορ σε δύο φάσεις ώστε να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της Αιγύπτου για τα επόμενα 40 χρόνια.

Μία πρώτη φάση μερικής ανάπτυξης και παραγωγής (early production) του κοιτάσματος μέσα στο 2017, η οποία θα περιλαμβάνει 6 υποθαλάσσιες γεωτρήσεις παραγωγής και έναν αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου στην ξηρά, με στόχο να καλυφθούν το συντομότερο οι κατεπείγουσες ενεργειακές ανάγκες της Αιγύπτου.

Η δεύτερη φάση ολοκλήρωσης της ανάπτυξης του κοιτάσματος -με 26 συνολικά υποθαλάσσιες κεφαλές γεωτρήσεων παραγωγής και 6 αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου- αναμένεται να πραγματοποιηθεί στα τέλη του 2019, οπότε η συνολική ημερήσια παραγωγή φυσικού αερίου, εκπεφρασμένη σε αντίστοιχα βαρέλια πετρελαίου, αναμένεται να ξεπεράσει τα 500.000 βαρέλια την ημέρα.

Να σημειώσουμε ότι και στην περίπτωση αυτή, για λόγους ασφαλείας, οι εγκαταστάσεις παραγωγής δεν περιλαμβάνουν πλωτά μέσα (εξέδρες κλπ), πάνω από τη γεωγραφική θέση του κοιτάσματος.

Η διαχείριση της παραγωγής εξ αποστάσεως, μέσω υποθαλάσσιων ρομποτικών συστημάτων, από την ανάδοχο εταιρεία ΕΝΙ, περιλαμβάνει (όπως και στην περίπτωση του κοιτάσματος Ταμάρ) ομφάλιους εύκαμπτους χαλυβδοσωλήνες (umbilical’s) που από απόσταση 150 χιλιομέτρων θα δίνουν τις κατάλληλες εντολές έναρξης, διακοπής ή ρύθμισης του ύψους της παραγωγής μέσω υδραυλικής ή ηλεκτρικής ενέργειας.

Πηγή: Defence-point.gr

Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες η δυτική ιστοριογραφία, επηρεασμένη από την ρωμαιοκαθολική προπαγάνδα, θεωρούσε τον πρώιμο Μεσαίωνα, ως την περίοδο της παπικής ουτοπίας. Οι πάπες είχαν καταφέρει να ιδρύσουν το παπικό κράτος, είχαν εξαλείψει τις αιρέσεις, είχαν εκχριστιανίσει τους βάρβαρους. Εν ολίγοις είχαν επιφέρει στην δυτική Ευρώπη ομοιομορφία στην πίστη με προεξάρχοντα και αδιαμφισβήτητο «εκπρόσωπο του Θεού» τον πάπα, και μόνη παραφωνία τους Γραικούς και τις κακοδοξίες τους. Η προπαγάνδα αυτή ούτε καν πλησίαζε την πραγματικότητα.

6.1.1. Εισαγωγή

Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες η δυτική ιστοριογραφία, επηρεασμένη από την ρωμαιοκαθολική προπαγάνδα, θεωρούσε τον πρώιμο Μεσαίωνα, ως την περίοδο της παπικής ουτοπίας. Οι πάπες είχαν καταφέρει να ιδρύσουν το παπικό κράτος, είχαν εξαλείψει τις αιρέσεις, είχαν εκχριστιανίσει τους βάρβαρους. Εν ολίγοις είχαν επιφέρει στην δυτική Ευρώπη ομοιομορφία στην πίστη με προεξάρχοντα και αδιαμφισβήτητο «εκπρόσωπο του Θεού» τον πάπα, και μόνη παραφωνία τους Γραικούς και τις κακοδοξίες τους. Η προπαγάνδα αυτή ούτε καν πλησίαζε την πραγματικότητα.

Για το θέμα της ίδρυσης του παπικού κράτους κατά την περίοδο αυτή και την αναίρεση της ρωμαιοκαθολικής άποψης επί του θέματος, παραπέμπουμε τον αναγνώστη στο έργο «Οι Φράγκοι ως παράγοντας εξέλιξης της δυτικής Ευρώπης». Το παρόν κεφάλαιο θ’ ασχοληθεί με την αναίρεση της θέσης των Παπικών ότι τον Μεσαίωνα εξαλείφθηκαν οι αιρέσεις στη Δύση και συγκεκριμένα θα επιχειρηθεί να φανεί μέσα από την παρούσα ενότητα ότι τον ΙΑ’ αιώνα, δεν συμβαίνει επανεμφάνιση ή αναγέννηση των αιρέσεων, αλλά τα αιρετικά κινήματα, τα οποία δεν σταμάτησαν την δράση τους κατά την διάρκεια της περιόδου, εισέρχονται σε μία νέα εποχή, η οποία εξαρτήθηκε από τις εξελίξεις μέσα στην ίδια Παπική Εκκλησία.

Ήδη από τα μέσα του ΙΘ’ αι. η σχολή του ιστορικού υλισμού ασχολήθηκε με την μελέτη των λαϊκών αιρετικών κινημάτων του Μεσαίωνα, θέλοντας να βρει σ’ αυτά ιστορικά παραδείγματα, που θα δικαίωναν την θεωρία περί πάλης των τάξεων. Η Φεουδαρχική Δύση παρείχε πρόσφορο έδαφος για την καλλιέργεια παρόμοιων απόψεων στους ιστορικούς. Η εργασία, λοιπόν, αυτής της σχολής παρέσυρε αναγκαστικά και τους υπόλοιπους ιστορικούς στην έρευνα του αντικειμένου, προς αντιμετώπιση των συμπερασμάτων της και εύρεση της κατάλληλης ερμηνείας των πηγών. Τα κινήματα αυτά ονομάστηκαν λαϊκά αιρετικά και εκλαμβάνονται ως τμήματα της μεσαιωνικής δυτικής κοινωνίας. Όπως όμως θα φανεί μέσα από την περιγραφή των πηγών, επρόκειτο για underground κινήματα, με όλα τα χαρακτηριστικά των γνωστικών σεκτών, των οποίων υπήρξαν συνεχιστές.

Οι Προτεστάντες ιστορικοί, με πρωτοπόρο τον Henry Charles Lea, ανακάλυψαν με έκπληξη ότι μπορούσαν να δώσουν ιστορικό βάθος στην αρνητική στάση τους έναντι του Παπισμού, και να βρουν, αν όχι τους ιδεολογικούς προγόνους τους – η ανυποληψία μερικών από τις αιρέσεις αυτές και η δυαρχία άλλων είναι τα μόνα απαγορευτικά γι’ αυτή την κατηγορία των αιρετικών – πάντως τους άμεσους εμπνευστές αλλά και τα θύματα της Ιεράς Εξέτασης, των οποίων την υπεράσπιση και δικαίωση έχουν μονοπωλήσει.

Από την έρευνα και αυτού του ιστορικού θέματος δεν μπορεί να λείπει η πολιτική σκοπιμότητα. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι σε ορισμένους κύκλους σήμερα, η αναβίωση της μελέτης των γνωστικών αιρετικών κινημάτων και της άμεσης συνέχειάς τους, της αίρεσης των Καθαρών, έχει συνδεθεί και συνοδεύει την ανανέωση του ενδιαφέροντος για τον πολιτισμό και την κουλτούρα της περιοχής της Languedoc.

6.1.2 Προϋποθέσεις κατανόησης των δυτικών πηγών

Ο κύριος λόγος, ο οποίος υποβοήθησε την επικράτηση της παπικής προπαγάνδας, αφορά τις ελλείψεις που παρουσιάζουν οι δυτικές πηγές της περιόδου. Οι Σκοτεινοί Αιώνες πήραν το όνομά τους δικαιολογημένα. Το χάσμα των πηγών είναι αγεφύρωτο και ναι μεν σε παλαιότερες εποχές και σχολές σκέψης παρείχε την δυνατότητα του στοχασμού, αλλά με βάσει την σύγχρονη αντίληψη και τις σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους, απαιτούνται πειστικές απαντήσεις που πρέπει να βγουν μέσα από εξαντλητικές συζητήσεις. Και οι συζητήσεις που αφορούν το θέμα δεν έχουν ακόμη τελειώσει.

Πέραν της έλλειψης των πηγών, προσοχή απαιτείται στον τρόπο της μελέτης των υπαρχόντων και διαθέσιμων πληροφοριών. Η προσοχή δεν αφορά βέβαια τον πολεμικό χαρακτήρα των χρονογραφιών έναντι των αιρέσεων. Αυτός είναι δεδομένος και φυσικός. Αφορά τις αντιλήψεις των χρονογράφων σχετικά με τον τρόπο κατανόησης των αιρέσεων, των γεγονότων και της ιστορίας εν γένει. Πρώτη προϋπόθεση για την κατανόηση των αντιλήψεων των χρονογράφων του Μεσαίωνα, είναι ο ρεαλισμός τους. Οι διανοούμενοι του Μεσαίωνα είναι ρεαλιστές με μια έννοια διάφορη της σημερινής. Πίστευαν ότι για κάθε στοιχείο που συνθέτει την πραγματικότητα υπάρχει και μια αντίστοιχη ιδέα. Η θεωρία αυτή ήταν απόρροια της σημαντικής επίδρασης του πλατωνισμού, ως στοιχείο της κλασσικής παιδείας, του θεμέλιου του δυτικού τρόπου σκέψης.

Τι συνεπάγεται ο ρεαλισμός του Μεσαίωνα; Συνεπάγεται το ότι η πραγματικότητα καθορίζεται από τον αφηρημένο κόσμο του πνεύματος και κατά συνέπεια αυτό που μπορεί να διανοηθεί είναι υπαρκτό. Σε μια μεταγενέστερη εποχή, η παραπάνω αντίληψη πέρασε στην καρτεσιανή λογική και διατυπώθηκε κατά το περίφημο «cogito ergo sum».  Με το ίδιο σκεπτικό ο Άνσελμος Καντερβουρίας μπόρεσε να σκαρφιστεί μία απόδειξη περί της ύπαρξης του Θεού, επιχειρηματολογώντας ότι, εφόσον μπορούσε να οριστεί (ο Θεός) ως αυτό του οποίου δεν υπήρχε κάτι μεγαλύτερο, τότε υπάρχει, διότι αν δεν υπήρχε, τότε θα υπήρχε κάτι άλλο, το οποίο θα εκλαμβάνονταν ως το μεγαλύτερο πάντων, οπότε αυτό και θα ήταν Θεός. Σε τελική ανάλυση, αυτό που είπε ο Άνσελμος ήταν ότι είναι αδύνατο να πιστεύει κάποιος στον Θεό χωρίς να πιστεύει στη ύπαρξή του, αλλά τόσο για τον Άνσελμο, όσο και για το μεγαλύτερο ποσοστό των διανοούμενων του Μεσαίωνα, η ύπαρξη της ιδέας συνεπάγονταν και την ύπαρξη της οντότητας.

Στον χώρο της ιστοριογραφίας-χρονογραφίας αυτό σήμαινε ότι μόνο τα γεγονότα, των οποίων διασώζεται η μνήμη διά της καταγραφής, συνέβησαν. Αν κανένας δεν γνώριζε, αν κάποιο γεγονός είχε συμβεί ή όχι, τότε αυτό δεν είχε συμβεί στην πραγματικότητα. Συνεπώς, ο ιστορικός-χρονογράφος του Μεσαίωνα ήταν αυτός που όχι απλώς αποφάσιζε ποια γεγονότα θα διασώσει στην συγγραφή του, αλλά αυτός που καθόριζε την παρελθούσα πραγματικότητα. Φυσικά, η κλασσική παιδεία του Μεσαίωνα περιορίζονταν μόνο στην αποδοχή των αντιλήψεων του Πλάτωνα, και όχι αυτών του Θουκυδίδη. Κατά έναν περίεργο τρόπο, σύγχρονοι ιστορικοί αναθεματίζουν την συγκεκριμένη αντίληψη των μεσαιωνικών προκατόχων τους, διότι θεωρούν ότι στέρησε τις πηγές από την πλήρη καταγραφή των γεγονότων, από την άλλη πάλι συνεχίζουν να θεωρούν ότι γεγονότα που δεν καταγράφηκαν, δεν συνέβησαν, ακόμη και αν επηρέασαν μεταγενέστερες εξελίξεις, ανεξήγητες λόγω της απόρριψης των γεγονότων. Με αυτό τον τρόπο, η μερίδα αυτή των ιστορικών, ουσιαστικά συνεχίζει την μεσαιωνική παράδοση. Και είναι αυτή η συγκεκριμένη αντίληψη, που βοήθησε τα μέγιστα στην διασπορά και επικράτηση της παπικής προπαγάνδας.

Η παραπάνω αντίληψη είχε και μια δεύτερη επίδραση στον τρόπο που αντιμετώπιζε την πραγματικότητα ο μεσαιωνικός ιστορικός-χρονογράφος. Μέσα στα έργα τους η διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτού που είχε συμβεί και μεταξύ αυτού που έπρεπε να έχει συμβεί, είναι αρκετά θολή. Ως συνέπεια τα γεγονότα μπερδεύονται με τον συμβολισμό τους και η πραγματικότητα με την ερμηνεία της. Συνεπώς, δεν περιγράφει την εκκλησιαστική πραγματικότητα όπως είναι, αλλά σε μια εξιδανικευμένη μορφή της. Η απουσία των αιρέσεων από τις πηγές είναι η αναγκαία ερμηνεία για να συμπληρωθεί η παπική ουτοπία.

Μια τρίτη προϋπόθεση για την κατανόηση του τρόπου γραφής της ιστορίας κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα, είναι ο συνυπολογισμός της πατρωνίας. Αν και οι αυλές του Μεσαίωνα δεν φημίζονταν για την αρωγή τους στην λογοτεχνία, ειδικότερα για την ιστοριογραφία ήταν σκανδαλιστικά απλόχερες. Όταν, λοιπόν, ο ιστορικός-χρονογράφος συνέθετε την ιστορία του, είχε κατά νου την αφιέρωση του έργου του σε κάποιον ισχυρό, και υπολόγιζε ότι θα του αποφέρει ανάλογα κέρδη. Έτσι, σημαντική δημιουργική ενέργεια αναλίσκονταν στην κολακεία. Ακόμη και μεγάλα ονόματα της θεολογίας της Δύσης, όπως ο Αλκουΐνος, ξεπερνούν το όριο της γελοιότητας στην προσπάθειά τους να κολακέψουν τον πάτρωνά τους. Αν, λοιπόν, σκεφτεί κανείς ότι αποδέκτες πολλών έργων, όχι μόνο θεολογικών, ήταν οι πάπες ή κάποιοι ισχυροί ευγενείς επίσκοποι, στην προστασία των οποίων προσέβλεπε ο συγγραφέας με απελπισία, καταλαβαίνει ότι το κείμενο έπρεπε να είναι έτσι γραμμένο και να αναφέρει γεγονότα, τα οποία θα βοηθούσαν ν’ ανοίξει το πουγκί διάπλατα και με ευχαρίστηση.

Γίνεται κατανοητό, λοιπόν, ότι όταν ο ιστορικός-χρονογράφος του Μεσαίωνα ασχολείται με μία αίρεση, δεν το κάνει πάντα, επειδή τον αφορά η περιγραφή αυτών των ίδιων των γεγονότων, αλλά η εξύμνηση των κατορθωμάτων του προστάτη του. Και αν θέλουμε να εμβαθύνουμε, τότε οφείλουμε να πούμε ότι η μεσαιωνική ιστοριογραφία-χρονογραφία είχε ως αντικείμενό της την αριστοκρατία, τους βασιλείς και τα πολεμικά τους κατορθώματα. Ελάχιστα έως καθόλου την απασχόλησαν οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις, ο λαός και η ιστορία του. Αυτή η νοοτροπία διατηρήθηκε στην Δύση μέχρι τον Κ’ αι. οπότε και η κληρονομιά των Marx και Weber κατάφερε να τραβήξει την προσοχή των δυτικών ιστορικών στον λαό και την κοινωνία.

Τα παραπάνω αρκούν για να ερμηνεύσουν την έλλειψη αναφορών των πηγών στις αιρέσεις. Αν, όμως, σταματούσε εδώ ο λόγος, έμμεσα θα παρέχονταν ελαφρυντικά στον Παπισμό για την στάση του. Τα αμαρτήματα του Παπισμού είναι μεγάλα και δεν περιορίζονται μόνο στην διαστρέβλωση της πραγματικότητας, διαστρέβλωση, η οποία δεν θα ήταν αναγκαία αν δεν υπήρχαν συγκεκριμένες ελλείψεις και σφάλματα στους χειρισμούς των Φράγκων, ώστε να παρουσιάζεται ανάγκη συγκάλυψης. Δύο είναι τα θανάσιμα σφάλματα των Φράγκων την περίοδο αυτή και αφορούν το θέμα.

6.1.3 Στοιχεία κατανόησης του Παπισμού

Στο σημείο αυτό θα γίνει μια μικρή παρέκβαση, ώστε να καθορισθεί η έννοια του Παπισμού, τον πρώιμο Μεσαίωνα, έννοια διαφορετική από την ύστερη. Επίσης θα δοθούν κάποια περιληπτικά ιστορικά για να θυμηθεί ο αναγνώστης τις συνθήκες που επικρατούσαν τον Ζ’ και Θ’ αι. στη Δύση. Αναλυτικότερα εξετάζονται τα θέματα στο έργο, «Οι Φράγκοι ως παράγοντας εξέλιξης της Δυτικής Ευρώπης».

Με την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, εισέβαλαν στις δυτικές επαρχίες στίφη βαρβάρων. Από αυτά οι Φράγκοι, οι μόνοι βάρβαροι, οι οποίοι δέχτηκαν τον Χριστιανισμό ως Ορθοδοξία, κατέλαβαν τις ρωμαϊκές επαρχίες στην Γερμανία και βόρεια Γαλατία και σταδιακά επεξέτειναν κυριαρχία τους μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο και την βόρεια Ιταλία. Στις επαρχίες τις οποίες κατέκτησαν εγκαθίδρυσαν ένα στρατοκρατικό καθεστώς, το οποίο αργότερα εξελίχθηκε σε φεουδαρχία. Άφησαν τις λαμπρές ρωμαϊκές πόλεις να πέσουν σε μαρασμό, την στιγμή που οι ίδιοι διοικούσαν από τις villa τους. Μαζί με τις ρωμαϊκές πόλεις έσβησε και ο ελληνο-ρωμαϊκός πολιτισμός και η Δύση υπέπεσε σε μια νέα εποχή βαρβαρότητας και αγραμματοσύνης, συνεπακόλουθης της αναγκαστικής υποτέλειας των ρωμαϊκών πληθυσμών στην ταξική ανωτερότητα των Φράγκων.

Οι Φράγκοι δεν περιόρισαν την κυριαρχία τους στο πολιτικό μόνο επίπεδο, αλλά την επεξέτειναν και στο εκκλησιαστικό. Έτσι, στις επαρχίες που βρίσκονταν υπό την κυριαρχία τους αντικαθιστούσαν τους Ρωμαίους επισκόπους με Φράγκους, κατ’ αποκλειστικότητα αριστοκρατικής καταγωγής. Ωστόσο, η αριστοκρατία της εποχής ήταν καθαρά η στρατιωτική κάστα, αμόρφωτη και αθεολόγητη, οπότε στις επαρχίες της Φραγκίας επήλθε έκπτωση σχεδόν άγνοια της θεολογίας, μαζί με την γενική αγραμματοσύνη. Ότι έλλειπε από την παιδεία των Φράγκων συμπληρώνονταν από την δίψα τους για νέες κατακτήσεις, νέα εδάφη, νέες επαρχίες. Η επεκτατικότητά τους εκδηλώθηκε και σε εκκλησιαστικό-διοικητικό επίπεδο. Όταν ο Καρλομάγνος κατάφερε να υποτάξει το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Ευρώπης υπό την κυριαρχία του, η πλειοψηφία των δυτικών επισκόπων ήταν Φράγκοι.

Εκτός της αγραμματοσύνης οι Φράγκοι επίσκοποι υστερούσαν και σε ποιότητα ζωής. Η αλληλογραφία του αγίου Βονιφατίου με την Ρώμη είναι διαφωτιστική. Ο άγιος ενημερώνει για την πορεία του ιεραποστολικού του έργου στην Γερμανία, ταυτόχρονα παραπονείται για το λουμπέν κατεστημένο των Φράγκων επισκόπων. Στην πλειοψηφία τους ήταν υπόλογοι για τα αμαρτήματα της πορνείας, της μέθης, της σιμωνίας. Ταυτόχρονα, ήταν φορείς των προηγούμενων εθνικών ειδωλολατρικών τους προκαταλήψεων, τις οποίες δεν μπόρεσαν ν’ αποβάλλουν, πολύ δε περισσότερο ν’ αντιμετωπίσουν θεολογικά σε μια συλλογική εκκλησιαστική προσπάθεια. Αν και έγιναν σύνοδοι επί συνόδων, η βαρβαρική υπερηφάνεια των Φράγκων δεν ήταν διατεθειμένη να δεχθεί ούτε την εκκλησιαστική αρμοδιότητα του πατριαρχείου της Ρώμης, ούτε τις συστάσεις του Ρωμαίου Πατριάρχη.

Έτσι η Ρώμη σταδιακά απομονώθηκε. Η εκκλησιαστική αρμοδιότητά της περιορίστηκε στη πόλη της Ρώμης, καθώς και στις λίγες επαρχίες, όσες επέτρεπαν οι Φράγκοι βασιλείς στον πάπα να διαχειρίζεται. Αυτός ο περιορισμός της πνευματικής εξουσίας του πάπα στην συγκεκριμένη περιοχή, ονομάστηκε αργότερα παπικό κράτος, χωρίς να υπάρχουν την εποχή εκείνη άμεσες πολιτικές βλέψεις εκ μέρους του ποντίφηκα. Ότι στερήθηκε σε εκκλησιαστική εξουσία ο Ρωμαίος πατριάρχης, το έλαβε σε πνευματική. Οι ρωμαϊκοί πληθυσμοί, εθισμένοι στην αγιότητα των προηγούμενων Ρωμαίων επισκόπων τους, δεν μπορούσαν ν’ ανεχθούν την παραβατική συμπεριφορά των Φράγκων. Έτσι, προσέβλεπαν στην Ρώμη για πνευματική καθοδήγηση και καθώς είχαν στερηθεί την πολιτική ελευθερία και αυτοδιοίκησή τους, αποδέχθηκαν τον επίσκοπο Ρώμης, ως εθνάρχη τους. Η άρνηση αυτή των ρωμαϊκών πληθυσμών να δεχθούν την αλλοιωμένη από τους Φράγκους τοπική επισκοπική εξουσία, γέννησε τον αντικληρικαλισμό της εποχής και το αίτημα για την επιστροφή στην αποστολικότητα, καθώς οι Φράγκοι επίσκοποι στερούνταν όχι της αποστολικής διαδοχής, αλλά της μίμησης της ζωής των αποστολών. Αυτή η μίμηση της ζωής των αποστόλων, η μίμηση της ζωής του Χριστού, έγινε το αίτημα του εκκλησιάσματος, και κυριάρχησε στις εκκλησιαστικές έριδες της Δύσης.

Το αίτημα της αποστολικότητας στον πρώιμο Μεσαίωνα δεν έχει ερμηνευθεί στις πραγματικές του διαστάσεις. Και δεν θα μπορούσε, βέβαια, να γίνει αυτό, διότι οι Φράγκοι επικυρίαρχοι δεν ενδιαφέρονταν για τα αιτήματα της μάζας. Ήταν απασχολημένοι με την κατάστρωση των σχεδίων, για την επιβολή της δικής τους πολιτικής βούλησης. Έτσι, για ν’ αποκοπεί η δυτική εκκλησία από την ανατολική, οπότε να σταματήσουν οι Ρωμαίοι της Δύσης να ζητούν ηθικούς και πνευματικούς επισκόπους και ν’ αποδεχτούν τους επιβεβλημένους από την αριστοκρατία, το επιτελείο του Καρλομάγνου κήρυξε την «Εκκλησία των Γραικών», την Ορθόδοξη Εκκλησία, ως αιρετική. Αλλά ήταν το ίδιο επιτελείο, αυτό το οποίο εισήγαγε τις αιρετικές δοξασίες του παπισμού στην Δύση. Οι αιρετικές διδασκαλίες των θεολόγων του Καρλομάγνου δεν έγιναν δεκτές από την Ρώμη. Παρέμενε συνδεδεμένη με την Μία, Αγία, Καθολική και αποστολική Εκκλησία και σε ενότητα με τα υπόλοιπα πατριαρχία. Για δύο περίπου αιώνες οι Φράγκοι προσπαθούσαν να επιβάλλουν την πολιτική τους στο πατριαρχείο της Ρώμης, με την χρήση του θεσμού του αντι-πάπα και την εγκατάσταση αχυρανθρώπων κάποιες φορές στον θρόνο, ύστερα από εισβολές των Γερμανών βασιλέων στην αιώνια πόλη. Τελικά, το 1009 αντικατέστησαν οριστικά τους Ρωμαίους πάπες με Φράγκους και προχώρησαν σε σχίσμα με τα υπόλοιπα πατριαρχεία.

Άρα, όταν μιλάμε στον πρώιμο Μεσαίωνα για παπισμό, εννοούμε το σύνολο των πολιτικο-θεολογικών αντιλήψεων και επιδιώξεων των Φράγκων επισκόπων, οι οποίες αργότερα επιβλήθηκαν και στην ίδια την Ρώμη και απέσπασαν την δυτική εκκλησία από την οικουμενική ενότητα και κοινωνία με τις υπόλοιπες. Κατά την ορθόδοξη οπτική, η θέση των παπικών ότι στον πρώιμο Μεσαίωνα δεν υπάρχουν αιρέσεις στη Δύση, είναι λάθος εξ ορισμού, διότι την περίοδο αυτή γεννιέται και επεκτείνεται η παναίρεση του παπισμού. Αν εκτιμήσει κάποιος την αίρεση του filioque που υιοθετήθηκε πρώτα από τους αυλικούς θεολόγους τους Καρλομάγνου, βλέπει ότι όχι μόνο υπήρχε αίρεση την εποχή, αλλά μάλιστα και δυαρχική αίρεση, διότι το filioque, δεχόμενο ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του πατρός, ουσιαστικά εισάγει την δυαρχία μέσα στην Αγία τριάδα. Βέβαια, η δυαρχία αυτή δεν έχει καμιά σχέση σε θεωρητικό επίπεδο με την δυαρχία των Μανιχαίων, όπως και να χει όμως παραμένει δυαρχία. Αυτό θα το θυμηθούμε σε επόμενο κεφάλαιο, όταν θα προσπαθήσουμε να βρούμε την συνέχεια της δυαρχικής παράδοσης στη Δύση.

6.1.4 Η κατανόηση της αίρεσης στη Δύση

Πέραν όμως από την εισαγωγή της αίρεσης, οι Φράγκοι με τον παπισμό τους βαρύνονται με την εξαφάνιση της παιδείας και κατ’ επέκταση των θεολογικών σπουδών. Έτσι στέρησαν την δυτική Εκκλησία ή τουλάχιστον το κομμάτι αυτής, μεγάλο ή μικρό, όσο βρίσκονταν υπό την κατοχή τους, από την δυνατότητα να μπορεί ν’ αντιληφθεί τι είναι ορθό και τι αιρετικό. Δηλαδή, οι ορθοτομούντες τον λόγο της αληθείας στη Δύση, και πιο συγκεκριμένα, οι Φράγκοι επίσκοποι δεν μπορούσαν να διακρίνουν την αίρεση, εφόσον οι ίδιοι δεν κατείχαν ούτε την Ορθοδοξία, ούτε την ορθοπραξία. Η μικρή ελίτ των αυλικών θεολόγων του Καρλομάγνου ήταν απασχολημένη, αφενός με την καταπολέμηση του Υιοθετισμού, που είχε εισβάλει από την Ισπανία, και αφετέρου με την τροποποίηση της θεολογίας, ώστε να προκύψουν αιρετικοί οι Γραικοί. Αλλά στην παρούσα σειρά κειμένων δεν μας απασχολούν οι αιρέσεις που ανεφύησαν μέσα στην Εκκλησία, πλην των γνωστικών, και στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, αυτών που ονομάζονται «λαϊκές» αιρέσεις.

Πως καθορίζονταν, όμως η αίρεση στη Δύση. Συζητήθηκε στο Οι Φράγκοι ως παράγοντας εξέλιξης της δυτικής Ευρώπης το θέμα των θεμελίων της δυτικής σκέψης. Ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους που επέδρασαν στον τρόπο που σκέφτονταν οι δυτικοευρωπαίοι τον Μεσαίωνα, ήταν ο Ισίδωρος της Σεβίλλης (570-636). Στο έργο του Ετυμολογίαι καθόρισε την αίρεση, ως επιλογή γνώμης, σε αντίθεση με την εκκλησιαστική, η οποία είναι πίστη παραδεδομένη στην Εκκλησία από τους αποστόλους:

«Έτσι, η αίρεση προέρχεται από τα ελληνικά με την έννοια της επιλογής, εφόσον κάθε ένας [αιρετικός] αποφασίζει με την ελεύθερη θέλησή του ο,τιδήποτε θέλει να πιστέψει. Αλλά δεν επιτρέπεται σε μας να πιστεύουμε κάτι βάσει της δικής μας θέλησης ή να διαλέγουμε να πιστεύουμε αυτό που κάποιος άλλος πίστεψε με την ελεύθερη θέλησή του. Έχουμε την αυθεντία των αποστόλων, οι οποίοι δεν επέλεξαν να πιστέψουν κάτι σύμφωνα με την θέλησή τους, αλλά μετέδωσαν πιστά στα έθνη την διδασκαλία που έλαβαν από τον Χριστό[1].»

Με βάσει, λοιπόν, αυτό τον ορισμό, αιρετικός είναι όποιος διαλέγει να πιστέψει κάτι διαφορετικό από αυτό που κηρύττει η Εκκλησία. Αλλά αυτός ήταν ένας πολύ αόριστος ορισμός και δεν βοηθούσε τους αγράμματους Φράγκους επισκόπους να καταλάβουν, ποιοι ήταν αιρετικοί και ποιοι όχι. Για να μπορέσουν να ξεχωρίσουν έπρεπε να γνωρίσουν την θεολογία σε βάθος. Όταν αργότερα ο θρόνος της Ρώμης κατακτήθηκε από τους Γερμανούς αίρεση έγινε η αποστασιοποίηση από την γνώμη του πάπα[2], ως ελεύθερη μετάφραση του ορισμού του Ισίδωρου της Σεβίλλης.

Την νομική κατοχύρωση της άποψης του πάπα ως κριτήριο ορθοδοξίας παρείχε ο Γρατιανός, κανονολόγος στην Μπολόνια τον ΙΒ’ αι. Στην δεύτερη αναθεώρηση του έργου του «Concordia discordatium canonum», γνωστού ως Decretum,  υπερασπίζεται την ανωτερότητα και την ισχύ της παπικής εξουσίας. Για την αίρεση ως ασυμφωνία με τον πάπα ασχολείται στο Decretum II C(ausa). XXIV, Q(uestio). I, c(anones). 12 & 15. Εκεί δηλώνει ότι η ενότητα της εκκλησίας λογίζεται μόνο διά μέσου του αποστόλου Πέτρου, και όποιος αφίσταται από αυτήν την ενότητα δεν θεωρείται αφιερωμένος αλλά απεχθής. Φυσικά, επικαλούμενος τον απόστολο Πέτρο, αποδίδει την αρμοδιότητα στον ίδιο τον πάπα[3].

Θέλοντας να δώσουν οι παπικοί ιστορικό βάθος στην καινοτομία του αλάθητου του πάπα, ουδέποτε κατηγόρησαν τους Ρωμαίους πάπες για αίρεση, αν και οι τελευταίοι βρίσκονταν σε συμφωνία και κοινωνία με τους «Γραικούς», τους οποίους καταδίκαζαν οι θεολόγοι του Καρλομάγνου. Έτσι, οι πάπες του Ι’ αι. κατηγορούνται από τους παπικούς για ηθικά παραπτώματα, η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε «πορνοκρατία», ώστε η κατάληψη της Ρώμης από τους Γερμανούς να παρουσιάζεται ως σωτήρια παρέμβαση, αλλά αποφεύχθηκε η επισύναψη της κατηγορίας του αιρετικού, ακόμη και όταν απέρριπταν το filioque.

Μόλις τον ΙΓ’ αι. ο Robert Grosseteste (1175-1253), άγγλος σχολαστικός θεολόγος και επίσκοπος στο Lincoln, ωραιοποίησε τον ορισμό της αίρεσης, ώστε να μην δημιουργεί αντιδράσεις ως προς την συμφωνία με τον πάπα:

«Αίρεση είναι μια άποψη επιλεγμένη από την ανθρώπινη αντίληψη σε αντίθεση με την Αγία Γραφή, δημόσια ομολογημένη και πεισματικά υπερασπισμένη[4].»

Την εποχή που διατυπώθηκε η παραπάνω φράση, η δυτική εκκλησία αδυνατώντας να ελέγξει το κύμα των αιρετικών κινημάτων, αλλά και των διαφωνιών εντός των κόλπων της που εξέφραζαν την αντίδραση στις καινοτομίες του πάπα, προχώρησε στην δημιουργία της Ιεράς Εξέτασης. Αλλά αυτό θα μας απασχολήσει σε επόμενο κεφάλαιο. Εκείνο που ενδιαφέρει στην παρούσα ενότητα είναι η κατανόηση, ερμηνεία και αναίρεση της παπικής θέσης, ότι οι αιρέσεις είχαν καταπολεμηθεί τον πρώιμο Μεσαίωνα. Αυτό που συνάγεται από την μέχρι τώρα εξέταση του θέματος είναι ότι, όχι μόνο δεν είχαν καταπολεμηθεί, αλλά ούτε καν αναγνωριστεί. Ακόμη περισσότερο, κατά την ορθόδοξη οπτική, οι ίδιοι οι φορείς της καταπολέμησης της αίρεσης έγιναν εισηγητές της στο πρόσωπο των Φράγκων επισκόπων.

Για τα αίτια των αιρέσεων έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες, οι οποίες θα προκαλούσαν το γέλιο στον μεσαιωνικό άνθρωπο. Αυτός πίστευε σύμφωνα με την εκκλησιαστική άποψη, ότι αιτία των αιρέσεων είναι ο διάβολος και οι μηχανουργίες του που σκοπό έχουν ν’ απομακρύνουν τον άνθρωπο από την ορθή πίστη και την Εκκλησία. Αιτίες, πάλι, της πτώσης του ανθρώπου στην αίρεση είναι η ανθρώπινη υπερηφάνεια, η σφαλερότητα, και η άγνοια[5]. Αυτό προκύπτει από την εξής μεσαιωνική αντίληψη: κανείς δεν είναι δυνατόν να παραμένει στην αίρεση με καθαρή συνείδηση, από την στιγμή που του παρουσιάζεται η αλήθεια. Αν, λοιπόν, κάποιος επιμένει πεισματικά να το κάνει, τότε αποκλείει κάθε ελπίδα σωτηρίας, εκπίπτει της χάριτος και αποκόπτεται από το σώμα της εκκλησιαστικής κοινωνίας. Μέχρι εδώ η μεσαιωνική σκέψη στη Δύση μπορεί ν’ ανεχθεί την αίρεση, εφόσον αυτή είναι προσωπική επιλογή.

Στην συνέχεια, όμως η αίρεση αντιμετωπίστηκε ως αρρώστια. Αυτό οφείλονταν κυρίως, στην προσπάθεια προσηλυτισμού που καταβάλλονταν από τους ίδιους τους αιρετικούς. Η μετάδοση της αίρεσης ήταν απαράδεκτη για τον μεσαιωνικό άνθρωπο, διότι μετέδιδε την καταδίκη. Ο αιρετικός, ο οποίος έκανε προσηλυτισμό, θεωρούνταν εγκληματίας, όπως και οι μάγοι που προσπαθούσαν με γητείες να βλάψουν τους συνανθρώπους τους.

Αλλά η αμαρτία, στην σκέψη του μεσαιωνικού ανθρώπου ήταν συνυφασμένη με την αρρώστια. Ο Rabanus Maurus Magnentius (780-856) θεολόγος της καρολίγγειας αυλής και αρχιεπίσκοπος Mainz, έγραψε στο De Universo Libri XXII:

«Λέπρα είναι η λανθασμένη διδασκαλία των αιρετικών, και λεπροί είναι οι αιρετικοί, οι οποίοι βλασφημούν τον Ιησού Χριστό[6].»

Η σύγκριση είναι πολύ συχνή στα μεσαιωνικά κείμενα και δείχνει ότι τόσο η αίρεση όσο και η λέπρα εκλαμβάνονταν ως ηθικό και σωματικό σύμπτωμα της ίδιας διαταραχής. Η εμφάνιση των λεπρών αντικατοπτρίστηκε στην εμφάνιση των επαιτών αιρετικών. Ο τύπος του αιρετικού του Μεσαίωνα γεννήθηκε μέσα από αυτή την διαδικασία[7]. Κατόπιν τούτου, ο αιρετικός έγινε εν δυνάμει φορέας κάθε απεχθούς και μιαρής πράξης. Προς υπεράσπιση της υποτιθέμενης «αθωότητας» των αιρετικών έναντι «άδικων» κατηγοριών από μέρους του εκκλησιαστικού και πολιτικού κατεστημένου, έχει διατυπωθεί η άποψη:

«Από την στιγμή που ζούμε ακόμη σε έναν κόσμο ο οποίος δεν διστάζει ν’ αποδώσει την πιο εκπληκτική οργιαστική συμπεριφορά σχεδόν σε κάθε ομάδα, η οποία με ελευθεριάζοντα τρόπο θέτει εαυτήν σε αντίθεση με τις αποδεκτές αξίες, η επίκληση αυτών των θεωρήσεων με σκοπό την εξήγηση της σκανδαλοθηρικής διάθεσης των χρονογράφων φαντάζει ως μη απαραίτητη[8]».

Ο Robert Moore δείχνει να παραβλέπει ότι οι εν λόγω ομάδες, εκμεταλλευόμενες τον κιτρινισμό της εποχής, αλλά και την ανεξήγητη ανοχή της χριστιανικής κοινωνίας, διαφημίζουν οι ίδιες τον ελευθεριάζοντα και προκλητικό τρόπο με τον οποίο αντιτίθενται σε κοινά αποδεκτές αξίες, κυρίως για λόγους άγρας νέων οπαδών, δικαιώνοντας θα λέγαμε την υπ’ αυτού χαρακτηρισμένη σκανδαλοθηρική διάθεση των χρονογράφων.

Η τάση των χρονογράφων να επαναλαμβάνουν τις κατηγορίες των παλαιότερων εκκλησιαστικών συγγραφέων οφείλεται σε δύο αιτίες. Πρώτον, το γενικό εκπαιδευτικό έλλειμμα του πρώιμου μεσαίωνα δεν γέννησε τους απαραίτητους εκκλησιαστικούς άνδρες, ικανούς να προσφέρουν κάτι καινούργιο στην ήδη υπάρχουσα εκκλησιαστική γραμματεία. Δεν γράφτηκαν αντιαιρετικά έργα. Η καταγραφή των αιρέσεων αφέθηκε στους χρονογράφους, οι οποίοι επιφορτισμένοι μεν, χωρίς διαπιστευτήρια δε, δεν μπορούσαν να πρωτοτυπήσουν. Δεύτερον, δεν είχαν καινούργιο υλικό. Αν κάποιος μελετήσει τα σύγχρονα νέο-εποχίτικα κινήματα θα καταλάβει ότι λίγα έχουν αλλάξει στις διδασκαλίες και τις πρακτικές κατά την μετάβαση από τα γνωστικά στα νέο-γνωστικά κινήματα. Κατά συνέπεια, οι χρονογράφοι του Μεσαίωνα είχαν μπροστά τους τις ίδιες ή παρόμοιες διδασκαλίες και τις ίδιες ή παρόμοιες πρακτικές, τις οποίες αντιμετώπισαν και οι παλαιότεροι εκκλησιαστικοί αντιαιρετικοί συγγραφείς. Η μεσαιωνική καταγραφή μαρτυρεί για την συνέχιση του ίδιου αρχαίου ψεύδους.

Εφόσον, ο εχθρός του ανθρωπίνου γένους δεν έπαψε στιγμή να πολεμά την Εκκλησία, δεν υπάρχει περίπτωση να διήλθε χρονικό διάστημα χωρίς να εμφανίζονται αιρέσεις, άσχετα αν αυτές καταγράφηκαν στο σύνολό τους ή όχι. Υπό αυτήν την έννοια πρέπει ν’ αντιλαμβάνει ο ιστορικός το αποστολικό «δεῖ γάρ καί αἱρέσεις ἐν ὑμῖν εἶναι, ἵνα οἱ δόκιμοι φανεροί γένωνται ἐν ὑμῖν» (Α’ Κορ. 11.19) και όχι υπό την έννοια της αναγκαστικά ταυτόχρονης ανάπτυξης και εξέλιξης Χριστιανισμού-αιρέσεων.

6.1.5 Μαγεία και αίρεση

Στην Δύση, υπήρχε ένας ακόμη λόγος για να συνδεθεί η αίρεση με την μαγεία, εκτός της συζήτησης περί της εφαρμογής της θανατικής ποινής. Μπορεί οι δυτικοί ιεραπόστολοι να είχαν καταφέρει να εκχριστιανίσουν τους παγανιστές βόρειους λαούς της Ευρώπης, οι διάδοχοί τους, όμως, δεν πέτυχαν την εκρίζωση όλων των παγανιστικών στοιχείων από την θρησκευτική ζωή των νεοφώτιστων. Μέχρι το τέλος της βασιλείας του Καρλομάγνου, μόνο τα βόρειο ανατολικά σύνορα της Ευρώπης παρέμεναν ακατήχητα, οι εκτάσεις δηλαδή που κατοικούνταν από τους Σλάβους.

Οι νεοφώτιστοι λαοί κατοικούσαν κυρίως στα βόρεια γερμανικά εδάφη, με αποτέλεσμα η εκκλησιαστική διοίκηση να ασκείται από τους Φράγκους επισκόπους. Έχει ξανασυζητηθεί το θέμα της χαμηλής πνευματικής ποιότητας των επισκόπων αυτών. Αδυνατώντας και οι ίδιοι να απαλλαγούν ολοκληρωτικά από τις δεισιδαιμονίες των λαών τους δεν μπόρεσαν να απαλλάξουν και το ποίμνιό τους από αυτές. Και ο λόγος ήταν ότι για να πετύχει κάτι τέτοιο έπρεπε και οι ίδιοι οι λαοί, οι ίδιοι οι άνθρωποι ν’ απαρνηθούν ολόψυχα τις προηγούμενες θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι βόρειοι βαρβαρικοί λαοί δεν επιδίωκαν κάτι τέτοιο. Ας μην ξεχνάμε ότι ο εκχριστιανισμός τους ήταν κάποιες φορές προϊόν πολιτικής σκοπιμότητας. Ο Καρλομάγνος κατάφερε να υποτάξει το μεγαλύτερο μέρος των γερμανικών φυλών και να επιβάλει αναγκαστικά την αποστολή ιεραποστόλων.

Με μια απλή σύγκριση, φαίνεται η μεγάλη διαφορά στον εκχριστιανισμό του ελληνορωμαϊκού και του γερμανικού κόσμου. Στην ελληνιστική Ανατολή οι εκχριστιανιθέντες λαοί δέχτηκαν ολόψυχα τον Χριστιανισμό και απαρνήθηκαν τις προηγούμενες ειδωλολατρικές συνήθειές τους, με αποτέλεσμα η προηγούμενη θρησκεία να σβήσει. Αν οι ίδιοι οι άνθρωποι δεν απαρνούνταν την προηγούμενη θρησκεία, κατανοώντας ότι πρόκειται για δεισιδαιμονία και προκατάληψη, κανένα εκκλησιαστικο-πολιτικό κατεστημένο δεν θα μπορούσε να τους το επιβάλει. Και αυτό φαίνεται από την αποτυχία στο ζήτημα, του ισχυρότερου βάρβαρου βασιλιά που πέρασε από την Ευρώπη, του Καρλομάγνου. Ας το κατανοήσουν οι όψιμοι παγανιστές. Κανείς δεν μπορεί να εξαλείψει εντελώς τις θρησκευτικές πεποιθήσεις ενός λαού, αν δεν το θέλει ο ίδιος ο λαός. Και η μεγαλύτερη απόδειξη είναι η διατήρηση και αύξηση του Χριστιανισμού σε καιρούς διωγμών, παλαιών και νέων.

