Από τη Συνθήκη του Λονδίνου στ Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας – Το πλήρες κείμενό του – Η οριστική διευθέτηση των ελληνοαλβανικών συνόρων με το Δεύτερο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας – Τα χωριά της Φλώρινας που παραχωρήσαμε στην Αλβανία το 1924 και τα ζητήσαμε πίσω (!) λίγα χρόνια αργότερα – Τι έγραψαν ξένοι διπλωμάτες.

Οι ελληνοαλβανικές σχέσεις, βρίσκονται διαρκώς στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια, κυρίως με τις ανιστόρητες και επικίνδυνες κορόνες των γειτόνων αλλά και τα οράματά τους για τη δημιουργία της λεγόμενης «Μεγάλης Αλβανίας».

Θα χαρακτηρίζαμε την Αλβανία, ένα «μικρό ταραξία των Βαλκανίων». O «μεγάλος ταραξίας των Βαλκανίων» βέβαια είναι χωρίς αντίπαλο η Τουρκία, υποκινητής και αρωγός συχνά των Αλβανών στα επεκτατικά σχέδιά τους.

Πώς όμως έγινε η χάραξη της ελληνοαλβανικής μεθορίου;

Από ποια έγγραφα καθορίζονται τα ελληνικά και τα αλβανικά εδάφη στην Ήπειρο;

Το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17/12/1913), ίσως για πρώτη φορά κάνει την εμφάνισή του στο διαδίκτυο. Για να ξέρουμε πού πατάμε και να βλέπουμε ότι για μία ακόμη φορά η Ελλάδα βρέθηκε «ριγμένη» και έγινε έρμαιο των διαθέσεων των, τότε, ισχυρών...

Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ (30/5/1913) – ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΩΣ ΤΟ ΠΡΩΤΌΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΦΛΩΡΕΝΤΊΑΣ (17/12/1913)  

Η Ιταλία και η Αυστροουγγαρία, μεγάλες δυνάμεις των αρχών του 20ου αιώνα, έδειχναν έντονο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στη Χερσόνησο του Αίμου κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.

Στις 31 Δεκεμβρίου 1912, υπόγραψαν μυστική συμφωνία για το διαμοιρασμό της Αλβανίας σε σφαίρες επιρροής. Αυτή η συμφωνία, επαναβεβαιώθηκε στη Ρώμη με τη σύμβαση της 8ης Μαΐου 1913. Η Αυστροουγγαρία, θεωρούσε την Αλβανία «ειδική ζώνη επιρροής», ενώ η Ιταλία έδειχνε ζωηρότατο ενδιαφέρον και για το στρατηγικής σημασίας λιμάνι της Αυλώνας που δεσπόζει στην Αδριατική και απέχει 100 χλμ από τις ιταλικές ακτές.

Με βάση τη Συνθήκη Ειρήνης του Λονδίνου, της 30ης Μαΐου του 1913, ανατέθηκε στις Μεγάλες Δυνάμεις η ρύθμιση των συνόρων της Αλβανίας και στις 29 Ιουλίου του ίδιου χρόνου, η πρεσβευτική συνδιάσκεψη κατέληξε με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου στην ανακήρυξη της Αλβανίας σε ανεξάρτητο κράτος, χωρίς όμως να καθορίσει τα όριά της.

Η Ελλάδα, αν και αρχικά αιφνιδιάστηκε και δεν παρουσίασε ολοκληρωμένες προτάσεις, επέμεινε στη συνέχεια για την άμεση ρύθμιση των ζωτικών εθνικών θεμάτων της Βορείου Ηπείρου. Τελικά, υπέκυψε στον στυγνό εκβιασμό του Υπουργού Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας Edward Grey (1862-1913), ο οποίος, όπως γράφει ο Σ. Αντωνόπουλος στο βιβλίο του «Οι