Υπάρχει σημαντική διαφορά στην ψυχοσύνθεση των εθνικών ομάδων, δηλαδή Ελληνορωμαίων και Γερμανών. Οι Ελληνορωμαίοι εμποτισμένοι με τον ελληνιστικό πολιτισμό απαιτούσαν την ικανοποίηση των μεταφυσικών προβληματισμών τους. Οι Γερμανοί, έχοντας εξέλθει μόλις από τα πυκνά και σκοτεινά δάση της βόρειας Ευρώπης, με εξημμένη την φαντασία τους και επηρμένη την διάθεσή τους εξαιτίας του λαμπρού πολιτισμού, τον οποίο είχαν κατακτήσει, ζητούσαν την ηθική ικανοποίηση και συνάμα ηθική δικαίωση των πράξεών τους.  Είχαν φέρει μαζί τους και όλη την συμμορία των μυθικών πλασμάτων (hobits, goblins, trolls κ.α.) που συνέθεταν την γερμανική μυθολογία. Δεν είχαν, όπως φαίνεται, την διάθεση ν’ αποχωριστούν την παρέα τους. Βέβαια, δεν θα τα τιμούσαν με την προηγούμενη θρησκευτική ευλάβεια, τουλάχιστον στα φανερά, αλλά μπορούσαν να τα ξαναζωντανεύουν με νοσταλγία στις διηγήσεις τους.

Πολλά στοιχεία των προηγούμενων προλήψεων επέζησαν στην καθημερινότητα τους, όπως για παράδειγμα στα ονόματα των ημερών. Έτσι η ημέρα του Wuotan έγινε Wednesday, η μέρα του Thor έγινε Thursday κ.λπ. Σκοτεινά πλάσματα της γερμανικής μυθολογίας προσαρμόστηκαν στα νέα δεδομένα. Για παράδειγμα οι αιμοδιψείς στρίγγλες, πρόγονοι των βρικολάκων, έγιναν μάγισσες  με σκουπόξυλα και κυκλικούς χορούς υπό το σεληνόφως. Το 893 μ.Χ. ο πάπας Φορμόζος (891-896) έγραψε στον αρχιεπίσκοπο Κολονίας Γερμανό, ότι η εκκλησία του Χριστού μαστίζεται από τις πανουργίες των παγανιστών και των αιρετικών[9].

Η ύπαρξη φιλοσοφικής παιδείας στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, βοήθησε να παραμείνουν διακριτές οι δύο παραδόσεις, ο γνωστικισμός και ο ερμητισμός. Αντίστοιχα, η έλλειψη φιλοσοφικής παιδείας των νεοφώτιστων γερμανικών λαών υποβοήθησε να καταργηθούν τα διακριτά όρια και να υπεισέλθουν στοιχεία της μιας παράδοσης στην άλλη, καθώς δεν μπόρεσε να εντοπιστεί η διαφορά στο φιλοσοφικό υπόβαθρο των δύο ρευμάτων. Έτσι, μετά από συγκριτιστική επεξεργασία, το πρόσωπο της Ηρωδιάδας (εννοείται της κόρης της, Σαλώμης, η οποία με τον χορό της έπεισε τον Ηρώδη να εκτελέσει τον Τίμιο Πρόδρομο) συνδέθηκε με την Άρτεμη και την Holda ή Bertha κι έγινε χοράρχισα, η πρώτη μάγισσα που σέρνει τον χορό. Ο Ratherius (890-974) επίσκοπος Βερόνας συνάντησε την εποχή του μια αιρετική ομάδα που πίστευε ότι της εκχωρήθηκε τον ένα τρίτο του κόσμου, για να την λατρεύει:

«Τι να πω γι’ αυτούς τους ασεβείς, που χωρίς να σκέφτονται καθόλου την σωτηρία της αθάνατης ψυχής τους, αποδίδουν τιμές στην Ηρωδιάδα, την φόνισσα του Πρόδρομου και Βαπτιστού του Χριστού και την αναγνωρίζουν σαν κυρίαρχο, όχι σαν θεά τους. Μέσα στην θλιβερή παράνοιά τους ισχυρίζονται ότι το ένα τρίτο του κόσμου είναι υποκείμενο της κυριαρχίας της. Σαν να ήταν αυτή η πρέπουσα ανταμοιβή για τον φόνο του προφήτη. Είναι ξεκάθαρο ότι οι δαίμονες έβαλαν το χέρι τους στο ζήτημα, οι οποίοι με τις κολασμένες εμφανίσεις τους εξαπατούν τις δυστυχισμένες γυναίκες, και κάποιες φορές και άντρες, που αξίζουν πιο αυστηρή τιμωρία από τις γυναίκες[10].»

Δεν μπορούμε να μην θυμηθούμε τον αντίστοιχο βογομιλικό μύθο που συναντήσαμε, όταν παρουσιάζαμε την βογομιλική γραμματεία και την ιστορία του Σισσίνιου και να μην κάνουμε τους αναγκαστικούς συνειρμούς. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η περιοχή της Βερόνα δέχονταν τις ίδιες γνωστικές επιδράσεις οι οποίες θα συμμετείχαν στον σχηματισμό της βογομιλικής γραμματείας.

Το πιο κραυγαλέο σημείο συνάντησης του ερμητισμού και του γνωστικισμού στην Δύση υπάρχει στην γραμματεία περί του Christian Rosenkreuz ή επί το ελληνικότερο Χριστιάνου Ροδόσταυρου, ιδρυτή της μυστικής εταιρείας των Ροδοσταύρων, απόγονου του οίκου των Germelschausen, των Γερμανών προστατών των Καθαρών στην Θουριγγία. Με αυτή την ιστορία θ’ ασχοληθούμε σε επόμενο κεφάλαιο.

Οι απαράδεκτες από χριστιανική άποψη πρακτικές εισέβαλαν στις αυλές των φεουδαρχών. Έτσι, την εποχή του Λουδοβίκου του Ευσεβή (814-840) κάθε φεουδάρχης που σέβονταν τον εαυτό του είχε στην υπηρεσία του και έναν αστρολόγο. Ο πρώτος Φράγκος πάπας Συλβέστρος Β’, κατά κόσμον Γερβέρτος του Ωριλλάκ (Gerbert d’ Aurillac, 999-1003), προσωπικός διδάσκαλος και εγκάθετος του Γερμανού αυτοκράτορα Όθωνος του Γ’, φημολογείτο ότι ήταν μεγάλος μάγος[11]. Ο λαός της Ρώμης ξεσηκώθηκε το 1001 μ.Χ. εναντίον του και τον εξόρισε στην Ραβέννα. Ο Όθωνας αναγκάστηκε να εκστρατεύσει τρεις φορές εναντίον της Ρώμης για να καταφέρει το 1002 να τον επαναφέρει στην θέση του. Γίνεται, δηλαδή, φανερό ότι η κατάληψη του πατριαρχείου Ρώμης από τους Φράγκους πάπες ήταν συνδυασμός γητείας και γερμανικής λόγχης.

Παρά την μερική σύμπλευση μαγείας και αίρεσης η τιμωρία των δύο αυτών περιπτώσεων αντιμετωπίζονταν διαφορετικά από τον νόμο. Στην περίπτωση της αίρεσης προηγούνταν συνεχής νουθεσία και παρότρυνση σε μετάνοια, πριν επιβληθεί κάποια ελαφριά ποινή, κυρίως ποιμαντικού χαρακτήρα. Η πρώτη περίπτωση θανατικής καταδίκης αιρετικού στην Δύση, θα συμβεί στην επόμενη περίοδο, μόλις το 1022, όταν πια οι Φράγκοι πάπες επέβαλαν στην Δυτική Εκκλησία την αίρεση του Παπισμού.

Στα πλαίσια της ποιμαντικής αντιμετώπισης των αιρετικών δοξασιών και των παγανιστικών προλήψεων, ο Regino ηγούμενος στο Prüm, συμπεριέλαβε στο έργο του De synodalibus causis et disciplinis ecclesiasticis libri duo, γραμμένο το 906, ένα προγενέστερο κείμενο γνωστό ως Canon Episcopi (από την πρώτη λέξη του κειμένου “Episcopi”). Ο Regino εκδιώχθηκε από το μοναστήρι το 899 και μπήκε στην υπηρεσία του Αρχιεπισκόπου Trier, Radbod, στον οποίο αφιέρωσε το βιβλίο του, μια συλλογή κανόνων προηγούμενων συνόδων και καπιτουλαρίων. Το Canon Episcopi καπιτουλάριο τα Καρολίγγιας περιόδου και αναφέρει συγκεκριμένες παγανιστικές και αιρετικές πεποιθήσεις:

«Οι Επίσκοποι και οι υφιστάμενοί τους πρέπει να εργάζονται με όλη την δύναμή τους για να ξεριζώσουν εντελώς από τις ενορίες τους την ολέθρια τέχνη της μαγείας και της κακουργίας που εφευρέθηκε από τον διάβολο, και αν βρουν κάποιον άντρα ή γυναίκα που ακολουθούν αυτήν την κακία, να τον αφορίσουν από το ποίμνιό τους εντελώς ατιμασμένους. … Δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι μερικές κακόβουλες γυναίκες που έχουν διαστραφεί από τον διάβολο, παραπλανημένες από δαιμονικές φαντασίες και παραισθήσεις, πιστεύουν και εμπλέκονται σε ίππευση συγκεκριμένων θηρίων μαζί με την Άρτεμη, την θεά των ειδωλολατρών, και αμέτρητο πλήθος γυναικών διασχίζουν μεγάλες αποστάσεις γης, κατά την νεκρική σιγή της νύκτας, ώστε υπακούοντας στις διαταγές της αφέντρας τους, συναθροίζονται στην λατρεία της συγκεκριμένα βράδια. Αλλά εύχομαι να ήταν μόνο αυτές που χάνονται στην απιστία και να μην τραβούσαν άλλους στην καταστροφή. Διότι, αμέτρητο πλήθος, απατημένο από την κακοδοξία, πιστεύει ότι είναι αλήθεια, και πιστεύοντάς το, ξεφεύγει από την ορθή πίστη και εμπλέκεται στα ψέματα των παγανιστών, νομίζοντας ότι υπάρχει κάποια άλλη θεότητα ή δύναμη, εκτός από τον Θεό. Έτσι, οι ιερείς σε όλες τις εκκλησίες πρέπει να διδάσκουν με όλη τους την επιμονή τους ανθρώπους, ότι πρέπει να γνωρίζουν ότι όλα αυτά είναι λάθος και ότι τέτοια φαντάσματα επιφορτίζονται στο νου των ασεβών και όχι από θεϊκό αλλά κακόβουλο πνεύμα[12].»

Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι μέχρι το τέλος του Θ’ αι. οι Φράγκοι επίσκοποι, όχι απλώς δεν είχαν καταφέρει να εξοβελίσουν τις ειδωλολατρικές συνήθειες των συμπατριωτών τους, όπως είχαν πράξει οι Ρωμαίοι προκάτοχοί τους, αλλά έχαναν «αμέτρητο πλήθος» από τις ενορίες τους.

Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω και όπως θα αποδειχθεί από τα γεγονότα που θα εκτεθούν παρακάτω, γίνεται αντιληπτό ότι θέσεις όπως αυτή του R. I. Moore:

«Παρ’ όλα αυτά, η αίρεση ήταν ένα νέο φαινόμενο στον ανερχόμενο πολιτισμό της δυτικής Ευρώπης στον κεντρικό Μεσαίωνα, και η αντίδραση των συγχρόνων που την βρήκαν όχι μόνο σοκαριστική, αλλά και αφύσικη συζητιέται ακόμα ευρέως[13]»,

είναι κενό γράμμα και βαθύτατα επηρεασμένες από την παπική προπαγάνδα παλαιότερων εποχών.

6.1.6 Οι καταγεγραμμένες αιρέσεις

α. Η Σύνοδος της Ρώμης το 745: Την εποχή του ιεραποστολικού έργου του αγίου Βονιφατίου εμφανίστηκαν στην Γερμανία δύο αιρετικοί ιερείς, ο Αδελβέρτος και ο Κλήμης. Ο Αδελβέρτος ήταν απλοϊκής καταγωγής, δεν έρεε στις φλέβες του αριστοκρατικό αίμα, ήταν αμόρφωτος, αλλά κάποια στιγμή ανακάλυψε ότι διέθετε τον κατάλληλο μαγνητισμό, ώστε να ξεκινήσει καριέρα ψευδοπροφήτη. Προφασιζόμενος αποστολική ταπείνωση, συνδυάζοντας κήρυγμα και εμφάνιση, εντυπωσίαζε τα πλήθη, οπότε αποφάσισε να κάνει την ζωή του ευκολότερη, δεδομένων των σκληρών συνθηκών διαβίωσης της δυτικής Ευρώπης  του πρώιμου Μεσαίωνα, εκμεταλλευόμενος την αφέλεια, απλοϊκότητα και ευπιστία των χωρικών, όπως και την έλλειψη ποιμαντικού ενδιαφέροντος από τις εκκλησιαστικές αρχές στις επαρχίες των Φράγκων. Ξεκίνησε την δράση του από την περιοχή της Soissons και σύντομα σχηματίστηκε γύρω του συνάθροιση.

Ο επίσκοπος του απαγόρευσε να κηρύττει στις εκκλησίες, αλλά αυτό δεν ήταν πρόβλημα για τον Αδελβέρτο. Πραγματικά, υπάκουσε και σταμάτησε να κηρύττει εντός των ναών.  Έστησε σταυρούς στους αγρούς και ξεκίνησε υπαίθριο «ευαγγελισμό». Όπου οι αριθμοί των ακροατών αυξάνονταν οι σταυροί γίνονταν εντευκτήρια με τις εισφορές των χωρικών που τον παρακολουθούσαν.

Η επιτυχία του κηρύγματος του Αδελβέρτου οφείλονταν σε απλά αίτια. Οι απλοί χωρικοί δύσκολα μπορούσαν να ενταχθούν στο εκκλησίασμα μιας επισκοπής, όπου στις ανώτερες ιερατικές βαθμίδες είχαν θρονιαστεί οι Φράγκοι αριστοκράτες. Οι τελευταίοι φρόντιζαν να θυμίζουν με την επιδεικτική συμπεριφορά τους την διαφορά κοινωνικής θέσης τους. Μα πάνω από όλα την διαφορά της εθνικής καταγωγής τους. Στις επισκοπές είχαν εγκατασταθεί από τους φεουδάρχες για να ελέγχουν τον γαλατο-ρωμαϊκό πληθυσμό, που όντας υπόδουλος στους Φράγκους, προσέβλεπε στον Χριστιανισμό με νοσταλγία ενθυμούμενος το πρότερο ρωμαϊκό μεγαλείο.

Οι Φράγκοι επίσκοποι δεν ενδιαφέρονταν να μεριμνήσουν ποιμαντικά για την σωτηρία του ποιμνίου τους. Προείχε η διοίκηση της επαρχίας. Συνεπώς, το κήρυγμα του Αδελβέρτου, απευθυνόμενο κυρίως στο συναίσθημα, ενός συναισθηματικά φορτισμένου πλήθους, εκπεφρασμένο στον περιβάλλοντα χώρο της καθημερινότητας των χωρικών, την στιγμή που η επίσημη εκκλησιαστική αρχή είχε αποξενωθεί από αυτούς, είχε μεγάλη απήχηση.

Ακριβώς επειδή το κήρυγμα του Αδελβέρτου απευθύνονταν στον συναισθηματισμό του ακροατηρίου του, ήταν οι γυναίκες, αυτές που συγκεντρώθηκαν πρώτα γύρω του. Αλλά για ν’ ανοίξει το πουγκί έπρεπε η συναισθηματική φόρτιση που προκαλούνταν από την ακρόαση να συνοδεύεται και από τα απαραίτητα θαύματα. Οι οπαδοί του τού απέδιδαν πολλά σημεία, κυρίως θαυματουργικές θεραπείες. Έχοντας τόσο μεγάλη επιρροή και έλεγχο επί των οπαδών του, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό γυναίκες, και τον απαραίτητο αμοραλισμό ώστε να στηρίξει την καριέρα ενός ψευδοπροφήτη, είναι δύσκολο να μην πιστέψει κάποιος τις κατηγορίες του πάπα Ζαχαρία για ανήθικες πράξεις.

Αλλά καμιά καριέρα δεν στηρίζεται χωρίς την απαραίτητη διαφήμιση. Έτσι κυκλοφόρησαν ιστορίες αγιότητας ανάμεσα στους οπαδούς του, αγιότητας αποδεδειγμένης από τι υποτιθέμενες πνευματικές του δυνάμεις. Λέγονταν, ότι όταν βρίσκονταν ακόμη στην κοιλιά της μητέρας του είχε λάβει την Χάρη του Αγίου Πνεύματος και γεννήθηκε άγιος ως σκεύος εκλογής. Λίγο πριν την γέννησή του, η μητέρα του ονειρεύτηκε ότι ένας μόσχος είχε βγει από την δεξιά πλευρά της, σημάδι ότι το βρέφος είχε λάβει την Χάρη. Μέσα από αυτήν την φημολογία, επιδιώκονταν ο παραλληλισμός με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, και αυτό είναι ένδειξη της νοητικής αστάθειας του Αδελβέρτου, καθώς η λατρεία των οπαδών του, του δημιούργησε παραισθήσεις μεγαλείου και προσπαθούσε να μεταστρέψει τις εντυπώσεις για την ψευτο-αγιότητά του σε εντυπώσεις θεϊκότητας.

Σιγά-σιγά η τρέλα του μεγάλωσε. Ισχυρίστηκε ότι ήταν ισαπόστολος και τα πρώην εντευκτήρια έγιναν ναοί αφιερωμένοι σ’ αυτόν. Άγγελος υποτίθεται ότι έφερε και του παρέδωσε θαυματουργικά λείψανα από τις εσχατιές της γης. Οι υπερφυσικές δυνάμεις του τον προίκισαν με σοφία, ώστε όσοι πίστευαν σ’ αυτόν δεν χρειαζόταν να εξομολογηθούν, εφόσον γνώριζε τα μύχια τη καρδιάς τους. Μετέδιδε την αγιότητα προσφέροντας τα κομμένα νύχια του και τις τρίχες της κεφαλής του, φυσικά με το αζημίωτο. Ένας μεσαιωνικός Σάι Μπάμπα.

Ισχυρίζονταν ότι γνώριζε τα ονόματα των αγγέλων: Ουριήλ, Ραγουήλ, Τωβιήλ, Μιχαήλ, Αδινός, Τωβίας, Σαβαώθ και Σημιήλ. Η αγγελολογία του δείχνει και την γνωστικής προέλευσης, επί το απλοϊκότερο βέβαια, διδασκαλία του. Μάλιστα, σημαίνει και την ύπαρξη κάποιας εσωτερικής απόκρυφης γνώσης, διότι κάποια από τα ονόματα δεν συναντώνται στην χριστιανική γραμματεία, αλλά στην απόκρυφη.

Κυκλοφορούσε μια επιστολή την οποία υποτίθεται ότι είχε λάβει από τον ίδιο τον Χριστό. Πρόβαλε με αυτόν τον τρόπο την προσωπική αποκάλυψη της γνώσης που έλαβε, άλλο ένα σημείο της γνωστικής τάσης του. Ταυτόχρονα, πρόσφερε και ένα είδος απόκρυφου αναγνώσματος στους οπαδούς του, σύντομο και απλό, σύμφωνο πάντα με τις κακοδοξίες του. Η επιστολή εστάλη από τον άγιο Βονιφάτιο στη Ρώμη. Σώζεται η αρχή μόνο της επιστολής:

«Εις το όνομα του Θεού. Αρχίζει η επιστολή του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, του Υιού του Θεού, η οποία έπεσε  από τον ουρανό στην Ιερουσαλήμ».

Τέτοιες πτώσεις απόκρυφων κειμένων από τον ουρανό, συναντώνται και σε άλλες γνωστικές σέκτες, όπως για παράδειγμα η Βίβλος του Ηλξαίου, την οποία είχε φέρει ο Αλκιβιάδης[14] στη Ρώμη τον Γ’ αι.

Με τον Αδελβέρτο συνδέθηκε και το όνομα του Κλήμη. Αυτός ήταν ένας αιρετικός, ο οποίος απέρριπτε τον Χριστιανισμό, διότι του φαίνονταν αυστηρός. Εξέφραζε περισσότερο έναν λιμπερτινισμό, αλλά δεν είναι και πολλά γνωστά γι’ αυτόν, ώστε να βγουν ασφαλή συμπεράσματα. Τελικά οι δυο του τράβηξαν το ενδιαφέρον του αγίου Βονιφατίου, ο οποίος έγραψε αρχικά γι’ αυτούς στον πάπα Γρηγόριο Γ’ (731-741). Με την διαδοχή του από τον πάπα Ζαχαρία (741-752) ξεκίνησε και η διαδικασία αντιμετώπισης της αίρεσης. Με την έγκριση του Ζαχαρία και υπό την αιγίδα των μαγιορδόμων της Φραγκίας, Πεπίνου του Βραχύ (του μετέπειτα βασιλιά, 752-768) και Καρλομάνου, οι οποίοι μόλις είχαν διαδεχθεί τον πατέρα τους Κάρολο Μαρτέλο το 741, συγκροτήθηκε σύνοδος στην Soissons στις 3 Μαρτίου του 744 για να ελέγξει τις δραστηριότητες του Αδελβέρτου. Η σύνοδος αποφάσισε την κανονική καταδίκη του και την καύση των σταυρών που είχε στήσει. Ο πάπας Ζαχαρίας τον έθεσε σε αργία, αν και αμφέβαλλε αν είχε χειροτονηθεί κανονικά.

Ο Αδελβέρτος δραπέτευσε και συνέχισε να κηρύττει. Την επόμενη χρονιά συγκλήθηκε στη Γερμανία τοπική Σύνοδος επισκόπων για την ρύθμιση των προβλημάτων της εκεί Εκκλησίας, υπό την αιγίδα του Καρλομάνου, μαγιορδόμου της Αυστρασίας. Στην Σύνοδο αυτή ο Αδελβέρτος και ο Κλήμης ανακηρύχθηκαν αιρετικοί, αλλά κι αυτό δεν ήταν αρκετό. Στις 25 Οκτωβρίου του 745 συνεκλήθη Σύνοδος στη βασιλική του Λατεράνου στη Ρώμη, για την λήψη δραστικότερων μέτρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αυτή την Σύνοδο δεν παραβρέθηκαν ούτε ο κατήγορος άγιος Βονιφάτιος, ούτε οι κατηγορούμενοι Αδελβέρτος και Κλήμης. Ο άγιος Βονιφάτιος έστειλε αγγελιοφόρο, τον Δενεχάρδο, ιερέα της επισκοπής στο Mainz.

Ακολουθεί η μετάφραση των πρακτικών της Συνόδου, τα οποία αποτελούν και την πηγή για την ιστόρηση των παραπάνω. Το λατινικό κείμενο έχει εκδοθεί από M. Tangl, Die Briefe des heiligen Bonifatius und Lullius στο Monumenta Germaniae Historica, Epistolae Selectae 1, S. Bonifatii et Lulli Epistolae, Βερολίνο 1916, σσ. 108-120. Αγγλική μετάφραση στο Ephraim Emerton, The Letters of Saint Boniface, New York 1954:

«Εις το όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Το 26ο έτος της βασιλείας του κυρίου μας και Αυγούστου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου (σσ. του Κωπρόνυμου, οι πάπες εξακολουθούσαν και μετά την δημιουργία του υποτιθέμενου παπικού κράτους να χρονολογούν τα έγγραφά τους με βάσει τα έτη βασιλείας των αυτοκρατόρων της Κωνσταντινούπολης, ακόμη και των εικονομάχων), τον πέμπτο χρόνο της υπατίας του, την 25η του Οκτωβρίου, της 14ης Ινδικτιώνος, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας Ζαχαρίας προεδρεύων στην βασιλική του Λατερανού και παρόντων των ακόλουθων αγιοτάτων επισκόπων Επιφανίου της Σίλβα Κάντιντα, Βενεδίκτου της Μεντάνα, Βεναντίου του Παλεστρίνο, Γρηγορίου του Πόρτο, Νικήτα της Γκάβια, Θεοδώρου της Όστια, Γρατιόσου Βιλλιτρίας, των αρχιπρεσβυτέρων Ιωάννου, Γρηγορίου, Στεφάνου, Δομίνικου, Θεοδώρου, Αναστασίου, Γεωργίου, Ιορδάνου, Λέοντος, άλλου Λέοντος, Γρηγορίου, Στεφάνου, Ευσταθίου, Προκοπίου και Θεοφανίου.

Όταν το άγιο Ευαγγέλιο τοποθετήθηκε στο μέσο της σύναξης, ο Γρηγόριος, περιφερειακός νοτάριος και κοιαίστορας, ανήγγειλε την απαρτία των διακόνων και όλο του σώματος του ιερατείου:

«Ο πιστός ιερέας Denehard, ο οποίος εστάλη στην Αποστολική σας Αγιότητα από τον Βονιφάτιο, τον επίσκοπο της επαρχίας της Γερμανίας, αναμένει όπισθεν του παραπετάσματος και παρακαλεί για ακρόαση. Τι προστάζετε;»

Η εντολή δόθηκε,

«Να εισέλθει.»

Όταν εισήλθε, ο Ζαχαρίας, ο μακαριότατος Πάπας της Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας της πόλεως της Ρώμης, είπε:

«Μας έφερες ένα έγγραφο πριν κάποιες ημέρες από τον σεβάσμιο και άγιο αδελφό, τον Αρχιεπίσκοπο Βονιφάτιο. Στο έγγραφο αυτό μας έδωσε την άποψή του για την καλύτερη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί. Γιατί λοιπόν, ζήτησες να παρουσιαστείς δεύτερη φορά στη συνεδρίαση;»

Τότε ο Denehard, ο ιερέας απάντησε:

«Κύριέ μου, όταν ο επίσκοπος Βονιφάτιος, ο αφοσιωμένος υπηρέτης σας και κύριός μου, συγκάλεσε σύνοδο στην φράγκικη επαρχία, σύμφωνα με την άδειά σας, ανακάλυψε εκεί δύο ψευτο-ιερείς, αιρετικούς και σχισματικούς, ονόματι Εδελβέρτος και Κλήμης. Αφού τους στέρησε την επισκοπική άδεια να λειτουργούν, έλαβε τη επιβεβαίωση από τους Φράγκους πρίγκιπες να τους θέσει υπό κράτηση. Δεν πραγματοποιούν την μετάνοιά τους σύμφωνα με την ποινή που τους επιβλήθηκε, αλλά αντιθέτως, εξακολουθούν να παραπλανούν τον κόσμο. Γι’ αυτό τον λόγο επιφορτίστηκα με αυτή την επιστολή από τον κύριό μου και την προσφέρω στην Αποστολική Αγιότητά σας, ώστε να αναγνωστεί ενώπιον της Ιεράς Συνόδου.»

Η απόκριση ήταν:

«Να έρθει η επιστολή και να διαβαστεί ενώπιον ημών.»

Τότε ο Θεοφάνιος, ο τοπικός νοτάριος και σακκελάριος, έλαβε την επιστολή και την διάβασε φωναχτά:

«Προς τον Ύπατο Πατέρα και Αποστολικό Ποντίφικα που κρατά την εξουσία και την αρμοδιότητα του Πέτρου, του πρίγκιπα των Αποστόλων, Βονιφάτιος, ο ταπεινότατος δούλος των δούλων του Θεού, ειλικρινείς χαιρετισμούς εν αγάπη Χριστού.

Από τότε που αφιέρωσα τον εαυτό μου, σχεδόν τριάντα χρόνια πριν, στην υπηρεσία της Αποστολικής Έδρας, την εποχή και με την αποδοχή του μακαριστού Πάπα Γρηγορίου , είναι συνήθειά μου ν’ αναφέρω στον Ποντίφικα όλες τις χαρές και τις λύπες μου, ώστε στην χαρά να ενώνουμε τις προσευχές μας προς τον Θεό και στις λύπες να λαμβάνω παρηγοριά από τις νουθεσίες του. Ας γίνει έτσι και τώρα. Έρχομαι ως ικέτης στην Αγιότητά σας, διότι λέει η γραφή: «Ἐπερώτησον τόν πατέρα σου, καί ἀναγγελεῖ σοι, τούς πρεσβυτέρους σου, καί ἐροῦσϊ σοι.» (Δευτ. 32.7)

Επιθυμώ να γνωρίζετε, Άγιε Πατέρα, ότι αφ’ ης στιγμής με διατάξατε, ανάξιος όπως είμαι, να προεδρεύσω στην επισκοπική σύνοδο των Φράγκων, μια ρύθμιση στην οποία συμφώνησαν, έπρεπε να υποφέρω πολλές προσβολές και διώξεις, κυρίως από ψεδο-επισκόπους, πόρνους ιερείς και διακόνους και μοχθηρούς ιερείς. Οι μεγαλύτερες δυσκολίες προέκυψαν από την αντίθεση δύο πολύ ονομαστών αιρετικών, βλάσφημων εναντίον του Θεού και της καθολικής πίστης. Ο ένας ονομάζεται Εδελβέρτος, Γαλάτης στην καταγωγή, και ο άλλος Ιρλανδός με το όνομα Κλήμης. Στην μορφή της αίρεσης διαφέρουν, αλλά ομοιάζουν στο βαθμό της πλάνης.

Καθώς είμαι αδύναμος, παρακαλώ την Αποστολική Αγιότητά σας να με προστατεύσει με την εξουσία της από αυτούς, και να επιστρέψει τους Φράγκους και τους Γαλάτες στον ορθό δρόμο με γραπτή δήλωση, ώστε να μην δέχονται πλέον μύθους, ψεύτικα θαύματα και προφητείες των πρόδρομων του Αντιχρίστου, αλλά να επιστρέψουν για άλλη μια φορά στην σώφρονα αλήθεια. Αν, αφού ακούσετε την διήγησή μου για τα δόγματά τους την θεωρήσετε δικαιολογημένη, διατάξτε να ριχθούν στην φυλακή. Κανείς να μην έχει κοινωνία μαζί τους, από φόβο μην μολυνθεί με τις κακοδοξίες τους και χαθεί πράττοντάς το, αλλά αναγκάστε τους να ζουν χωριστά και παραδώστε τους στον Σατανά προς ανατροπή της διεφθαρμένης φύσης τους, ώστε το πνεύμα τους να βρει την σωτηρία την ημέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Αν δεν κάνουν υπακοή στην Εκκλησία, ας θεωρηθούν ως τελώνες και άπιστοι, έως ότου μάθουν να μην βλασφημούν και να μην σχίζουν τον χιτώνα του Χριστού. Εξαιτίας τους υποφέρω διώξεις, εχθρότητα και μομφές από πολλούς, ενώ η Εκκλησία εμποδίζεται στην διάδοση της πίστης και του δόγματος.

Για τον Εδελβέρτο λένε ότι τους έχω στερήσει από έναν άγιο απόστολο και τους έχω αποσπάσει έναν προστάτη και μεσολαβητή, εργάτη καλών πράξεων και θαυματοποιό. Αλλά ακούστε πρώτα την ιστορία της ζωής του και κρίνατε οι ίδιοι αν είναι λύκος με ένδυμα προβάτου.

Από νωρίς στην ζωή του εξαπάτησε πολλούς, λέγοντας ότι άγγελος Κυρίου με μορφή ανθρώπου του έφερε από την άλλη άκρη του κόσμου λείψανα, παράξενα και υπόπτου αγιότητος, και ότι μέσω της ενέργειας αυτών μπορούσε ν’ αποκτήσει από τον Θεό ότι επιθυμούσε. Με τέτοια υποκρισία κατάφερε βαθμηδόν, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, να περιέρχεται τις οικίες, συλλαμβάνοντας αδύναμες γυναίκες, των οποίων η συνείδηση ήταν βεβαρυμμένη από την αμαρτία και ταλαντευόμενη από την κίνηση των παθών. Επίσης ξεγέλασε πολλούς απλούς ανθρώπους, που πίστεψαν ότι είναι άνθρωπος αληθινού αποστολικού αναστήματος, επειδή είχε εκτελέσει σημεία και τέρατα. Δωροδόκησε αμόρφωτους επισκόπους να τον χειροτονήσουν, αψηφώντας το κανονικό δίκαιο, και τελικά, με απαράμιλλη αλαζονεία, έβαλε τον εαυτό του στην ίδια θέση με τους αποστόλους. Με αυθάδεια αρνήθηκε ν’ αφιερώσει ναούς στους Αποστόλους και μάρτυρες και συνήθιζε να ρωτά τους ανθρώπους τι περίμεναν να κερδίσουν πηγαίνοντας για προσκύνημα στους τάφους των Αποστόλων. Αργότερα, αφιέρωσε παρεκκλήσια στον εαυτό του – ή, για να μιλήσουμε πιο αληθινά, τα βεβήλωσε. Στους αγρούς ή κοντά σε πηγές ή οπουδήποτε του έρχονταν στο νου, ύψωσε σταυρούς και παρεκκλήσια, και διέταξε οι προσεχές να λέγονται εκεί. Ως αποτέλεσμα, πλήθος κόσμου απομακρύνθηκε από τις κανονικές εκκλησίες, περιφρόνησαν τις προσταγές των επισκόπων και έκαναν τις ακολουθίες τους σε αυτά τα μέρη λέγοντας: «τα χαρίσματα του αγίου Εδελβέρτου θα μας βοηθήσουν».

Κυκλοφόρησε τα νύχια και τις τρίχες του προς προσκύνηση κι έβαλε να τα περιφέρουν σε λιτανεία μαζί με τα λείψανα του αγίου Αποστόλου Πέτρου. Εντέλει, έπραξε αυτό που θεωρώ ως μεγαλύτερο έγκλημα και βλασφημία κατά του Θεού. Όποτε κάποιος προσέρχονταν και έπεφτε στα πόδια του επιθυμώντας να εξομολογηθεί, έλεγε: «Γνωρίζω όλες σου τις αμαρτίες, τα μυστικά σου είναι ενώπιον των οφθαλμών μου. Δεν χρειάζεται να εξομολογηθείς, διότι οι πρότερες αμαρτίες σου έχουν συγχωρηθεί. Πήγαινε εν ειρήνη, λυτρώθηκες!»

Στην ενδυμασία του, στην συμπεριφορά του, στα ήθη του μιμούνταν τους υποκριτές που περιγράφει λεπτομερώς το Ευαγγέλιο.

Ο άλλος αιρετικός, με το όνομα Κλήμης, είναι αντίθετος με την Εκκλησία, αρνείται να παραδεχθεί τους Ιερούς Κανόνες και απορρίπτει την διδασκαλία των αγίων Πατέρων, Ιερωνύμου, Αυγουστίνου και Γρηγορίου. Αποστρέφεται τις συνοδικές αποφάσεις και αποφασίζει από μόνος του ότι, ενώ έχει κάνει δυο παιδιά κατά την διάρκεια της επισκοπείας του, μπορεί ακόμη να είναι Χριστιανός επίσκοπος. Δέχεται την Παλαιά Διαθήκη που λέει ότι αν κάποιος επιθυμεί μπορεί να λάβει την χήρα του αδελφού του και θεωρεί ότι αυτό ισχύει και για τους Χριστιανούς. Σε αντίθεση με τη διδασκαλία των Πατέρων επιβεβαιώνει ότι ο Χριστός κατέβηκε στον άδη για να ελευθερώσει όλους, πιστούς και απίστους, υπηρέτες του Χριστούς όπως και λάτρες των ειδώλων, που ήταν καταδικασμένοι εκεί. Και πολλά άλλα καταδικαστέα και αντίθετα με την καθολική πίστη ισχυρίζεται για το θέμα του προορισμού. Γι’ αυτούς τους λόγους σας ικετεύω να γράψετε στον δούκα Καρλομάνο σχετικά μ’ αυτόν τον αιρετικό και να τον φυλακίσει ώστε να εμποδιστεί να διασπείρει τις κακοδοξίες του περισσότερο. Ειδάλλως ένα άρρωστο πρόβατο θα μολύνει όλο το ποίμνιο.

Εύχομαι υγεία στην Αγιότητά σας με ευημερία και μακροημέρευση.»

Όταν αναγνώσθηκε, ο Ζαχαρίας, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας είπε:

«Ακούσατε, φίλτατοι αδελφοί, τι ειπώθηκε σε αυτή την επιστολή, σχετικά με τους αιρετικούς, που διακηρύσσουν στον κόσμο ότι είναι απόστολοι. Αυτό το πράττουν προς καταδίκη τους».

Οι άγιοι επίσκοποι και σεβαστοί πρεσβύτεροι αποκρίθηκαν:

«Έχουμε ακούσει, πράγματι. Δεν είναι απόστολοι αλλά υπηρέτες του Σατανά και πρόδρομοι του Αντιχρίστου. Διότι ποιος Απόστολος διέθεσε ποτέ τις τρίχες και τα νύχια των δακτύλων του στον κόσμο ως λείψανα, όπως αυτός ο ιερόσυλος και μιαρός Εδελβέρτος; Η Αγιότητά σας πρέπει να τιμωρήσει αυτά τα εγκλήματα, και στην μια περίπτωση, όπως και στην περίπτωση του Κλήμεντος, που εμφανίζεται αντίθετος με τους Ιερούς Κανόνες και απορρίπτει την διδασκαλία των αγίων Πατέρων, του Αμβροσίου του Αυγουστίνου και των άλλων. Πρέπει να λάβουν καταδίκη ανάλογη των εγκλημάτων τους.»

Ζαχαρίας, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας είπε:

«Είναι περασμένη η ώρα σήμερα, αλλά αύριο, έχοντας ακούσει την διήγηση της ζωής του, την προσευχή που συνέθεσε στον εαυτό του και τις άλλες κακές πρακτικές του, θα μπορέσουμε με την βοήθεια του Θεού, να καταλήξουμε σε ομόφωνη απόφαση, ως προς την καλύτερη αντιμετώπιση του θέματος.»

Δεύτερη Συνεδρίαση

«Εις το όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Το 26ο έτος της βασιλείας του κυρίου μας και Αυγούστου, αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου, το πέμπτο έτος της υπατίας του, την 25η Οκτωβρίου, της δεκάτης τετάρτης Ινδικτιώνος, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας Ζαχαρίας προεδρεύων στην βασιλική του Λατεράνου και παρόντων των ακόλουθων αγιοτάτων επισκόπων Επιφανίου της Σίλβα Κάντιντα, Βενεδίκτου της Μεντάνα, Βεναντίου του Παλεστρίνο, Γρηγορίου του Πόρτο, Νικήτα της Γκάβια, Θεοδώρου της Όστια, Γρατιόσου Βιλλιτρίας, των αρχιπρεσβυτέρων Ιωάννου, Γρηγορίου, Στεφάνου, Δομίνικου, Θεοδώρου, Αναστασίου, Γεωργίου, Ιορδάνου, Λέοντος, άλλου Λέοντος, Γρηγορίου, Στεφάνου, Ευσταθίου, Προκοπίου και Θεοφανίου.»

Μετά την τοποθέτηση του αγίου Ευαγγελίου στο μέσο της συνάξεως, Γρηγόριος, ο περιφερειακός νοτάριος και κοιαίστορας, ανήγγειλε:

«Σύμφωνα με τις οδηγίες που δόθηκαν από την Αγιότητά σας στην τελευταία συνεδρίαση, ο Denehard, ο πρεσβύτερος, αναμένει όπισθεν του παραπετάσματος την ακρόαση. Τι προστάζετε;»

Η εντολή εδόθη:

«Να εισέλθει.»

Όταν εισήλθε, ο Ζαχαρίας, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας είπε:

«Προσκομίσατε την βιογραφία του κακόφημου Εδελβέρτου, μαζί με τα γραπτά του, τα οποία είχατε ανά χείρας στην προηγούμενη συνεδρίαση και αναγνώστε τα ενώπιον της συνόδου.»

Τότε ο Θεοφάνιος, ο περιφερειακός νοτάριος και σακελάριος, τα παρέλαβε και ανέγνωσε τις ακόλουθες εισαγωγικές προτάσεις:

«Εις το όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Ιδού, άρχετε ο βίος του αγίου και μακαρίου δούλου του Θεού, επισκόπου Εδελβέρτου, γεννημένου κατά βούληση Θεού. Προήλθε από απλούς γονείς και στέφθηκε με την Χάρη του Θεού. Διότι, όσο ακόμη ήταν στην μήτρα της μητέρας του, τον επεσκίασε η Χάρις του Θεού, και πριν την γέννησή του η μητέρα του είδε σε όραμα να εξέρχεται μόσχος από την δεξιά πλευρά της. Ο μόσχος συμβολίζει την χάρη, την οποία έλαβε από άγγελο πριν εξέλθει της μήτρας.»

Όταν αναγνώσθηκε το βιβλίο, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας Ζαχαρίας ρώτησε:

«Τι απαντάτε σ’ αυτές τις βλασφημίες, άγιοι πατέρες;»

Επιφάνιος ο αγιότατος επίσκοπος της Σίλβα Κάνδιδα αποκρίθηκε:

«Αποστολικέ Πατέρα, ενεργούσατε πραγματικά υπό θεία έμπνευση, όταν διατάξατε τον άγιο αδερφό μας, Αρχιεπίσκοπο Βονιφάτιο και τους Φράγκους πρίγκιπες να συγκαλέσουν επισκοπική σύνοδο σ’ αυτές τις επαρχίες, στις οποίες είχε τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα [να συγκληθεί σύνοδος], με σκοπό αυτές οι βλασφημίες και τα σχίσματα, να μην κρύπτονται άλλο από την Αποστολική σας Αγιότητα.»

Ζαχαρίας, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας, είπε:

«Εάν ο πρεσβύτερος Denehard έχει κάτι άλλο να θέσει υπόψη μας, το οποίο θα έπρεπε να αναγνωσθεί, ας το προσκομίσει.»

Denehard ο πρεσβύτερος αποκρίθηκε:

«Έχω εδώ μια επιστολή, την οποία χρησιμοποιούσε στο κήρυγμά του, λέγοντας ότι ήταν γραμμένη από τον Ιησού και έπεσε από τον ουρανό.»

Τότε ο Θεοφάνιος, ο περιφερειακός νοτάριος και σακελάριος, την έλαβε και ανέγνωσε τα κάτωθι:

«Εις το όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Ιδού, άρχετε η επιστολή του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, του Υιού του Θεού, η οποία έπεσε από τον ουρανό στην Ιερουσαλήμ, και ανακαλύφθηκε από τον αρχάγγελο Μιχαήλ κοντά στην πύλη του Εφραίμ. Αυτό το αντίγραφο της επιστολής ήρθε στα χέρια κάποιου ιερέα, ονόματι Ικόρη, ο οποίος την διάβασε και την έστειλε σε κάποιον ιερέα, ονόματι Θαλάσσιο, στην πόλη του Ιερεμία. Ο Θαλάσσιος την έδωσε σε κάποιον άλλο ιερέα, ονόματι Λεοβάνο, που ζούσε σε κάποια πόλη της Αραβίας. Ο Λεοβάνος την έστειλε στην Βεστφαλία, όπου την παρέλαβε κάποιος ιερέας Μάκριος. Αυτός έστειλε την επιστολή στο όρος του αγίου αρχαγγέλου Μιχαήλ. Τελικά, με την παρέμβαση αγγέλου, η επιστολή έφτασε στην Ρώμη, στον τάφο του αγίου Αποστόλου Πέτρου, όπου βρίσκονται οι κλείδες της Βασιλείας των Ουρανών. Και οι δώδεκα ιερατικοί, οι οποίοι βρίσκονται στην πόλη της Ρώμης, προσευχόμενοι νυχθημερόν…»

και τα λοιπά. Ζαχαρίας, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας, είπε:

«Στ’ αλήθεια, φίλτατοι αδελφοί, αυτός ο Εδελβέρτος είναι τρελός, και όλοι όσοι δίνουν βάση σ’ αυτή την επιστολή πρέπει να είναι ανόητοι, στερημένοι λογικής, όπως οι υστερικές γυναίκες. Αλλά για να τον αποτρέψουμε να παραπλανά τους αφελείς δεν πρέπει να καθυστερήσουμε την συζήτηση τη υπόθεσης εναντίον του και να αναγγείλουμε την ετυμηγορία.»

Τότε οι άγιοι επίσκοποι και σεβαστοί πρεσβύτεροι αποκρίθηκαν:

«Από θεία έκλαμψη φωτίζεται η Αποστολικότητά σας, και όσα λέει, προέρχονται από την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος. Γι’ αυτό η ετυμηγορία της υπόθεσης να αναγγελθεί, όπως είπατε προηγουμένως.»

Ζαχαρίας, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας, είπε:

«Το θέμα πρέπει να συζητηθεί από κοινού με τις Σεβασμιότητες σας και όχι σύμφωνα με την δική μου κρίση μόνο. Αν είναι αρεστό στο Θεό, η ετυμηγορία πρέπει ν’ ανακοινωθεί στην επόμενη συνεδρίαση, επί τη βάσει των εγγράφων που βρίσκονται ενώπιον μας, βασισμένη στην αξίωση της δικαιοσύνης και έμπνευσης του Θεού.»

Τρίτη Συνεδρίαση

«Εις το όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Το 26ο έτος της βασιλείας του κυρίου μας και Αυγούστου, αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου, το πέμπτο έτος της υπατίας του, την 25η Οκτωβρίου, της δεκάτης τετάρτης Ινδικτιώνος, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας Ζαχαρίας προεδρεύων στην βασιλική του Λατεράνου και παρόντων των ακόλουθων αγιοτάτων επισκόπων Επιφανίου της Σίλβα Κάντιντα, Βενεδίκτου της Μεντάνα, Βεναντίου του Παλεστρίνο, Γρηγορίου του Πόρτο, Νικήτα της Γκάβια, Θεοδώρου της Όστια, Γρατιόσου Βιλλιτρίας, των αρχιπρεσβυτέρων Ιωάννου, Γρηγορίου, Στεφάνου, Δομίνικου, Θεοδώρου, Αναστασίου, Γεωργίου, Ιορδάνου, Λέοντος, άλλου Λέοντος, Γρηγορίου, Στεφάνου, Ευσταθίου, Προκοπίου και Θεοφανίου.»

Όταν το άγιο Ευαγγέλιο τοποθετήθηκε στο μέσο της σύναξης, ο Γρηγόριος, ο περιφερειακός νοτάριος και κοιαίστορας, ανήγγειλε παρουσία των διακόνων και του κλήρου:

«Σύμφωνα με την διαταγή που έδωσε η αγιότητά σας στην τελευταία συνεδρίαση, να παρουσιαστεί ενώπιον σας, ο Denehard ο πρεσβύτερος περιμένει έξωθεν της θύρας. Τι προστάζετε;»

Η εντολή εδόθη:

«Να εισέλθει.»

Όταν εισήλθε, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας Ζαχαρίας είπε:

«Έχετε κάποιο άλλο έγγραφο που ν’ ανήκει στους αποστάτες, το οποίο θέλετε να παραδώσετε ώστε να διαβαστεί;»

Ο πρεσβύτερος Denehard αποκρίθηκε:

«Ναι, κύριέ μου, κατέχω μια προσευχή, την οποία συνέθεσε ο Εδελβέρτος, προς χρήση από τους ανθρώπους του. Ιδού, την κρατάω. Παρακαλώ πάρτε την».

Και αφού την έλαβε [ο Θεοφάνιος], την ανέγνωσε ξεκινώντας έτσι:

«Ο Κύριε, Παντοδύναμε Θεέ, Πατέρα του Χριστού, του Υιού του Θεού και Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, και Α και Ω, που κάθεσαι στον έβδομο θρόνο πάνω από τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ, απέραντη αγάπη και θαυμαστή γλυκύτητα βρίσκεται σε Σένα. Ω Πάτερ των αγίων αγγέλων, που δημιούργησες τον ουρανό και την γη, την θάλασσα και πάντα τα εν αυτοίς, σ’ επικαλούμαι, σου κράζω και σε καλώ σε βοήθεια, ο άθλιος. Εσύ καταδέχθηκες να πεις, ο,τιδήποτε αιτήσετε στο όνομα του Πατρός μου θα σας το δώσω. Σε σένα κράζω, τον Κύριο και Χριστό επαινεί η ψυχή μου.»

Και όπως διάβαζε, έφτασε στο σημείο που έλεγε:

«Εύχομαι και ικετεύω και σε παρακαλώ, άγγελε Ουριήλ, Ραγουήλ, Τωβιήλ, Μιχαήλ, Αδινέ, Τωβία, Σαβαώθ, Σιμιήλ,…»

Όταν ανάγνωσε αυτή την ανίερη προσευχή έως τέλους, Ζαχαρίας, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας είπε:

«Τι λέτε γι’ αυτά, φίλτατοι αδελφοί;»

Οι άγιοι επίσκοποι και σεβαστοί ιερείς αποκρίθηκαν:

«Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε, εκτός από το ν’ αποστείλουμε αυτό το έγγραφο, το οποίο αναγνώσθηκε ενώπιον μας, στην πυρά και ν’ αναθεματίσουμε τους συγγραφείς του; Τα ονόματα των οκτώ αγγέλων, τα οποία επικαλείται ο Εδελβέρτος στην προσευχή του, δεν είναι, με εξαίρεση το όνομα του Μιχαήλ, ονόματα αγγέλων αλλά δαιμόνων και τους καλεί σε βοήθεια. Όπως γνωρίζουμε από την διδασκαλία της Αποστολικής Έδρας και θείας αρχής, είναι γνωστά τα ονόματα μόνο τριών αγγέλων, δηλαδή Μιχαήλ, Γαβριήλ και Ραφαήλ. Αυτός εισάγει ονόματα δαιμόνων με πρόφαση αγγέλων.»

Ζαχαρίας, ο αγιότατος και μακαριότατος Πάπας, είπε:

«Σωστά αποφάνθηκαν οι Σεβασμιότητές σας, ότι τα γραπτά του πρέπει να καούν. Αλλά θα ήταν χρήσιμο να κρατηθούν στα αρχεία μας, για να χρησιμεύσουν στην αιώνια καταδίκη του. Τώρα η συζήτηση φτάνει στο τέλος, θα προχωρήσουμε στην έκδοση της απόφασης για τους ενόχους των παραπάνω αναφερομένων πράξεων.»

Η σύναξη αποφάσισε:

«Σχετικά με τον Εδελβέρτο, του οποίου οι πράξεις και τα μιαρά κείμενα αναγνώσθηκαν ενώπιον μας, που θεωρούσε πρέπον να καλείται απόστολος κι έδωσε τις τρίχες και τα νύχια του στο κόσμο σαν λείψανα, οδηγώντας τους στην πλάνη, που επικαλέστηκε δαίμονες σε βοήθεια με την πρόφαση αγγέλων, ν’ απομακρυνθεί από το επισκοπικό αξίωμα, να μετανοήσει και να πάψει να παρασύρει τον κόσμο. Εάν επιμείνει στις πλάνες του και συνεχίσει να εξαπατά τους πιστούς, ας είναι ανάθεμα και καταδικασμένος από την αιώνια κρίση του Θεού, αυτός και όποιος συμφωνεί μαζί του ή δέχεται τις διδασκαλίες του ή σχετίζεται μαζί του. Κατά τον ίδιο τρόπο και ο Κλήμης, που μέσα στην μωρία του απέρριψε τις διαταγές των Πατέρων, αποδέχθηκε τον νόμο της Παλαιάς Διαθήκης, στο σημείο που επέτρεψε σε άνθρωπο να παντρευτεί την χήρα του αδελφού του, και περισσότερο ισχυρίστηκε ότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός κατέβηκε στον άδη για να ελευθερώσει άπαντες, πιστούς και απίστους, διατάζουμε, να του αφαιρεθεί το επισκοπικό αξίωμα, και ας είναι αφορισμένος και καταδικασμένος από την αιώνια κρίση του Θεού. Το αυτό και για όποιον συμφωνεί με την βλάσφημη διδασκαλία του.»

Ακολουθούν οι υπογραφές.

Ο Αδελβέρτος δεν ήταν μεταρρυθμιστής. Ήταν εκμεταλλευτής και ζώντας μέσα σε παραισθήσεις αποστολικού μεγαλείου, τρελάθηκε, διότι πίστεψε στα ίδια τα ψέματά του. Οι αποφάσεις που παρθήκαν κατά των δύο αιρετικών ήταν ποιμαντικού χαρακτήρα. Αφαίρεση του επισκοπικού αξιώματος και αφορισμός. Σκοπό είχαν τον σωφρονισμό των πλανεμένων και την προστασία των πιστών. Είναι εντυπωσιακό το ότι, ενώ ο άγιος Βονιφάτιος ζήτησε αυστηρότερη ποινή, η σύνοδος αποφάσισε τελικά να δώσει την ευκαιρία στους αιρετικούς να μετανοήσουν. Αλλά αυτό δεν έγινε.

Μια αντιπροσωπεία σταλμένη από τον Πεπίνο στον πάπα Ζαχαρία το 746 μ.Χ. ανέφερε ότι ο Αδελβέρτος συνέχιζε ακόμη την δράση του. Ο πάπας τότε διέταξε να συγκληθεί συμβούλιο και να εξεταστεί η υπόθεση. Αν ο Αδελβέρτος κρίνονταν ένοχος, έπρεπε να παρουσιαστεί ενώπιον του.
Δεν υπάρχει κάποια αναφορά για το αν συγκλήθηκε συμβούλιο και τι αποφάσισε. Στον Βίο του Αγίου Βονιφατίου, γραμμένο από κάποιον Ανώνυμο του Mainz[15], αναφέρεται ότι ο Αδελβέρτος είχε εγκλεισθεί στο αβαείο της Fulda και δραπέτευσε. Στο δρόμο δέχτηκε επίθεση ληστών και δολοφονήθηκε[16]. Η σέκτα του ήταν προσωποπαγής. Οι διδασκαλίες του δεν απασχόλησαν ξανά την Εκκλησία, μετά τον θάνατό του.

β. Η Θεόδα του Mainz (847 μ.Χ.): Το 847 μ.Χ. αναφέρεται η δράση της Θεόδα (ή Thiota) στην περιοχή του Mainz. Αυτή εμφανίστηκε στα γύρω χωριά ως προφήτιδα. Ήταν γέννημα θρέμμα Γερμανίδα. Ισχυριζόταν ότι είχε λάβει ειδική αποκάλυψη από τον Θεό, ότι γνώριζε τα μυστικά της θείας βουλήσεως, ακόμη και την ακριβή ημερομηνία της Δευτέρας Παρουσίας. Πιο συγκεκριμένα δίδασκε ότι το τέλος του κόσμου έφτανε και μάλιστα θα γινόταν την ίδια χρονιά.

Πολλοί άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, πίστεψαν τις ψευτοπροφητείες της και σύντομα δημιουργήθηκε γύρω της ομάδα πιστών. Οι προφητείες της ήταν επικερδείς, καθώς δέχονταν πλήθος δωρεών από τους οπαδούς της. Ανάμεσά τους συγκαταλέχθηκαν και μέλη του κλήρου. Προφανώς αυτό ήταν και η αιτία, για την άμεση αντίδραση της Εκκλησίας. Συνελήφθη και οδηγήθηκε στο Mainz για ανάκριση. Συγκλήθηκε συμβούλιο προεδρεύοντος του Αρχιεπισκόπου, όπου παρίσταντο και πολλοί ιερείς. Όταν ρωτήθηκε από πού έμαθε και κήρυττε τις ανοησίες, απάντησε ότι την είχε διδάξει κάποιος ιερέας. Επρόκειτο βέβαια, για γέννημα της φαντασίας της. Δεν δόθηκε πολύ σημασία στην περίπτωσή της διότι ήταν φανερό ότι η γυναίκα δεν ήταν στα συγκαλά της. Της απαγορεύθηκε να κηρύττει κι υποβλήθηκε σε δημόσια μαστίγωση. Δεν είναι γνωστό τι απέγινε. Το σίγουρο είναι ότι σταμάτησε να κηρύττει και δεν απασχόλησε ξανά τις αρχές.

Η ιδιαιτερότητα της περίπτωσης της Θεόδα είναι ότι ξεκινά μια μακρά σειρά γυναικών προφητισσών, που λαμβάνουν ειδική και προσωπική αποκάλυψη. Μέσω αυτής, είτε μαθαίνουν κάποιο κρυμμένο μυστικό και το αποκαλύπτουν στον κόσμο, είτε αναλαμβάνουν  να μεταφέρουν την βούληση του Θεού στους συνανθρώπους τους. Στην σειρά των προφητισσών συγκαταλέγονται η Βιλλελμίνα της Βοημίας, η οποία έδρασε στο Μιλάνο τον ΙΓ’ αι., η Αικατερίνη της Σιένα τον ΙΔ’ αι., η γνωστή Ιωάννα της Λωρραίνης τον ΙΕ’ αι., η Άννα Χάτσινσον που έδρασε στις αρχές του ΙΖ’ στον Νέο Κόσμο, κυρίως στη περιοχή της Μασαχουσέτης. Τα παραδείγματα δείχνουν την σπανιότητα των προφητισσών στον αιρετικό κόσμο. Η περίπτωση της Θεούδα είναι μία καινοτομία. Ναι μεν υπήρχαν προφήτισσες και σε άλλες αιρετικές ομάδες, όπως στον Μοντανισμό, αλλά βρίσκονταν υπό την ηγεσία κάποιου αιρεσιάρχη. Εδώ έχουμε την έναρξη της αυτόνομης δράσης των γυναικών στην διάδοση των αιρέσεων.

Οπωσδήποτε είχε χάρισμα στην εξαπάτηση, όπως και ο Αδαλβέρτος, χάρισμα το οποίο απευθύνονταν στο αλλοιωμένο θρησκευτικό συναίσθημα σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα και το φόβο για το μέλλον. Ταυτόχρονα φρόντιζε να ικανοποιεί την δίψα των ακροατών της για εκδίκηση και ανταπόδοση και αποκατάσταση των κοινωνικών αδικιών, επαγγελλόμενη γρήγορη άφιξη του τέλους του κόσμου και των βασάνων του, εκμεταλλευόμενη τις επαγγελίες του Κυρίου για την μέλλουσα ζωή. Το φαινόμενο είναι γνωστό την σύγχρονη εποχή  και δεν χρειάζεται περεταίρω ανάλυση.

Τα σχετικά με την Θεόδα αναφέρονται στα Χρονικά της Φούλντα[17], στο τμήμα εκείνο που είναι γραμμένο από τον Ροδόλφο (πέθανε το 865), μοναχό του αβαείου και μαθητή του Ραμπάνου Μαύρου. Επίσης από τον Σιγεβέρτο (1030-11120), μοναχό στο αβαείο του Γκεμπλω[18].

γ. Ο Burgand του Μπορντώ: Η επόμενη περίπτωση αφορά επίθεση σε ναούς, ως ακραία εκδήλωση κάποιου ακατανόητου θρησκευτικού ενθουσιασμού. Το ίδιο αιώνα ο Burgand, δρώντας στην περιοχή του Μπορντώ, την περίοδο της αρχιεπισκοπίας του Frotaire (860-876), συγκέντρωσε κοντά του ομάδα οπαδών, κι επιδίδονταν σε βανδαλισμούς ναών. Εισέβαλαν σε εκκλησίες, μόλυναν την Αγία Τράπεζα και έκλεβαν τα άγια δισκοπότηρα, τα δισκάρια και το μύρο που φυλάσσονταν σε αυτές. Δεν είναι γνωστά τα κίνητρα των πράξεών τους ούτε η διδασκαλία του Burgand. Τα περιστατικά αναφέρονται στην αλληλογραφία του πάπα Νικολάου του Α’ (858-867) και του αρχιεπισκόπου Μπορντώ[19].

δ. Ο Βιλγάρδος της Ραβέννα: Περίπου το 970 μ.Χ. εμφανίστηκε στη Ραβέννα κάποιος σχολάρχης, ο οποίος προσπάθησε να δώσει χριστιανικό κύρος στο έργο των κλασσικών Ρωμαίων συγγραφέων, Ιουβενάλιου, Βιργίλιου και Οράτιου και να τα εξισώσει με τα έργα των Πατέρων. Στους ίδιους του συγγραφείς επιχείρησε να προσδώσει αποστολικό κύρος. Τα σχετικά με αυτόν αναφέρονται από τον Ροδόλφο τον Φαλακρό (Rodulfus Glaber, 985-1047), περιφερόμενο μοναχό, καθώς γύρισε αρκετά αβαεία (Saint-Léger-de-Champeaux, Cluny, Saint-Germain en Auxerre) και δεν στέριωσε σε κανένα. Στο έργο του Historiarum libri quinque ab anno incarnationis DCCCC usque ad annum MXLIV[20], αναφέρει δύο περιπτώσεις αιρετικών, του Βιλγάρδου της Ραβέννα και του Λεοτάρδου που θα εξεταστεί παρακάτω. Η αφήγηση για τον Βιλγάρδο είναι η εξής:

«Επίσης την εποχή αυτή, ένα σκάνδαλο, όχι διαφορετικό από το προηγούμενο (σσ. εννοεί την περίπτωση του Λεουτάρδου), εμφανίστηκε στην Ραβέννα. Κάποιος άνδρας, ονόματι Βιλγάρδος ασχολείτο με προθυμία, αλλά όχι με σύνεση, με τις φιλολογικές σπουδές, διότι ήταν πάντα συνήθεια των Ιταλών να προτιμούν αυτή από τις άλλες τέχνες. Τότε, μια νύχτα, όταν φουσκωμένος από υπερηφάνεια για την γνώση της τέχνης του είχε αρχίσει ν’ αποκαλύπτει τον εαυτό του πιο πολύ άφρονα παρά σοφό, δαίμονες με την μορφή των ποιητών Βιργιλίου, Οράτιου και Ιουβενάλιου εμφανίσθηκαν σ’ αυτόν, παριστάνοντας ότι είναι ευγνώμονες για την αγάπη με την οποία είχε αφιερωθεί στις σπουδές των έργων τους και την υπηρεσία της διατήρησης της κληρονομιάς τους. Του υποσχέθηκαν ακόμη, ότι σύντομα θα μοιραστεί την φήμη τους. Διεφθαρμένος από τις δαιμονικές απάτες, άρχισε να διδάσκει με πομπώδες ύφος πολλά αντίθετα στην αγία πίστη και ισχυρίστηκε ότι τα λόγια των ποιητών πρέπει να γίνονται πιστευτά σε όλες τις περιπτώσεις. Αλλά αποκαλύφθηκε ότι ήταν αιρετικός, και καταδικάστηκε από τον Πέτρο, αρχιεπίσκοπο της πόλης[21].

Ανακαλύφθηκαν και πολλοί άλλοι, οι οποίοι υιοθέτησαν αυτήν την επικίνδυνη διδασκαλία, σε όλη την Ιταλία, και πέθαναν επίσης με σπαθί και πυρά. Πράγματι την ίδια περίοδο μερικοί κατευθύνθηκαν από τη νήσο της Σαρδηνίας – όπου αφθονούν τέτοιοι τύποι – για να μολύνουν τους κατοίκους της Ισπανίας, αλλά εξαλείφθηκαν από τους Καθολικούς. Αυτά, σύμφωνα με την προφητεία του Αποστόλου Ιωάννη, στην οποία είπε ότι ο Σατανάς θα ξαμολυθεί όταν περάσουν χίλια χρόνια. Με αυτό θ’ ασχοληθούμε στο τρίτο βιβλίο.»

Η κακοδοξία του Βιλγάρδου ήταν διανοουμενίστικη αίρεση. Ξεκινούσε από τον ενθουσιασμό του κλασσικού φιλόλογου που αγαπούσε υπερβολικά τις σπουδές του. Αν το θέμα έμενε εκεί δεν υπήρχε πρόβλημα. Αλλά όταν η αγάπη του Βιλγάρδου για τους κλασσικούς συνδυάστηκε με την αλαζονεία, η οποία έπεται τέτοιων σπουδών όταν δεν καταπολεμείται η εισαγωγική περηφάνια και το αίσθημα ανωτερότητας έναντι των αμαθών, και τον οδήγησε να θεωρεί τους κλασσικούς που γνώριζε ανώτερους από τους Πατέρες, τους οποίους δεν γνώριζε. Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, ο πλανεμένος για να ξεπεράσει το πρόσκομμα που δημιουργείται από το ειδωλολατρικό υπόβαθρο των κλασσικών, τους «βλέπει» σε όραμα σεσωσμένους.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβη κάτι τέτοιο. Η ανάμιξη της κλασσικής φιλολογίας στην Δύση και της φιλοσοφίας στην Ανατολή, στην θεολογική μέθοδο είχε προκαλέσει προβλήματα, συζητήσεις και διενέξεις, και σε κάποιες περιπτώσεις ακολούθησαν και καταδίκες. Έτσι για παράδειγμα, ο Lupus Servatus, ηγούμενος του αβαείου στην Ferrières-en-Gâtinais αναφέρει ότι, την εποχή που οι Καρολίγγιοι ήρθαν για πρώτη φορά σ’ επαφή με τους Λατίνους κλασσικούς, κάποιος ενθουσιασμένος ιερέας από το Mainz ισχυρίζονταν ότι ο Κικέρων, ο Βιργίλιος και οι άλλοι ποιητές, είχαν ελευθερωθεί από τον Χριστό, κατά την κάθοδό του στον Άδη[22].

Τι είχε συμβεί; Με την κατάκτηση της δυτικής Ευρώπης από τους Μεροβίγγιους, οι ελευθέριες τέχνες καταργήθηκαν. Η απόφαση αυτή ήταν χρησιμοθηρική. Οι Μεροβίγγιοι όντες Βάρβαροι, δεν ήθελαν αφενός μεν η μιλιταριστική τους κάστα, να εξευγενιστεί με την κλασσική παιδεία, και να χάσει το αξιόμαχο και ετοιμοπόλεμό της. Θεωρούσαν τους μορφωμένους Ρωμαίους αδύναμους. Αφετέρου ήθελαν να χάσουν οι υπόδουλοι Γαλατο-Ρωμαίοι την εθνική τους συνείδηση. Έτσι, απαγόρευσαν την σπουδή της ελληνο-ρωμαϊκής παιδείας και την εφαρμογή των ελευθερίων τεχνών, που είχαν την ρίζα τους σ’ αυτές. Κατέλαβαν της ανώτερες και ανώτατες εκκλησιαστικές θέσεις και ήλπιζαν να χαλιναγωγήσουν τους ανώτερους πολιτιστικά υπόδουλους με την εξαφάνιση του πολιτισμού τους. Το ίδιο γίνεται και σήμερα στο όνομα της ενωμένης Ευρώπης.

Ο Καρλομάγνος κατάλαβε ότι η αγραμματοσύνη του ίδιου και της αυλής του δεν μπορούσε να στηρίξει τις αυτοκρατορικές του αξιώσεις. Έτσι επέτρεψε την εφαρμογή των ελευθερίων τεχνών και την σπουδή μόνο του λατινικού τμήματος του ελληνο-ρωμαϊκού πολιτισμού. Κατέστησε την λατινική γλώσσα επίσημη γλώσσα του κράτους του, αλλά επέβαλε βασιλικό έλεγχο με την δημιουργία σχολής μόνο στην γερμανική αυλή. Γι’ αυτό κι εντοπίζονται τόσα πολλά περιστατικά στην περιοχή του Mainz. Οι λόγιοι αυλικοί του δεν μπορούσαν να κρύψουν την χαρά τους, ως παιδιά που έλαβαν ένα καινούργιο παιχνίδι. Και βέβαια, αν επρόκειτο μόνο για παιχνίδι, όπως στην περίπτωση του Αρχιμήδη, ο οποίος τρέχοντας γυμνός στους δρόμους των Συρακουσών φώναζε «Εύρηκα, εύρηκα», τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Αλλά οι ανεκπαίδευτοι Φράγκοι, μέσα στην νεοφώτιστη έπαρσή τους προσπάθησαν να επιβάλουν την χρήση των κλασσικών σπουδών στην θεολογία και δημιούργησαν τις καρλομάγνειες αιρέσεις, τον μετέπειτα Παπισμό.

Ο Βιργίλιος ήταν ιδιαίτερα αποδεκτός από τους Λατινο-Φράγκους. Ήδη από τον τέταρτο αιώνα είχαν γραφεί κέντονες με αποσπάσματα από τα έργα του. Αντίστοιχα, και στην Ανατολή γράφονταν τέτοιοι κέντονες με στίχους από τον Όμηρο. Δεν υπήρχε κάποιο πρόβλημα σ’ αυτό, ακόμη και όταν ο άγιος Αυγουστίνος επιβεβαίωσε την άποψη, ότι η τέταρτη Εκλογή  του Βιργιλίου προφήτευε την Παρθένο Μαρία και την Βασιλεία του Χριστού. Ο άγιος Αυγουστίνος είχε επιβεβαιώσει την χριστολογία του Βιργιλίου[23] και οι Φράγκοι θεωρούσαν τον Αυγουστίνο κορυφαίο θεολόγο. Συνεπώς, γι’ αυτούς ο Βιργίλιος ήταν θεόπνευστος. Το είχε επιβεβαιώσει και ο Πέτρος Αβελάρδος (1079-1142), λέγοντας πως ούτε ο ποιητής ούτε η Σίβυλλα είχαν επίγνωση, παρ’ όλα αυτά φωτίστηκαν από το Άγιο Πνεύμα[24].

Αργότερα, το 1210 μια πλειάδα λογίων, ο υποδιάκονος Γουίλλιαμ του Poitou, ο υποδιάκονος Βερνάρδος, ο ιερέας του Corbeil Στέφανος, ο ιερέας στη Chelles Στέφανος, ο ιερέας στο Uncinis Ιωάννης, ο ιερέας στη Liré Ούλριχ, Ο Πέτρος του Αγ. Χλοδοβάλδου, και ο διάκονος στο παλαιό Corbeil Στέφανος, υποστήριζαν μεταξύ άλλων, ότι ο Οβίδιος είχε την ίδια θεοπνευστία με τον άγιο Αυγουστίνο[25]. Μαζί τους καταδικάστηκε και ο χρυσοχόος Γουίλλιαμ ο ψευδο-προφήτης. Αυτοί όλοι, βέβαια, καταδικάστηκαν ως Αλβιγήνοι. Είναι όμως σημαντικό να τονίσουμε, ότι ανάμεσα στις απόψεις τους ήταν και το θέμα της θεοπνευστίας των κλασσικών. Και αυτό θα φανεί παρακάτω. Ένα σύγχρονο ανάλογο μπορούμε να βρούμε στην αγιοποίηση του Βίκτωρος Ουγκώ από τους οπαδούς της βιετναμέζικης σέκτας Cao Dai ή Μεγάλης Θρησκείας της Τρίτης Περιόδου της Αποκαλύψεως και Σωτηρίας.

Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι η κακοδοξία του Βιλγάρδου δεν αφορά το θέμα των γνωστικών ή «λαϊκών» αιρέσεων. Ο ίδιος όμως ο Ροδόλφος ο Φαλακρός το συνδέει με ένα ξέσπασμα αίρεσης στη Σαρδηνία και μεταφορά από κει στην Ισπανία. Οι φράση του «όπου αφθονούν τέτοιοι τύποι» δεν συμμαρτυρεί ότι οι αιρέσεις είχαν εκλείψει. Ωστόσο γίνεται προσπάθεια να θολώσει το τοπίο στην αναφορά του Ροδόλφου. Από την μια ο Lea[26] προσπαθεί να συνδέσει τους οπαδούς του Βιλγάρδου με τους Καθαρούς κι έτσι να εξηγήσει την δημοτικότητα των ιδεών του. Ειδάλλως παραμένει μυστήριο, πως μια διδασκαλία που κανονικά θα έπρεπε να είναι θέμα ακαδημαϊκών συζητήσεων, έγινε λαϊκή πεποίθηση.

Σε αντίθεση με τον Lea, o Arno Borst[27] θεωρεί ότι λόγω χρονικής απόστασης ο Ροδόλφος μπέρδεψε τους αιρετικούς της Σαρδηνίας με τους αιρετικούς του Monteforte, και ότι δεν υπάρχει ένδειξη Καθαρισμού στην διδασκαλία του Βιλγάρδου. Αλλά ο Ροδόλφος έγραψε μόλις λίγες δεκαετίες αργότερα και δεν δικαιολογείται το μπέρδεμα που προβάλλει ο Borst. Έπειτα, είδαμε ότι μεταξύ των Καθαρών υποστηρίζονταν η θεοπνευστία των κλασσικών, οπότε η διδασκαλία του Βιλγάρδου είχε στοιχεία Καθαρισμού. Προκύπτει, λοιπόν, ότι η αναφορά του Ροδόλφου δεν είναι πλήρης και ότι ο Βιλγάρδος, πολύ πιθανόν, να δίδασκε και άλλα, τα οποία δεν διασώθηκαν.

Ενδέχεται, λοιπόν, αυτό που διατηρεί η αναφορά του Ροδόλφου να είναι ένα πρώιμο στάδιο στην διάδοση των αιρετικών διδασκαλιών, οι οποίες θα γίνουν αργότερα γνωστές ως Καθαρισμός. Πρόκειται για την εποχή, που ο Βογομιλισμός γεννιέται στην Βουλγαρία, ο Παυλικιανισμός έχει εξαπλωθεί στη Σικελία, και η Σαρδηνία ήταν ο επόμενος ενδιάμεσος σταθμός στην εξάπλωση της δυαρχίας από τα ανατολικά.

Κανονικά η καταχώρηση για την ύπαρξη Παυλικιανών στην Σικελία θα έπρεπε να περιληφθεί στο οικείο κεφάλαιο, πολύ δε περισσότερο επειδή η Νότια Ιταλία την εποχή αυτή είναι Βυζαντινή επικράτεια. Αλλά επειδή ενδέχεται να συνδέεται με την ύπαρξη αιρετικών αγνώστου ταυτότητας στη Σαρδηνία, αναφέρεται εδώ. Σε αυτό προσμετρείται και το ότι η πληροφορία προέρχεται από δυτική πηγή, και για την ακρίβεια δύο δυτικές πηγές. Η πρώτη είναι τα «Annales Barenses» (τα «Χρονικά του Μπάρι»). Μέχρι την κατάληψη της Νότιας Ιταλίας από τους Νορμανδούς το 1071, το Μπάρι ήταν καπετανάτο, δηλ. έδρευε σε αυτό ο κατεπάνος διοικητής όλης της περιοχής.

Το 1041 κατεπάνος ήταν ο Μιχαήλ Δουκειανός. Την χρονιά αυτή οι Νορμανδοί κατέλαβαν το Αμαλφί και προήλαυναν προς Νότο. Ο Μιχαήλ κάλεσε ενισχύσεις από την Σικελία. Μεταξύ τους υπήρχε και ομάδα Παυλικιανών. Η πληροφορία είναι η εξής:

«Τότε ήρθε από την Σικελία στην Λομβαρδία ο Μιχαήλ ο Πρωτοσπαθάριος και κατεπάνος… τον μήνα Μάιο, έχοντας συγκεντρώσει τις ελληνικές δυνάμεις σε έναν τόπο, στο Mons Maior, κοντά στον ποταμό Aufidius, η μάχη ξεκίνησε με το χάραμα της τέταρτης ημέρας. Εκεί, χάθηκαν πολλοί Nalulichi (= Ανατολικοί) και Obsequianoi (= Οψικιανοί), Russi (= εννοείται η φρουρά των Βαράγγων που ήταν σε μεγάλο ποσοστό Ρώσσοι), Trachici (Θράκες), Καλαβροί και Λομβαρδοί, και κόσμος από το κατεπανάτο.

Υποχωρώντας από κει με σύγχυση και λίγους άνδρες, οι υπόλοιποι μισοζώντανοι, από τον φόβο των βάρβαρων Νορμανδών, ο Μιχαήλ έγραψε στη Σικελία και ήρθαν οι άθλιοι Μακεδόνες οι ίδιοι και Παυλικιανοί και Καλαβροί[28].»

Η πληροφορία διασταυρώνεται και από δεύτερη πηγή, το έργο του Γουλιέλμου της Απουλίας, Gesta Roberti Guiscardi. Το έργο γράφτηκε μισό αιώνα μετά, κατά παραγγελία του πάπα Ουρβάνου του Β’ (1088-1099). Η ανάμνηση των Παυλικιανών παρέμενε ακόμη ζωντανή.

«Ανάμεσα στους Έλληνες ήταν και κάποιοι, των οποίων οι αιρετικές δοξασίες έκαναν όσους τους άκουγαν να μαίνονται[29], και από αυτό πήραν το όνομά τους. Αυτοί έλεγαν ότι ο Πατέρας υπέφερε μαζί με τον Υιό επάνω στον σταυρό, κι έκαναν το σημείο του σταυρό στο μέτωπο, με το ένα δάκτυλο[30]».

Για το πότε μεταφέρθηκαν οι Παυλικιανοί στην Σικελία δεν υπάρχει ακριβής πληροφόρηση. Μια πιθανότητα είναι να μετέβησαν εκεί στην εποχή που το νησί ήταν αραβοκρατούμενο και οι ίδιοι ήταν σύμμαχοι με τους Άραβες.

Η Καλαβρία και η Σικελία, τον Ι’ αι. ήταν η βυζαντινή μεθόριος, το σημείο συνάντησης του Βυζαντίου με την Δύση. Πιο συγκεκριμένα ήταν ο νότιος θαλάσσιος δρόμος για την μετάβαση στην Δύση, ανθρώπων και ιδεών. Είναι πολύ πιθανόν, μέσω των αναφορών αυτών, ν’ ανιχνεύεται μια πρώιμη μετάδοση του Μανιχαϊσμού, μέσω Σικελίας-Σαρδηνίας. Αυτή η μαρτυρία έχει σημαντική αξία, καθότι εντοπίζει τοπικά και χρονικά μια προδρομική συνάντηση των δυαρχικών Ανατολής και Δύσης και μάλιστα από έναν παλαιότερο δρόμο. Στην συνέχεια, η κατάληψη της Καλαβρίας και Σικελίας από τους Νορμανδούς, απαγόρευσε την περαιτέρω χρήση αυτού του διαύλου επικοινωνίας και ανάγκασε στην δημιουργία του βόρειου δρόμου, μέσω Δαλματίας-Λομβαρδίας, όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Μέσα από αυτές τις πληροφορίες, μάλιστα, γίνεται γνωστό πως μεταδόθηκε η μανιχαϊκή δυαρχία στην Ισπανία. Σε μεταγενέστερα κεφάλαια θα δούμε την εξάπλωση και εξέλιξη των πρώτων εισβολών.

ε. Ο Λεουτάρδος της Chalons: Με την εκπνοή της χιλιετίες εμφανίστηκε ακόμα ένας ψευδοπροφήτης στην Γαλατία, ο Λεουτάρδος. Πρόκειται για την δεύτερη καταγραφή του Ροδόλφου, στο ίδιο έργο:

«Περίπου στο τέλος του έτους 1000, εμφανίσθηκε στην Γαλατία, σε ένα χωριό που καλείται Vertus, στην επαρχία της Châlons, ένας χωρικός ονόματι Λεουτάρδος. Όπως έδειξε η εξέλιξη του θέματος, θα μπορούσε να λογισθεί ως απεσταλμένος του Σατανά. Η πεισματάρικη τρέλα του ξεκίνησε έτσι: Κάποια φορά δούλευε ως ξυλουργός μόνος του στο χωράφι και μόλις είχε τελειώσει μια εργασία, όταν, εξαντλημένος από την προσπάθεια, αποκοιμήθηκε και του φάνηκε ότι ένα μεγάλο σμήνος από μέλισσες  εισήλθε στο σώμα του από τα απόκρυφα. Αυτές οι ίδιες μέλισσες, όπως βγήκαν από το στόμα του με βόμβο, τον βασάνισαν με τα κεντριά τους˙ και καθώς ήταν πολύ ενοχλημένος από αυτό για καιρό, φάνηκε σαν να του μιλούσαν, αναγκάζοντας τον να κάνει πράγματα ακατόρθωτα στους ανθρώπους.

Εν τέλει, σηκώθηκε κουρασμένος και πήγε σπίτι του. Έδιωξε την γυναίκα του, λες και επέβαλε τον χωρισμό η εντολή του Ευαγγελίου˙ ύστερα, προχωρώντας ακόμη παραπέρα, εισήλθε στην εκκλησία σαν να επρόκειτο να προσευχηθεί, άδραξε και έσπασε σε κομμάτια τον σταυρό και την εικόνα του σωτήρα. Αυτοί που παρακολουθούσαν τα τεκταινόμενα τρέμοντας από φόβο, πίστεψαν ότι ήταν τρελός, όπως και ήταν˙ και καθώς οι χωριάτες είναι επιρρεπείς στις πλάνες, τους έπεισε ότι αυτά έγιναν κατόπιν θαυματουργικής αποκάλυψης από τον Θεό.

Αλλά παρασύρθηκε τόσο πολύ στην πλάνη, στερημένος κάθε ωφέλειας ή αλήθειας, και στην επιθυμία του να παριστάνει τον μορφωμένο, δίδασκε τα αντίθετα απ’ όσα διδάσκει ένας μορφωμένος, διότι έλεγε ότι είναι άχρηστη και ανοησία η προσφορά της δεκάτης. Και όπως οι άλλες αιρέσεις κρύβονται πίσω από την Αγία Γραφή, στην οποία αντιτίθενται, ώστε να ενεργούν πιο πανούργα εξαπάτηση, και αυτός επίσης κήρυξε ότι οι προφήτες είπαν κάποια σωστά, αλλά και πράγματα, τα οποία δεν πρέπει να γίνονται πιστευτά. Σύντομα, η φήμη του, σαν να ήταν ένας πιστός και λογικός άνδρας, οδήγησε κοντά του μια μικρή ομάδα απλών ανθρώπων.

Αλλά ο πολυμαθέστατος Gebuin[31] – ο γηραιός επίσκοπος στου οποίου την επαρχεία ζούσε ο άνθρωπος – μαθαίνοντάς τα, διέταξε να προσαχθεί ενώπιον του. Όταν ο επίσκοπος ρώτησε τον Λεουτάρδο γι’ αυτά, που κατά τις φήμες, είχε πει και πράξει, ο άνθρωπος άρχισε να κρύβει το δηλητήριο της κακίας του, ορκιζόμενος ότι δεν εννοούσε ότι μπορούσε να ερμηνεύσει την Αγία Γραφή αφ’ εαυτού του. Αλλά ο σοφός επίσκοπος, ακούγοντας ανάρμοστα λόγια – ή καλύτερα ό,τι ήταν πραγματικά πρόστυχο και αξιοκατάκριτο – ξεκαθάρισε ότι ο τρελός είχε γίνει αιρετικός˙ ανακάλεσε τους εν μέρει εξαπατημένους από την τρέλα και τους επανατοποθέτησε πιο σταθερά στην καθολική πίστη. Ο Λεουτάρδος, συνειδητοποιώντας ότι είχε παραμεριστεί τελείως και στερημένος της κολακείας του κόσμου, αυτοκτόνησε πέφτοντας σ’ ένα πηγάδι[32].»

Έχει πολύ σωστά παρατηρηθεί ότι η περιοχή της Châlons-sur-Marne παρουσίασε συμπτώματα αίρεσης τρεις φορές μέσα σε λίγες δεκαετίες. Ξεκινώντας από την περίπτωση του Λεουτάρδου, ακολουθεί η περίπτωση των αιρετικών που ξεκίνησαν από την περιοχή κι έφτασαν να διδάσκουν στο Arras, κατά την παρατήρηση του επισκόπου Ρογήρου Α’, και πάλι όταν ο διάδοχος του Ρογήρου έγραψε στον Wazo της Λιέγης, το 1040, ζητώντας συμβουλές για την αντιμετώπιση των χωρικών που διατηρούσαν τις δοξασίες των Μανιχαίων[33].

Το σμήνος με τις μέλισσες έχει τον δικό του συμβολισμό στην Δύση, ο οποίος ξεκινά από την άποψη του Βέδα, ότι οι μέλισσες συμβολίζουν τους Πατέρες, τους ερμηνευτές των Γραφών που παράγουν το μέλι της ερμηνείας του λόγου του Θεού μέσα από τα κείμενά τους[34]. Αυτό που ήθελε να τονίσει ο Λεουτάρδος με το περιστατικό ήταν η υποτιθέμενη έμπνευσή του από το Άγιο Πνεύμα. Όμως, στην αντιαιρετική γραμματεία το περιστατικό έχει διαφορετική ερμηνεία. Για πρώτη φορά συναντάται κάτι παρόμοιο στο έργο του Γρηγορίου Τουρώνης, Historia Francorum:

«Κάποιος άνδρας από την Bourges, όπως ομολόγησε ο ίδιος αργότερα, πήγε βαθειά μέσα στο δάσος να κόψει ξύλα για να κάνει σανίδες που χρειαζόταν για κάποια εργασία, και ένα σμήνος από μύγες τον περικύκλωσε, με αποτέλεσμα να τρελαθεί για δυο χρόνια˙ αυτό πρέπει να θεωρηθεί ότι ήταν κακία σταλμένη από τον διάβολο. Μετά πέρασε από τις γειτονικές πόλεις και πήγε στην επαρχία της Αρελάτης κι εκεί φορούσε δέρματα και προσεύχονταν όπως οι αφιερωμένοι, και για να τον ξεφτιλίσει ο εχθρός του έδωσε την δύναμη της μαντείας.

Μετά από αυτό σηκώθηκε κι έφυγε από τον τόπο που αναφέρθηκε με σκοπό να γίνει πιο ειδικός στην κακία, και ήλθε στην περιοχή της Gévaudan, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως σπουδαίο και δεν φοβόταν να πει ότι είναι ο Χριστός. Πήρε μαζί του μια γυναίκα που την παρουσίαζε ως αδελφή του και της έδωσε το όνομα Μαρία. Πλήθος κόσμου συναθροίστηκε κοντά του. Έφερναν τους αρρώστους και με το άγγιγμά του τους θεράπευε. Όσοι προσέρχονταν του πρόσφεραν χρυσό και ασήμι και άλλα στολίδια. Αυτά τα επιδείκνυε στους φτωχούς για να τους εξαπατά ευκολότερα, και ρίχνοντας τον εαυτό του στο έδαφος και προσευχόμενος με την γυναίκα που αναφέρθηκε, ύστερα σηκωνόταν και διέταξε τους παρευρισκόμενους να τον λατρεύουν με την σειρά.

Προείπε το μέλλον και ανήγγειλε ότι ασθένεια θα έρχονταν σε μερικούς, σε άλλους απώλειες και σε άλλους υγεία. Αλλά όλα τα έκανε με τέχνες και ταχυδακτυλουργίες δαιμονικές. Πολλοί άνθρωποι παραπλανήθηκαν από αυτόν, όχι μόνο λαϊκοί, αλλά και επίσκοποι της εκκλησίας. Περισσότεροι από τρεις χιλιάδες κόσμος τον ακολουθούσε. Στο μεταξύ άρχισε να φθείρει και να λεηλατεί αυτούς που συναντούσε στο δρόμο˙ την λεία ωστόσο την έδινε σε όσους δεν είχαν τίποτα. Απειλούσε με θάνατο επισκόπους και πολίτες, διότι αρνούνταν να τον λατρεύσουν. Μπήκε στη Le Velay και πήγε στον τόπο που καλείται Puy και σταμάτησε με όλο το συμφερτό  στις εκκλησίες εκεί κοντά, παρατάσσοντας την γραμμή της μάχης για να κάνει πόλεμο με τον Αυρήλιο που ήταν τότε επίσκοπος.

Στέλνοντας αγγελιοφόρους μπροστά, γυμνούς ανθρώπους που χόρευαν κι έπαιζαν ανήγγειλε τον ερχομό του. Ο επίσκοπος παραξενεύτηκε κι έστειλε ανθρώπους να ρωτήσουν τι ήταν αυτά τα καμώματά του. Ένας απ’  αυτούς, ο αρχηγός, γονάτισε για να αγκαλιάσει τα γόνατά του και να ελέγξει την διάβαση, και ο τσαρλατάνος διέταξε να τον πιάσουν και να τον φθείρουν. Αλλά ο άλλος αμέσως τράβηξε το σπαθί του και τον έκοψε και αυτός ο Χριστός που έπρεπε να ονομαστεί Αντίχριστος, έπεσε νεκρός.

Πάντως οι άνθρωποι που ξεγελάστηκαν και πίστεψαν σ’  αυτόν από τις πλάνες του διαβόλου ποτέ δεν ήρθαν στα συγκαλά τους. Πάντα επέμεναν ότι αυτός ο άνθρωπος ήταν ο Χριστός κατά κάποιο τρόπο και ότι η Μαρία είχε μερίδιο της θεϊκής του φύσης, Ακόμη περισσότερο σε όλη την Γαλατία εμφανίστηκαν πολλοί που προσέλκυσαν φτωχές γυναίκες κοντά τους με κόλπα και τις εξαπάτησαν να παραληρούν με ενθουσιασμό και ν’  ανακηρύξουν τους αρχηγούς τους αγίους, κι έδιναν εντυπωσιακές παραστάσεις μπροστά στους ανθρώπους. Έχω δει πολλούς τέτοιους και τους ξεσκέπασα και προσπάθησα να τους συνεφέρω από την πλάνη[35].»

Αυτά συνέβησαν στα τέλη του Στ’ αι. και από ό,τι φαίνεται ο γνωστικισμός αυξάνονταν στις επαρχίες της Γαλατίας που είχαν κατακτηθεί από τους Φράγκους. Αυτό που ενδιαφέρει από την παραπάνω διήγηση είναι η φαινομενολογία του σμήνους από μύγες, ως έκφραση ή αισθητική απόδοση της δαιμονικής κατάληψης. Στην περίπτωση του Λεουτάρδου αν και φαίνονται μέλισσες, ωστόσο η είσοδος στο σώμα από τα ακάθαρτα μέρη υπονοεί ότι επρόκειτο επίσης για δαιμονική κατάληψη. Αυτό είναι εμφανές αν συγκριθεί με ένα άλλο περιστατικό.

Ο μοναχός Ανδρέας του Αβαείου στο Fleury, γράφει στο έργο του Miracula sancti Benedicti, ένα σμήνος δαιμόνων, μετά την δίκη των αιρετικών στην Ορλεάνη[36], προσπάθησε να εισβάλει στο μοναστήρι μέσα από τις τουαλέτες. Εμποδίστηκε από την ράβδο του Αγ. Βενέδικτου να παρεισφρήσει στα κελιά των μοναχών[37]. Η δαιμονική είσοδος από ακάθαρτες τοποθεσίες είναι γνωστό περιγραφικό σχήμα. Έτσι όταν ο Ροδόλφος μιλά ή ο Λεουτάρδος είδε μέλισσες, στην πραγματικότητα ήταν δαιμονική λεγεώνα, και το σχήμα μύγα-μέλισσα αντιστοιχεί στο σχήμα, λύκος με προβιά προβάτου.

Δεύτερο σημείο, άξιο προσοχής, είναι η πρώτη ενέργεια του Λεουτάρδου, μετά τον δαιμονισμό του. Έδιωξε την γυναίκα του. Οι Pfister, Borst και Lea[38] εξάγουν το συμπέρασμα ότι είχε επηρεαστεί από δυαρχικά δόγματα, στα οποία το διαζύγιο ήταν το πρώτο βήμα προς την τελειότητα. Επίσης η απόρριψη της Παλαιάς Διαθήκης, ως πηγή αποκάλυψης είναι ένα ακόμη δείγμα πρώιμου Καθαρισμού ή ύστερου Μανιχαϊσμού.

Η διδασκαλία του περί αποφυγής της δεκάτης είναι ένδειξη του αντικληρικαλισμού του. Δεν υπάρχει κάτι καινούργιο σ’  αυτό. Όπως είδαμε τα περισσότερα γνωστικά κινήματα εμφάνιζαν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τέτοιου είδους χρήσιμο αντικληρικαλισμό και απόρριψη της επίσημης εκκλησίας. Υπάρχει χρησιμότητα σ’  αυτό. Προφανώς, φρόντιζαν να οικειοποιηθούν όσα εμπόδιζαν από τους πιστούς να προσφέρουν στην Εκκλησία. Σ’ αυτή την τακτική είναι αδύνατο να βρούμε κάποιο «ευγενικό» αίτημα για μεταρρύθμιση και όσα άλλα ευφάνταστα περί αποστολικού ιδεώδους, ή αντίθεσης στην διαφθορά των ιερέων. Η προσφορά στην Εκκλησία ήταν σύμφωνη με το αποστολικό ιδεώδες, οπότε αν κάποιος ήθελε να μιμηθεί την πρώτη αποστολική εποχή, θα έπρεπε ν’  ασχοληθεί με άλλα θέματα της δυτικής εκκλησίας, όπως τα καινοφανή δόγματα, περί filioque, πρωτείου κλπ. και όχι με την δεκάτη. Συνεπώς το αποστολικό ιδεώδες είναι πρόσχημα, χωρίς να μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι το χρησιμοποιούσαν εκείνη την εποχή οι αιρεσιάρχες. Προβάλλεται κατά κόρον από τους σύγχρονους ερμηνευτές κατά τα προτεσταντικά πρότυπα. Αλλά στο θέμα θα επανέλθουμε όταν μπούμε στην μελέτη των μεγάλων αιρετικών κινημάτων των επόμενων αιώνων.

6.1.7 Γενικές αναφορές σε αίρεση

Εκτός από τα παραπάνω περιστατικά, υπάρχουν στις πηγές γενικές αναφορές και καταδίκες αιρετικών, χωρίς, όμως, να δίνονται περισσότερα στοιχεία για το τι είδους αίρεση ακολουθούσαν, ποιες πλανεμένες διδασκαλίες, και τι αντίκτυπο είχαν στην κοινωνία.

α. Το 731 μ.Χ. ο πάπας Γρηγόριος ο Γ’ (731-741) έγραψε στους επισκόπους της Βαυαρίας προειδοποιώντας τους για τον κίνδυνο των αιρετικών και την ανάμιξη του Χριστιανισμού με τελετές των ειδωλολατρών. Την ίδια χρονιά επανέλαβε την προειδοποίησή του στον κόσμο της Γερμανίας, γενικά[39]. Συμβούλευσε τους Χριστιανούς να είναι σταθεροί στην πίστη τους και να μην δίνουν σημασία στους πλανεμένους ιερείς, στους αιρετικούς και στις κακοδοξίες των Ιρλανδών. Οι Ιρλανδοί, όπως μπορεί να δει ο αναγνώστης στο έργο «Οι Φράγκοι ως παράγοντας εξέλιξης στη Δύση», ήταν πολύτιμοι βοηθοί της ρωμαϊκής Εκκλησίας, στα χρόνια της παρακμής του τμήματος της Ευρώπης, το οποίο βρίσκονταν στα χέρια των Φράγκων. Φαίνεται, όμως ότι αργότερα είχε εμφιλοχωρήσει κάποια πλάνη στην διδασκαλία τους, εκπροσώπηση της οποίας ήταν ο Κλήμης, ο καταδικασμένος και αφορισμένος από την σύνοδο του 745.

β. Η αλληλογραφία του αγ. Βονιφατίου περιέχει αρκετές γενικόλογες αναφορές σε αίρεση. Το 722 μ.Χ. ο πάπας Γρηγόριος Β’ (715-731) ενημερώνει σε επιστολή του τον αγ. Βονιφάτιο, ότι στην ανατολική όχθη του Ρήνου υπάρχουν πολλοί που φέρουν το όνομα των Χριστιανών, αλλά τηρούν την ειδωλολατρική πίστη[40].

γ. Την περίοδο 733-735, κατά την διάρκεια μιας ιεραποστολής στην Βαυαρία, όταν δούκας ήταν ο Ουγοβέρτος (725-735), ο αγ. Βονιφάτιος ήρθε αντιμέτωπος με τον Heremwulf, έναν σχισματικό αιρετικό (schismaticum haeretica), του οποίου η δράση είχε αρκετή επιτυχία ανάμεσα στους απλούς ανθρώπους. Ο αγ. Βονιφάτιος τον καταδίκασε και τον αφόρισε από την Εκκλησία, διορθώνοντας και επαναφέροντας όσους είχαν πλανηθεί από τις κακοδοξίες του. Η πληροφορία από την βιογραφία του μαθητή του Βιλιβάλδου[41].

δ. Ο ίδιος βιογράφος αναφέρει αίρεση σε σχέση με την φιλονικία του αγ. Βονιφατίου και του δούκα της Βαυαρίας Οδίλου. Κατηγορεί τον Οδίλο για πράξεις επιβλαβείς για την Εκκλησία. Όπως και σε άλλες φράγκικες περιοχές, ο τοπικός φεουδάρχης κανόνιζε τις χειροτονίες κληρικών και επισκόπων. Ο αγ. Βονιφάτιος πέτυχε να πείσει τον δούκα και τους δικούς του να ξεφύγουν από την injusta haereticae falsitatis secta. Η αίρεση σε αυτή την περίπτωση δεν είχε να κάνει με δογματικές διαφορές αλλά με τον καισαροπαπισμό των φεουδαρχών[42].

ε. Ο πάπας Γρηγόριος Γ’ επιστέλλεται άλλη μια φορά το 737 για τον κίνδυνο Γερμανών αιρετικών. Ο διάδοχός του πάπας Ζαχαρίας αναφέρει αιρετικό ιερέα στην Βαυαρία το 744 μ.Χ. Η πολυσυζητημένη σύνοδος που πραγματοποιήθηκε την 21η Απριλίου του 742, καταδίκασε τους πλανεμένους ιερείς που εξαπατούσαν τον κόσμο. Επειδή παρακάτω η απόφαση της συνόδου καταδικάζει και καθαιρεί ιερείς και διακόνους, ένοχους για πορνεία ή μοιχεία, είμαστε υποχρεωμένοι ν’  αποδεχθούμε την διάκριση. Η πρώτη καταδίκη αφορά πράγματι αιρετικούς.

στ. Στα τέλη Οκτωβρίου του 731, ο πάπας Ζαχαρίας συγχαίρει τον αγ. Βονιφάτιο για την επιτυχία της δράσης του κατά των «omnibus commonitionibus eius oboeridiretis et falsos et scismaticos et homicidas et fornicarios a vobis expelleretis sacerdotes[43]».

ζ. Την 1η Μαΐου του 748, ο πάπας Ζαχαρίας απάντησε σε επιστολή του αγ. Βονιφατίου, μέσω της οποίας του ζητούσε συμβουλές για την αντιμετώπιση της ηθικής έκπτωσης των Φράγκων κληρικών και επισκόπων. Από την απάντηση του πάπα Ζαχαρία φαίνεται ότι η φράγκικη εκκλησία βρίσκονταν σε πλήρη αναρχία. Ψεύτικοι ιερείς, οι οποίοι δεν είχαν χειροτονηθεί ποτέ από επίσκοπο, αλλά ήταν περισσότεροι από τους κανονικούς ορθοδόξους, περιφέρονταν τελούντες μυστήρια. Απαιτούσαν πληρωμή σε χρήμα ή είδος για τις υπηρεσίες τους και ήταν λαοφιλείς. Κήρυτταν στους αγρότες στους αγρούς και όχι σε ναούς. Το βάπτισμά τους ήταν αντικανονικό και τις περισσότερες φορές δεν είχε προηγηθεί κατήχηση[44]. Ο Πάπας συμβούλευσε την σύγκληση νέας συνόδου για την αντιμετώπιση του θέματος.

Από την επιστολή του αγ. Βονιφατίου το 751, στην οποία αναφέρει την ίδρυση του αβαείου στη Φούλντα, προκύπτει ότι η προταθείσα σύνοδος δεν πραγματοποιήθηκε. Οι πλανεμένοι και αντικανονικοί ιερείς βρίσκονταν παντού στην φράγκικη επικράτεια, ακόμη και στην ίδια την πριγκιπική αυλή[45]. Εξαιτίας της επιρροής τους στην αυλή των Φράγκων, ο αγ. Βονιφάτιος κινδύνευσε να εξοριστεί. Αναγκάστηκε, λοιπόν, να κοινωνήσει μαζί τους. Ο πάπας Ζαχαρίας απάντησε ότι καλό ήταν τέτοιου είδους κληρικοί ν’  αποφεύγονται, αλλά εφόσον αυτό ήταν αδύνατο, ας τους συναναστρέφονταν, μήπως και σώσει την ψυχή τους[46].

Οι ελπίδες του πάπα Ζαχαρία δεν πραγματοποιήθηκαν. Οι αντικανονικοί και αιρετικοί Φράγκοι ιερείς κι επίσκοποι δεν παρέμειναν μόνο στα ηθικά παραπτώματα, αλλά έπεσαν και σε μεγάλα δογματικά σφάλματα. Στο ίδιο πνεύμα εκκλησιαστικής οικονομίας με αυτό του πάπα Ζαχαρία, κινήθηκε έναν αιώνα αργότερα και η επιστολή του πάπα Ιωάννου του Η’ προς την Η’  Οικουμενική Σύνοδο, στην οποία παρακαλούσε να του επιτραπεί η διά της πειθούς προσπάθεια ν’  απαλειφθεί το fiioque αλλά «μετ’ επιεικείας και οικονομίας», το οποίο filioque «οὐκ ἔστι παγιωθέν ἐκ πολλῶν ἐνιαυτῶν καί διά ταῦτα κάλως ἔχειν ἔδοξεν ἡμῖν, ἵνα μή μετά βίας ἀναγκασθῇ τις παρ’ ἡμῖν ἐᾶσαι τήν προσθήκην, ἥν ἔφθασεν ἐν τῷ συμβόλῳ προσθεῖναι[47]». Ο πάπας διαβεβαίωσε τον Μέγα Φώτιο ότι στην Ρώμη δεν είχε εισαχθεί η αιρετική προσθήκη[48]. Φοβόταν, όμως, μήπως εκείνη την ταραγμένη και δύσκολη για το πατριαρχείο της Ρώμης περίοδο, περίοδο κατά την οποία πάπες και αντιπάπες διαδέχονταν ο ένας τον άλλο, με τους ελληνόφιλους πάπες να καταλήγουν συνήθως δολοφονημένοι, φοβόταν όχι για την ζωή του, αλλά μήπως οι Φράγκοι επιβάλλουν το filioque με την βία. Η Η’ Οικουμενική Σύνοδος έλαβε σοβαρά υπόψη της την παράκληση του πάπα και καταδίκασε μεν οποιαδήποτε προσθήκη στο Σύμβολο, δεν καταδίκασε, όμως, τους Φράγκους, ως αιρετικούς, πράγμα πρωτοφανές για τα πρακτικά και τους όρους των Συνόδων!

η. Στα έργα του Αλκουίνου αναφέρονται πολλές φορές αιρέσεις, αλλά οι αναφορές, εκτός της περιπτώσεως του Υιοθετισμού ή των «σφαλμάτων των Γραικών», είναι τόσο γενικόλογες, ώστε δεν φαίνεται ότι αντιμετωπίζει κάποιο συγκεκριμένο γεγονός. Μάλλον αντιγράφει παλιούς καταλόγους αιρέσεων.

θ. Το 827 μ.Χ. ο επίσκοπος Ansegis της Sens δημοσίευσε ένα καπιτουλάριο, στο οποίο καταδίκαζε τις προλήψεις, όπως η λατρεία ανύπαρκτων αγγέλων και η απόδοση πίστης σε βιβλία και επιστολές πεσμένα από τον ουρανό. Ο πάπας Νικόλαος Α’ (857-867) απαγόρευσε στους αιρετικούς να κατηγορούν τους ορθόδοξους επισκόπους, αλλά αυτή η κίνηση πρέπει να ενταχθεί μέσα στην πάλη Ρωμαίων και Φράγκων επισκόπων για την διατήρηση της ορθοδοξίας του πατριαρχείου Ρώμης. Με ακριβώς το αντίθετο πνεύμα ο μισέλληνας πάπας Φορμόζος (891-6) έγραψε το 893 στον Αρχιεπίσκοπο Κολονίας Γερμανό, παραπονούμενος ότι η Εκκλησία μαστίζονταν από τις πρακτικές των ειδωλολατρών και των ψευτο-χριστιανών. Ως τέτοιους πρέπει να εννοούσε του Ρωμαίους πάπες, οι οποίοι τον καταδίκασαν τρεις φορές μετά θάνατον και τρεις φορές οι φραγκόφιλοι τον αποκατέστησαν. Ένα γαϊτανάκι, το οποίο κάνει δύσκολη την εξακρίβωση του τι νοούνταν ως αίρεση στα γραπτά των Φράγκων.

ι. Το 858 μ.Χ. ο επίσκοπος της Ορλεάνης Walter, εξέδωσε διατάξεις στους αρχιδιακόνους της επαρχίας του να εξετάσουν περιπτώσεις αιρετικών δοξασιών στον κλήρο. Οι ιερείς όφειλαν να συμμορφωθούν στο σύμβολο της πίστης που τους έστελνε[49]. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι στη ομολογία πίστεως, την οποία παραθέτουμε στην σημείωση, δεν αναφέρεται πουθενά το Άγιο Πνεύμα, οπότε δεν μπορούμε να βγάλουμε άμεσα συμπεράσματα για την θέση της Ορλεάνης απέναντι στο filioque. Έμμεσα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι o Walter, αφενός δεν ήθελε να παρουσιάσει ομολογία πίστεως χωρίς το filioque, αφετέρου δεν ήθελε να προκαλέσει αντιδράσεις του πολυπληθούς γαλατο-ρωμαϊκού στοιχείου, το οποίο παρέμενε πιστό στο Σύμβολο της Νίκαιας και στο πατριαρχείο της Ρώμης.

ια. Η επόμενη κατηγορία για αίρεση προέρχεται από τον πολύ Hincmar της Reims και απευθύνονταν στον συνονόματο ανιψιό του, επίσκοπο Laon. Το πρόβλημα, ωστόσο τον δύο ήταν ενδοεκκλησιαστικό, αφορούσε τις σχέσεις με τους τοπικούς φεουδάρχες, το έκκλητο του Πάπα και την απεργία των ιερέων που ανήγγειλε ο Hincmar της Laon. Δεν χρειάζεται να εξεταστεί εδώ[50].

ιβ. Στα «Χρονικά του Ζαντέν» (αβαείο στην εκβολή του Ρήνου) υπάρχει ακόμη μια καταγραφή αίρεσης αυτόν τον αιώνα στην Βεστφαλία:

«Ένας βροχερός και εξαιρετικά θυελλώδης χειμώνας και τον Ιανουάριο, την 21η του μηνός, ακούστηκε βροντή, και παρομοίως τον μήνα Φεβρουάριο, την 17η, ακούστηκε δυνατή βροντή και μια ασυνήθιστη ηλιακή ζέστη καψάλισε την γη˙ κι έγιναν σεισμοί σε πολλά μέρη του κόσμου˙ και μια φωτιά σε σχήμα δράκου έγινε ορατή στον αέρα. Την ίδια χρονιά εμφανίστηκε αίρεση. Την ίδια χρονιά, την πέμπτη νύχτα πριν τα Χριστούγεννα ακούστηκε δυνατή βροντή, και έλαμψε αστραπή και με πολλούς τρόπους η μιζέρια και η αθλιότητα της ανθρωπότητας αύξανε καθημερινά[51].»

ιγ. Στις 28 Αυγούστου του 881, ο πάπας Ιωάννης Η’ έστειλε επιστολή στον κλήρο της Ραβέννα, συνιστώντας να συλλάβουν κάποιον Μαϊμβέρτο, διασπορέα πλανών[52].

ιδ. Στο τέλος το Ι’ αι. στο επιτάφιο ποίημα του Notger, επισκόπου Λιέγης αναφέρονται τα εξής:

«καθοδήγησε και δίδαξε τον κλήρο στα λατινικά και τον λαό στην καθομιλουμένη με την γλυκύτητα του λόγου του, τρυφερό γάλα που περιποιείται στερεή τροφή στους υγιείς. Οι αιρέσεις υπέκυψαν πρόθυμα στα κτυπήματα αυτού του ρωμαλέου στρατιώτη του Χριστού. Απάτη, προσποιητή πίστη και ψέματα το βαλαν στα πόδια, κι όταν πιάστηκαν, έτρεμαν σαν να βρίσκονταν ενώπιον της Κρίσης του καλού και του κακού[53].»

ιε. Στις 26 Ιουνίου του 909 μ.Χ. έγινε σύνοδος στην Trosly κοντά Soissons. Σ’ αυτή προήδρευε ο Αρχιεπίσκοπος Hervé της Rheims. Αυτός παρατήρησε ότι είχε σταθεί αδύνατο να συγκληθεί σύνοδος για πολλά χρόνια εξαιτίας τριών προβλημάτων, της εισβολής των βαρβάρων, των πολιτικών προβλημάτων του βασιλείου και της λύμης των ψευτο-Χριστιανών, τα οποία αναγνώρισε ως τιμωρία του κόσμου εξαιτίας των αμαρτιών τους[54].

ιστ. Το 987 ο ηγούμενος Abbo του Fleury έγραψε επιστολή στον Αρχιεπίσκοπο Bourges, για να τον προειδοποιήσει για την αίρεση, προσθέτοντας μια ασυνήθιστη συμβουλή:

«Μην επιτρέψεις στον εαυτό σου να γίνει αιρετικός, για κανένα λόγο, διότι όποιος απομακρύνεται από την πίστη που η Καθολική Εκκλησία διατηρεί από τους Αποστόλους, μάταια μετανοεί για τις αμαρτίες του[55].»

ιζ. Ο ίδιος ηγούμενος απηύθυνε ένα φυλλάδιο στον ιδρυτή της δυναστείας των Καπετίδων στην Γαλλία, Ούγο Καπέτο (987-996), και στο γιο του Ροβέρτο Β’ (972-1031), με τίτλο «Apologeticus ad Hugonem et Rodbertum Reges Francorum»[56]. Σ’ αυτό προέτρεπε τους βασιλείς ν’ αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της αίρεσης:

«Διώξτε κάθε αίρεση μακριά από το βασίλειο, ώστε ο Θεός να σας φυλάει σε αιώνια ειρήνη[57].»

Σ’ αυτό όφειλαν ν’ ακολουθήσουν το παράδειγμα των παλαιών χριστιανών αυτοκρατόρων. Ο Ροβέρτος Β’ ξεπέρασε τους παλαιούς αυτοκράτορες, διότι ήταν ο πρώτος βασιλιάς που διέταξε την εκτέλεση των αιρετικών της Ορλεάνης, το 1022.

* * *

Τα περιστατικά επαρκούν για να καταλάβουμε ότι, εν τέλει κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα οι αιρέσεις δεν εξαφανίστηκαν. Οι αναφορές στις πηγές είναι αρκετές, υστερούν όμως τόσο στην ποσότητα των πληροφοριών που παρέχουν, όσο και στην ποιότητα. Παρ’ όλα αυτά, είναι ευδιάκριτη η ύπαρξη αιρετικών κινημάτων και εντός της δυτικής Εκκλησίας, αλλά και στις ακρώρειές της˙ αιρέσεις διαδεδομένες στον απλό κόσμο, με τα χαρακτηριστικά των γνωστικών. Στους επόμενους αιώνες οι αναφορές των πηγών αυξάνονται με καταιγιστικό ρυθμό, ώστε δίνουν την εντύπωση ότι συνέβη αναβίωση των αιρέσεων. Δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Η νεοϊδρυθείσα παπική εκκλησία, καταλαμβάνοντας τον θρόνο της Ρώμης, επέβαλε της δικές της καινοτομίες, αυτές που μεγαλαυχώντας ονόμασε μεταρρυθμίσεις. Για την επιβολή τους έπρεπε να καταπνίξει κάθε αντίσταση και αντίδραση από τους ορθοδόξους, τους οποίους θεωρούσε αιρετικούς. Έτσι στόχος της έγινε κάθε κίνημα που αντιτίθονταν στην πολιτική της, χαρακτηριζόμενο αιρετικό δικαίως ή αδίκως. Όντας σε στενή συνεργασία με τους Τεύτονες φεουδάρχες, από τους κόλπους των οποίων προέρχονταν σύσσωμη η νέα εκκλησιαστική διοίκηση, επέβαλε την θανατική καταδίκη στους διαφωνούντες. Δύο πολύτιμα εργαλεία στην επιβολή της παπικής πολιτικής ήταν οι εντός χριστιανικού εδάφους σταυροφορίες, όπως  Αλβιγηνική και η Δ’ Σταυροφορία κατά της Κωνσταντινούπολης, και η Ιερά Εξέταση. Αυτά θα εξεταστούν λεπτομερώς στο επόμενο κεφάλαιο.

[1] Isidori Hispalensis, Etymologiarum sive originum Libri XX VIII 3.2-3: “Inde ergo haeresis, dicta Graeca voce, ex interpretatione electionis, qua quisque arbitrio suo ad instituenda, sive ad suscipienda quaelibet ipse sibi elegit. Nobis vero nihil ex nostro arbitrio inducere licet, sed nec eligere quod aliqui de arbitrio suo induxerit. Apostolos Dei habemus auctores, qui nec ipsi quicquam ex suo arbitrio, quod inducerent, elegerunt, sed acceptam a Christo disciplinam fideliter nationibus adsignaverunt” ed. W. N. Lindsay, Oxford University Press 1911, vol. 1 p. 312.

[2] Ο H. Kaminsky διαφωνεί στο The Problematics of Later- Medieval Heresy, Husitvi-Reformane-Renasence, ed. J. Panek et al. (1994, essays for F. Smahel), pp. 132-54.

[3] Lenherr, Exkommunicationsgewalt, 22, στίχοι 28-31 (στην έκδοση Friedberg, Decretum, 967.33-36): “ Quicumque ergo ab unitate ecclesie, que per Petrum intelligitur, fuerit alienus, execrare potest, consecrare non valet, excommunicationis vel reconciliationis potestatem non habet”. Για την ερμηνεία των παραπάνω εδαφίων και την στήριξη της παπικής εξουσίας μέσω αυτών Henri Maisonneuve, Etudes sur le origins de l’ Inquisition, (αναθ. εκδ.) pp. 65-79. Επίσης Anders Winroth, The making of Gratians Decretum, Cambridge University Press 2000,  pp. 34-76.

[4] Matthaei Parisiensis Monachi Sancti Albani, Chronica Majora s.a. 1253 Rs 57e, ed. H. Richards Luard, London 1880, vol. iv p. 401: “heresies est sentential humano sensu electa, scripture sacre contraria, palam edocta, pertinaciter defense”.

[5] Πολλές αναφορές σε μεσαιωνικές πηγές σχετικά με τις απόψεις για τα αίτια των αιρέσεων και την περιγραφή του τύπου του αιρετικού δίνει ο Jeffrey Russel, Interpretations of the origins of  Medieval Heresy, Medieval Studies 25 (1963), 26-33.

[6] Rhabanus Maurus, De universe libri XXII, Liber VI, PL 111.137-80.

[7] Για τον τύπο του αιρετικού κατά τον Μεσαίωνα, H Grundmann, Der Typus des Ketzers in mittelalterichen Anschauung, Kultur- und Universalgeschichte, Festschrift für Walter Goetz (1927), pp 91-107.

[8] Robert I. Moore, The Birth of Popular Heresy, University of Toronto 1995 (1st ed. 1975), p. 5.

[9] Jeffrey Russel, Dissent and Reform in the middle ages, University of California Press 1965, p. 177.

[10] Ratherius Veroniensis, Preloquia, ed. Martene & Durand 9.798:  “Quis enim eorum, qui hodie in talibus usque ad perditionem animae in tantum decipiuntur, ut etiam eis quas ait Gen. (έμεινε αμετάφραστο, αλλά παραπέμπει στον Γεννέδιο της Μασσαλιάς, συγγραφέα του Ε’ αι.), herodiam illam baptistae Christi interfectricem, quasi reginam imo deam proponent; asserentes, tertiam totius mundi partem illi traditam: quasi haec merces fuerit prophetae occisi, cum potius sint daemones, talibus praestigiis infelices mulierculas, hisque multum vituperabiliores viros, quia perditissimos, decipientes” . Παρουσίαση του μύθου της Ηρωδιάδος στο Jacob Ludwig Carl Grimm, Teutonic Mythology, vol. 1 p. 283.

[11] Jeffrey Russel, Witchcraft in the middle ages, Cornell University 1972, p. 71.

[12] Reginonis abbatis Prumiensis, De synodalibus causis et disciplinis ecclesiasticis II.45. Αναπαράγεται από Burchardus Wortatiensis Episcopus, Collectarium canonum ή αλλιώς Decretum I.94 & X.29. Πρόκειται για την σύντομη εκδοχή. Η παραπάνω αναφερόμενη είναι η εκτεταμένη εκδοχή, η οποία βρίσκεται στα Regino, II.364 (PL 132.352-3) & Burchard, X.1 & XIX. Η αγγλική μετάφραση από Henry Charles Lea, Materials toward a History of Witchcraft, Philadelphia 1939, vol. I pp. 178-180.  Το λατινικό κείμενο επίσης στο Joseph Hansen, Quellen und Untersuchungen zur Geschichte des Hexenwahns und der Hexenverfolgung im Mittelalter, Bonn  1901, pp. 38-9. “Ut episcope episcoporumque ministry omnibus viribus elabore student ut perniciosam et a diabolo inventam sortilegam et maleficam artem penitus ex parochiis suis eradant, et si aliquem virum aut feminam huiuscemodi sceleris sectatorem invenerint, turpiter dehonestatum de parochiis suis eiciant. … retro post Satanam conversae, daemonum illusionibus et phantasmatibus seductae, credunt se et profitentur nocturnis horis cum Diana paganorum dea et innumera multitudine mulierum equitare super quasdam bestias, et multa terrarium spatial intempesate noctis silentio pertransire, eiusque iussionibus velut dominae obedire, et certis noctibus ad eius servitium evocari. Sed utinam hae solae in perfidia sua perissent, et non multos secum in infidelitatis interitum pertraxissent. Nam innymera multitude hac falsa opinione decepta haec vera esse credit, et credendo a recta fide deviat et inem errorem paganorum revolvitur, cum aliquid divinitatis aut numinis extra unum esse arbitratur. Quapropter sacerdotes per ecclesias sibs commissas populo cum omni instantia praedicare debent ut noverint haec omnimodis falsa esse, et non a divino sed malign spiritu talia phantasmata mentibus infidelium irrogari, …”

[13] R. I. Moore, The Birth of Popular Heresy, p. 6.

[14] Παραπέμπουμε στο 4.2 Ιουδαίζοντα συστήματα για τις σχετικές πληροφορίες.

[15] Βίοι του Αγ. Βονιφατίου έχουν γραφεί από τον Βιλιβάλδο, που είναι και ο πιο αξιόπιστος διότι γράφηκε λίγο μετά τον θάνατό του, από τον Othloh του Emmaram, τον Radbod, και επίσης υπάρχει και το Passio Sancti Bonifacii. Όλα αυτά τα έργα συμπεριλαμβανονται στη σειρά MGH, ed. Wilhelm Levinson.

[16] Vita Sancti Bonifatii, ed. G. H. Pertz, MGH SS 2 p. 355.

[17] MGH SS 1 p. 365.

[18] Chronica, MGH SS 6 p. 339.

[19] PL 119.1124.

[20] Λατινικό κείμενο: Martin Bouquet, Recueil des Historiens de France, vol. X, pp. 23-4.  & PL 142.611-698. Αγγλική μετάφραση: Rodulfus Glaber, The Five Books of the Histories, ed. J. France, Oxford 1989. Γαλλική μετάφραση: Fr.  Raoul Glaber: Les cinq livres de ses histories II.XI, XII,  ed. Maurice Prou, Collection de Textes pour server à l’ etude et à l’ enseignement de l’ histoire, Paris 1866, I.

[21]  Ο Πέτρος ο Στ’ ήταν αρχιεπίσκοπος Ραβέννας μεταξύ των ετών 927-971, οπότε η δράση του Βιλγάρδου πρέπει να τοποθετηθεί μεταξύ αυτών των χρονικών ορίων. Γίνεται ευρέως αποδεκτή η ημερομηνία 970, ίσως γιατί δεν πρέπει να φαίνεται ότι έδρασε επί μακρόν χωρίς ν’ ασχοληθούν μαζί του οι αρχές.  Arno Borst, Die Katharer, Schriften der Monumenta Germaniae Historica XII, Stuttgard 1953.  p. 74 n. 6.

[22] Domenico Comparetti, Virgilio nel medio evo, Livorno 1872, vol. 1 p. 113. Loup de Ferrieres, ed. L. Levillain, en Les classiques de l’ histoire de France 20 (Paris 1964), vol. 1 p. 70.

[23] H. Fichtenau- D. A. Keiser, Ketzer und Professoren: Haeresie und Vernunftglaube im Hochmittelalter, München 1992,  s. 16. Αγγλική μετάφραση, Heretics and Scholars in the Middle Ages, 1000- 1200, The Pennsylvania State University 1998.

[24] Petrus Abaelaelardus, Theologia Christiana I 127-8.

[25] Caesarii Heisterbacensis, Dialogus Miraculorum V.22, ed. J Strange, Cologne-Bonn-Brussels 1851, vol. 1 p. 304. Αγγλικλή μετάφραση, H. E. Scott-C.C. Swinton Bland, The Dialogue of Miracles, London 1929, vol. 1 p. 348.

[26] Henry Charles Lea, History of the Inqisition in the Middle Ages, vol. I p. 108.

[27] Arno Borst, Die Katharer, p. 74 n. 6.

[28]Annales Barenses, MGH SS 9 p.248.

[29] «Cum Graecis aderant quidam quos pessimus error, Fecerant  amentes et ab ipso nomen haabebant” . Λογοπαίγνιο-αναφορά στον Μάνη.

[30] Λατινικό κείμενο Guillermi Apuliensis, Gesta Roberti Guiscardi, MGH SS 9 p. 239. Ιταλική μετάφραση La Geste de Robert Guiscard par Guillaume de Puille, ed. M. Matthias, Teste e Monumenti 4 (1961).

[31] Πρόκειται μάλλον για τον Gebuin II επίσκοπο στην Châlons-sur-Marne (991-1004). Αλλά αν ληφθεί υπόψη η λάθος χρονολόγηση του Ροδόλφου, που τοποθετεί τον θάνατο του Gebuin I το 1007, ενώ πέθανε το 991, τότε ο συγγραφέας εννοεί τον πρώτο επίσκοπο της επαρχίας με αυτό το όνομα και τα γεγονότα είναι προγενέστερα του 1000. Σχετ. Paul Alpandéry, De quelques faits de prophétisme dans les sects latines antérieures au Joachimisme, en Revue d’ histoire des religions 52 (1905), 185.

[32] Rodulfus Glaber, The Five Books of the Histories, ed. J. France, pp. 88-91.

[33] Αυτές οι περιπτώσεις θα εξεταστούν στο επόμενο κεφάλαιο.

[34] Henri de Lubac, Exégèse medieval, 2: Les quatre sens de l’  écriture, Paris 1959. Αγγλική μετάφραση, E. M. Macierowski, Medieval Exegesis: The four Senses of Scripture, Edibourgh 2000, vol. 2 p.163.

[35] Gregorii episcope Turonensis, Libri Historiarum X X.25, ed. Bruno Kursch – Wilhelm Levinson, MGH Scriptores Rerum Merovigiarum 1, Hannover 1951. Αγγλική μετάφραση, Ernest Brehaut, Columbia University Press 1916, 245-6.

[36] Θα μας απασχολήσει στο επόμενο κεφάλαιο.

[37] Thomas Head (trans), Andrew of Fleury and the Peace League of Burges, Essays on the Peace of God: The Church and the People in Eleventh-Century France, Historical Reflections 14/3 (1987), University of Waterloo, p. 522.

[38] Christian Pfister, Etudes sur le règne de Robert le Pieux, Paris 1885, p.330. Arno Borst, Die Katharer, p. 73, H.C.Lea, History of the Inquisition, vol. 1 p.108.

[39] Mansi XII.280 & 282.

[40] M. Tangl, Die Briefe…, s.30, Ephraim Emerton, The Letters…, p.42.

[41] MGH SS 2 s. 345: “Hisque omnibus rite confectis, Baguariorum temporibus Hugoberti ducis adiit terras, praedicationisque stadium apud eos diligentissime exercuit, et multas considerando circuit ecclesias; tantoque divinae fortitudinis zelo armatus est, ut quondam quidem scismaticum heretica pravitate deceptum, nomine Eremvulfum, iuxta canonum decreta damnavit atque abiecit, et populum a perversa sectae eius idololatria correxit, et ad fraters sub suae dioceseos gubernationis constitutos rursus migravit, iuxta illud apostolic: cupiditatem abens veniendi ad fraters”.
[42] MGH SS 2 s. 346: “Sed quia sanctus vir iam Deo b infantia deditus, iniuriam domini sui non ferens, supradictum ducem cunctumque vulgus ab iniusta hereticae falsitatis seca et fornicaria sacerdotum deception cohercuit; et provinciam Baguariorum, Odilone duce consentiene, in quattuor divisit parrochias, quattuorque his praesidere fecit episcopos, quos ordinatione scilicet facta, in episcopatus gradum sublevavit”.

[43] Επιστολή 61, ed. M. Tangl, Die Briefe…, s. 125.

[44] Επιστολή 80, ed. M. Tangl, Die Briefe…, s. 172.

[45]  Επιστολή 86, ed. M. Tangl, Die Briefe…, s. 192-3: “falsos autem sacerdotes, hypochritas et seductores populorum vel corrigerem ad viam salutis vel declinarem et abstinerem a commonione ipsorum; quod ex parte servavi et ex parte custodire et implore non potui. Spiritaliter implevi sacramentum, quia in consensum et in consilium illorum non venit anima mea. Corparaliter autem ab eis omnino abstinere non potui, dum venissem ad principem Francorum cogente aecclesiarum necessitate, cum tales ibi repperi, quales nolui. Sed tamen in sancta commonione corporis Christi illis non communicavi”.

[46] Επιστολή 87, ed. M. Tangl, Die Briefe…, s. 195: “si quos vero seductores episcopos aut pseudopresbiteros, vel quosque a recto fidei tramite deviantes repperises, nulla tibi cum eis esset communion. Quod te deo solaciante usque ad presens spiritaliter servasse confesus es. Vel si omnino propter principalem et humanum favorem gentis Francorum, dum ad eos accessisses, corporaliter abstineri non valuisti cogente necessitate ecclesiarum Dei, et tamen in eorum consilio et consensus communionis anima tua non est coinquinata. Itaque propter hoc, quod cum eis conversatus es non consentiens iniquitati eorum, nullum tibi est detrimentum coram Deo. Te enim prediccante si oboedirent, salvi essent;”

[47] Mansi XVII.525.

[48] Mansi XVII.525.

[49] CAPITULA A WALTERIO REVERENDO PONTIFICE COMPRESBITERIS PROMULGATA IN SINODO APUD BULLENSEM FUNDUM ii. ORDINACIONIS SUE ANNO VIII. KAL. IUNII CELEBRATA. en MGH, Capitularia Episcoporum 1. s. 188: “Ut per archidiakonos vita, intellectus et doctrina cardinalium presbiterum investigetur. Vita scilicet modestie et sobrietatis ac stadium religiose conversationis in cunctis eorum actibus. Intellectus vero, quomodo sit ydoneus unusqusque suos fraters in fide sancte trinitatis erudire, ut credant patrem et filium et spiritum sanctum unum esse deum omnipotentem, aeternum, invissibilem, qui creavit celum et terram, mare et omnia, que in eis sunt, et unam esse deitatem et substantiam et maiestatem in tribus personis patris et filii et spiritus sanctii. Et quemadmodum filius dei incarnates est de spiritu sancto et Maria simper virgine pro salute et reparation humani generis, passus, sepultus et tercia die resurrexit et ascendit in cellos et quomodo iterum venturus sit in maiestate divina indicare vivos ac mortuos secundum merita propria, et quia una erit resurrection mortuorum, et quod impii propter scelera sua cum diabolo in ignem etrnum mittantur et iusti cum Christo et cum sanctis angelis in vitam eternam. In doctrina vero, qualiter eos, qui tardiores sunt de fide, spe et caritate ceterisque virtutibus, verbo et probabili exemplo, eos, qui indigent, posit instruere secundum evangelicam et apostolicam atque canonicam instructionem, qualiter indeclinabiliter vivant et a quibus viciis eos oporteat abstinere, ne cum diabolo in eternam dampnationem demergantur”.

[50] Λεπτομέρειες στο James Prichard, The Life and Times of Hincmar, Archbishop of Rheims, Oxford 1899.

[51] Annales Xantenses 738.  ed. G. H. Pertz, MGH SS 2 p. 226: “Hiemps pluvialis et ventosa valde, et mense Ianuario  12, Kal. Februarii tonitruum auditum est, similiterque mense Februarii 14. Kal. Martii tonitruum est auditum magnum, et nimis ardor solis terram urebat; et quibusdam partibus terrae motus factus est; et ignis forma draconis in aere visus est. Eodem anno heretica pravitas orta est. Eodem anno quinta nocte ante natale Domini fragor tonitrui magni auditus est, et fulguris visus, et multis modis miseria et calamitas hominum cotidie augebatur”.

[52] Mansi XVII.220.

[53] Aegidii Aurelianensis, Gesta Episcoporum Leodiensium L.2, ed. G. Weitz, MGH SS XXV, s.62:

“Vulgari plebem, clerum sermon Latino
Erudit et satiat magna dylcedine verbi,
Lac teneris prebens solidamque valentibus escam
Sponte cadunt herese sub forti milite Cristi
Fraus et ficta fides, tumor et commenta fugantur,
Et deprensa tremunt tamquam sub iudice morum”

Γενικά το ποίημα εκτιμάται ως γνήσια ιστορική πηγή και μάλιστα ως βίος του Notger. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αναφορά στην αίρεση είναι πραγματική και όχι λογοτεχνικός τόπος. Κάτι τέτοιο ήταν πολύ σπάνιο. Βλ. σχ. J. Russell, Dissent and Reform, p. 179 & p. 302 n. 49.

[54] Thomas-Marie-Joseph Gousset, Le actes de la province ecclésiastique de Reims, Reihms 1842,  t. 1 563ff : “Quoniam per aliquot annos, partim infestation paganorum, partim etiam gravissimis regni pertubationibus, ac quoromdam falsorum christianorum infestationibus praepediti, juxta decreta canonum nequivimus congregari: nunc quia, annuente Domino, nobis congregandi facultas juxta decreta canonum multoites horum judicio cognita veritate,…”

[55]Aimoino Floracensi Monacho, Vitae sancti Abbonis Floriacensis, ed. G. Martin – A. Boquet, Recueil des Historiens des Gaules et de la France t.X p. 333: “Nunquam ergo, fiery haereticus ullo modo acquiesces, quia inaniter de peccatis poenitentiam agit, qui eam fidem impugnat, quam sub sanctis Apostolis Catholica tenuit Ecclesia”.

[56] PL 139.461-.

[57] PL 139.462-3: “…domini nostril, Hugo et Rotberte, clarissimi reges, si in terra viventium Christo vultis esse haeredes et cohaeredes, et de regno vestro omnem haereticam pravitatem depellite, ut Deus vos custodiat in aeterna pace”.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Πελαγία Γιού, μια Ταϊβανέζα Ορθόδοξη Χριστιανή και συνεργάτις του Αρχιμανδρίτη π. Ιωνά Μούρτου πού κλαίει για τούς ειδωλολάτρες συμπατριώτες της γιατί δεν είναι Χριστιανοί! Εμείς, πού είμαστε, όπως είμαστε, Χριστιανοί, για ποιούς άλλους κλαίμε;

——-

Στην Ιεραποστολή εδώ στην Ταϊβάν μερικές φορές χρειάζεται να κάνουμε πολλά πράγματα, πού μερικά είναι δύσκολο και να τα φανταστείτε…

Ενδεικτικά αναφέρω ότι ανανεώνουμε τους διαφόρους διαδικτυακούς τόπους που έχουμε, εμπλουτίζοντας τους με βίντεο, κείμενα και μεταφράσεις, και ετοιμάζουμε το περιοδικό του μήνα. Όλα αυτά τα μικρά πράγματα, τα κάνουμε για την αγάπη του Θεού και των ανθρώπων και φυσικά κερδίζουμε πνευματικά. Όλα όσα γίνονται με το πνεύμα αυτό, μας συνδέουν με τον Θεό και μεταξύ μας διότι είμαστε σαν ένα σώμα.

Θυμάμαι πριν μερικά χρόνια, πού ο π. Ιωνάς προσπαθούσε να φτιάξει ένα βίντεο σχετικά με το πρόσφορο και την προσκομιδή. Οι συμπατριώτες μου εδώ στην Ταϊβάν δεν έχουν δει ποτέ την προσκομιδή, δεν ξέρουν τί είναι, και ασφαλώς είναι πολύ σημαντικό να τους εξηγήσουμε την βαθειά σημασία της. Έτσι διαλέξαμε μία κατανυκτική εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης τού Χριστού μας, την κολλήσαμε στον τοίχο, βάλαμε ένα μικρό τραπεζάκι και φυσικά ένα πρόσφορο.

Ο π. Ιωνάς τελούσε την προσκομιδή στα Αγγλικά κι εγώ, την ώρα πού τραβούσα το βίντεο, επεξηγούσα τα τελούμενα στα Κινέζικα, ώστε να αντιλαμβάνεται κι ο κόσμος όσα θα έβλεπε. Με πολύ κόπο αλλά και μεγάλη χαρά τα καταφέραμε !
Στην ιεραποστολή όλα είναι δύσκολα, αλλά δεν τα παρατάμε.
Θυμάμαι πού πήγαμε σε ένα μεγάλο Προτεσταντικό Οργανισμό (ο οποίος διαθέτει και Ραδιοφωνικό σταθμό ), στον οποίο μας προσκάλεσε ένας πάστορας πού είχε εντυπωσιαστεί, όταν σε κάποια συνάντηση μας άκουσε για την Ορθόδοξη Θεολογία, και ήθελε να μας συστήσει στον διευθυντή του Σταθμού.
Αφού μας ξενάγησε στους χώρους του Οργανισμού, κατόπιν μας παρουσίασε στον διευθυντή του, ο οποίος άρχισε να μας λέει ότι εσείς οι Ορθόδοξοι προσκυνάτε τα είδωλα, εννοώντας τις ιερές εικόνες. Στην συνέχεια με εντονότερο τόνο, μας έλεγε για την Εκκλησία, την Βίβλο κ.τ.λ.

Τον ρωτήσαμε, να μας πει ποιός άραγε αποφάσισε ποιά βιβλία θα αποτελούν την Αγία Γραφή ;

Δεν ήξερε!

Τού είπαμε: «Οι Οικουμενικές Σύνοδοι της Εκκλησίας πού απαρτίζονταν από Επίσκοπους, που έλαβαν όλες τις σχετικές αποφάσεις».
Ακούγοντας την λέξη Επίσκοπος, αγρίεψε και μας έδιωξε…

Οι Προτεστάντες εδώ δεν έχουν επισκόπους και ιερείς, άλλα έχουν πάστορες. Δεν ξέρουν τί είναι η θεία Λειτουργία και τελούν κάτι σαν λειτουργία, πού γι’ αυτούς είναι μία ανάμνηση μόνο τού θανάτου του Χριστού. Κι αυτό όχι κάθε Κυριακή, αλλά, άλλοι την τελούν μία φορά τον μήνα και άλλοι ανά δύο ή τρεις μήνες…
«Όταν ο π. Ιωνάς ρώτησε κάποιους πάστορες, ποιος κανονίζει τον χρόνο τέλεσης της λειτουργίας, έστεκαν αμήχανοι, λέγοντας ότι ακολουθούμε αυτό πού βρήκαμε από τον προηγούμενο πάστορα και το έχουμε σαν Παράδοση.
-«Μα εσείς δεν παραδέχεστε Παράδοση», τους λέει ο π. Ιωνάς. «Πώς σε ένα τέτοιο σοβαρό θέμα εδώ την παραδέχεστε;»

Δεν ήξεραν τί να πουν. Άπλα απάντησαν «Δεν το έχουμε σκεφτεί»…Τα πρώτα χρόνια πού ήρθε ο π. Ιωνάς, οι άνθρωποι δεν ήξεραν τί είναι Ορθόδοξη Εκκλησία.
Κάποιοι νόμιζαν ότι οι Ορθόδοξοι είναι από το Θιβέτ!!!!
Μπορεί σ’ εσάς να φαίνεται αστείο αυτό, αλλά όμως είναι τραγικό και σε κάνει να κλαις και μόνο πού το σκέφτεσαι. Τα δύσκολα πράγματα θέλουν χρόνο και μπορείς να τα ξεπεράσεις, άλλα τους δύσκολους ανθρώπους… είναι άλλη ιστορία. Υπάρχει μία κινεζική παροιμία, που λέει ότι μπορείς να μετακινήσεις ένα βουνό, άλλα όχι να αλλάξεις έναν άνθρωπο.

ΜΙΑ ΠΕΡΙΕΡΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ…

Έχουμε τυπώσει ένα βιβλίο για την Θεία Λειτουργία. Για το βιβλίο αυτό δουλέψαμε πολύ με τον π. Ιωνά, τραβήξαμε πολλές φωτογραφίες και τις επεξεργαστήκαμε ώστε να υπάρχει μία οπτική εντύπωση της Θ. Λειτουργίας. Όταν τελειώσαμε, το στείλαμε για εκτύπωση σε μία φίλη μου πού έκανε εκδόσεις.
Μου είπε ότι σε δύο εβδομάδες θα είναι έτοιμο, πήραμε αριθμό ΙSΒΝ και φαινόταν ότι όλα έβαιναν καλά, άλλα ο π. Ιωνάς μου είπε:
«Θα δεις ότι θα έχουμε πειρασμούς, γιατί ο διάβολος θα προσπαθήσει να σταματήσει την έκδοση, αλλά βέβαια εμείς έχουμε τον Θεό μαζί μας…».

Δεν τον πίστεψα, όμως μετά από μία εβδομάδα με πήρε τηλέφωνο η φίλη μου και μου είπε ότι χάλασε το εκτυπωτικό μηχάνημα, ότι το φτιαξανε και ότι ξαναχάλασε άλλες δύο φορές ! Μου ζήτησε συγγνώμη για την καθυστέρηση και εγώ δεν της είπα τίποτα, διότι, αν της έλεγα, κανείς δεν θα τύπωνε το βιβλίο μας, αφού οι συμπατριώτες μου είναι πολύ προληπτικοί

Το θεώρησα τυχαίο, αλλά ή φίλη μου με ξαναπήρε μετά από μερικές μέρες και μου είπε ότι το τύπωσαν μεν, αλλά η Εταιρεία έπιασε φωτιά και θα καθυστερούσε κι άλλο η έκδοση του βιβλίου. Ρώτησα αν τραυματίστηκε κανείς και μου είπε όχι. Πάντως ήταν σοκαρισμένη, διότι πρώτη φορά της συνέβαινε κάτι τέτοιο…Άρχισα να καταλαβαίνω…Τέλος πάντων, για να τελειώνω, μία μέρα με ξαναπήρε η φίλη μου και μου είπε ότι τελικά την επομένη θα μας παρέδιδαν το βιβλίο.
Κι όμως… την άλλη μέρα δεν μας το παρέδωσαν.

Μόλις τα βάλανε στο φορτηγό, δεν έπαιρνε εμπρός, γιατί χάλασε ή μηχανή! Ή φίλη μου ξαναπήρε τηλέφωνο να μου ζητήσει χίλια συγγνώμη για την καθυστέρηση. Δεν της είπα τους λόγους, γιατί κανείς μετά δεν θα δεχόταν να τυπώσει βιβλίο μας. Άλλα της είπα, αυτό πού μου είπε ο π. Ιωνάς, ότι ο Θεός θα ευλογήσει πολύ την δουλειά της και τους ανθρώπους πού δοκιμάστηκαν. Έτσι γίνεται πάντα, μετά τον πειρασμό έρχεται μεγάλη ευλογία. Και τί παράξενο, μετά από μισή ώρα με ξαναπήρε και μου λέει:

«Ή μηχανή πήρε εμπρός, σε μία ώρα θα έχετε τα βιβλία…».

Αλλά,… μετά, ντρίν… πάλι τηλέφωνο. Τι έγινε; Είχαν κατεβάσει τα βιβλία από το αυτοκίνητο. Όταν πήρε μπρος το αυτοκίνητο, τα ξαναφόρτωσαν και… σταμάτησε πάλι να λειτουργεί! Πάλι συγγνώμες… Τελικά την άλλη μέρα επιτέλους μας τα φέρανε…

Είναι δύσκολο να είσαι Κινέζα και Ορθόδοξη. Οι συμπατριώτες μου δεν νοιάζονται για την Εκκλησία. Είναι δύσκολο να τους πλησιάσεις.

Δεν έγραψα τα παραπάνω για να σας κάνω να ασχολείστε με τον διάβολο, πού κοιτάει να καταστρέψει την Εκκλησία. Αγνοήστε τον, θυμηθείτε μόνο τον Θεό στην ζωή σας. Και μην μας ξεχνάτε εδώ πού ζούμε. Σας παρακαλώ, μη μας αφήνετε να αγωνιζόμαστε μόνοι μας. Αγωνιστείτε μαζί μας με την προσευχή σας. Μέσα στον πόνο σας βάλτε και την μοναξιά μας.

Θυμηθείτε σας παρακαλώ, όταν οι καρδιές σας και τα χέρια σας αποκάμνουν στην προσευχή, το χωρίο της Εξόδου 17, 11-12: «και εγίνετο όταν έπηρε Μωυσής τας χείρας, κατισχυεν Ισραήλ· όταν δε καθήκε τάς χείρας, κατισχυεν Αμαλήκ… και εγένοντο αι χείρες Μωυσή εστηριγμέναι εως δυσμών ηλίου».
Όταν καθόμαστε πάνω στους πειρασμούς μας και όταν στηρίζουμε ο ένας τα χέρια του άλλου στην προσευχή, μπορούμε να κλαίμε και μετά έρχεται η εν Χριστώ χαρά…

Προσεύχεστε, όταν μας πετάνε έξω από την πόρτα τους, να ανοίγει ο Θεός την πόρτα της καρδιάς τους. «Όταν κοροϊδεύουν την θρησκεία μας, να την καταλάβουν. Όταν κάποιος μας κάνει να κλαίμε, η προσευχή σας να μας αγκαλιάζει.

Όταν οι πειρασμοί μας φέρνουν το σκοτάδι, γίνετε ένα κεράκι για μένα. Όταν με αγνοούν, ρίχτε μου μία ματιά, όπως ο Κύριος με μία ματιά Του άλλαξε τον Ζακχαίο. Τα αποφάγια σας ζητώ ταπεινά…

Πηγή: Το Zωντανό Iστολόγιο

Πολλῶν καὶ ἀπείρων δωρεὼν παρὰ Θεοῦ τοῖς ἀνθρώποις δεδωρημένων, ἐξαίρετον καὶ πρῶτον τὸ τῆς φρονήσεως δῶρον καθέστηκεν. ∆ιάκρισις γάρ ἐστιν ἀγαθοῦ τε καὶ κακοῦ· ὁ δὲ ἄριστα διελὼν, ἄριστα καὶ τὸ συμφέρον ἐξελέξατο, τὸν λόγον ἔχων τῶν αὐτῷ κατηκόων ἡνίοχον. Ταύτης ἐστὶ τῆς φρονήσεως τόκος ὥριμος τὸ Σολομώντειον ἐκεῖνο ῥητὸν, «Καιρὸς τῷ παντὶ πράγματι·» τοῦτο δηλοῦντος τοῦ λόγου, ὅτι τὸ πᾶν ἐστι τὸ ἀγαθόν· οὐκ ἐν τοῖς οὖσι γὰρ τὸ κακὸν, φυγὴ δὲ μᾶλλον τοῦ ἀγαθοῦ καὶ ἀναίρεσις.

Ὅτε τοίνυν ἕκαστον καλὸν κριθείη· φημὶ δὴ ὀρθῷ λόγῳ· ἀκρισία γὰρ μᾶλλον, ἤπερ κρίσις, τὸ κακῶς κεκριμένον· καιρὸς τοῦ σιωπᾷν, ὅτε τοῦτο καλόν· καὶ καιρὸς τοῦ λαλεῖν, ὅταν ἐρωτῷτό τις. Πρὶν γὰρ ἐρωτηθῆναι λαλῆσαι, καὶ πρὶν ἀποσταλῆναι πορευθῆναι, μωρία τῷ λαλοῦντι καὶ βαίνοντι. Ἡ δὲ τῶν πραγμάτων περίστασις, ὅταν ἀνάγκη λαλεῖν, καὶ τὸ μὴ λαλεῖν οὐκ ἀκίνδυνον. Ἔστι δ' ὅτε καὶ τὸ πρέπον τοῦ δοκοῦντος καλοῦ προτιμητέον. Ἐμοὶ μὲν οὖν πᾶς καιρὸς τοῦ σιωπᾷν· τὸ γὰρ λαλεῖν ὑπὲρ τῆς ἐμαυτοῦ ἀπροσεξίας ἀφῄρημαι, καὶ ἄλλως κατὰ πρόσωπον σοφῶν καὶ ὑψηλῶν τὴν διάνοιαν, οἷς ἡ ἀρετὴ τὸ ἄρχειν ἐνδίκως περιεποιήσατο, πῶς ὁ πένης τὴν ἀρετὴν φθέγγοιτο; Ταῦτα κατὰ νοῦν ἔχων, καὶ νῦν ἂν ἐσιώπησα, εἰ μὴ τὸ αἰδέσιμον τῆς σῆς, ὦ προσφιλέστατε, θεοφρουρήτου εὐκλείας πρὸς τὸ γράφειν ἐξεβιάσατο. Πολλὴν γὰρ τὴν τῶν τιμίων ἡμῶν γραμμάτων ἔπειξιν ἰδὼν, ἔκρινα μὴ ἄλλως καὶ μάτην ὑμᾶς πρὸς τὸ λέγειν προτρέπεσθαι, εἰ μή τις ἀνάγκη πρὸς τοῦτο κατήπειγε. Γράφω τοίνυν τῇ ἀρετῇ καὶ φιλίᾳ σου βιασθεὶς, καί μοι συγγνώτω πᾶς ὅστις οἶδε τῶν βιασαμένων τὸ ἰσχυρόν· γράφω δὲ μηδὲν τῆς ἀληθείας, ὡς οἷόν τε προτιθεὶς, ἣν ἁπάντων προτιμητέον, καὶ τοῦ ζῇν, μεθ' ἧς τὸ ζῇν αἱρετὸν, καὶ δι' ἣν θάνατος τοῦ ζῇν αἱρετώτερος.

Γεγράφηκεν ἡ ὑμετέρα πάντιμος ἀρετὴ, ὥς τινες διεφήμισαν ἡμᾶς εἰρηκέναι ὀκτὼ τὰς τῶν νηστειῶν ἑβδομάδας ὑπάρχειν· προὐτρέψατό τε γράφειν, εἰ οὕτως ἔχοι τὰ πράγματα· πρὸς τοῦτό φαμεν, ὅτι τῆς ἐκκλησιαστικῆς εἰρήνης οὐδὲν ὑψηλότερον, δι' ἣν νόμος καὶ προφῆται, δι' ἣν Θεὸς ἄνθρωπος γέγονε· τοῦτο δὴ τὸ μέγα καὶ ἀνεξιχνίαστον ὄντως μυστήριον· ἣν ἦλθε Χριστὸς εὐαγγελίσασθαι· ἣν αὐτὸς Χριστὸς τοῖς οἰκείοις μαθηταῖς πρὸ τοῦ πάθους, καὶ μετὰ τὴν ἐκ τοῦ πάθους ἀνάστασιν ἐδωρήσατο· ἣν καὶ εἰς οὐρανοὺς ἀνιὼν μετὰ τῆς σαρκὸς αὐτοῦ, ὅθεν κατεληλύθει ἄσαρκος, ὡς κλῆρον τοῖς ἀποστόλοις, καὶ δι' αὐτῶν τῇ Ἐκκλησίᾳ κατέλιπεν. Εἰρήνη δέ ἐστιν ἡ ἐν τῷ ἀγαθῷ συμφωνία. Τὸ γὰρ κακῶς συμφωνοῦν, στασιάζειν μᾶλλον ἢ εἰρηνεύειν λεχθήσεται· κἀμοὶ τοίνυν τῷ ἐλαχίστῳ σκοπὸς ἦν προηγουμένως τὰ τῆς εἰρήνης βραβεύειν, καὶ ὅσα πρὸς τοῦτο φέρει, τοῖς ἐρωτῶσι λέγειν ὅση δύναμις.

Ἑωρακὼς τοιγαροῦν τὴν περὶ τῶν ἁγίων νηστειῶν στάσιν μέχρις ἀέρος κορυφωθεῖσαν, δεινῶς ἐποτνιώμην καὶ ἠνιώμην, ὅτι καὶ διὰ τοῦ ἀγαθοῦ μοι ἡ ἁμαρτία τὸν θάνατον κατεργάζεται. Τί γὰρ ὄφελος τῆς νηστείας, τοῖς εἰς ἔριδας καὶ μάχας νηστεύουσι; διὸ τοῖς μὲν ἑπτὰ τὰς τῶν ἁγίων νηστειῶν ἑβδομάδας λέγουσι συνεβούλευον μὴ ζυγομαχεῖν, καὶ στασιάζειν τὸ καλὸν σῶμα Χριστοῦ, τουτέστιν τὴν Ἐκκλησίαν· πειθαρχεῖν δὲ μᾶλλον τοῖς τὴν προεδρίαν καὶ οἰκονομίαν τοῦ λόγου πεπιστευμένοις. Τὸ γὰρ περισσεύειν ἐν τῷ ἀγαθῷ, καὶ προκόπτειν, καὶ ἀναβαίνειν ἐπὶ τὰ μείζονά τε καὶ ὑψηλότερα, καὶ προστιθέναι ἐπὶ πᾶσαν αἴνεσιν τοῦ Κυρίου, τῶν εὖ ἐχόντων ἐστί. Τοῖς δὲ τὰς ὀκτὼ ἑβδομάδας νομοθετοῦσιν ὑπετιθέμην, ὡς οὐδὲ τὸ καλὸν καλὸν, εἰ μὴ καλῶς γένηται. Καλὸν μὲν γὰρ παρθενία ἀλλ' ἐὰν γήμῃς, οὐχ ἥμαρτες· Καλὸν τὸ νηστεύειν πᾶσαν ἡμέραν· ἀλλ' ὁ μὴ ἐσθίων τὸν ἐσθίοντα μὴ κρινέτω. Ἐν τοῖς τοιούτοις οὐ νομοθετεῖν, οὐ βιάζεσθαι, οὐκ ἀναγκαστῶς ἄγειν τὸ ἐγχειρισθὲν προσήκει ποίμνιον, πειθοῖ δὲ μᾶλλον, καὶ ἠπιότητι, καὶ λόγῳ ἅλατι ἠρτυμένῳ, ταύτα καὶ τούτοις ὑποτιθέμεθα. Εἰ δὲ τὸ ἡμῖν δοκοῦν δημοσιεύειν χρεὼν, τοῦτό φαμεν, ὅτι τοῦ μύστου τῆς ἀληθείας ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου ἑπτὰ τὰς πάσας τῶν ἁγίων νηστειῶν ἑβδομάδας φήσαντος ἐν τῷ Κατὰ μεθυόντων λόγῳ, καὶ τοῦ τῆς θεολογίας ἐπωνύμου Γρηγορίου τῇ τεσσαράκοντα ἡμερῶν νηστείᾳ τοῦ Κυρίου, τύπον καὶ μίμημα τὰς νηστείας ταύτας δωρησαμένου ἐν τῷ Περὶ βαπτίσματος λόγῳ, ἀνάγκη ἀμφότερα συμβιβάζειν ἀλλήλοις, ἵνα μὴ ἀσύμφωνα τὰ τῶν θείων ἀνδρῶν φωραθείη δόγματα. Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ τὴν στάσιν κινοῦν, τὸ μὴ διακρίνειν τῶν λεγομένων τὴν δύναμιν· οὐ γὰρ, ὥς τινες ὑπενόησαν, δεκάτας τῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ νηστεύειν νενομοθετήμεθα· κανὼν γάρ ἐστι διατετυπωμένος ἀριδήλως Τεσσαρακοστὴν νηστεύειν νομοθετῶν· αἱ δὲ τοῦ ἐνιαυτοῦ δεκάδες, οὐ τεσσαράκοντα. Πῶς οὖν οἱ πέντε τῆς ἑβδομάδος νηστεύοντες, τὸν ἀριθμὸν περανοῦμεν τῶν τεσσαράκοντα, εἰ μὴ τῶν ὀκτὼ ἑβδομάδων τὰς πεντάδας νηστεύσαιμεν; Πρὸς ταῦτα τοίνυν φαμὲν, ὡς ἀνεγνωκότες τὰς τῶν ἁγίων ἀποστόλων διαταγὰς, ἐντεταγμένον εὕρομεν· Χρὴ νηστεύειν τὴν ἁγίαν Τεσσαρακοστὴν, ἀρχομένους ἀπὸ δευτέρας, καὶ λήγοντας εἰς Παρασκευὴν, μεθ' ἣν τῆς ἑβδομάδος τοῦ πάθους ἀρχόμεθα. Εἰ τοίνυν δι' ὀκτὰ ἑβδομάδων ἡ Τεσσαρακοστὴ τελειοῦται, μετὰ δὲ ταύτας τῆς τοῦ πάθους ἀρχόμεθα, ἐννέα τὰς πάσας ἑβδομάδας νηστεύειν χρεών. Ὁ μέντοι πολὺς τὴν θείαν γνῶσιν καὶ ἀρετὴν Ἀθανάσιος, ἐν τοῖς ἑορταστικοῖς αὐτοῦ λόγοις ἓξ τὰς τῆς Τεσσαρακοστῆς ἑβδομάδας ἐκφανέστερον ἀπεφήνατο· μεθ' ἃς τῆς τοῦ πάθους ἑβδομάδος προστάττει ἀπάρχεσθαι Ἐξ ὧν ἁπάντων εἰς τοιαύτην κατηντήσαμεν ἔννοιαν, ὅτι νηστεία ἐστὶν οὐ μόνον ἡ παντελὴς ἕωθεν μέχρις ἑσπέρας ἀσιτία, ἀλλὰ καὶ ἡ τινῶν βρωμάτων ἀποχή· νηστεύειν γὰρ οἴνου καὶ κρεῶν λεγόμεθα. Ἐπεὶ τοίνυν κανὼν τῶν ἁγίων ἀποστόλων διατετύπωται, μὴ νηστεύειν Σαββάτῳ καὶ Κυριακῇ, καὶ νηστεύειν τὴν ἁγίαν Τεσσαρακοστὴν, τυχὸν τὰς μὲν πέντε τῆς ἑβδομάδος τὴν παντελῆ ἀσιτίαν νηστεύειν· τὰς δὲ δύο τοῦ Σαββάτου καὶ τῆς Κυριακῆς ἡμέρας τὴν τινῶν βρωμάτων ἀποχὴν προστέτα εν. Ἰστέον γὰρ ὅτι ὡς δύο πόνων προκειμένων ἰσχυρότερος ἐκνικᾷ καὶ προκρίνεται· οἷον νενομοθέτηται περιτομὴ ὀκταήμερος, καὶ ἡ τοῦ Σαββάτου τήρησις. Τὸ τοίνυν Σαββάτῳ γεγεννημένον, τῷ Σαββάτῳ περιτμηθήσεται, καὶ λύει τὸν τοῦ Σαββάτου νόμον ἡ τῆς περιτομῆς νομοθεσία· οὕτω κἀνταῦθα ταῖς πέντε τῆς ἑβδομάδος τὴν μέχρι τῆς ἑσπέρας νηστείαν νομοθετῆσαν διὰ τῶν ὑπηρετῶν τοῦ λόγου τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, Σαββάτῳ καὶ τῇ Κυριακῇ τὴν τινῶν βρωμάτων ἀποχὴν διωρίσατο, διὰ τὸ ἐπικρατὲς τῆς ἀναστάσεως, ἣν τὴν Κυριακὴν ἡμέραν οἴδαμεν, καὶ τὴν ὑπὲρ πάντων τῶν προκεκοιμημένων ἁγίων προσφορὰν, ἣν κατὰ πᾶν Σάββατον ἐπιτελεῖν προστετάγμεθα, διὰ τὸ πρὸ τοῦ Πάσχα Σάββατον, ἐν ᾧ τὸν ἰσχυρὸν Χριστὸς ἔδησε, καὶ τὰ τούτου σκεύη διήρπασεν, ὃ μόνον Σάββατον νηστεύειν χρεὼν τοὺς τὴν τῆς ἀναστάσεως χαρὰν ἀναμένοντας.

Οὕτως τοίνυν καὶ τὴν συνήθειαν τῆς Ἐκκλησίας ἐξ ἀγράφου παραδόσεως ἐπιστάμεθα, μίαν προνήστιμον ἑβδομάδα, ἐν ᾗ μόνων τῶν κρεῶν ἀποχὴ καὶ ἡ μέχρις ἑσπέρας νηστεία ἐπετελεῖτο, μηδαμῶς τρίτης, ἢ ἕκτης, ἢ ἐννάτης, ἢ τῆς τῶν ἁγίων προηγιασμένων τελετῆς γενομένης. Ἓξ δὲ, ἐν αἷς αἱ τριτοεκτοεννάται καὶ προηγιασμέναι ἐπιτελοῦνται, ὠῶν τε, καὶ τυροῦ, καὶ τῶν τοιούτων μετὰ τῶν κρεῶν ἀποχαί. Τῇ δὲ τοῦ πάθους ἑβδομάδι ξηροφαγία νενομοθέτητο, οὐ μέντοι προηγιασμένων τελετή· εἶτα τῇ ἁγίᾳ πέμπτῃ ἡ τῶν μυστηρίων τελετὴ, ἐν ᾗ καὶ ἀπήρξατο. Εἶτα τῇ Παρασκευῇ τῇ ἁγίᾳ καὶ φρικτῇ παντελὴς ἀσιτία μέχρι τῆς τοῦ Σαββάτου ἑσπέρας· καὶ τῇ μὲν ἑσπέρᾳ τοῦ Σαββάτου, τῶν μὲν λοιπῶν ἐσθιομένων, τῶν κρεῶν οὐ μετέχουσι· τῇ δὲ ἁγίᾳ τῆς ἀναστάσεως Κυριακῇ, τῇ μιᾷ τῶν Σαββάτων, καὶ τῶν κρεῶν μετέχουσιν οἱ βουλόμενοι.

Ταύτην τὴν ἀκολουθίαν ἐφθάσαμεν· οὗτος ὁ κοινὸς ὅρος καὶ νόμος τῆς Ἐκκλησίας, ὃν καὶ ἐν τῇ ἁγίᾳ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν Ἀναστάσει ἐπιτελούμενον οἴδαμεν· τὸ δὲ περισσεύειν ἐν τῷ κακῷ, καὶ ἐπιδαψιλεύσασθαι τὴν ἀρετὴν, οὐκ ἀδόκιμον, οὐδὲ ἀποβλητὸν, ἀλλὰ Θεῷ καὶ ἀνθρώποις εὐάρεστον, τοῖς γε νοῦν ἔχουσιν· οὐ μέντοι ἐκ βίας, ἢ ἐξ ἀνάγκης, πειθοῖ δὲ μᾶλλον, καὶ μάλιστα διὰ τὸ τοῦ καιροῦ δυσχερὲς, καὶ τὴν τῶν πραγμάτων ἀνωμαλίαν. Ἀμφότερα γὰρ νῦν μᾶλλον χρήσιμα καὶ ἀναγκαῖα, τό τε προστιθέναι τῷ καλῷ, καὶ τὸ τῆς βίας ἀπέχεσθαι. Τίς δοίη πάντα τὸν τῆς ζωῆς ἡμῶν χρόνον μίαν ἐπιτελεῖσθαι νηστείαν; Ἀλλ' ἕτερος ὁ τῆς παραινέσεως, καὶ ἕτερος ὁ τῆς νομοθεσίας τρόπος. Ἀρκείτω τὰ νομοθετηθέντα ὑπὸ τοῦ Πνεύματος. Νουθετείσθω ἡ προσθήκη τοῦ ἀγαθοῦ.

Ταῦτα μὲν ἡμῖν δοκοῦντα, καὶ πᾶσιν οὕτως περὶ τούτων διαλεγόμεθα· τὰς δὲ περὶ τούτων χρήσεις πρὸς τὸ παρὸν διὰ τὴν τοῦ ἐπιστοληφόρου σπουδὴν, εὐλήπτους οὔσας παρ' ἡμῖν, παρήκαμεν.

Ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης, εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἓν, καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας τὴν ἔχθραν ἐν τῷ σταυρῷ αὐτοῦ· ὁ καταλλάξας ἡμᾶς τῷ ἑαυτοῦ Πατρί· τὴν εἰρήνην αὐτοῦ τὴν ὑπερέχουσαν πάντα νοῦν, βραβεύσει τῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ Ἐκκλησίᾳ, καὶ περιελεῖ τὰ σκάνδαλα, καὶ ἀξιώσει νηστεύειν νηστείαν δεκτὴν, ἣν οὗτος ἐξελέξατο, λύειν στραγγαλιὰς βιαίων συναλλαγμάτων, καὶ διαθρύπτειν πεινῶσι τὸν ἄρτον, τόν τε τοῦ σώματος, καὶ τὸν τῆς ψυχῆς οὐκ ἔλαττον, ὃν λόγον φημὶ σωτήριον, καὶ ποιήσει πνευματικῶς νηστεύειν, καὶ ἐσθίειν, καὶ ἑορτάζειν, πάντα εἰς δόξαν αὐτοῦ ποιοῦντας, καὶ φρονοῦντας, καὶ λέγοντας· ἵνα μὴ δι' ἡμᾶς βλασφημῆται τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐν τοῖς ἔθνεσι, δοξάζηται δὲ μᾶλλον· ὅτι αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.Τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Ἰγνατίου, ἐκ τῆς πρὸς Φιλιππησίους Ἐπιστολής. Εἴ τις ἁγνεύει ἢ ἐγκρατεύεται, μὴ ἐπαιρέσθω, ἵνα μὴ ἀπολέσῃ τὸν μισθόν· τὰς ἑορτὰς μὴ ἀτιμάζετε. Τὴν Τεσσαρακοστὴν μὴ ἐξουθενεῖτε· μίμησιν γὰρ περιέχει τῆς τοῦ Κυρίου πολιτείας. Τὴν τοῦ πάθους ἑβδομάδα μὴ παρορᾶτε· Τετραδοπαρασκευὴν νηστεύοντες, πένησιν ἐπιχορηγεῖτε τὴν περίσσειαν. Εἴ τις Κυριακὴν ἣ Σάββατον νηστεύει, πλὴν ἑνὸς Σαββάτου, οὗτος Χριστοκτόνος ἐστί. ∆ιάταξις τῶν ἁγίων Ἀποστόλων. Μεθ' ἧς ἡμῖν φυλακτέα ἡ νηστεία τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, μνήμην περιέχουσα τῆς τοῦ Χριστοῦ πολιτείας τε καὶ νομοθεσίας. Ἐπιτελείσθω δὲ ἡ νηστεία αὕτη πρὸ τῆς νηστείας τοῦ Πάσχα, ἀρχομένη μὲν ἀπὸ δευτέρας, πληρουμένη δὲ εἰς Παρασκευήν. Μεθ' ἃς ἀπονηστεύσαντες ἄρξασθε τῆς ἁγίας τοῦ Πάσχα ἑβδομάδος, νηστεύοντες αὐτὴν ἅπαντες μετὰ φόβου καὶ τρόμου. Προσευχόμενοι ἐν αὐτῇ περὶ τῶν ἀπολλυμένων, ἐν ᾗ ἤρξατο τὴν κατὰ τοῦ Κυρίου βουλὴν ποιεῖσθαι. Παρήγγειλε γὰρ ἡμῖν αὐτὸς νηστεύειν τὰς ἓξ ἡμέρας ταύτας διὰ τὴν τῶν Ἰουδαίων δυσσέβειαν. Τοῦ ἁγίου Βασιλείου, ἐκ τοῦ κατὰ μεθυόντων λόγου.

Εἰ γὰρ ἐπὶ τοσαύταις παραινέσεσιν, ἃς ἔν τε τὸ προλαβόντι χρόνῳ παρακαλοῦντες ὑμᾶς οὐ διελίπομεν, καὶ ἐφεξῆς τῶν ἑπτὰ τούτων τῆς νηστείας ἑβδομάδων νυκτὸς καὶ ἡμέρας διαμαρτυρόμενοι ὑμῖν τὸ Εὐαγγέλιον τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ οὐκ ἐπαυσάμεθα, οὐδὲν γέγονεν ὄφελος. Ἐπὶ ποίαις ἐλπίσι διαλεχθῶμεν, γυναῖκες ἀκόλαστοι ἐπιλαθόμεναι τοῦ φόβου τοῦ Θεοῦ, τοῦ πυρὸς αἰωνίου καταφρονήσασαι, ἐν ἡμέρᾳ τοιαύτῃ, ὅτε αὐτὰς ἐχρῆν διὰ τὴν ἀνάμνησιν τῆς ἀναστάσεως καθῆσθαι ἐν τοῖς οἴκοις. Τοῦ Χρυσοστόμου, ἐκ τοῦ Πρὸς τῷ τέλει τῆς νηστείας λόγου. Τεσσαράκοντα λοιπὸν ἡμέραι παρῆλθον· ἐὰν τοίνυν παρέλθῃ τὸ Πάσχα τὸ ἱερὸν, οὐδενὶ συγγνώσομαι λοιπὸν, οὐδὲ παραίνεσιν προσάξω. Τοῦ ἁγίου Ἀναστασίου πατριάρχου, Κωνσταντινουπόλεως, ἐκ τῆς Ἐγκυκλίου. Τὸ μέντοι ἅγιον Πάσχα τῆς ἑνδεκάτης Ἰνδικτίωνος σὺν Θεῷ ἐπιτελοῦμεν· κατὰ μὲν Αἰγυπτίους, μηνὸς Φαρμουθὶ εἰκάδι πέμπτῃ· κατὰ δὲ Ῥωμαίους, μηνὸς Ἀπριλλίου εἰκάδι, πρὸ δεκαδύο καλανδῶν Μαΐων· ἀρχόμενοι τῆς νηστείας τῶν ἑπτὰ ἑβδομάδων ἐξ αὐτῆς δευτέρας ἡμέρας, κατὰ μὲν Αἰγυπτίους, ὀγδόῃ τοῦ Φανεμὼθ μηνός· κατὰ δὲ Ῥωμαΐους Μαρτίου τρίτῃ. Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου Κύπρου, ἐκ τοῦ εἰς Μοναχούς. Τὴν Τεσσαρακοστὴν τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας, καὶ τὴν ἑβδομάδα τοῦ ἁγίου Πάσχα παρατετηρημένως φυλάττετε. Ἰωάννου ἐπισκόπου Ἀθηνῶν. Ἵνα διὰ τῆς σεπτῆς ἑπτάδος τῶν νηστειῶν ἀσφαλῆ τε καὶ ἀκατάπτωτον τὴν διέξοδον ὑποπτεύσωμεν. Ἡ ἑβδομὰς γὰρ ἀεὶ στρεφομένη τε καὶ συννεύουσα, καὶ οἷον ἐκ τ' αὐτοῦ περὶ ταυτὸ σημεῖον εἰλουμένη καὶ περιπολίζουσα, τὸν ἑβδοματικὸν ἡμῖν αἰῶνα συμπερατοῖ. Τοῦ ἁγίου Ἀναστασίου πατριάρχου Θεουπόλεως, ἤγουν Ἀντιοχείας Συρίας. ∆εῦρο δὴ κατανοήσωμεν, ὅτου χάριν ἑπτὰ ἑβδομάσιν ἡ τεσσαρακονθήμερος τελεῖται νηστεία. Οὐδαμῶς μὲν ἐξισταμένη τοῦ εἶναι Τεσσαρακοστὴ, προσλαμβάνουσα δὲ καὶ ἑτέραν μυστικὴν ἀστειότητα· ἄρτιος μὲν γὰρ, καὶ πανίερος διαπέφηνεν ὁ ἑπτὰ ἀριθμὸς, καὶ μᾶλλον κεχαρίτωκε τῶν ἱερῶν ἡμῖν ἀγώνων τὰς ἡμέρας, ἑπτάκις διὰ τῶν ἑπτὰ ἑβδομάδων τελούμενος. Τοῦ ἁγίου Πέτρου πατριάρχου Ἱεροσολύμων. Νηστείας δὲ ἐπιμνησθέντες εὐκαιρότατα, κἀκεῖνα πρὸς ὑμᾶς εἴποιμεν ἂν, ὡς Θεοῦ χάριτι, τῆς νενομισμένης ἀπαρξώμεθα νηστείας, τῶν ἑπτὰ ἑβδομάδων, ἀπὸ τῆς ἑβδόμης τοῦ Φεβρουαρίου μηνὸς, τὴν τοῦ σωτηρίου Πάθους, καὶ τῆς Χριστοῦ Ἀναστάσεως ἐπιτελοῦντες πανήγυριν, τῇ εἰκάδι ἑβδόμῃ τοῦ λεγομένου Μαρτίου μηνός. Ἀπόδειξις, ὅτι ὀκτὼ λέγουσιν ἑβδομάδας τῶν ἁγίων οἱ αἱρετικοὶ πάντες νηστειῶν, ληροῦντες οὕτως. Χρήσεις Σευήρου τοῦ Ἀκεφάλου καὶ αἱρεσιάρχου, καὶ Ἕλληνος, γενομένου ἀρχιεπισκόπου Ἀντιοχείας τῆς Συρίας, ἐκ τῶν ἐνθρονιαστικῶν αὐτοῦ λόγων, εἰς τὴν τῶν νηστειῶν Τεσσαρακοστήν· ἐλέχθη δὲ τῇ πρὸ αὐτῆς Παρασκευῇ, ἐν τῇ Κασιανοῦ Ἐκκλησίᾳ· οὗ ἡ ἀρχή· Νόμος ἐστὶ καὶ ἐπὶ τῶν σωματικῶν παλαισμάτων· καὶ ἐν τῷ μέσῳ τοῦ λόγου· «Οἱ γὰρ τὰς πέντε αἰσθήσεις, δι' ὧν ἡ ἁμαρτία λαμβάνει παρείσδυσιν· ἀκοὴν, φημὶ, καὶ ὅρασιν, καὶ ἁφὴν, καὶ γεῦσιν καὶ ὄσφρησιν· ὀκτάκις καθαίροντες, τεσσαράκοντα ἡμέρας νηστεύουσιν, ἵνα τῆς μακαρίας ἐκείνης ἡμέρας τύχωσι τῆς ὀγδόης καὶ πρώτης. Ὁ γὰρ πέντε ἀριθμὸς ὀκτάκις ἐνελιττόμενος, τὸν τῶν τεσσαράκοντα ἡμερῶν ἀριθμὸν ἐκτελεῖ.» Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῆς βίβλου τῶν ὑποσημειωθέντων ἰδιοχείρως διαφόρων κεφαλαίων· ὑποσημείωσις δευτέρα ἐστὶν αὕτη. Ὅτι δεῖ τὰς τεσσαράκοντα ἡμέρας ἀπαραλείπτως νηστεύειν· αἵ τινες ἐκ τῶν ὀκτὼ ἑβδομάδων συνάγονται· ἑκάστης ἑβδομάδος τῶν δύο ἡμερῶν, λέγω δὴ Σαββάτου καὶ Κυριακῆς, τῇ ἀναπαύσει προσκεκληρωμένων· ὡς ἐντεῦθεν εἶναι δῆλον, ὅτιπερ οὐ χρὴ ἐν Σαββάτῳ καὶ Κυριακῇ νηστεύειν, οὐδὲ ἐν τῇ ἁγίᾳ τῶν νηστειῶν Τεσσαρακοστῆ. Τοῦ καταράτου καὶ θεοστυγοῦς Βενιαμὶν, γενομένου ψευδεπισκόπου Ἀλεξανδρείας Αἰγύπτου, τῆς κακίστης συνωρίδος τυγχάνοντος ∆ιοσκόρου καὶ Σευήρου, ἐκ τοῦ τετάρτου βιβλίου τῶν ἑορταστικῶν αὐτοῦ, ψευδεορταστικῇ τριακοστῇ, ἧς ἡ ἀρχή· «Φαιδρὰ καὶ ἀξιάγαστος.» Καὶ πρὸς τὰ τέλη. Ἀρχόμενοι τῶν τεσσαράκοντα ἡμερῶν τῆς νηστείας, ἤγουν τῶν ὀκτὼ ἑβδομάδων, καὶ νηστεύοντες σωφρόνως ἐπὶ καθαιρέσει τῶν ἐπανισταμένων κατὰ τῆς ψυχῆς ὀκτὼ λογισμῶν, ἀπὸ εἰκάδος ἑβδόμης τοῦ κατὰ Αἰγυπτίους Μεχὴρ μηνὸς, μέχρι εἰκάδος μηνὸς Φαρμουθί. Τοῦ αὐτοῦ, ψευδεορταστικῇ τριακοστῇ πρώτῃ, ἧς ἡ ἀρχὴ οὕτως ἐστίν· «Καὶ νῦν ἀκούειν δοκῶ.» Καὶ πρὸς τῷ τέλει. Ἀρχόμενοι τῶν ὀκτὼ ἑβδομάδων τῆς νηστείας, τουτέστι τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, διὰ τὸ μὴ συναριθμεῖσθαι τὸ Σάββατον καὶ τὴν Κυριακὴν ταῖς ἁγίαις νηστείαις, ἀπὸ ἐννεακαιδεκάτης τοῦ κατὰ Αἰγυπτίους Μεχὴρ μηνὸς, κατὰ δὲ Ῥωμαίους εἰδοῖς Φεβρουαρίου, ἥτις ἐστὶ Φεβρουαρίου τρισκαιδεκάτη· τῆς δὲ ἁγίας ἑβδομάδος τοῦ σωτηριώδους Πάσχα, ἀπὸ ὀγδόης τοῦ κατὰ Αἰγυπτίους Φαρμουθὶ μηνός· κατὰ δὲ Ῥωμαίους πρὸ τριῶν νόννων Ἀπριλλίων, ἥ τις ἐστὶν Ἀπριλλίου τρίτη· καὶ ἐφεξῆς, τελέσαντες τὰς ἁγίας τοῦ Πάσχα ἡμέρας, ἑσπέρᾳ βαθείᾳ τοῦ ἁγίου Σαββάτου καταπαύσομεν τὴν νηστείαν.

Πηγή: (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, © 2006. Επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση του υλικού με αναφορά στην πηγή προέλευσής του.), Ορθόδοξοι Πατέρες

«Ἂν θέλεις νὰ μάθεις τὴν ἀνθρώπινη ψυχή, διάβασε τὰ κείμενα τῶν Μεγάλων Πνευματικῶν Πατέρων καὶ τότε θὰ δεῖς πόσο φτωχὴ σὲ σύγκριση μὲ αὐτοὺς εἶναι ἡ μοντέρνα ψυχολογία»

Ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς

Πολὺς θόρυβος προκλήθηκε τὸ προηγούμενο διάστημα ἀπὸ κείμενο γνωστοῦ ψυχιάτρου - ἱερέα, ποὺ συνέδεε τὴν ἐνασχόληση μὲ τὴν ὁριοθέτηση τῆς πίστης μὲ κάποια μορφὴ ψυχολογικοῦ προβλήματος. Πέρα ἀπὸ τὸ περιεχόμενο αὐτῆς τῆς ἄποψης ἡ ὁποία δέχθηκε ἀξιόλογη κριτική, μὲ τὴν ἀνωτέρω τοποθέτηση ἐμφανίζεται πάλι ἕνα σοβαρὸ πρόβλημα ποὺ τείνει νὰ λάβει μορφὴ μάστιγας μὲ ἀπρόβλεπτες πνευματικὲς συνέπειες γιὰ τὸν πιστὸ λαό: Ἡ ἀνταλλαγὴ τοῦ θησαυροῦ τῆς πίστης τῶν ὄντως ψυχολόγων Ἁγίων Πατέρων, μὲ τὰ χαρούπια τῆς σύγχρονης ψυχολογίας τοῦ ἄθεου Σ. Φρόυντ καὶ τῶν μαθητῶν του, στὴν ποιμαντικὴ καὶ ἐξομολογητική.

Ἡ υἱοθέτηση τῆς φροϋδικῆς ψυχολογίας στὴ θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας φανερώνει ἕνα κόμπλεξ κατωτερότητας, μία ἐπιφύλαξη γιὰ τὴν παράδοση τῶν νηπτικῶν ψυχιάτρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴ «μωρία τοῦ κηρύγματος τοῦ Σταυροῦ». Ὅσο καὶ ἂν εἶναι καλὲς οἱ προθέσεις ἐκείνων ποὺ θέλουν νὰ συμβιβάσουν τὰ ἀσυμβίβαστα, ἡ πραγματικότητα δείχνει ὅτι δὲν ὑπάρχει σημεῖο ἐπαφῆς, διότι οἱ δύο ψυχολογίες ἔχουν ἐντελῶς διαφορετικὲς ἀφετηρίες καὶ μεθόδους θεραπείας. Εἶναι δὲ τόσο παρακινδυνευμένη ἡ ἀπόπειρα συγκερασμοῦ τῆς χριστιανικῆς πίστης μὲ τὰ ἀξιώματα τῆς μοντέρνας ψυχολογίας, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ συμπεράσματα παράτολμα, ὅπως ἡ «ἀντιαιρετικὴ ψυχασθένεια».

Τὰ ἀξιώματα τῆς μοντέρνας ψυχολογίας ἔχουν ἐπικρατήσει ἀπὸ καιρὸ στὶς χριστιανικὲς αἱρέσεις, στὶς ὁποῖες, οὕτως ἢ ἄλλως, οἱ δογματικὲς καὶ ἠθικὲς ἀντιστάσεις ἔχουν χαλαρώσει σὲ ἰσοπεδωτικὸ βαθμό. Στὴν Ὀρθοδοξία ἔχουν ἐπικρατήσει πρὸς τὸ παρόν, μόνο σὲ μία ὀλιγάριθμη σύναξη διανοουμένων νεορθοδόξων, βαθιὰ ἐπηρεασμένων ἀπὸ τὴ δυτικὴ θεολογία, ποὺ συνεργάζονται ἄψογα μὲ τοὺς ἄθεους κυβερνῶντες, γι’ αὐτὸ καὶ ἔχουν μεγάλη δύναμη καὶ προβολή, παρότι ἡ διδασκαλία τους δὲν ἀγγίζει μεγάλο μέρος τοῦ πιστοῦ λαοῦ, λόγω τῶν ἰσχυρῶν «ἀντισωμάτων» ποὺ δημιούργησαν οἱ ἀσκητικοὶ σύγχρονοι Ἅγιοι.

Ἂς ρίξουμε μία ἐπιφανειακὴ ματιὰ στὶς ἀπόψεις αὐτῶν τῶν Ἁγίων γιὰ τὴν πατερικὴ καὶ τὴ μοντέρνα ψυχολογία.

Γράφει ὁ Ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς: «Ἂν θέλεις νὰ μάθεις τὴν ἀνθρώπινη ψυχή, διάβασε τὰ κείμενα τῶν Μεγάλων Πνευματικῶν Πατέρων, ὅπως οἱ Ἅγιοι Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Ἰσαὰκ ὁ Σύρος καὶ ἄλλοι ἀσκητικοὶ πατέρες καὶ τότε θὰ δεῖς πόσο φτωχὴ σὲ σύγκριση μὲ αὐτοὺς εἶναι ἡ μοντέρνα ψυχολογία. Ἐξωτερικὰ ἔζησαν ὅπως οἱ πιὸ ἐξαθλιωμένοι, ἀλλὰ ἦταν οἱ πλουσιότεροι ἄνθρωποι ἀπὸ ἄποψη πνευματικοῦ πλούτου, ἀλήθειας καὶ ἀρετῆς. Ὅλος ὁ κόσμος δὲν ἦταν ἄξιός τους. Πραγματικά, αὐτοὶ πρέπει νὰ ὀνομάζονται “ξυπόλητοι ἀριστοκράτες”».

Ὁ Ἅγιος Παΐσιος ἔλεγε: «Αὐτοὶ ποὺ δὲν εἶναι καλὰ πνευματικά, εἶναι μερικοὶ ἱερωμένοι ποὺ σπουδάζουν ψυχολογία, γιὰ νὰ βοηθήσουν τὶς ψυχὲς (μὲ ἀνθρώπινες τέχνες). Καὶ τὸ παράξενο εἶναι ποὺ οἱ δάσκαλοί τους οἱ ψυχολόγοι δὲν πιστεύουν στὸν Θεὸ καὶ δὲν παραδέχονται οὔτε ψυχή, ἢ τὴν παραδέχονται μὲ ἕνα δικό τους τρόπο (σχεδὸν ὅλοι). Ἀπὸ αὐτὴν τὴν πράξη τους οἱ κληρικοὶ αὐτοὶ φανερώνουν ὅτι πνευματικὰ εἶναι ἄρρωστοι καὶ ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ Ἁγιοπατερικὲς ἐξετάσεις, καί, ἀφοῦ θεραπευθοῦν, τότε θὰ διακρίνουν καὶ μόνοι τους τὸ ἄρρωστο αὐτὸ πνεῦμα καὶ θὰ γνωρίσουν παράλληλα καὶ τὴ θεία Χάρη, γιὰ νὰ χρησιμοποιοῦν στὸ ἑξῆς τὶς ψυχὲς ποὺ πάσχουν τὴν θεία ἐνέργεια καὶ ὄχι τὶς ἀνθρώπινες τέχνες.»

Ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε: «Αὐτὰ ποὺ λένε οἱ ψυχαναλυταὶ δὲν εἶναι αὐτὰ ποὺ λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Δὲν εἶναι μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Αὐτὰ εἶναι γιὰ παιδιὰ ἀθέων ἀνθρώπων. Εἶναι ἀπὸ διαφόρους ὑπαρξιστᾶς, ψυχαναλυτᾶς, τὸν Φρόιντ, διαφόρους ψυχολόγους καὶ ψυχιάτρους. Ἀπὸ ἐκεῖ βγαίνουν καὶ λένε: “Τὸ παιδί σου μὴ τὸ μαλώσεις”. Τὰ βάζουν καὶ κάνουν ζημιές. Μαζεύονται καὶ κάνουν συνέδρια καὶ βγάζουν ἀποφάσεις καὶ λένε: “Μὴν ἀφήσουμε προβλήματα στὸ παιδὶ γιὰ ὅλη του τὴν ζωή”. Κι ἔτσι τ’ ἀφήνουν ἀσύδοτα.»

Τὰ παραπάνω ἀκούγονται παράλογα σὲ ὅσους ἔμαθαν νὰ ὑπολογίζουν μόνο τὴν ὕλη καὶ νὰ ἀποδίδουν τὰ ψυχικὰ νοσήματα μόνο σὲ ὀργανικὰ αἴτια. Παρὰ ταῦτα οἱ ὑλιστές, δὲν φαίνεται νὰ παρουσιάζουν κάποια ἀντίρρηση πρὸς τὸν ἀνατολίτικο μυστικισμό, ὁ ὁποῖος διὰ τῆς γιόγκα καὶ τῶν ἀπωανατολικῶν πολεμικῶν τεχνῶν κατέκτησε τὴ Δύση, προσφέροντας δῆθεν εὐεξία καὶ ψυχικὴ ὑγεία! Τὰ πνεύματα καὶ ὁ μυστικισμὸς τοῦ ἰνδουισμοῦ δὲν ἐνοχλοῦν τοὺς ὀρθολογιστές. Ἔχουν βρεῖ τὴ θέση τους στὴν ὑλιστικὴ ἑλληνικὴ κοινωνία καὶ ἐλάχιστοι τολμοῦν νὰ ἀμφισβητήσουν τὶς «θεραπευτικές» τους ἰδιότητες. Ἀλλὰ μόνο μὴ μιλήσει κανεὶς γιὰ Χριστό, Παράδεισο καὶ Κόλαση. Ἡ «διανοουμενίστικη» δικτατορία ἀναγνωρίζει ὅτι μία ἀνατολικὴ θρησκευτικὴ πρακτικὴ μπορεῖ νὰ λύσει τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα καὶ κυρίως τὸ ἄγχος, ἀλλὰ τέτοια δυνατότητα δὲν τὴν ἀναγνωρίζει μὲ τίποτα στὴν ἀσκητικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ὁποία ἀγνοεῖ καὶ ἀρνεῖται πεισματικὰ νὰ τὴν ἐρευνήσει παρὰ τὴν ὀρθὴ – ἀλλὰ μόνο θεωρητικὴ - ἀντίθεσή της μὲ τὸ ἰησουίτικο δόγμα «πίστευε καὶ μὴ ἐρεύνα».

Ὅμως, μία νηφάλια ἔρευνα τῶν ἐπιστημόνων τῆς ψυχικῆς ὑγείας στὰ πατερικὰ κείμενα, τὰ ὁποῖα οὐδέποτε ἄλλαξαν τὴ γραμμή τους, οὔτε ἔγιναν πιὸ «προοδευτικὰ» γιὰ νὰ ἀρέσουν στὸν κοσμικὸ τρόπο σκέψης, θὰ καταδείξει τὴν ἀνωτερότητα τῆς θεόπνευστης ἰατρικῆς σὲ σχέση μὲ τὴ μοντέρνα ψυχολογία, ποὺ ἔχει αὐτοαναιρεθεῖ πολλὲς φορές, μὲ χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τὴ στάση της περὶ ὁμοφυλοφιλίας. Στὸ δίλημμα ποιὰ ἀπὸ τὶς δύο μορφὲς ψυχολογίας θὰ πρέπει νὰ ἀκολουθήσει γιὰ νὰ θεραπευτεῖ ἕνας ἄνθρωπος μὲ πόνο στὴν ψυχή, ἀρκεῖ μία ματιὰ στὸν κόσμο. Ἄγχος, κατάθλιψη, ἀνασφάλεια, ζωὴ χωρὶς νόημα. Πού βοήθησε τελικὰ ἡ μοντέρνα ψυχολογία τὸν ἄνθρωπο; Περισσότερο τὸν μπέρδεψε, τὸν ἀποπροσανατόλισε, χωρὶς νὰ τοῦ λύσει τὰ προβλήματα.

Ἡ παραμελημένη πατερικὴ ψυχιατρικὴ ἔχει πολλὰ νὰ προσφέρει στὸ σύγχρονο ἄνθρωπο ποὺ βασανίζεται ἀπὸ τὴν κατάθλιψη καὶ ἀπὸ ἄλλες ψυχικὲς διαταραχές, περισσότερο  ἴσως ἀπὸ κάθε ἄλλη ἐποχή, παρὰ τὴν ἀσυγκρίτως μεγαλύτερη ἄνεση, εὐμάρεια, «ἀσφάλεια». Γι’ αὐτὸ ὀφείλουμε νὰ τὴν προβάλουμε ὡς τὴν πιὸ ἀξιόπιστη λύση στὸ πρόβλημα καὶ ὄχι νὰ τὴν κρύβουμε πίσω ἀπὸ τὴν παροδικὴ ἐπιστήμη τῶν ἄθεων ψυχολόγων.

Βεβαίως, δὲν ἀμφισβητεῖ κανεὶς ὅτι ἡ ψυχιατρικὴ μπορεῖ νὰ δώσει κατασταλτικὲς λύσεις σὲ κάποιες παθολογικὲς περιπτώσεις μὲ τὰ ψυχοφάρμακα. Ὅμως, ἡ πρόληψη εἶναι προτιμότερη ἀπὸ τὴ θεραπεία. Καὶ ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο ἀντιμετωπίζει τὴ ζωὴ ὁ ἄνθρωπος, οἱ προτεραιότητες καὶ οἱ στόχοι του, παίζουν μεγάλο ρόλο στὴν ψυχολογική του ἐξέλιξη. Πόσο περισσότερο θὰ προόδευε ὁ ἄνθρωπος καὶ συνακόλουθα ἡ κοινωνία, ἂν ἐφάρμοζε τὰ αἰώνια καὶ ἄτρεπτα θεία διδάγματα τῶν μακαρισμῶν τοῦ Χριστοῦ! Πόσο ποιοτικότερη θὰ ἦταν ἡ ζωή μας ἂν ἁπλῶς δίναμε λίγη προσοχὴ στὴν προτροπὴ ποὺ ἀκούγεται σὲ κάθε ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας: «Πάσαν τὴν ζωὴν ἠμῶν Χριστῷ τῷ Θεῶ παραθώμεθα»! Ἡ ἁπλὴ συνειδητοποίηση τῆς προσωρινότητας τοῦ κόσμου τούτου, ἀλλὰ καὶ τῆς συνέχειας τῆς ζωῆς μετὰ θάνατον, θὰ ἦταν ἱκανὴ νὰ λύσει πολλὰ διογκωμένα προβλήματα ποὺ πιέζουν τὴν ψυχὴ ἀφόρητα καὶ τὴν κάνουν νὰ νοσεῖ.

Ἡ ὁριοθέτηση τῆς πίστεως, ὑποχρέωση καὶ ὄχι πολυτέλεια

Ὅσον ἀφορᾶ τὴν ὁριοθέτηση τῆς πίστεως, αὐτὴ ἀποτελεῖ ἕναν ἀπὸ τοὺς πρωταρχικοὺς σκοποὺς τῆς Ἐκκλησίας. Ἔχει χυθεῖ πολὺ μαρτυρικὸ αἷμα γιὰ τὴν ἄρνηση ὁποιασδήποτε δογματικῆς ἀλλοίωσης καὶ δὲν θὰ ἦταν φρόνιμο νὰ τὴν ὑποτιμοῦμε.

Ἡ ἀπαξίωση τοῦ ἀντιαιρετικοῦ ἀγώνα ἔχει καὶ ἕνα ἄλλο πολὺ σοβαρὸ αἴτιο. Τὴν ἐνίσχυση τοῦ δογματικοῦ μινιμαλισμοῦ καὶ τὴ μίξη δογμάτων καὶ θρησκειῶν, τὴν ὁποία ἀπροκάλυπτα ὑπηρετοῦν καὶ τὰ νέα προγράμματα σπουδῶν στὰ θρησκευτικά. Ἄλλωστε ὁ ἀνακαλύψας τὴν «ἀντιαιρετικὴ ψυχασθένεια» πρότεινε ὡς «θεραπεία» τὴν παιδεία ποὺ θὰ εἶναι «ἀνοιχτὴ» στὶς ἀλλαγές.

Ἡ προσωπικὴ ἀπαξίωση τῶν «ἐπικίνδυνων» ἐχθρῶν ποὺ ἀποτελοῦν ἀνάχωμα στὰ σχέδια τῆς αἵρεσης, εἶναι ὁ μοναδικὸς τρόπος νὰ ἐπιβιώσει τὸ ψεῦδος ἀπέναντι στὴν ἀλήθεια. Γι’ αὐτὸ καὶ «ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης» οἱ φορεῖς τῆς ἐκκοσμικευμένης πίστης στολίζουν μὲ πρωτότυπους τίτλους ὅσους δὲν συμφωνοῦν μὲ τὶς ἀπόψεις τους.

Βεβαίως, δὲν εἶναι καινοφανὴς τακτικὴ νὰ ὀνομάζονται ὅσοι πολεμοῦν τὶς αἱρέσεις ψυχοπαθεῖς. Παλαιότερα, ἕτερος «φάρος» τῆς ἐκκοσμικευμένης θεολογίας ἡ ὁποία προβάλλει τὴν εὔκολη ζωὴ χωρὶς σταυρὸ καὶ κυρίως μὲ σαρκικὴ ἀσυδοσία, εἶχε ὑποστηρίξει ὅτι ὁ μακαριστὸς π. Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος ἦταν «σαλεμένος ἄνθρωπος μὲ ἔμμονες ἰδέες καταδίωξης». Ἀλλὰ δυστυχῶς καὶ ἀπὸ τὸ στόμα δύο Μητροπολιτών ἔχει ἀκουστεῖ ἡ ἄποψη ὅτι ὅσοι θεωροῦν τὸν παπισμὸ αἵρεση εἶναι ψυχασθενεῖς, καταλήγοντας ἄθελά τους νὰ συμπεριλαμβάνουν ὅλους τούς Ἁγίους τῆς 2ης χιλιετίας σὲ αὐτὴ τὴν κατηγορία.

Ἀπὸ τὴν ἄλλη, εἶναι αὐτονόητο ὅτι γιὰ νὰ ἀσχοληθεῖ κάποιος μὲ τὶς αἱρέσεις πρέπει νὰ κάνει πρωτίστως τὸν προσωπικό, ἐσωτερικό του ἀγώνα, διότι ἀλλιῶς εἶναι μάταιος καὶ ἐπιβλαβὴς ὁ ἐξωτερικὸς ἀγώνας του. Καὶ τὸ κριτήριο τῆς σωστῆς ἀντιαιρετικῆς δράσης εἶναι ἡ ἀγάπη πρὸς τοὺς αἱρετικούς, ἡ προσπάθεια νὰ βροῦν κι αὐτοὶ τὴν ἀλήθεια καὶ ὄχι ἡ αὐτοδικαίωση. Τὸ ἀντιαιρετικὸ ἔργο, ὅταν γίνεται σωστά, ἐνοχλεῖ πολὺ τὶς δυνάμεις τοῦ σκότους καὶ ὅσοι τὸ ἐπιτελοῦν ὀφείλουν νὰ εἶναι προετοιμασμένοι καταλλήλως, ἀναμένοντας μὲ προθυμία ὀνειδισμοὺς ἀλλὰ καὶ ποινικὲς διώξεις.

Ἀλλὰ καὶ τὰ λάθη καὶ οἱ ὑπερβολὲς στὸν ἀντιαιρετικὸ χῶρο ἀπὸ κάποιους ποὺ ἔχουν ὑπερβάλλοντα ζῆλο, δὲν πρέπει νὰ ἀντιμετωπίζονται μὲ «λιθοβολισμὸ» καὶ ἐξουδένωση, ὅπως συνηθίζει ἡ φανατικὴ πτέρυγα τοῦ μεταπατερικοῦ χώρου, ἀλλὰ μὲ πατρικὸ ἐνδιαφέρον, εὐγένεια καὶ ἀγάπη, ἔστω τὴ μισὴ ποὺ δείχνουν οἱ κήρυκες τῆς ἀκατάσχετης ἀγαπολογίας πρὸς τοὺς ἑτεροδόξους.

Πηγή: Ῥωμαίϊκο Ὁδοιπορικό

Στις έσχατες και αποκαλυπτικές ημέρες που ζούμε οι αγιασμένες μορφές και οι χαρισματούχοι γέροντες όλο και περισσότερο σπανίζουν. Ωστόσο ποτέ η Εκκλησία μας στην  ιστορική της πορεία δεν έπαυσε να αναδεικνύει αγίους, για να αποτελούν φωτεινούς φάρους και πνευματικούς καθοδηγητές στον πιστό λαό του Θεού. Ένας τέτοιος χαρισματούχος γέροντας των ημερών μας, με έκδηλα τα σημάδια της παρουσίας του αγίου Πνεύματος στη ζωή και στο έργο του είναι και ο γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας, πρώην ηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους, γνήσιο πνευματικό τέκνο του οσιακής βιοτής μακαριστού γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού.

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΘΡΗΣΚΕΙΩΝ

Εν Πειραιεί τη 15η Φεβρουαρίου 2018 

Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΕΦΡΑΙΜ ΤΗΣ ΑΡΙΖΟΝΑΣ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΩΝ

Στις έσχατες και αποκαλυπτικές ημέρες που ζούμε οι αγιασμένες μορφές και οι χαρισματούχοι γέροντες όλο και περισσότερο σπανίζουν. Ωστόσο ποτέ η Εκκλησία μας στην  ιστορική της πορεία δεν έπαυσε να αναδεικνύει αγίους, για να αποτελούν φωτεινούς φάρους και πνευματικούς καθοδηγητές στον πιστό λαό του Θεού. Ένας τέτοιος χαρισματούχος γέροντας των ημερών μας, με έκδηλα τα σημάδια της παρουσίας του αγίου Πνεύματος στη ζωή και στο έργο του είναι και ο γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας, πρώην ηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους, γνήσιο πνευματικό τέκνο του οσιακής βιοτής μακαριστού γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού.

Ο γέρονας Εφραίμ υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες αγιορειτικές μορφές της εποχής μας. Αξιώθηκε να φθάσει σε μεγάλα μέτρα πνευματικής τελειώσεως και να λάβει υπερφυσικά χαρίσματα από τον Θεό. Τούτο μαρτυρούν πολλοί άνθρωποι, που τον έζησαν από κοντά και διηγούνται πολλά θαυμαστά γεγονότα από την ζωή του. Η παρουσία του και η όλη ποιμαντική και ιεραποστολική του δράση αποτελεί μια ξεχωριστή ευλογία, όχι μόνο για την πατρίδα μας, αλλά και για την βορειοαμερικανική Ήπειρο. Το μέχρι σήμερα ποιμαντικό και ιεραποστολικό του έργο στην Ελλάδα, στις Η.Π.Α. και στον Καναδά υπήρξε τεράστιο και ανεκτιμήτου αξίας, το οποίο φυσικά δεν είναι δυνατόν μέσα στα στενά πλαίσια ενός άρθρου να αναλυθεί και να παρουσιαστεί. Εδώ τούτο μόνον θα τονίσουμε, ότι ο γέροντας Εφραίμ με την δυναμική και ισχυρή του προσωπικότητα, αλλά προ παντός με την ακτινοβολία της αγίας του ζωής, κατόρθωσε να γίνει πόλος έλξεως και αίτιος σωτηρίας χιλιάδων ψυχών. Κατόρθωσε να επιβληθεί στις συνειδήσεις του πιστού λαού του Θεού, να κερδίσει την αγάπη, την εκτίμηση, το σεβασμό και την ολοκληρωτική αφοσίωση όλων αυτών των ανθρώπων, αλλά και πολλών κληρικών, έτσι ώστε να αξιωθεί να γίνει, με την οικονομική συνδρομή πολλών πνευματικών του τέκνων, ιδρυτής και κτίτωρ μιας πλειάδος Ορθοδόξων Μοναστηριών, (είκοσι τον αριθμό) στην Αμερική και στον Καναδά. Σημαντική επίσης υπήρξε η συμβολή του στην αναμόρφωση και αναζωπύρωση του αγιορειτικού, και όχι μόνον, μοναχισμού στην Ελλάδα.

Όπως όμως πάντοτε συμβαίνει στη πνευματική ζωή, κάθε πιστό και συνειδητό μέλος της Εκκλησίας μας που θα θελήσει να βαδίσει τη στενή και τεθλιμένη οδό της εν Χριστώ ζωής, υφίσταται διωγμούς και θλίψεις, σύμφωνα με τον λόγο του Κυρίου μας «ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσιν» , (Ιω.15,20), και σύμφωνα με τον θεόπνευστο λόγο του αποστόλου Παύλου «πάντες δε οι θέλοντες ευσεβώς ζην εν Χριστώ Ιησού διωχθήσονται», (Β΄ Τιμ.3,12). Από τον πνευματικό αυτό νόμο φυσικά δεν ήταν δυνατόν να αποτελέσει εξαίρεση ο γέροντας Εφραίμ. Και αυτός λοιπόν διώχθηκε και συνεχίζει να διώκεται μέχρι σήμερα και έγινε αντικείμενο πολεμικής από κληρικούς όλων των βαθμίδων και λαϊκούς, που προέρχονται από τον χώρο της παναιρέσεως του Οικουμενισμού. Το αδύνατο, κοντό, αυτό γεροντάκι, που στην εξωτερική του εμφάνιση φαίνεται «μισός άνθρωπος» και όταν τον αντικρίζεις, δεν «σου γεμίζει το μάτι», τους έχει «καθίσει στο στομάχι». Τους εκνευρίζει και τους εξοργίζει. Το πολύπλευρο έργο του σαν «ενοχλητικό ψαροκόκαλο έχει κολλήσει στο λαιμό τους» και δεν ξέρουν πως να απαλλαγούν από αυτόν και πως να εκμηδενίσουν το έργο του.

Όπως πληροφορηθήκαμε από δημοσιεύσεις σε ιστολόγια και θρησκευτικές εφημερίδες, αλλά και από σχετικά πρόσφατη εκτενή μελέτη του γνωστού αγωνιστή και ομολογητή αρθρογράφου κ. Χρήστου Λιβανού, με τίτλο: «Εις χείρας ‘Ηρώδου’ ο γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας», ο πολυσέβαστος αυτός γέροντας, το καύχημα και το καμάρι του Ορθοδόξου αγιορειτικού Μοναχισμού, τους τελευταίους μήνες υφίσταται ένα πρωτοφανή, σκληρό και άγριο διωγμό. Δέχεται ένα πλήθος συκοφαντικών κατηγοριών από οικουμενιστικούς κύκλους. Έφθασαν μάλιστα στο σημείο οι διώκτες του να παρουσιάζουν το έργο του ως έργο του διαβόλου! Όπως αναφέρει στη δημοσίευσή του ο κ Λιβανός, οι παρά πάνω οικουμενιστικοί κύκλοι, ούτε λίγο ούτε πολύ, παρουσιάζουν τον γέροντα ως αιρετικό, ως πρωτοπόρο και εμπνευστή μιας καινοφανούς αιρέσεως, η οποία έχει τα χαρακτηριστικά μιας ιδιότυπης μορφής «γεροντισμού», την οποία ονομάζουν «Εφραιμισμό». Προφανώς εννοούν, ότι ο γέροντας με την όλη προσωπικότητά του έχει κατορθώσει να επιβληθεί στα πνευματικά τέκνα του κατά τέτοιο τρόπο και σε τέτοιο βαθμό, ώστε να  απαιτεί από αυτά πλήρη και τελεία υπακοή σε όλα, ακόμη και στις λεπτομέρειες της καθημερινής των ζωής και ότι έτσι τα έχει μεταβάλει σε πειθήνια όργανά του. Πολύ εύστοχα σχετικά με το θέμα αυτό παρατηρεί ο κ. Λιβανός:

«Είναι άδικο και επικίνδυνο το να γενικεύωμε τα πράγματα, ρίπτοντες ανόμοια και διαφορετικά είδη στο ίδιο τσουβάλι. Κρούσματα νοσηράς γεροντοπληξίας πιθανόν να υπήρχαν και μεταξύ των πνευματικών τέκνων των πολυχαρισματούχων Γερόντων Παϊσίου του Αγιορείτου, Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτου και Ιακώβου Τσαλίκη, που προσφάτως κατέταξε στο Αγιολόγιό της η Εκκλησία. Φαντάζεσθε πόσο αναπολόγητοι θα ήσαστε, εάν εξ αιτίας κάποιων νοσηρών φαινομένων εκ μέρους ολίγων πνευματικών τέκνων των, είχαμε συμπεριλάβει και τον γεροντισμό, που σχετιζόταν με αυτούς τους Γέροντας, στη νεοφανή ‘αίρεσι’ του ‘γεροντισμού’;».

Κατ’ αρχήν είναι ανάγκη στην προκειμένη περίπτωση, να κάνουμε μια στοιχειώδη διάκριση μεταξύ του υγιούς και του νοσηρού γεροντισμού. Ο μεν πρώτος αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της εκκλησιαστικής μας Παραδόσεως, ο δε δεύτερος μια αρρωστημένη εκκλησιαστική κατάσταση. Επίσης είναι ανάγκη να κάνουμε μια στοιχειώδη διάκριση μεταξύ αιρέσεως και νοσηρού γεροντισμού. Ο νοσηρός γεροντισμός είναι βέβαια μια αρρωστημένη εκκλησιαστική κατάσταση, όχι όμως και αίρεση, στην οποία, (αίρεση), είναι ανάγκη οπωσδήποτε να ενυπάρχει το στοιχείο της δογματικής πλάνης στις αλήθειες της πίστεως. Αλλιώς δεν μπορούμε να μιλάμε για αίρεση. Όπως αναφέρει ο αρθρογράφος, δεν αποκλείεται μεταξύ των παρά πάνω χαρισματούχων γερόντων, που σήμερα είναι άγιοι της Εκκλησίας μας, να υπήρξαν, (ως εξαιρέσεις), φαινόμενα νοσηρού γεροντισμού, δηλαδή να υπήρξαν περιπτώσεις ανθρώπων, που ήταν νοσηρά προσκολλημένοι στον γέροντά τους, χωρίς όμως να ευθύνονται για την νοσηρή αυτή προσκόλληση οι γέροντες. Δεν είναι καθόλου παράξενο και καθόλου απίθανο να υπήρξαν παρόμοια φαινόμενα, (πάντοτε όμως ως εξαιρέσεις), και στην περίπτωση του γέροντος Εφραίμ. Είναι λοιπόν ορθό και δίκαιο να κατηγορείται ο γέροντας για νοσηρό γεροντισμό, επειδή κάποια ελάχιστα πνευματικά του τέκνα, (προφανώς επιρρεπή από ψυχολογικής απόψεως), προσκολλήθηκαν με ένα αρρωστημένο τρόπο στον γέροντα;

Αλλά τότε θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς: Ποιά άραγε μπορεί να είναι  η βαθύτερη αιτία της αδυσώπητης πολεμικής που εξαπέλυσαν οι οικουμενιστές εναντίον του γέροντος; Η βαθύτερη αιτία σίγουρα δεν μπορεί να είναι ο «Εφραιμισμός», αλλά το γεγονός ότι ο γέροντας με την ιεραποστολική και ποιμαντική του δράση στην Αμερική και στον Καναδά αποκαλύπτει, ποια είναι η γνήσια πνευματικότητα της Ορθοδόξου εν Χριστώ ζωής και ποια η  νόθα και αρρωστημένη «πνευματικότητα», την οποία διαφημίζουν και πλασάρουν οι οικουμενιστές. Αποκαλύπτει την πνευματική γύμνια του Οικουμενισμού, ο οποίος υπηρετεί δόλιους σκοπούς, την πνευματική σύνθλιψη της ανθρωπότητας και το χειρότερο: την εξαφάνιση της Ορθοδοξίας στην χοάνη της πανθρησκείας. Όπως παρατηρεί ο κ. Λιβανός:

«Στο αγιασμένο πρόσωπο του χαρισματούχου Γέροντος, οικουμενισταί, πατριαρχικοί και κοσμικοί Ελληνοαμερικανοί έχουν ανακαλύψει τον νέον επικίνδυνον εχθρόν της Ορθοδοξίας! Τους ενοχλεί και πανικοβάλλει η δι’ αυτού θεάρεστος άνθησις και επέκτασις του Ελληνορθοδόξου – Αγιορείτικου Μοναχισμού και η πνευματική αφύπνισις των ομογενών στην Βορειοαμερικανική ήπειρο. ‘Ίδε ο κόσμος οπίσω αυτού απήλθεν’, λέγουν μεταξύ των οι σύγχρονοι αυτοί Φαρισαίοι».

Και συνεχίζει:

«Και εις τι τους έπταισε ο Γέροντας Εφραίμ; Στους μεν εκκλησιαστικούς άρχοντας, οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι οικουμενισταί, ανατρέπει τα καζάνια τους, (όπως κάποτε ο Χριστός τα τραπέζια των αργυραμοιβών) και χύνει την ακατάλληλη προς ψυχική βρώσι οικουμενιστική σούπα, την οποία προσπαθούν να προσφέρουν στον ανυποψίαστο λαό. Και απ’ όση σούπα απομένει μέσα στα καζάνια αφαιρεί τα δηλητηριώδη μανιτάρια και άλλα βλαβερά υλικά, αντικαθιστώντας αυτά με απαραίτητες πνευματικές βιταμίνες, θρεπτικά και ψυχωφελή συστατικά. Αυτό, φυσικά, δεν το ανέχονται οι οικουμενισταί. Τόσο χρόνο σπατάλησαν για να μάθουν την συνταγή, που τους εδίδαξαν σε τόσους διαλόγους θεολογικής μαγειρικής και αλχημείας αλλόδοξοι αρχιμάγειροι και αλχημισταί στα Νεοεποχίτικα διαχριστιανικά και διαθρησκειακά μαγειρεία και εργαστήρια, και θα επιτρέψουν τώρα σ’ έναν ισχνό Αγιορείτη καλόγερο να τους πετά την έτοιμη για σερβίρισμα, αχνιστή και νοστιμωτάτη (κατ’ αυτούς) σούπα;».

Νομίζουμε ότι ακριβολογεί ο αρθρογράφος και δεν χρειάζεται να προσθέσουμε κανένα σχόλιο. Όποιος ενδιαφέρεται για περισσότερες λεπτομέρειες μπορεί διαβάσει την εκτενή μελέτη του κ. Χ. Λιβανού.

Θα κλείσουμε την μικρή αναφορά μας στον άγιο γέροντα Εφραίμ με ένα ακόμη απόσπασμα του ως άνω αρθρογράφου:

«Αγαπητοί συμπατριώται Αμερικής και Καναδά, μη επιτρέπετε σε πατριαρχικούς κύκλους να σας παραπλανούν με την αντιεφραιμική προπαγάνδα τους, παρουσιάζοντας στα μάτια σας το φως σκότος, το γλυκύ πικρό και τον «γεροντισμό» ως αίρεση… ‘Ώρα υμάς ήδη εξ ύπνου εγερθήναι’. Έρχονται δύσκολα χρόνια, κατά τα οποία τα ‘εφραιμικά’ μοναστήρια, που πολεμείτε, θα αποδειχθούν αληθώς καταφύγια. Και σήμερα είναι όχι μόνο καταφύγια, αλλά και αλεξικέραυνα και ομπρέλλες πνευματικής προστασίας και πολλά άλλα. Ναι, αλεξικέραυνα. Τις ώρες, που εσείς ιδρώνετε χορεύοντες στις χοροεσπερίδες σας, στα μοναστήρια αυτά μοναχοί και μοναχές επίσης ιδρώνουν από άλλου είδους ιδρώτα, που προκαλούν οι αμέτρητες εδαφιαίες μετάνοιες, που κάνουν υπέρ υγείας, ελέους και σωτηρίας υμών και των οικογενειών σας. Ο Γέροντας Εφραίμ είναι ένας μεγάλος ευεργέτης σας και σεις τον υβρίζετε και διώκετε! Γιατί; Έχετε σκεφθή τις συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς σας; Προειδοποίησε γι’ αυτές ο ίδιος ο Χριστός (Ματθ.11,24)».

Ας ευχηθούμε οι αγαπητοί εξ’ Αμερικής ομογενείς να μην μιμηθούν τους Γαδαρηνούς, που έδιωξαν τον Χριστό από τα όρια της επαρχίας των, για να μην  αποδειχθούν αχάριστοι στην μεγάλη αυτή ευλογία που αξιώθηκαν να λάβουν από τον Θεό και βρεθούν αναπολόγητοι εν ημέρα κρίσεως.

Εκ του Γραφείου επί των Αιρέσεων και των Παραθρησκειών

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Σχόλιο Τ.Ι.: Ήταν αποφασισμένοι. Είχαν αποδεχθεί το ενδεχόμενο απώλειας ανθρωπίνων ζωών. Τι πρέπει εμείς να συμπεράνουμε;

Το βράδυ της Δευτέρας οι Τούρκοι άλλαξαν ύστερα από δεκαετίες την τακτική τους στο Αιγαίο. Επεδίωξαν ένα κτύπημα υψηλού συμβολισμού προσπαθώντας να βυθίσουν έξω από τα Ίμια τη ναυαρχίδα του ελληνικού Λιμενικού Σώματος.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Στην ευρύτερη περιοχή των Ιμίων έχει καθιερωθεί μετά το 1996 να περιπολούν κυρίως λιμενικά πλοία των δύο χωρών. Δεν χρησιμοποιούν πυροβόλα όπλα. Με τις κινήσεις τους όμως παρενοχλούν την άλλη πλευρά αλλοτε με τον κυματισμό που δημιουργούν οι θηριώδεις μηχανές τους και μερικές φορές ακόμη και με επαφή των σκαφών.

Το βίντεο που κυκλοφόρησε στις 18 Ιανουαρίου 2018 είναι ενδεικτικό των όσων συμβαίνουν εδώ και χρόνια. Το τουρκικό σκάφος εφορμά προς το ελληνικό και την τελευταία στιγμή στρέφει το τιμόνι του πηγαίνοντας παράλληλα προς αυτό και ακουμπώντας το ελαφρά.

Το βράδυ της Δευτέρας 12 Φεβρουαρίου όμως τα πράγματα ήσαν διαφορετικά. Υπήρχε αυξημένος αριθμός τουρκικών σκαφών στην περιοχή (επτά τουρκικά έναντι ενός και στη συνέχεια δύο ελληνικών). Κατά τη διάρκεια των συνηθισμένων παρενοχλήσεων ξαφνικά το τουρκικό σκάφος UMUT επιχείρησε να εμβολίσει στο μέσον το περιπολικό «Γαύδος». Το ελληνικό σκάφος  τη συγκεκριμένη στιγμή ήταν σχεδόν ακίνητο και είχε τις μηχανές «κράτει». Βλέποντας το τουρκικό να πλησιάζει επικίνδυνα, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, έφυγε προς τα εμπρός με ταχύτητα με αποτέλεσμα η σφοδρή σύγκρουση να επέλθει στην πρύμνη του σκάφους.

Δεδομένου ότι το τουρκικό σκάφος UMUT είναι πολύ βαρύτερο (1.700 τόνοι) και ναυπηγημένο από χάλυβα εν αντιθέσει προς το «Γαύδος» που είναι ελαφρύτερο (460 τόνοι) και κυρίως είναι κατασκευασμένο από κράματα αλουμινίου, η βύθιση του ελληνικού σκάφους μετά τη σύγκρουση στο μέσον ήταν βεβαία. Τα αλουμινένια σκάφη είναι πολύ ελαφρά και αναπτύσουν μεγάλες ταχύτητες. Δεν αντέχουν όμως σε συγκρούσεις.

Υπενθυμίζεται ότι το 1996 η αλουμινένια πυραυλάκατος «Κωστάκος» είχε βυθισθεί λίγα λεπτά μετά τη σύγκρουσή της με το οχηματαγωγό «Σάμαινα». Ήταν εξαιρετικά πιθανόν η βύθιση του «Γαύδος» να οδηγούσε και σε ανθρώπινες απώλειες μεταξύ του 27μελούς πληρώματός του. Στην περίπτωση της πυραυλακάτου Κωστάκος είχαν χαθεί τέσσερα μέλη του πληρώματος που εγκλωβίσθηκαν κατά τη σύγκρουση στο κύτος του σκάφους.

Οι όλες συνθήκες του επεισοδίου (ξαφνική αύξηση αριθμού τουρκικών πλοίων, συνδυασμός επικίνδυνων ελιγμών από όλα τα τουρκικά σκάφη, γνώση της παρουσίας του «Γαύδος» στην περιοχή εδώ και ημέρες και επιλογή να εμβολισθεί το αλουμινένιο πλοίο) δείχνουν ότι η ενέργεια ήταν προμελετημένη και σκόπιμη. Στόχευε στη βύθιση σκάφους με αποδοχή της πιθανότητας να υπάρξουν και ανθρώπινα θύματα. Επιβεβαιώνεται και από τις δηλώσεις Ερντογάν που ακολούθησαν το επεισόδιο:

«Να μη σχηματιστεί η λανθασμένη εντύπωση ότι οι ευκαιριακές πρωτοβουλίες σχετικά με την εξερεύνηση του φυσικού αερίου στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου και της βραχονησίδες του Αιγαίου διαφεύγουν της προσοχής μας. Προειδοποιούμε από αυτό το βήμα όσους υπερβαίνουν τα όρια τους σε Κύπρο και Αιγαίο για να μην κάνουν λανθασμένους υπολογισμούς».

Δια της βυθίσεως του πλοίου ο Ερντογάν θα έστελνε πολλαπλά μηνύματα:

- Στο εσωτερικό της χώρας του θα απαντούσε με καταλυτικό τρόπο στις συνεχείς κατηγορίες της αντιπολιτεύσεως ότι επί κυβερνήσεών του η Ελλάδα κατέλαβε 18 νησίδες. Παράλληλα θα έδειχνε ότι η Τουρκία μπορεί να έχει εισβάλει στρατιωτικά στο Αφρίν αλλά μπορεί να διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις και σε άλλες περιοχές. Αναβίωνε δηλαδή το δόγμα των δυόμισυ πολέμων της δεκαετίας του 1990 σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία μπορούσε να μάχεται ταυτοχρόνως με την Ελλάδα, με τη Συρία και στο εσωτερικό με τους Κούρδους του ΠΚΚ.

- Στην Ελλάδα θα έθετε τα όρια των κινήσεων σχετικώς με τις νησίδες που οι Τούρκοι θεωρούν γκρίζες ζώνες. Όπως ανέφερε ο ίδιος ο Ερντογάν (μάλλον υποννοώντας την πρόσφατη επίσκεψη του έλληνα υπουργού Εθνικής Άμυνας στα Ίμια) δεν είναι δεκτές «κρυφές φωτογραφήσεις σε απόμακρες βραχονησίδες».

- Στην Κύπρο θα έδειχνε ότι δεν έχει πρόβλημα να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία προκειμένου να σταματήσει άμεσα την έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ του νησιού. Η πρόσφατη ανακάλυψη σημαντικού κοιτάσματος υδρογονανθράκων στη θέση «Καλυψώ» στο τεμάχιο 6 της κυπριακής ΑΟΖ έχει ανησυχήσει ιδιαιτέρως την Άγκυρα. Φοβάται ότι σε βάθος χρόνου μπορεί να ανατραπούν οι ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο, όπως ισχύουν θετικά υπέρ αυτής από το 1974.

- Στις ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ (και στις χώρες πίσω τους) θα κατεδείκνυε ότι η παρεμπόδιση του ιταλικού σκάφους της ΕΝΙ νοτιανατολικά της Κύπρου δεν ήταν μεμονωμένο γεγονός.

- Στις ΗΠΑ, με τις οποίες βρίσκεται σε πορεία συγκρούσεως λόγω των Κούρδων της Συρίας, θα έλεγε με σαφήνεια πως όταν θίγονται τα εθνικά συμφέροντα της χώρας του δεν υπάρχει τίποτα να τον συγκρατήσει.

Η σοβαρότητα της καταστάσεως αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι ο αμερικανός πρέσβυς στην Αθήνα Τζέφρυ Πάιατ μεταβαίνει στην Άγκυρα όπου θα δει τον υπουργό Εξωτερικών του Τίλλερσον που επισκέπτεται τη χώρα. Είναι ενδιαφέρον ότι η αμερικανική πρεσβεία εξέδωσε και σχετική ανακοίνωση για το ταξίδι. Ο ίδιος πρέσβυς στις 31 Ιανουαρίου σε συνέντευξή του είχε αναφερθεί στην πιθανότητα ατυχήματος στο Αιγαίο αναφερόμενος όμως στα μαχητικά F16: «όσο έχετε αυτά τα φονικά περίπλοκα στρατιωτικά συστήματα, λειτουργώντας τα το ένα δίπλα στο άλλο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ενός φοβερού ατυχήματος, το οποίο φυσικά θα προκαλέσει μεγάλες επιπλοκές στη σχέση σας».

Εν κατακλείδι, τα συγκεκριμένα δεδομένα αλλάζουν δραματικά τη διαχείριση επεισοδίων στο Αιγαίο. Εδώ και χρόνια έχει καθιερωθεί ατύπως ένας κώδικας συμπεριφοράς μεταξύ των δύο χωρών που απέτρεπε οι παρενοχλήσεις να εξελιχθούν σε θερμά επεισόδια με θύματα. Η κατάσταση γύρω από τα Ίμια έχει ήδη περιγραφεί. Κατ’ αντιστοιχίαν, όταν τα τουρκικά αεροπλάνα μπαίνουν στο FIR Αθηνών ή στον ελληνικό εναέριο χώρο, τα ελληνικά μαχητικά επιχειρούν να τα εγκλωβίσουν στο ραντάρ των πυραύλων τους. Μετά τον εγκλωβισμό, τα τουρκικά αποχωρούν. Όλα αυτά πλέον ανατρέπονται. Τίποτα δεν εγγυάται ότι η Τουρκία δεν θα επιχειρήσει άμεσα ένα νέο επεισόδιο με σοβαρές υλικές ζημίες ή και θύματα.

*O Αγγελος Μ. Συρίγος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

(Πηγή: Καθημερινή)

Το τραγικό ΒΙΝΤΕΟ της τουρκικής αλητείας με το ΠΑΘ 090 “ΓΑΥΔΟΣ”

Πλέον όλοι μπορούν να διαπιστώσουν το μέγεθος της τουρκικής αλητείας στην περιοχή των Ιμίων που προσπάθησαν να βυθίσουν το ελληνικό περιπολικό ανοιχτής θάλασσας 090 «ΓΑΥΔΟΣ».

Υπενθυμίζεται πριν το παρακολουθήσετε, ότι το ελληνικό σκάφος κινούνταν «πάση δυνάμει» μπροστά για να αποφύγει τη σύγκρουση με το τουρκικό UMUT το οποίο έχει τρεις φορές το εκτόπισμα των ελληνικών κανονιοφόρων.

Η ώρα, όπως φαίνεται στο ρολόι από τα βίντεο του ελληνικού πλοίου και την ανακοίνωση του Λιμενικού ήταν 23:39 το βράδυ της Δευτέρας 12 Φεβρουαρίου.

Οι Τούρκοι με τις ναυπηγήσεις πολύ μεγάλων πλοίων επιχειρούν να παραστήσουν τους αφεντάδες του Αιγαίου και στο βίντεο που ακολουθεί αποτυπώνεται η νεοθωμανική υπεροψία που φτάνει στο επίπεδο του κοινού εγκλήματος.

Το δεύτερο βίντεο δείχνει το τουρκικό περιπολικό να «ξύνει»… και κάτι παραπάνω όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, το ελληνικό πλοίο «Γαύδος» στο πρυμναίο μέρος:

(Πηγή: Defence-point.gr)

Η Αγία μας Εκκλησία, όπως γνωρίζουμε, είναι ο θεματοφύλακας της θείας αποκεκαλυμμένης αληθείας. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να προσφεύγουμε σ' αυτή, για να διδασκώμαστε την αλήθεια πάνω σε όλα τα υπαρξιακά, οικογενειακά και κοινωνικά μας προβλήματα. Και αυτό γιατί η Εκκλησία, κατά τον Χομιακόφ «είναι η ζωή του Θεού μέσ' στους ανθρώπους»1. Οι άνθρωποι δέχονται την Εκκλησία -όπως και είναι- σαν «κιβωτό σωτηρίας». Η σωτηρία του ανθρώπου πραγματοποιείται με την ένωσή του με το σώμα του Χριστού, τον εγκεντρισμό και ενοφθαλμισμό του δηλαδή στον δεύτερο ή νέο Παράδεισο, το Κυριακόν σώμα.

Αρχιμ. Κυρίλλου Κωστοπούλου, Ιεροκήρυκος Πατρών

ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ*
(μία Θεολογική θεώρηση)

ΤΙ ΛΕΕΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Είναι συνέχεια ειδωλολατρικών εορτών

Η Αγία μας Εκκλησία, όπως γνωρίζουμε, είναι ο θεματοφύλακας της θείας αποκεκαλυμμένης αληθείας. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να προσφεύγουμε σ' αυτή, για να διδασκώμαστε την αλήθεια πάνω σε όλα τα υπαρξιακά, οικογενειακά και κοινωνικά μας προβλήματα. Και αυτό γιατί η Εκκλησία, κατά τον Χομιακόφ «είναι η ζωή του Θεού μέσ' στους ανθρώπους»1. Οι άνθρωποι δέχονται την Εκκλησία -όπως και είναι- σαν «κιβωτό σωτηρίας». Η σωτηρία του ανθρώπου πραγματοποιείται με την ένωσή του με το σώμα του Χριστού, τον εγκεντρισμό και ενοφθαλμισμό του δηλαδή στον δεύτερο ή νέο Παράδεισο, το Κυριακόν σώμα. Τότε γίνεται ο άνθρωπος «σύμφυτος τω Χριστώ (Ρωμ. 6, 5)» «και κοινωνεί στην ζωή και χάρη του Χριστού που χορηγούνται μέσα στην ζωή της Εκκλησίας»2. Έτσι με την χάρη της, τον φωτισμό της και την διδασκαλία της, οι πιστοί όλων των γενεών νικούν ό,τι σκοτεινό, φθαρτό και αμαρτωλό υπάρχει στον κόσμο και γεμίζουν από αγιασμό και χαρά αναστάσιμη.

Γι' αυτό και στο θέμα που διαπραγματευόμαστε, η αγία μας Εκκλησία θα ρίξη άπλετο φως για να ξεχωρίση το γερό από το σάπιο, την αλήθεια από το ψέμα. Και η αλήθεια για τις καρναβαλικές εκδηλώσεις εμπεριέχεται σ' αυτά που μας λέει στις Κατηχήσεις του ο ιερός Χρυσόστομος: «Αποτάσσομαί σοι, Σατανά και τη πομπή σου και τη λατρεία σου και τοις έργοις σου. Είδετε οία των συνθηκών τα γραμματεία; Μετά γαρ την αποταγήν του πονηρού και πάντων των τω πονηρώ διαφερόντων πραγμάτων πάλιν λέγειν παρασκευάζει. Και συντάσσομαί σοι Χριστέ»3. Είναι φοβερές και καθοριστικές για την σωτηρία του οι υποσχέσεις που δίνει ο πιστός κατά την ώρα της βαπτίσεώς του. Υπόσχεται σαν μέλος πλέον της Εκκλησίας να απέχη από την λατρεία, την πομπή και τα έργα του Σατανά. Είναι υποχρεωμένος ο στρατιώτης του Χριστού, ο βαπτισμένος στο όνομα του Τριαδικού Θεού, να φυλάξη τις υποσχέσεις αυτές μέχρι της αναχωρήσεώς του από την πρόσκαιρη αυτή ζωή....

Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις είναι συνέχεια των αρχαίων ειδωλολατρικών εκδηλώσεων. Επομένως μπορούμε ανεπιφύλακτα να πούμε ότι είναι πομπές και έργα σατανικά. Είναι με ένα λόγο λατρεία του Σατανά. Λατρεύω σημαίνει τιμώ τον Θεό, υπεραγαπώ, φροντίζω κ.ο.κ.4. Τί άλλο είναι οι πολυήμερες προετοιμασίες, τα υπέρογκα ποσά που δαπανώνται και η γιορταστική ατμόσφαιρα που υπάρχει τις ημέρες των εκδηλώσεων αυτών, με αποκορύφωμα την παρέλαση των αρμάτων, προπορευομένου του άρματος -ένας άνδρας να κρατά ένα ποτήρι κρασιού- που συμβολίζει τον θεό Διόνυσο; Δεν είναι όλα αυτά πομπή και λατρεία του Σατανά; Δεν είναι παράβαση των όσων έχουμε υποσχεθεί κατά την ώρα του βαπτίσματός μας; Τουλάχιστον η Αγία μας Εκκλησία έτσι το βλέπει και γι' αυτό το 1957 σε εγκύκλιο της Ιεράς Συνόδου το στηλιτεύει και παρακαλεί τα τέκνα της να απέχουν απ' αυτές τις εκδηλώσεις....

Οι Ορθόδοξοι Ιεράρχες καλούν τον λαό των Πατρών, αλλά και όλο τον ορθόδοξο ελληνικό λαό να «εγκαταλείψουν αυτά τα σκοτεινά και οργιώδη βακχικά σκιρτήματα...», γιατί κάθε ορθόδοξος χριστιανός ενεδύθη τον Χριστό στο Άγιο Βάπτισμα, «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε Χριστόν ενεδύσασθε...», και έτσι οφείλει να ζη και να συμπεριφέρεται σαν εικόνα του Χριστού.

Ο αείμνηστος άγιος Γέροντας πατήρ Γερβάσιος Παρασκευόπουλος, ο μεγαλύτερος αγωνιστής κατά των ειδωλολατρικών αυτών εκδηλώσεων, γράφει σ' ένα του βιβλίο: «Και ερωτώ: ο μετέχων των εορτών των απόκρεω τηρεί ό,τι η Αγία Γραφή μετ' εκκλήσεως ικετεύει και ζητεί από ένα έκαστον εξ ημών, λέγουσα: «Παρακαλώ ουν υμάς, αδελφοί, δια των οικτιρμών του Θεού... μη συσχηματίζεσθαι τω αιώνι τούτω, αλλά μεταμορφούσθε τη ανακαινώσει του νοός ημών, εις το δοκιμάζειν υμάς τί το θέλημα του Θεού το αγαθόν, και ευάρεστον και τέλειον»; Και πάλιν ε­ρωτώ: πληροί τους όρους τούτους ο καρναβαλιστής; ή κατηργήθη η διάταξις, η θεία διάταξις η παραγγέλλουσα «μηδέ ονομαζέσθω εν υμίν, καθώς πρέπει αγίοις, και αισχρότης και μωρολογία ή ευτραπελία τα ουκ ανήκοντα»5;

Ο λόγος του Θεού είναι βεβαίως ακατανόητος για τους εκτός της Εκκλησίας ανθρώπους και «τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον» (Εβρ. 4, 12). Χώρισε όχι μόνον τους τότε ακροατές Του, αλλά και πολλούς άλλους μέσα στους αιώνες. Και αυτό θα γίνεται συνεχώς. Θα τους χωρίζη πάντοτε και συνέχεια. Η Εκκλησία μας δεν είναι μόνο τελετές. Είναι ζωή. Είναι η ζωή μας. Είναι η δύναμη που διαμορφώνει το «είναι» μας. Μόνο η θεανθρώπινη δύναμη της αγίας μας Εκκλησίας μπορεί να μας σώσει από τον σύγχρονο κατακλυσμό. Για να γίνη, όμως, αυτό χρειάζεται να υπακούει ο άνθρωπος στα κελεύσματά της, στον νόμο της, στην διδασκαλία της.

Το ιερό στόμα της αγίας μας Εκκλησίας που εκφράζει το «θέλω» της είναι οι θεοφόροι Πατέρες. Οι «εν Αγίω Πνεύματι» συνάξεις τους για την τακτοποίηση δογματικών θεμάτων της Εκκλησίας είχαν σαν αποτέλεσμα την θέσπιση Κανονικών διατάξεων, που συνιστούν την βούληση της Εκκλησίας και την απλανή οδόν σωτηρίας.

Ο καθηγητής του Κανονικού Δικαίου της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Μπούμης γράφει σχετικώς: «Ως είναι γνωστόν, κανών κατ' αρχάς σημαίνει την ξυλίνην ράβδον (χάρακα), την οποίαν μεταχειρίζεταί τις δια να σύρη ευθείαν γραμμήν ή δια να ελέγξη την ευθύτητα γραμμής τινος. Μεταφορικώς δε κανών λέγεται και παν, ό,τι χρησιμεύει ως πρότυπον δια την ορθήν εκτέλεσιν πράξεώς τινος, ως οδηγός ή ως κριτήριον αυτής. Και οι κανόνες, λοιπόν, ούτοι των Οικουμενικών Συνόδων ως παρέχοντες το ορθόν, την αλήθειαν, προσφέρουν εις έκαστον πιστόν το πρότυπον, βάσει του οποίου οφείλει ούτος να πολιτεύεται, ή βάσει του οποίου δύναται ούτος να ελέγχη την ορθότητα των πράξεών του. Οι Κανόνες αποτελούν εν μέτρον, εν κριτήριον αλάθητον. Βάσει αυτών κρίνονται οι πράξεις των πιστών, των ποιμένων, και των ποιμενομένων. Οι Κανόνες συνιστούν ένα γνώμονα τελειότητος, και όστις βαδίζει, ενεργεί και πολιτεύεται περισσότερον συμφώνως προς αυτούς, ούτος δέον να θεωρείται τελειότερος, αγιώτερος, και δικαιότερος. Όστις, αντιθέτως, απομακρύνεται απ' αυτών, απομακρύνεται από το ορθόν, από το τέλειον, από το δίκαιον και το άγιον»6. Στις Κανονικές αυτές διατάξεις, δηλαδή στους ιερούς Κανόνες, υπάρχει συμπεπυκνωμένη η ποιμαντική πείρα και η θεολογία της Εκκλησίας μας. Ο πατήρ Γεώργιος Καψάνης, Ηγούμενος της ιερ. Μονής Γρηγορίου του Αγίου Όρους, γράφει σχετικώς: «Οι ιεροί Κανόνες εκφράζουν την εμπειρίαν της Καθολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας, συνοδικώς και αγιοπατερικώς βεβαιουμένην».

Έτσι για το θέμα που διαπραγματευόμαστε, παραθέτουμε την ερμηνεία του οσίου Νικόδημου εις τον ΞΒ' Κανόνα της ΣΤ' Οικουμεν. Συνόδου: «Καλάνδαι ονομάζονται αι πρώται ημέραι του κάθε μηνός, εις τας οποίας οι Έλληνες εσυνείθιζον να εορτάζουν, δια να απερνούν τάχα όλον τον μήνα με ευθυμίαν και τα βοτά δε και βρουμάλια, Ελληνικαί ήτον εορταί, τα μεν βοτά ήτοι βοσκήματα και πρόβατα, εις τιμήν του θεού του Πανός, ος τις ενομίζετο από τους Έλληνας ότι είναι έφορος των προβάτων και των λοιπών ζώων τα δε βρουμάλια εις τιμήν του Διονύσου... Προστάζει λοιπόν ο παρών Κανών, ότι τα τοιαύτα Ελληνικά, αλλά δη και η κατά την πρώτην Μαρτίου τελουμένη πανήγυρις, δια την ευκρασίαν τάχα του έαρος, να ασηκωθούν ολοτελώς από την πολιτείαν των χριστιανών. Μήτε χοροί απλώς δημόσιοι γυναικών, να γίνωνται, ούτε εορταί, και χοροί από άνδρας και γυναίκας εις όνομα των Ελλήνων ψευδοθεών. Ορίζει δε προς τού­τοις, ότι μήτε άνδρας να φορή γυναικεία ούτε γυναίκα ρούχα ανδρίκια. αλλά μήτε να μουρόνωνται με μουτσούνας και προσωπίδας κωμικάς, ήτοι παρακινούσας εις γέλωτας, ή τραγικάς, ήτοι παρακινούσας εις θρήνους και δάκρυα, ή σατυρικάς ήτοι ιδίας των Σατύρων και βάκχων, οίτινες εις τιμήν του Διονύσου, ως εκστατικοί και δαιμονισμένοι εχόρευον, και ότι τινάς να μην επικαλήται το όνομα του συγχαμερού Διονύσου (ος τις ενομίζετο πώς ήτο δοτήρ του οίνου και έφορος), όταν πατώνται τα σταφύλια εις τους ληνούς, μήτε να γελά και να καγχάζει, όταν βάλλεται ο νέος οίνος εις τα πιθάρια. Λοιπόν όποιος από του νυν και εις το εξής, αφ' ου έμαθε περί τούτων, εν γνώσει επιχειρήσοι να κάμη κανένα από τα προρρηθέντα τούτα δαιμονιώδη και ελληνικά, ει μεν είναι κληρικός, ας καθαίρεται, ει δε λαϊκός ας αφορίζεται»7.

Εδώ βλέπουμε καθαρά να ασχολείται η ΣΤ' Οικ. Σύνοδος με τους ανεπίτρεπτους χορούς, με τις μάσκες τις σατυρικές, τις κωμικές και τις τραγικές, με τις βακχικές γιορτές, τις ειδωλολατρικές γιορτές της πρώτης Μαρτίου (σήμερα πρώτης Μαΐου), με την ανδρική ενδυμασία των γυναικών και την γυναικεία των ανδρών και γενικά με όλα εκείνα που συμβαίνουν κατά τις ημέρες των απόκρεω, τα οποία κατακρίνει και υποβάλλει τους μεν κληρικούς σε καθαίρεση, τους δε λαϊκούς σε αφορισμό, αν συμμετάσχουν σ' αυτά τα αντιορθόδοξα και αντιεκκλησιαστικά έκτροπα.

Αυτός ο Κανών πρέπει να μας προβληματίση. Ομιλεί το Πανάγιο Πνεύμα μέσω των Αγίων Πατέρων της Συνόδου. «Ως έδοξε τω Αγίω Πνεύματι και ημίν», ομολογούν οι ίδιοι οι Πατέρες και επομένως είμαστε υποχρεωμένοι να υπακούσουμε. Δεν είναι δυνατόν να υπερασπίζουμε τους ιερούς Κανόνες, όταν πρόκειται για προσωπικά συμφέροντα και να τους απορρίπτουμε, όταν μας ελέγχουν για τις αντιεκκλησιαστικές και αντιορθόδοξες πράξεις μας. Πρέπει η καρδιά του κάθε πιστού μέλους της Εκκλησίας να πονά και να ματώνη, όταν διαπιστώνη «κανονική» παράβαση. Ο Μέγας Βασίλειος μιλώντας γι' αυτή την παρακοή λέει: «Πάνυ με λυπεί, ότι επιλελοίπασι λοιπόν οι των Πατέρων Κανόνες και πάσα ακρίβεια των Εκκλησιαστικών απελήλαται. και φοβούμαι μη κατά μικρόν της αδιαφορίας ταύτης οδώ προϊούσης, εις παντελή σύγχυσιν έλθη τα της Εκκλησίας πράγματα...»8. Εκείνοι που στρέφονται εναντίον των Κανόνων είναι οι προτεσταντίζοντες θεολόγοι, κληρικοί και λαϊκοί. Αυτοί δεν γνωρίζουν, ούτε έχουν ακούσει ποτέ την φωνή του Κυρίου μας που λέει: «εάν αγαπάτε με, τας εντολάς τας εμάς τηρήσετε» (Ιωάν. 14, 15). Αυτό πρέπει να τονισθή ιδιαιτέρως στον λαό του Θεού από τους Ποιμένες του. Το «εν γνώσει τούτων καθισταμένους τούτους» της ΣΤ' Οικ. Συνόδου σημαίνει ότι Επίσκοποι, Πρεσβύτεροι και λαϊκοί θεολόγοι οφείλουν εγκαίρως να προειδοποιούν το ποίμνιο της αγίας μας Εκκλησίας, για να μην υπάρχει άγνοια κατά τις ημέρες των καρναβαλικών εκδηλώσεων.

Ζωντανό παράδειγμα προς μίμηση και υποκίνηση για έναν ουσιαστικό αγώνα κατά των ειδωλολατρικών αυτών εκδηλώσεων, είναι το μαρτυρικό τέλος που έλαβε ο Απόστολος και μαθητής του Αποστόλου των Εθνών Παύλου Τιμόθεος, Επίσκοπος Εφέσου. Το παραθέτουμε, όπως ακριβώς το αναφέρει ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: «Μίαν φοράν βλέπων τους Έλληνας ότι εις μίαν πάτριον εορτήν Καταγώγιον ο­νομαζομένην έκαμνον αταξίας, είδωλα βαστάζοντες εις τας χείρας, προσωπίδας βάλλοντες εις τα πρόσωπα, τραγωδούντες, ορμώντες ληστρικώς επάνω εις άνδρας και γυναίκας και φονεύοντες ο εις τον άλλον, ταύτα λέγω, βλέπων εθερμάνθη από το πυρ του θεϊκού ζήλου και δεν υπέφερε τα τοιαύτα άτοπα, αλλ' εδίδασκεν αυτούς και παρεκίνει να παύσωσι τας αταξίας ταύτας. Οι δε απάνθρωποι εκείνοι και θηριώδεις κινηθέντες από κακίαν και θυμόν μεγάλον εφόνευσαν τον του Κυρίου Απόστολον με τα ξύλα, τα οποία είχαν εις τας χείρας των. Και ούτω ο μακάριος τελειωθείς, ενεταφιάσθη από τους χριστιανούς...»9. Ο Επίσκοπος Εφέσου Τιμόθεος έδωσε την ζωή του για την κατάργηση των απαράδεκτων αυτών γιορτών. Εμείς κληρικοί και λαϊκοί, τί λόγο θα δώσουμε στον δίκαιο Κριτή τον Θεό μας, για την αμέλεια που δείχνουμε ως προς το θέμα αυτό, η οποία πολλές φορές φθάνει μέχρι αποδοχής αυτών των εκδηλώσεων, σαν ένα STATUS QUO, με το οποίο δεν μπορούμε πλέον να έλθουμε σε αντίθεση και να το καταπολεμήσουμε; Φοβούμαι ότι θα ακούσουμε τα λόγια του Προφήτου Ιερεμίου: «επικατάρατος ο οποιών τα έργα του Κυρίου αμελώς...» (Ιερ. 31, 10).

Από όλα όσα ελέχθησαν σ' αυτή την παράγραφο πιστεύουμε ότι έγινε αντιληπτό πως οι καρναβαλικές εκδηλώσεις είναι η συνέχεια των ειδωλολατρικών εκδηλώσεων προς τιμήν του θεού Διονύσου και η αγία μας Εκκλησία είναι τελείως αντίθετη προς αυτές...

Για το Καρναβάλι στην πόλη των Πατρών

Ο φωτισμένος, ζηλωτής και άγιος Γέροντας των Πατρών Γερβάσιος Παρασκευόπουλος έλεγε: «Το πατρινό καρναβάλι παρουσιάζεται ως μέσον αναζωογονήσεως, αλλά είναι πράγματι ένα από τα βαθύτερα συμπτώματα του πνευματικού μαρασμού της πόλεως»10.

Ίσως θα μπορούσε κάτι να κατορθώσει αυτή η προφητική φωνή, εάν δεν αντιδρούσαν, παίρνοντας το μέρος των καρναβαλιστών, μερικοί θεολόγοι, κληρικοί και λαϊκοί. Γι' αυτό ο «όντως» ποιμήν πατήρ Γερβάσιος χρησιμοποιεί την χρυσοστόμιο γλώσσα για να στηλιτεύση τους αντιδραστικούς: «Αφορμή μας δί­νουν για να μιλήσουμε καθηγηταί τινες της Θεολογίας -ταλαίπωρος Θεολογία- διακηρήξαντες ότι επιτρέπεται και ο χορός και αι «αποκριάτικες» ευτραπελίαι. Επίσης και τα «επίσημα» Εκκλησιαστικά περιοδικά τα ομιλούντα περί «Αποκριάτικης χαράς»... Εάν πρόκειται περί θείων εντολών και απαγορεύσεων, τίνες είναι αυτοί οι αυτοτιτλοφορούμενοι «μεγάλοι» καθηγηταί της Θεολογίας, οι οποίοι τολμώσιν, ως καθηγηταί τάχα, να διακηρύττουν όσα αναφέρθησαν; Αλλά εάν υπήρχε ζώσα Εκκλησία και κράτος γνησίων ορθοδόξων Κυβερνητών, θα έπρεπε την επο­μένην αυτοί οι κύριοι ή να ανεκάλουν ή να διωρίζοντο διδάσκαλοι παρά τα βουλγαρικά σύνορα»11. Απευθυνόμενος ο άγιος Γέροντας προς τους Εκκλησιαστικούς και πολιτικούς άρχοντες λέει: «Άρχοντες της Εκκλησίας και του λαού έκαστος υμών γινωσκέτω, ότι δεν δύνασθε να σιωπάτε. Έχετε υποχρέωσιν και καθήκον να διαφωτίσητε το ποίμνιον, ο δια του ιδίου Αίματος εκαθάρισεν ο Αρχηγός της σωτηρίας ημών. Σιωπώντες αφίνετε τον λαόν του Θεού εν τω σκότει και τη πλάνη, την δε λαϊκήν δημοσιογραφίαν να αναλαμβάνη έργα διαφωτιστού και διδασκάλου του χριστεπωνύμου πληρώματος, επί μεγίστη βλάβη αλλά και ψυχική απωλεία αυτού... Καθ' ημάς, Ιεροκήρυξ αποφεύγων να επιληφθή του υπό του ως άνω ιερού Κανόνος θιγομένου θέματος δια να μη δυσαρεστήση, Θεού δούλος και Θεού διάκονος ουκ έστιν»12 ....

Ψυχαγωγία - Διασκέδαση

Διατείνονται, όμως, μερικοί ότι η όλη αυτή γιορ­ταστική περίοδος είναι μία ευκαιρία απομακρύνσεως του ανθρώπου από τα καθημερινά βασανιστικά του προβλήματα. Είναι μία ευκαιρία χαράς, διασκεδάσεως, ψυχαγωγίας.

Αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Νομίζουμε ότι οι χριστιανοί, κληρικοί και λαϊκοί, δεν πρέπει να είμαστε πρόχειροι σε συμπεράσματα ανεύθυνα. Πρέπει με πολλή ευθύνη και σοβαρότητα να εξετάζουμε τα θέματα αυτά και μάλιστα όταν η αγία μας Εκκλησία λαμβάνει αρνητική στάση.

Τί σημαίνει διασκέδαση; Πολλοί ταυτίζουν την έννοια της διασκεδάσεως με την έννοια της ψυχαγωγίας. Αυτό είναι λάθος. Διασκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω τον νου μου (Διασκεδάννυμι = διασκορπί­ζω μακράν)13. Ο νους, όμως, είναι ο οφθαλμός της ψυχής. Με την διασκόρπιση του νου η ψυχή δεν γνωρίζει που βρίσκεται, τί πράττει, προς τα που πηγαίνει. Ο άνθρωπος κομματιάζεται σαν πρόσωπο, χάνει την αρμονία της φύσεώς του και γίνεται ένα τμήμα της. Αυτή η μερικότητα τον οδηγεί σ' ένα κλείσιμο, σ' έναν εγωκεντρικό χώρο και τον κάνει φίλαυτο και επιθετικό προς τους άλλους. Γι' αυτό έχουμε, πολλές φορές, σοβαρά επεισόδια που φθάνουν μέχρι και τον φόνο σε κοσμικές διασκεδάσεις. Αυτή η φιλαυτία και η επιθετικότητα κάμνει τον άνθρωπο να μην σέβεται τον συνάνθρωπο σαν πρόσωπο, να έχη την τάση να τον υποτιμά και να τον υποτάσση στις δικές του ορέξεις. Συμβαίνει, όμως, και κάτι άλλο. Για να στηρίξη τον εαυτό του που κλονίζεται σοβαρά μέσα σ' αύτη την διάσπαση, την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια, αδικεί, μισεί και αισθάνεται τον συνάνθρωπο σαν την κόλασή του. «Η κόλαση είναι οι άλλοι»14 έλεγε ο διεσπασμένος άθεος υπαρξιστής Σαρτρ. Με την διασκέδαση ο άνθρωπος βιώνει, θα λέγαμε, εντονώτερα τον καθημερινό θάνατό του.

Για να δούμε, όμως, όταν λέμε ψυχαγωγούμαι, τί σημαίνει αυτό. Ψυχαγωγέω - ω σημαίνει «οδηγώ τας ψυχάς»15. Ψυχαγωγία = οδήγηση της ψυχής σε αναψυχή, σε τέρψη, σε κάτι ανώτερο πνευματικώς.

Η αρχική σημασία του «ψυχαγωγώ» ήταν η οδήγηση των ψυχών των νεκρών στον κάτω κόσμο. Κατόπιν πήρε μιαν άλλη σημασία, που είναι η έλκυση των ψυχών προς κάτι καλύτερο από τον χώρο του Ά­δη, με θυσίες και προσευχές. Έτσι ψυχαγωγία τελικά σημαίνει την οδήγηση της ψυχής από τα χειρότερα στα καλύτερα. Σημαίνει την πνευματική τέρψη, χαρά και ευτυχία. Γι' αυτό και ο ιερός Χρυσόστομος ερμηνεύοντας την παράκληση του πιστού προς τον Ουράνιο Πατέρα «πλήρωσον χαράς και ευφροσύνης τας καρδίας ημών» μας λέει: «Ποίας άρα χαράς λέγει; μη της βιοτικής; Μη γένοιτο. ου γαρ αν, ει ταύτην ήθελον, ορών κορυφάς κατελάμβανον και ερημίας, και σάκκον περιεβάλλοντο. Αλλ' εκείνην λέγουσι την χαράν την ουδέν κοινόν έχουσαν προς τον παρόντα βίον, την των Αγγέλων, την άνω. Και ουχ απλώς αυ­τήν αιτούσιν, αλλά μετά πολλής της υπερβολής. ου γαρ λέγουσι, δος, αλλά «πλήρωσον». και ου λέγουσιν ημάς, αλλά «τας καρδίας ημών». Αυτή γαρ μάλιστα καρδίας χαρά»16.

Ο άνθρωπος με την ψυχαγωγία ανανεώνεται και ανακουφίζεται ψυχοσωματικώς. Η ψυχαγωγία και όχι η διασκέδαση αποτελεί ουσιώδες συστατικό της ευαγγελικής διδασκαλίας. «Και είπεν αυτοίς ο Άγγελος. μη φοβήσθε. ιδού γαρ ευαγγελίζομαι υμίν χαράν μεγά­λην, ήτις έσται παντί τω λαώ» (Λουκ. Β', 10). Αλλά και ο Κύριός μας αυτό επιζητεί για τους μαθητές Του: «...και ταύτα λαλώ εν τω κόσμω, ίνα έχωσιν την χα­ράν την εμήν πεπληρωμένην εν εαυτοίς» (Ιω. ΙΖ', 13). Μετά δε την Ανάληψή Του οι Μαθητές «υπέστρεψαν εις Ιερουσαλήμ μετά χαράς μεγάλης...» (Λουκ. ΚΔ', 53). Έτσι βλέπουμε ότι η Γέννηση, η Ανάσταση και η Ανάληψη του Θεανθρώπου Κυρίου μας αποτελούν πηγές ανεκλαλήτου χαράς και ευφροσύνης για τους ανθρώπους. Γι' αυτό η ψυχαγωγία με την πραγματική της έννοια δέσποζε πάντοτε στην ζωή των χριστιανών. «...Αεί χαίροντες» ήσαν οι πιστοί. Ο δε Απόστολος των Εθνών Παύλος παραγγέλει: «Χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε. πάλιν ερώ χαίρετε» (Φιλιπ. Δ', 4 και Α' Θεσσ. Ε', 16).

Αυτήν την χαρά της ψυχαγωγίας έζησε και ο Κύριός μας μαζί με την Παναγία Μητέρα Του και τους μαθητές Του στον γάμο της Κανά. Επίσης στην ωραία εκείνη παραβολή του Ασώτου υιού ο Ίδιος ο Κύριός μας προτρέπει σ' αυτή την ψυχαγωγία: «ενέγκαντες τον μόσχον τον σιτευτόν θύσατε και φαγόντες ευφρανθώμεν» (Λουκ. ΙΒ', 29). Και άρχισαν όχι απλώς να ευφραίνωνται, αλλά ο Ευαγγελιστής Λουκάς μας διασώζει και το πώς ευφραίνονταν: «μετά συμφωνίας και χορών» (Λουκ. ΙΕ', 26). Σε μια άλλη παραβολή πάλι ο Κύριος μας παρουσιάζει έναν άνθρωπο βασιλέα, που επιθυμεί να κάμη και τους άλλους μετόχους της δικής του χαράς για τους γάμους του γιου του: «εποίησε δείπνον μέγα και εκάλεσε πολλούς» (Λουκ. ιδ', 16).

Από όλα αυτά τα χωρία που παραθέσαμε βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η ψυχαγωγία και η εξ αυτής χαρά όχι μόνο δεν απαγορεύεται από την ευαγγελική διδασκαλία, αλλά πολλές φορές συνιστάται. Ο ίδιος ο Αναστάς Κύριος προτρέπει τους ανθρώπους να χαίρωνται: «χαίρετε» (Ματθ. ΚΖ', 9) είπε, όταν εμ­φανίσθηκε στους μαθητές του μετά την εκ νεκρών έγερσή Του.

Όμως στην ψυχαγωγία αυτή πρέπει να λαμβάνουν μέρος η ψυχή και το σώμα. Το σώμα επιζητεί τα δικά του. Σαν ύλη που είναι επιθυμεί τα υλικά. Η ψυχή σαν πνεύμα επιζητεί τα πνευματικά. Εάν προσφέρης μόνον στο σώμα τα δικά του, θα υποδουλώσης την ψυχή σ' αυτό που θέλεις μέσω της ψυχαγωγίας. Έτσι γίνεσαι ένας σαρκικός άνθρωπος....

Η περίοδος του Τριωδίου

Στο παρόν πονημάτιο πρέπει να αναφερθούμε και στην περίοδο του κατανυκτικού Τριωδίου, κατά την οποία λαμβάνουν χώρα οι καρναβαλικές εκδηλώσεις.

Η περίοδος αυτή αρχίζει από τον εσπερινό της Κυριακής του Τελώνου και Φαρισαίου και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο με τον εσπερινό του Πάσχα. Ονομάζεται κατανυκτικό Τριώδιο επειδή η περίοδος αυτή οδηγεί τις πονεμένες, κατατρεγμένες και αμαρτωλές ψυχές στον χώρο της χαρμολύπης και κατανύξεως. Οι γλυκύτατοι ύμνοι, οι κατανυκτικές ακολουθίες, η κατά τους ιερούς Κανόνες νηστεία της περιόδου αυτής οδηγούν την πέτρινη καρδιά μας στην συντριβή, στους αλαλήτους στεναγμούς, στα κατανυκτικά δάκρυα της μετανοίας και της αναστασίμου χαράς.

Η περίοδος αυτή, όπως όλοι μας καταλαβαίνουμε, δεν προσφέρεται για άλλου είδους εκδηλώσεις και μάλιστα για ειδωλολατρικές, καρναβαλικές εκδηλώσεις. Δεν είναι δυνατόν η αγία μας Εκκλησία να ανοίγη τις πύλες της μετανοίας -«της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα» ψάλλουμε κατά την περίοδο αυτή- και οι άρχοντες με τον λαό που τους ακολουθεί να ανοίγουν τις πύλες της κραιπάλης και μέθης και ασωτίας....

Όλα τα γεγονότα των Κυριακών του Τριωδίου είναι έτσι τοποθετημένα από τους αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας, ώστε ο πιστός, συμμετέχοντας σ' αυτά, να πορεύεται κλιμακωτά και να φθάνη στο τελευταίο σκαλί που είναι τα άχραντα Πάθη και Μυστήρια του Θεανθρώπου Κυρίου, βιώνοντας αυτά και παθαίνοντας την «καλήν αλλοίωσιν», ευφραινόμενος από το άρρητο και πνευματικό φως και κάλλος της Αναστάσεως.

Έτσι βλέπουμε την περίοδο αυτή να μας καλή να αγωνισθούμε τον καλόν αγώνα της εγκρατείας, της μετανοίας, της ταπεινώσεως και της μυστηριακής ζωής....

Ο άνθρωπος βρίσκεται σε μια διαρκή πορεία, μια πορεία προς συνάντηση με τον Αναστημένο Χριστό. Αυτή η κατανυκτική περίοδος του Τριωδίου αυτό ακριβώς κάμνει, βοηθάει τον πιστό αγωνιστή να πορευθή μέσα από την σωστή, εκκλησιαστική άσκηση και να φθάση στην κατά χάρη ένωσή του με τον Χριστό.

Ο καθένας μας είναι μία εικόνα του Θεανθρώπου Κυρίου. Μία εικόνα που, όμως, την έχουμε κακομεταχειρισθεί ή την έχουμε επιζωγραφήσει και είναι αγνώριστη. Μπορούμε, λοιπόν, με την βοήθεια του πνευματικού μας πατρός και της ορθοδόξου εκκλησιαστικής ασκήσεως να απαλλάξουμε την εικόνα μας αυτή από τις προσθήκες και να βρούμε τον εαυτό μας «εν Χριστώ» και τον Χριστό μέσα μας. Αλλά για να γίνη αυτό χρειάζεται αλλαγή πορείας ζωής, χρειάζεται αληθινή μετάνοια. Αυτή η πορεία μετανοίας, βεβαίως, είναι οδυνηρή. «Δος αίμα και λάβε πνεύμα», μας παραγγέλλουν οι νηπτικοί Πατέρες της Εκκλησίας μας. Για μια τέτοια πορεία δεν προσφέρονται οι καρναβαλικές εκδηλώσεις και μάλιστα κατά την περίοδο αυτή. Πώς είναι δυνατόν να ακούουμε την αγία μας Εκκλησία να ψάλλη: «Έφθασε καιρός, η των πνευματικών αγώνων αρχή, η κατά των δαιμόνων νίκη, η πάνοπλος εγκράτεια, η των Αγγέλων ευπρέπεια, η προς Θεόν παρρησία.....», και εμείς να πορευόμαστε πίσω από τα ειδωλολατρικά άρματα του καρναβάλου και να συμμετέχουμε στην ακολασία αυτών των ημερών; Ο Απόστολος των Εθνών Παύλος μας παραγγέλλει:

«Μη γίνεσθε ετεροζυγούντες απίστοις. τις γαρ μετοχή δικαιοσύνη και ανομία; τις δε κοινωνία φωτί προς σκότος; τις δε συμφώνησις Χριστώ προς Βελίαλ; ή τις μερίς πιστώ μετά απίστου; τις δε συγκατάθεσις ναώ Θεού μετά ειδώλων; ημείς γαρ ναός Θεού εσμέν ζώντος, καθώς είπεν ο Θεός ότι ενοικήσω εν αυτοίς και εμπεριπατήσω, και έσομαι αυτών Θεός, και αυτοί έσονταί μοι λαός. Διό εξέλθετε εκ μέσου αυτών και αφορίσθητε, λέγει Κύριος, και ακαθάρτου μη άπτεσθε» (Β' Κορ. 6, 14-18)....

Οι καρναβαλικές ειδωλολατρικές εκδηλώσεις κατά την περίοδο του κατανυκτικού Τριωδίου είναι απαράδεκτες. Είναι παρακοή στο θέλημα του Θεού, ασέβεια στην κατανυκτική αυτή περίοδο και απόδειξη εσχάτης πνευματικής καταπτώσεως. Καρνάβαλος και Τριώδιο δεν μπορούν να συνυπάρξουν.

* Από το βιβλίο ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ του Ιεροκήρυκος π. Κυ­ρίλλου Κωστοπούλου, Αθήναι 1986, αναδημοσιεύουμε μερικά αποσπάσματα για ενημέρωση και προστασία των καλοπροαιρέτων χριστιανών.

* * *

1. Π. Ευδοκίμωφ, «Ορθοδοξία», σελ. 215.

2. Γ. Μεταλληνού, «Η Εκκλησία», σελ. 29.

3. Β.τ.Ε., Άπαντ. Αγ. Πατέρ., Ιω. Χρυσ., τόμ. 7, σελ. 20.

4. Παπασταματίου, «Σύγχ. Λεξ. Ελλην. Γλώσσης», σελ. 1310.

5. Γερβ. Παρασκευοπούλου, «Επίκαιρα προβλήματα», σελ. 146.

6. Π. Μπούμη, «Το κύρος και η ισχύς των Ιερ. Κανόνων», Α­θήναι 1985, σελ. 17.

7. Οσ. Νικοδ. «Ιερ. Πηδάλ.», έκδ. Αστέρος, σελ. 275.

8. Ε.Π.Ε., Μ. Βασιλ. τόμ. 2, σελ. 180.

9. Οσ. Νικοδ., «Συν. των δώδεκα μηνών του ενιαυτού», τόμ. Γ', σελ. 121.

10. Γερβ. Παρασκευοπούλου, «Επίκ. προβλ.», σελ. 145.

11. Γερβ. Παρασκευοπούλου, «Επίκ. προβλ.», σελ. 145.

12. Γερβ. Παρασκευοπούλου, «Επίκ. προβλ.», σελ. 145.

13. Η. LIDDELL - R. SCOTT, «Λεξ. Ελλ. Γλώσ.» τομ. Α', σελ. 605.

14. Π. Σαρτρ, «Θεός και Διάβολος», σελ. 10.

15. Η. LIDDELL - R. SCOTT, «Λεξ. Ελλ. Γλώσ.», σελ. 688.

16. Ε.Π.Ε. Ιω. Χρυσ. τόμ. 11, σελ. 232.

(Πηγή: «ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ», Προσφορά στο λαό του Θεού από τις Εκδόσεις «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ», ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2010, Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου)

Το Καρναβάλι των Πατρών,
(†) Ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος Καντιώτης

Ἔφθασαν, φίλοι ἀναγνῶσται, ἔφθασαν αἱ προφητευμέναι ἡμέραι, κατὰ τὰς ὁποίας οἱ ἄνθρωποι θὰ εὔχονται νὰ μὴ ἔχουν οὔτε μάτια, οὔτε αὐτιά, διὰ νὰ μὴ βλέπουν καὶ νὰ μὴ ἀκούουν τὰ φρικτὰ θεάματα καὶ ἀκροάσματα, τοὺς ἐξωφρενισμοὺς ἑνὸς κόσμου ἀποστατήσαντος ἀπὸ τοῦ Κυρίου καὶ συνεχῶς καταρρέοντος καὶ βυθιζομένου εἰς τὸν πολιτισμὸν Σοδόμων καὶ Γομόρρων. Τὸ ἐπληροφορήθητε; Εἰς τὴν ὡραίαν πρωτεύουσαν τῆς Πελοποννήσου ἑτοιμάζεται καὶ ἐφέτος καρναβάλι ποὺ θὰ σημειώση ρεκόρ, θὰ ὑπερβῆ εἰς ἐμφάνισιν, εἰς πολυτέλειαν καὶ τὰ καρναβάλια ἀκόμη τῆς Νικαίας, Βενετίας, Μασσαλίας καὶ εἴ τινος ἄλλης Εὑρωπαϊκῆς πόλεως. Βλέπετε συναγωνιζόμεθα βῆμα πρὸς βῆμα τὴν Δύσιν εἰς τὴν διαφθορᾶν.

› Ἀλλὰ τί εἶνε τὸ καρναβάλι;

› Μία ἀναδρομὴ εἰς τὸ παρελθὸν δὲν θὰ ἦτο ἄσκοπος.

* * *

Ἦτο ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ ἀληθινὸς Θεὸς ἦτο ἄγνωστος. «Τῶ ἀγνώστω Θεῶ» ἦτο τὸ ἐπίγραμμα πλακὸς βωμοῦ ἐν Ἀθήναις. Ἐν σκότει διεπορεύετο ἡ Ἀνθρωπότης. Πηχτὸ τὸ σκοτάδι. Μεσάνυχτα εἶχεν ὁ κόσμος. Εἴδωλα παντοῦ. Τρομακτικὴ τις ἄγνοια ἐπεκράτει. Δεισιδαιμονία, εἰδωλολατρεία ἐβασίλευον. Τὰ πάντα, καὶ τὰ ρυπαρότερα τῶν ζώων καὶ τὰ εὐτελέστερα τῶν ἀντικειμένων, τὰ πάντα εἶχον θεοποιηθῆ. Καὶ αὐτὰ τὰ πάθη τοῦ ἀνθρώπου ἐθεοποιήθησαν. Ἡ μέθη εἶχε Θεὸν τὸν Βάκχον. Ἡ κλοπὴ τὸν Ἑρμῆν. Ἡ ἀκολασία τὴν Ἀφροδίτην. Ἡ μοιχεία τὸν Δία. Ἡ ἀγρία ἐκδίκησις τὸν Ἄρην… Φαντασθῆτε! Οἱ Θεοὶ προστάται τῆς κακίας, τῆς ἀνηθικότητος. Καὶ ἀνάλογος πρὸς τὴν ἠθικὴν τῶν θεῶν, βεβαίως ἦτο καὶ ἡ λατρεία, ἡ ὁποία ἀπεδίδετο εἰς τοὺς Θεοὺς παρὰ τῶν ἀρχαίων. Κατὰ τὴν ἡμέραν π.χ., κατὰ τὴν ὁποίαν ἑώρταζεν ὁ Βάκχος, κατὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Βακχείων, οἱ ἑορτασταὶ ἔκαμνον πομπήν, ἐξεκίνουν ἀπὸ τὸν Ναὸν τοῦ Βάκχου ἐφόρουν προσωπίδας, ἐκράτουν αἰσχρὰ σύμβολα, ἀναμιγνύονται ἄνδρες καὶ γυναίκες, ἐκραύγαζον, ἐβωμολόχουν, ἐτραγουδοῦσαν τὰ πλέον ἀηδῆ ἀσματα, διήρχοντο τὰς ὁδοὺς καὶ τὰς πλατείας, περιέπαιζον τοὺς διαβάτας, ἐχόρευαν, ἐμεθύοντο, ἐκυλίοντο εἰς τοὺς δρόμους, ἠσχημόνουν, … ἔπραττον καὶ ἔλεγον κατὰ τὴν ἑορτὴν τοῦ Θεοῦ των «ὅσα αἰσχρὸν ἐστὶ καὶ λέγειν».

Τοιαῦται ἦσαν αἱ ἑορταὶ καὶ αἱ πανηγύρεις τοῦ ἀρχαίου εἰδωλολατρικοῦ κόσμου Ἑλλήνων καὶ Ρωμαίων γνωσταὶ ὡς Διονύσια, Βάκχεια, Βοτά, Βρουμάλια, Σατουρνάλια, Λουπερκάλια, Κάλενδαι…

Ὑπὸ τὴν στέγην τῶν Ναῶν καὶ μὲ τὴν εὐλογίαν ἱερέων καὶ ἀρχιερέων τῆς ἐποχὴς ἐκείνης πᾶν εἴδος διαφθορᾶς ἐτελεῖτο. Ἄνωθεν ἐκ τῶν κορυφῶν τοῦ Ὀλύμπου ηὐλόγουν καὶ οἱ θεοὶ μετὰ τῶν θεαινῶν διασκεδάζοντες. Ὁλα ἐλεύθερα. Λοιπόν. Εὐοί, Εὐάν. Τὸ ἀπήτουν καὶ οἱ Θεοί.

* * *

Βουνὰ κοινωνικῆς κοπρίας, «κόπρος Αὐγείου» ἀπέραντος σταῦλος, μέσα εἰς τὸν ὁποῖον ἔρριπτον τὰς ἀκαθαρσίας τῆς ζωῆς των τὰ ἑκατομμύρια τῆς ἀνθρωπότητος, εἶχε καταντήσει ὁ προχριστιανικὸς κόσμος. Ἀλλʼ ἀκριβῶς εἰς τὸν «σταῦλον», εἰς ἕνα βρωμερὸν σπήλαιον, ἐγεννήθη πρὸ 1952 ἐτῶν ὁ Ἕνας, ὁ ἄσπιλος, ὁ ἀμόλυντος, ὁ ἀκηλίδωτος, ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου, ὁ Ἐμμανουήλ. Ἔκλινεν οὐρανοὺς καὶ κατέβη. Κατέβη εἰς σταῦλον. Διὰ νὰ καθαρίση τὸν σταῦλον, διὰ νὰ βγάλη δηλαδὴ τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ τὴν δυσοσμίαν εἰς τὸν καθαρὸν ἀέρα, διὰ νὰ ζήση ὁ ἄνθρωπος καὶ νʼ ἀναπνεύση τὴν ἀρετήν. Πρὸς τοῦτο ὁ Κύριος προέβαλλε ἐνώπιον πάντων τὴν εἰκόνα μιᾶς ἐκπάγλου ἀρετῆς. «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος». Κατὰ τῆς μέθης τῶν ὀπαδῶν τοῦ Βάκχου ἀντέταξε τὴν ἐγκράτειαν τῶν ἀσκητῶν. Κατὰ τῆς ἀκολασίας τῶν σατύρων τὴν ἀγνότητα τῶν παρθένων. Κατὰ τῶν αἰσχρῶν ἀσμάτων τῶν Μαινάδων τοὺς θεσπέσιους ὕμνους, τὰς πνευματικὰς ὠδὰς τῶν Δαμασκηνῶν καὶ Ρωμανῶν. Κατὰ τῆς κυριαρχίας τῶν παθών τὴν κυριαρχίαν τοῦ Πνεύματος. Κατὰ τῆς κοσμικῆς ἀγάπης, ἡ ὁποία ἐθεοποίει τὰ ἐγκόσμια, τὰ ἐφήμερα καὶ ἀπατηλὰ ἀντέταξε τὸν θεῖον ἕρωτα, τὴν ἐξ ὅλης ψυχῆς, καρδίας, διανοίας καὶ ἰσχύος, ἀγάπην τοῦ Θεοῦ. Ὤ Κύριε! Ἡ διδασκαλία Σου, ἡ ζωή Σου, ὁ Σταυρός Σου καὶ ἡ Ἀνάστασις Σου, ἐκαθάρισαν, εὐωδίασαν τὴν γῆν. Ὤ Κύριε! Μῦρον ἐκκενωθὲν ὄνομά Σου.

Τὸ νέον κήρυγμα, τὀ ὁποῖον ἠκούσθη κατʼ ἀρχὰς εἰς ἕνα μικρὸν κύκλον ἀλιέων τῆς Γαλιλαίας, ἡπλώθη μετʼ ὁλίγων μὲ ταχύτητα ἀστραπῆς. Ὁ Ἀνδρέας ὁ Πρωτόκλητος μαθητὴς τοῦ Κυρίου, ἰδοὺ ἐκ τῶν πρώτων φθάνει εἰς Πάτρας, κηρύττει καὶ ἐξαγνίζει τὴν πόλιν ἀπὸ τὰ εἰδωλολατρικὰ αἴσχη. Ὁ κορυφαῖος τῶν Ἀποστόλων, ὁ Παῦλος, φέρει τὸ μήνυματῆς καινῆς ζωῆς παντοῦ. Μέσα εἰς τὰ ἀρχαῖα κέντρα τοῦ εἰδωλολατρικοῦ κόσμου μὲ τοὺς Βάκχους καὶ τὰς Ἀφροδίτας των, μὲ τοὺς Σατύρους καὶ τὰς μαινάδας των, ἠκούσθη ἡ φωνή του˙ ποὺ δὲν ἐδέχετο κανένα συμβιβασμὸν μὲ τὸ σκότος, μὲ τὴν ζωὴν τῆς εἰδωλολατρείας. Ὁ λόγος του μαχαῖρι. Ἔκοπτε τὰ σεσήποτα. «Κανεὶς – ἐφώναζεν ὁ Ἀπόστολος – κανεὶς ἐκ τῶν πιστῶν δὲν ἐπιτρέπεται νὰ λαμβάνη μέρος εἰς κοσμικάς, εἰς ειδωλολατρικὰς τελετὰς καὶ συγκεντρώσεις, κατὰ τὰς ὁποίας φονεύεται ἡ ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρώπου, ὀργιάζει τὸ κτῆνος, θεοποιεῖται ἡ σάρξ». Ἀκούσωμεν τὴν ἀθάνατον φωνήν του! «Ὡς τὴν ἡμέρα εὐσχημόνως περιπατήσωμεν˙ μὴ κώμοις καὶ μέθης, μὴ κοίταις καὶ ἀσελγείαις… ἀλλʼ ἐνδύσασθε τὸν Κύριον καὶ τῆς σάρκας πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίας. – Τὶς κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος; -Ὑμεῖς ναὸς Θεοῦ ἐστὲ ζῶντος. –Διὸ ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καὶ ἀφορίσθητε» (Ἴδε Ρωμ. 13, 13 -Β΄ Κορινθ. 6, 13-18). Ἀποχὴ ἐκ τῆς εἰδωλολατρικὴς ζωῆς, τελετῶν καὶ πανηγύρεων, ἦτο τὸ ζωηρὸν, τὸ συνεχές, τὸ ἀδιάλειπτον σύνθημα-κήρυγμα τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας. Ἀποχὴ ποὺ ἐπισημοποιεῖτο μὲ ἱερὰν ὑπόσχεσιν. Διότι κατὰ τὴν ὥραν τοῦ μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος ὁ βαπτιζόμενος ὑπέσχετο ἐνώπιον Θεοῦ, ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων, ὅτι χριστιανὸς γενόμενος θʼ ἀπέχη τῶν σατανικῶν πομπῶν. «Ἀποτάσση τῶ Σατανᾶ; – ἐρωτᾶ ὁ ἱερεὺς – καὶ πάσι τοὶς ἔργοις αὐτοῦ; καὶ πάσι τοὶς ἀγγέλοις αὐτοῦ; καὶ πάσι τῆ λατρεία αὐτοῦ; καὶ πάση τῆ πομπῆ αὐτοῦ;» «Ἀποτάσσομαι» εἶνε ἡ ἀπάντησις. Ἰδοὺ ἡ ἱερὰ ὑπόσχεσις.

Οἱ χριστιανοὶ ἐκεῖνοι, ἐτήρουν τὰς ἱερὰς των ὑποσχέσεις, ἤκουον τὴν φωνὴν τῶν Πατέρων καὶ ἀπεῖχον παντὸς ἀκαθάρτου. Καθαρὰ τὰ ἤθη των. Ἁγνὴ ἡ ζωή των. Χρυσάφι ποὺ ἔλαμπε καὶ προὐκάλει τὸν θαυμασμὸν καὶ αὐτῶν ἀκόμη τῶν ἀπίστων καὶ τῶν διωκτῶν των. Ἡ γῆ εὐωδίαζε ἀπὸ τὴν εὐωδίαν τοῦ Χριστοῦ, ἀπὸ τὴν ζωὴν τῶν Χριστιανῶν τῶν πρώτων αἰώνων.

Ἀλλὰ ὅταν μετὰ τὴν κατάστασιν τῶν διωγμῶν καὶ τὴν ἐξωτερικὴν ἐπικράτησιν τῆς Ἐκκλησίας τὰ ἤθη τῶν Χριστιανῶν παρουσίασαν χαλαρότητα καὶ πολλοὶ τῶν Χριστιανῶν ποὺ εἶχον ἐλαστικὴν συνείδησιν δὲν εἶχον διὰ τίποτε νὰ λαμβάνουν μέρος εἰς ἑορτὰς καὶ πανηγύρεις ποὺ εἶχον εἰς τὸ πρόγραμμά των στοιχεῖα διαφθορᾶς καὶ λείψανα εἰδωλολατρικῆς ζωῆς, ἡ Ἐκκλησία δὲν ἐχαρίσθη εἰς τοὺς χλιαροὺς αὐτοὺς χριστιανούς, ἀλλὰ συνεχίζουσα τὴν ἔνδοξον ἀποστολικὴν παράδοσιν, ἄγρυπνος φύλαξ τῆς αἰωνίας ἠθικῆς τοῦ Εὐαγγελίου, συνῆλθεν εἰς Τοπικὰς καὶ Οἰκουμενικὰς Συνόδους ἀπεφάσισε, κατεδίκασεν, ἀφώρισε τοὺς εἰδωλολατρίζοντας αὐτοὺς χριστιανούς. (Ἴδε Κανόνα ΞΒ-ἕκτης Οἰκουμ. Συνόδου).

Οὕτω ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἀντέδρα κατὰ τῆς εἰσβολῆς τοῦ εἰδωλολατρικοῦ πνεύματος ποὺ προσεπάθει ὑπὸ μυρίας μορφὰς νὰ ὑπεισέλθη καὶ νὰ μολύνη τὸν χριστιανικὸν βίον. Ὑπογραμμίζομεν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία. Διότι ἡ Δυτικὴ Ἐκκλησία κατὰ τινα σκοτεινὴν περίοδον ἐν τῶ ζητήματι τούτω συνυποκρίθη μετὰ τοῦ κόσμου καὶ παρουσίασε δυστυχῶς τὸ ἄθλιον θέαμα, ἀρχιερεῖς καὶ πάπας νὰ εὐλογοῦν, νὰ πρωτοστατοῦν εἰς τὴν διοργάνωσιν καρναβαλιῶν ποὺ ἕλκουν προφανῶς τὴν καταγωγὴν ἀπὸ τὰ Σατουρνάλια καὶ τὰ Λουπερκάλια τῆς ἀρχαίας Ρώμης, τῆς Βαβυλῶνος τοῦ κόσμου. Ἀλλʼ ἐδῶ ὄχι περὶ Ρώμης καὶ παπῶν, ἀλλὰ περὶ Ἑλλάδος καὶ ὀρθοδόξου λαοῦ ὁ λόγος. Καὶ συνεπῶς δὲν δύνανται μερικοὶ νὰ μᾶς παρουσιάζουν τὴν Νίκαιαν ὡς παράδειγμα. Δὲν εἴμεθα Δύσις.

* * *

Καὶ τώρα, φίλοι ἀναγνῶσται τῆς Σπίθας, κρατοῦντες τʼ ἀνωτέρω ὡς φῶς, ὡς καθρέπτην πλησιάσετε καὶ ἐξετάσετε, τὸ καρναβάλι τῶν Πατρῶν καὶ ἀποφανθῆτε, ἐὰν εἰμπορῆ νὰ σταθῆ μέσα εἰς μίαν Ὀρθόδοξον Χριστιανικὴν Κοινωνίαν.

Καθὼς πληροφορούμεθα, πέρυσι εἰς τὰς Πάτρας τὴν τελευταίαν Κυριακὴν τῶν Ἀπόκρεω, κατὰ τὴν ὁποίαν οἱ κώδωνες τῶν ὡραίων ναῶν τῆς πόλεως ἐκρούοντο καὶ ἐκάλουν τοὺς χριστιανοὺς εἰς ψυχικὴν ἀνάτασιν, εἰς πνευματικὴν περισυλλογήν, ἄτομα τινά, ξένα πρὸς τὸ πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου, μιμηταὶ τῶν ἀθλιοτήτων τῶν πόλεων τῆς Δύσεως, διωργάνωσαν καρναβάλι καὶ συμπαρέσυραν τὴν πόλιν τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου εἰς σατανικὴν πομπήν. Ναί! Σατανικὴν πομπήν. Διότι ἐκτὸς τῶν ἄλλων τῆς ὅλης πομπῆς προηγεῖτο γιγαντιαῖον σύμβολον ποὺ παρίστανε τὸν Σατανᾶν, ὁ Σατανᾶς (ἔξω ἀπʼ ἐδῶ) ἐστηρίζετο ἐπάνω εἰς δύο ξυλοπόδαρα μήκους 2 μέτρων, διὰ νὰ εἶνε θεατὸς ἀπʼ ὅλον τὸ πλῆθος. Ἔφερε μακρὰν οὐράν. Μήπως ἡ οὐρὰ αὐτὴ ἦτο τὸ σύμβολον ποὺ ὑπενθύμιζε τὴν ἑλκτικὴν ἐκείνην δύναμιν τοῦ Σατανᾶ, ὅστις, κατὰ τὴν Ἀποκάλυψιν, μὲ τὴν οὐράν του ἔσυρε τὸ 1/3 τῶν ἀστέρων τοῦ οὐρανοῦ; Πόσους νὰ σύρη σήμερον; Ὄπισθεν τοῦ Σατανᾶ ἥρχετο ἡ γυνή, ἡ βασίλισσα τοῦ καρναβάλου, ἐστολισμένη μὲ φαντασμαγορικὴν στολήν. Ταύτην ἠκολούθουν ἅρματα πολλά. Ἄνδρες καὶ γυναῖκες μετημφιεσμένοι. Στολαὶ, παρίστανον ὅ,τι ἤθελες ἐκ τοῦ κόσμου τῶν ζώων καὶ τῶν ἀνθρώπων. Ὁ καρνάβαλος παρήλαυνε. Καὶ ὁ κόσμος συνωστιζόμενος ἐπάνω εἰς τὰ πεζοδρόμια ἐθεᾶτο, διετίθετο εὐμενῶς καὶ ἐχειροκρότει. Ἐχειροκρότει τʼ ἅρματα, τὰ ἐρασιτεχνικὰ συγκροτήματα, τὴν βασίλισσαν, τὸν Σατανᾶν. Ὡραία πράγματα! Ἡ σατανικὴ πομπή, ἀφοῦ ἔκαμε τὸν γῦρο της, ἔφθασε εἰς κεντρικὴν πλατεῖαν. Ἐκεῖ, παρουσία μικρῶν καὶ μεγάλων, ἀρχόντων καὶ ἀρχομένων, ἐκάη τὸ γιγαντιαῖον σύμβολον ἐν μέσω τῶν ἰαχῶν τοῦ πλήθους.

Ὁ Καρνάβαλος; Δὲν ὑπάρχει καμμία ἀμφιβολία, ὅτι ὅλη αὐτὴ ἡ πομπὴ τοῦ Σατανᾶ καὶ τῆς βασιλλίσης ποὺ δημιουργεῖ τὸ ψυχολογικὸν ἐκεῖνο κλίμα, μέσα εἰς τὸ ὁποῖον μοιραῖον εἶνε νὰ σημιώνεται χαλάρωσις τῶν ἠθῶν, καὶ ἐὰν ἀκόμη δὲν λαμβάνουν χώραν δημοσία αἱ μεγάλαι ἐκεῖναι ἀπρέπειαι τῶν Βακχικῶν ἑορτῶν, πάντως τὸ πνεῦμα τοῦ Βάκχου καὶ τῆς Ἀφροδίτης ἐπικρατεῖ. Ὁ Σατανᾶς τὰς ἡμέρας τοῦ Καρνάβαλου εἶνε πολυάσχολος. Ἡ πελατεία του μεγίστη. Σύρει πλήθη. Τὰ δίκτυά του ἀνασύρονται πλήρη ἀπὸ νέας καὶ νέους. Καὶ εἰς ποῖα ἁμαρτήματα δὲν παρασύρονται οἱ ἄνθρωποι κατὰ τὰς ἡμέρας αὐτὰς τοῦ Καρνάβαλου; Αστεῖα ἀηδῆ, ἄσματα πορνικά, χειρονομίαι ἀπρεπεῖς, πολυποσίαι, πολυφαγίαι, μέθαι, κραιπάλαι, αἰσχρολογίαι, βλασφημίαι, ἐξωφρενικοὶ χοροὶ Σαλώμης, αἰσχροὶ ἔρωτες καὶ συζυγικαὶ ἀπάται, προοίμια διαζυγίων καὶ οἰκογενειακῶν δραμάτων, ἰδοὺ τὰ ἁμαρτήματα, ἰδοὺ τὸ λιβάνι ποὺ καίεται πρὸς λατρείαν τοῦ Θεοῦ-Καρναβάλου. Τὶ ἄλλο, σᾶς ἐρωτῶμεν, τὶ ἄλλα θὰ ἔπρεπε νὰ γίνωνται διὰ νὰ κληθοῦν Σατανικαὶ πομπαί; Ὁ ἀκολουθῶν αὐτὰς γίνεται ἀρνητὴς τῆς ἐν τῶ βαπτίσματί του ὁμολογίας πίστεως.

Τὶ δὲ νὰ εἴπωμεν περὶ σπατάλης ἑκατομμυρίων ὁλοκλήρων ποὺ ἐδαπανήθησαν διὰ τὴν ἐπιτυχῆ διεξαγωγὴν τῆς ἑορτῆς αὐτῆς; Αλλοίμονον! Χρήματα γίνονται καπνὸς καὶ καίονται. Ποῦ; Εἰς ἕνα κράτος ποὺ συντηρεῖται μὲ τὴν ἐπαιτείαν τῶν ξένων! Ποῦ; Εἰς μίαν πόλιν ποὺ διέρχεται οἰκονομικὴν κρίσιν! Ποῦ; Εἰς μίαν πόλιν μὲ στρατιὰν ἀπόρων τῆς ὁποίας οἱ ἄποροι φυματικοὶ δημοσιεύουν δραματικὰς ἐκκλήσεις καὶ ζητοῦν χρηματικὴν βοήθειαν διὰ ἀγορὰν φαρμάκων! Εἰς αὐτὴν λοιπὸν τὴν πόλιν γίνεται ὁ Καρνάβαλος καὶ μαζὺ μὲ αὐτὸν διωργανώνονται καὶ χοροεσπερίδες μυθώδεις, ὡς ἐκείνη ἡ τοῦ Λαδοπούλου. Δυστυχισμένη Πατρίδα! Χρήματα δὲν ὑπάρχουν διὰ γάλα, διὰ κρέας, διὰ φάρμακα, διὰ μίαν… πενικελλίνην ποὺ ζητεῖ ἡ χήρα καὶ τὸ ὀρφανὸ τῶν τελευταίων μας ἀγώνων. Ὑπάρχουν ὅμως χρήματα διὰ μάσκες, διὰ ἐνδυμασίας Κινέζων καὶ Ἰαπώνων, διὰ χαρτοπόλεμον, διὰ σοκολάτες ποὺ ἐκσφενδονίζουν εἰς τὰ μπαλκόνια οἱ νεαροὶ=δανδῆδες. Μὲ τὰ ποσὰ αὐτὰ τὰ ὁποία ἐξώδευσαν ἀσώτως οἱ υἱοὶ καὶ αἱ θυγατέρες τοῦ αἰῶνος τούτου, πόση κοινωνικὴ ἀνακούφισις θὰ ἠδύνατο νὰ γίνη κατὰ τὰς ἡμέρας τῶν Ἀποκρέω;

Ταῦτα ἔγιναν πέρυσι εἰς Πάτρας. Ἐφέτος δὲ τὶ μέλλει νὰ γίνη; Ἰδοὺ τὸ Δημ. Συμβούλιον Πατρέων συνεδριάζει. Ἰδοὺ ἡ ἐπιτροπὴ καρναβάλου ἀφίχθη εἰς Ἀθήνας, κτυπᾶ πόρτες, ζητεῖ ἑκατομμύρια πολλὰ διὰ τὴν λαμπροτέραν διοργάνωσιν. Ζητεῖ δάνειον καὶ ὁ Τουρισμὸς γίνεται ἐγγυητὴς διὰ τὰ ἔξοδα… τῶν «μασκαράδων»! Ἡ Λυρικὴ Σχολὴ θὰ στείλη κλιμάκιον. Τὸ πᾶν κινεῖται διὰ νὰ γίνουν αἱ Πάτραι ὄχι Ἀνατολή, ἀλλὰ Δύσις, Μασσαλία καὶ Νίκαια καὶ πρωτοπόρος καρναβαλικῶν ἑορτῶν καὶ πανηγύρεων καθʼ ὅλην τὴν Ἑλλάδα. Δόξαν ποὺ ἐζήλευσαν οἱ ἄνθρωποι! Ἐὰν εἰς ἄλλους ἐδόθη τὸ μετάλλιον τοῦ Ξενίου Διός, ἄς δοθῆ εἰς αὐτούς, διὰ νὰ φέρουν ἐπὶ τοῦ στήθους των, μετάλλιον μὲ ἀνάγλυφον τὴν εἰκόνα τοῦ Βάκχου. Ἀνάστασις εἰδωλολατρείας!

Ἀλλὰ ὄχι! Αἱ Πάτραι δὲν θὰ γίνουν Δύσις, Μασσαλία καὶ Νίκαια. Θὰ μείνη ἡ πόλις ἡ ἁγία, ἡ πόλις τοῦ Πρωτοκλήτου Ἀνδρέου. Πρὸς τοῦτο πρέπει νʼ ἀναληφθῆ ἀποστολικῆς πνοῆς καὶ δράσεως ΑΓΩΝ.

ΑΓΩΝ. Ἀλλὰ ποῖος θʼ ἀναλάβη τὸν ἀγῶνα; Ποῖος ἄλλος παρὰ ἡ Ἐκκλησία. Ἡ Ἀποστολικὴ Εκκλησία τῶν Πατρῶν δὲν δύναται, δὲν ἐπιτρέπεται νʼ ἀνέχεται τὴν κατάστασιν αὐτήν. Ἄς κατέλθη εἰς ἀγῶνα. Ἄς ἀρχίση ὁ πόλεμος! Ἄς ἀστράψουν ὅπλα τὰ ἱερά. Πνευματικὸν ὁπλοστάσιον εἶνε ἡ Ἐκκλησία. Ἔχει ὅπλα μὲ τὰ ὁποῖα δύναται νὰ νικήση κατὰ κράτος τὸν Σατανᾶν καὶ νʼ ἄρη θρίαμβον περιφανῆ. Ἀρκεῖ νὰ τὰ χρησιμοποιήση ἐγκαίρως καὶ γενναίως. Θέλετε νὰ ὁπλισθῆτε; Ὁπλον πρῶτον: Ἡ διὰ λόγου διαφώτισις τοῦ λαοῦ. Ἐπὶ δύο ἑβδομάδες οἱ ἱερεῖς τῶν Πατρῶν καὶ ἱεροκήρυκες θʼ ἀναπτύσσουν δημοσία καὶ κατʼ οἶκον τὰς ἀπόψεις τοῦ Χριστιανισμοῦ ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου, θὰ ἀνοίξουν τὰ Πηδάλια, θʼ ἀναγνώσουν μεγαλοφώνως καὶ θὰ ἐρμηνεύσουν τοὺς θείους καὶ Ἱεροὺς Κανόνας, οἱ ὁποῖοι ἀποπνέουν τὸ ἄρωμα τῆς Εὐαγγελικῆς ἠθικῆς. Ὁπλον δεύτερον: Ἡ διὰ τοῦ τύπου διαφώτισις. Φλογερὰ ἐγκύκλιος τοῦ ἐπισκόπου Πατρῶν ἄς συνταχθῆ καὶ ἄς κυκλοφορήση κατὰ χιλιάδας ἀντιτύπων εἰς τὴν περιφέρειαν Πατρῶν καὶ πέραν αὐτῆς. Ὅπλον τρίτον… Ὅπλον τέταρτον… Ὅπλον πέμπτον… Διʼ ἔλλειψιν χώρου παραλείπεται ἡ περιγραφὴ τῶν ὅπλων τούτων. Ἄλλωστε δὲν εἶνε δύσκολον καὶ μόνοι σας μελετῶντες τοὺς Κανόνες νὰ εὔρητε τὰ ὅπλα ταῦτα ποὺ τὸ κάθε ἕνα ἔχει τὴν ἰδικήν του ἀποστολήν. Μεταξύ αὐτῶν θʼ ἀνακαλύψητε καὶ ἕνα ὅπλον ποὺ λέγεται ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ. Τρομερὸν ὅπλον! Πᾶς ὁ μὴ ὑπακούων εἰς τὴν φωνὴν τῆς Ἐκκλησίας ἀφορίζεται οἱονδήποτε ἀξίωμα καὶ ἄν κατέχη. Ἄς κάμη χρήσιν τῶν ὅπλων της ἡ Ἐκκλησία. Καὶ ἐὰν παρʼ ὅλας τὰς συνεχεὶς προειδοποιήσεις καὶ ἐντόνους διαμαρτυρίας ποὺ θὰ φθάνουν μέχρι ἀφορισμοῦ τῶν πρωτοστατούντων εἰς τὰς τελετὰς τοῦ Καρναβάλου, ἐὰν παρʼ ὅλα αὐτὰ μία μερὶς λαοῦ δὲν θὰ θελήση νʼ ἀκούση τὴν φωνὴν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ θὰ ἐπιμένη ἡ μερὶς αὐτὴ νὰ διοργανώση τὴν σατανικὴν πομπὴν καὶ νὰ βεβηλώση τὴν πόλιν, ἀνιστῶσα τὴν εἰδωλολατρείαν, ἡ Ἐκκλησία Πατρῶν ἔχει νὰ πράξη σπουδαιότερον καὶ γενναιότερον. Δὲν θὰ κτυπήση πλέον λιανοντούφεκο, ἀλλὰ θὰ βάλη τοπομαχικόν. Τί; Τὴν στιγμήν, κατὰ τὴν ὁποίαν ἡ πομπὴ τοῦ Καρναβάλου θὰ έτοιμάζεται νὰ ἐκκινήση, ἀκριβῶς τὴν στιγμὴν ἐκείνην θὰ κτυπήσουν πενθίμως ὅλοι οἱ κώδωνες τῶν Ναῶν τῆς πόλεως, ὁ εὐλαβὴς λαὸς – τὸ πιστεύομεν διὰ τὸν λαὸν τῶν Πατρῶν – ὁ εὐλαβὴς λαός μας θὰ σπεύση θὰ συγκεντρωθῆ εἰς τὸν Ἱ. Ναῶν τοῦ ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ, πολιούχου τῆς πόλεως. Ἐκεῖ θὰ ψαλλῆ κατανυκτικὴ δέησις, θὰ σχηματισθῆ ἄλλη θεϊκὴ πομπή, λιτανείας πρὸς ἐξαγνισμὸν τοῦ ἄγους. Ἐπικεφαλῆς ὁ Ἐπίσκοπος. Ἱερεῖς ἐνδεδυμένοι μὲ τὰς πένθιμας στολὰς τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς. Τίμιος Σταυρὸς θὰ ὑψώνεται. Θὰ λάμπουν ὑπὸ τὸν ἥλιον αἱ εἰκόνες τῶν Ἁγίων. Ἄσματα τῶν καλλιφώνων ψαλτῶν τῶν Πατρῶν θὰ δονοῦν τὸν ἀέρα. Ὁ εὐσεβὴς λαὸς θʼ ἀκολουθῆ. – Τὴν ἰδίαν ἡμέραν δύο λιτανεῖαι. Μία τοῦ Διαβόλου. Μία τοῦ Χριστοῦ. Καὶ τότε θὰ ἴδωμεν πόσος λαὸς θʼ ἀκολουθήση τὴν σατανικὴν πομπήν.

Ἀδύνατα αὐτά; Ἀλλʼ ἔτσι ἄλλοτε ἐνήργησαν εἰς τὴν Βασιλίδα τῶν πόλεων ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος. Μὲ ἀγρυπνίαν ὁλονύκτιον, μὲ λιτανείαν ἱερὰν ἔκαυσε τὸν Διάβολον διέλυσε τὰς ὁρδὰς τῶν αἰρετικῶν καὶ τῶν εἰδωλολατρῶν, οἱ ὁποῖοι ἤθελαν νὰ λιτανεύσουν κατὰ τὰ ἔθιμα αὐτῶν.

Ἡ «Σπίθα», ταῦτα πιστεύει, ταῦτα κηρύττει, ταῦτα γράφει. Διὸ καὶ ἔκκλησιν ποιεῖται εἰς τὸν Σεβ. Μητροπολίτην Πατρῶν κ. Θεόκλητον, τοῦ ὁποίου ἡ τελευταία σθεναρὰ στάσις εἰς τὴν ὑπόθεσιν τῶν παρανόμων γάμων ἀριστοκρατικῆς οἰκογενείας Ἀθηνῶν, μᾶς παρέχει τὴν ἐλπίδα ὅτι καὶ εἰς προκειμένην σοβαρωτάτην ὑπόθεσιν θὰ θελήση νὰ κινηθῆ. Ἅγιε Πατρῶν! Τολμήσατε. Ἀγωνισθῆτε ὑπὲρ τῶν Νόμων τῆς Ἐκκλησίας. Δὲν θὰ μείνητε μόνος.

Παρὰ τὸ πλευρόν σας οἱ ἱεροκήρυκες τῆς πόλεως καὶ δὴ ὁ πατὴρ Γερβάσιος, ὅστις κατὰ τὸ παρελθὸν ἔτος, μόνος αὐτὸς ὕψωσε φωνὴν διαμαρτυρίας καὶ δικαίως τοὺς ἑορταστὰς ἀπεκάλεσεν Καρναβαλιστὰς καὶ ἀρνητὰς τῆς πατρώας πίστεως. Ἀλλʼ ὅταν τώρα σεῖς ὡς ἄλλος Γερμανὸς Πατρῶν ἐκδιπλώσητε τὴν ΣΗΜΑΙΑΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, παγωμένες καρδιὲς θὰ θερμανθοῦν, κλειστὰ χείλη θʼ ἀνοίξουν, καὶ παράλυτα χέρια θὰ ὑψωθοῦν. Διότι θησαυροὶ πίστεως κρύπτονται εἰς τὰ βάθη τῆς λαϊκῆς ψυχῆς καὶ μὲ τὸ ἡρωϊκὸν σύνθημα τοῦ ἐπισκόπου των θὰ ἐκπηδήσουν δυνάμεις τεραστίαι. Ἀκραδάντως πιστεύομεν, ὅτι ἐνεργοῦντες δραστηρίως καὶ γενναίως, μηδὲν ἄλλο ὑπʼ ὄψιν λαμβάνοντες, εἰμὴ τοὺς Νόμους τοῦ Θεοῦ, θὰ νικήσετε, Σεβασμιώτατε, καὶ ὁ Σατανᾶς θὰ τινάξη τὰ ξυλοπόδαρά του εἰς τὸ Ἰόνιον πέλαγος διὰ νὰ ἐκβρασθοῦν ταῦτα ὡς οἰκτρὰ ναυάγια εἰς τὴν παραλίαν τῆς Νίκαιας. Ἴσως ἐκεῖ χρησιμοποιηθοῦν ὑπὸ τῆς συναδέλφου ἐπιτροπῆς Καρναβάλου Νίκαιας. Ἄν καὶ αἱ ἐκ Νίκαιας εἰδήσεις δύνανται νὰ πληροφορήσουν τοὺς Καρναβαλιστάς μας, ὅτι ὁ Καρνάβαλος ἐκεῖ πνέει τὰ λοίσθια. Τί κρίμα!

- Ἐὰν ὅμως, παρʼ ἐλπίδα, οὐδὲν ἐκ ὅσων ἀνωτέρω προτείνομεν, γίνη, καὶ ὁ Σατανᾶς ἀνεμπόδιστος ἀφεθῆ καὶ ἐκτελέση τὸ ἰδικόν του θέλημα καὶ ἡ πόλις τῶν Πατρῶν παραδοθῆ καὶ ἐφέτος εἰς τὴν διάθεσιν τῶν καταχθονίων δυνάμεων, καὶ ἡ ὡραία Νύμφη κυλιστῆ εἰς τὸν βόρβορον, τότε τὴν ἐπομένην τὸ πρωΐ μὲ τὸ ὀτομοτρὶς πρέπει νʼ ἀναχωρήση ἐκ τῶν Πατρῶν ὅλον τὸν ἱερατεῖον ὡς ἄχρηστον. Διότι ἐρωτῶμεν πῶς ἕνας καὶ μόνον ἄλλοτε ἀπόστολος τοῦ Χριστοῦ, ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας, ἐξυγίανεν ὅλην τὴν πόλιν ἐκ τῆς εἰδωλολατρείας καὶ σήμερον δύο καὶ τρεῖς δωδεκάδες ἱερέων μὲ ἐπίσκοπον ἐπὶ κεφαλῆς δὲν δύνανται νὰ περιστείλουν καὶ νὰ ἐξαλείψουν τὸ κακόν; Ἔγιναν ὅλοι ἅλας μωρόν; Ὄχι. Δὲν θέλομεν νὰ τὸ πιστεύσωμεν. Τουναντίον πιστεύομεν, ὅτι ἐὰν Κλῆρος καὶ εὐσεβῆς λαὸς κινηθοῦν, θὰ σαρώσουν τὸν Διάβολον. Οὐδὲν τῆς Ἐκκλησίας ἰσχυρότερον ὅταν ἐγκλείη εἰς τοὺς κόλπους της πιστοὺς ἄνδρας καὶ γυναίκας ἕως θανάτου. Καὶ ἔχει δόξα τῶ Θεῶ τοιούτους ἡ πόλις τῶν Πατρῶν.

Ἡ Χριστιανικὴ Ἑλλὰς ἀναμένει φῶς, κάτι περισσότερον˙ ΝΙΚΗΝ ΕΚ ΠΑΤΡΩΝ.

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ: – Τὸ παρὸν ἐκδίδεται κυρίως διὰ τὴν πόλιν τῶν Πατρῶν, τὴν ὁποίαν ὁ Διάβολος ἐξέλεξε διὰ νὰ κάμη τὸ πείραμά του. Ἀλλʼ ἐπειδὴ ἐξ ἀφορμῆς τοῦ Καρναβάλου Πατρῶν καὶ εἰς ἄλλας πόλεις καὶ χωρία τῆς Πατρίδος ἴσως γίνουν ἀπόπειραι ἀναβιώσεως ειδωλολατρικῶν πομπῶν, οἱ εὐλαβεῖς ἱερεῖς μετὰ τοῦ πιστοῦ λαοῦ ἄς κινηθοῦν καὶ ἄς ἐφαρμόσουν ὅσα, βάσει τῶν Κανόνων καὶ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας, ὑποδεικνύει τὸ φυλλάδιον τοῦτο καὶ ἀσφαλῶς θὰ ἴδουν τὴν νίκην. Ἡμεῖς πέρυσι τὴν εἴδομεν εἰς Κύμην Εὐβοίας – Διότι ἀπείρως ἰσχυρότερος εἶνε ὁ Κύριός μαςὑπὲρ τὸν κόσμον ὅλον.

(Πηγή: «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΠΙΘΑ» Φεβρουάριος 1952 αριθμ. φύλ. 125, ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΟΥ, Ορθόδοξος Έλληνας Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης)

Σχόλιο T.I.: Από το καρναβάλι του Ρίο μέχρι το Καρναβάλι του Μοσχάτου, η νέα εποχή έχει επιβάλλει μια “σατανιστική δοξολογία” με τις πρακτικές του Καρναβαλιού. Σε θεωρητικό επίπεδο η νέα εποχή δανείζεται, αντιγράφει, και υιοθετεί τη Μαρξιστική θεώρηση του Καρναβαλιού, αφού είναι απολύτως συμβατή με τους σκοπούς και την ιδεολογία της (εξ' ου και οι παρελάσεις “υπερηφάνειας” ). Σύμφωνα με τα μαρξιστικά πρότυπα:

1. «Το Καρναβάλι είναι μια λαϊκή γιορτή του σώματος, του αντεστραμμένου κόσμου και της κοινωνικής αμφισβήτησης, όπου:

Είναι λοιπόν και ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι στο καρναβάλι ενυπάρχουν οι ιδέες της κοινωνικής διαμαρτυρίας και της ανατροπής. Ακόμα και στο σύγχρονο κόσμο, όπου η γιορτή έχει χάσει τα πρωταρχικά χαρακτηριστικά της και τον αυθόρμητο χαρακτήρα της, έχουμε, ξανά με θέατρο το Λονδίνο, τις ταραχές και τα επεισόδια στο πολυεθνικό καρναβάλι του Νότινγκ Χιλ, το 1976, όταν χιλιάδες  μετανάστες και ακτιβιστές συγκρούστηκαν με την αστυνομία και ακροδεξιούς. Οι Clash κυκλοφόρησαν το δίσκο Super Black Market, με εξώφυλλο από τα γεγονότα του Νότινγκ Χιλ, στα οποία συμμετείχαν ενεργά.

Το καρναβάλι, λοιπόν, είναι συχνά μεταμφιεσμένες σχέσεις κουλτούρας και πολιτικής με την ευρεία έννοια, όπως στο Νότινγκ Χιλ. Και κάπως έτσι το προσεγγίζει ο κοινωνικός ανθρωπολόγος Άμπνερ Κοέν στο Masquered Politics: Explorations in the structure of Urban Cultural Movements.» (Θανάσης Γιούνης, REDNotebook)

2. «Το καρναβάλι, λοιπόν, δεν αφορά απλώς έναν εορταστικό εξωραϊσμό του βιολογικού σώματος. Ορίζει τον τόπο όπου το σώμα γίνεται το μέσο διά του οποίου οι ιεραρχίες του Μεσαιωνικού πολιτισμού ανατρέπονται και αμφισβητούνται, και αντικαθίστανται από μια νέα αντίληψη της ανθρώπινης ζωής, που[…]
… μοιάζει να αποτίει έναν ύστατο φόρο τιμής στο ανυπάκουο, επαναστατικό, γκροτέσκο σώμα και στις θετικές, αναζωογονητικές του δυνάμεις, που με την Αναγέννηση και τις νέες μορφές ρύθμισης και επιτήρησης σταδιακά θα περιθωριοποιηθεί και θα ελεγχθεί.» (Δ. Μακρυνιώτη, Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις, Συλλογικό, Εισαγωγή, σ. 34).

3. «Η γιορτή είναι η πρώτη και μη δυνάμενη να καταστραφεί κατηγορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Μπορεί να φτωχύνει, ακόμα και να παρακμάσει, αλλά δεν μπορεί να εκλείψει εντελώς… Η γιορτή διαχωρίζεται από κάθε ωφελιμιστικό χαρακτήρα. Είναι η γιορτή που απελευθερώνοντας από κάθε ωφελιμισμό, από κάθε πρακτικό σκοπό, προσφέρει τα μέσα για να μπούμε προσωρινά σε ένα ουτοπικό σύμπαν [...]

Οι μορφές των λαϊκών γιορτών διαβάζουν το μέλλον. Παρουσιάζουν την νίκη αυτού του μέλλοντος, της χρυσής εποχής, επί του παρελθόντος. Αυτή είναι η νίκη της υλικής αφθονίας, της ελευθερίας, της ισότητας, της αδελφοσύνης όλων των ανθρώπων. Η νίκη του μέλλοντος εξασφαλίζεται από την αθανασία του λαού. Η γέννηση του νέου, του μεγαλύτερου και καλύτερου, είναι τόσο αναγκαία και τόσο αναπόφευκτη, όσο ο θάνατος του παλιού. Το ένα μετατίθεται στο άλλο, το καλύτερο μετατρέπει το χειρότερο σε μια γελοιότητα και το αφανίζει. Στο σύνολο του κόσμου και των ανθρώπων δεν υπάρχει χώρος για τον φόβο. Από φόβο μπορεί να εισέλθει ένα κομμάτι το οποίο είχε διαχωριστεί από το σύνολο, ένας κρίκος ετοιμοθάνατος, αποσχισμένος από τον κρίκο που γεννήθηκε. Το σύνολο των ανθρώπων και του κόσμου είναι εντυπωσιακά εύθυμο και ατρόμητο. Αυτό το όλον εκφράζεται σε όλες τις εκφάνσεις του καρναβαλιού. Κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα αυτής της γιορτής, προκαλώντας κάθε έναν να συμμετέχει σε αυτή την αφύπνιση («Οι μορφές και οι εικόνες της λαϊκής γιορτής στο μυθιστόρημα του Ραμπελαί», Μιχαήλ Μπαχτίν, μτφρ. Βασίλης Αλεξίου).

Επιτακτική ανάγκη: Μόνο με τη βοήθεια της Ορθόδοξης Πίστης, της Παράδοσης των Πατέρων της Εκκλησίας μας, της μετάνοιας, και της προσευχής θα μπορέσουμε να αντισταθούμε στην επέλαση της δαιμονικής «τελετουργίας του κάτω σώματος» και «του αντεστραμμένου κόσμου» που αυτή εντέλλεται.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου, Ορθόδοξος Έλληνας Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης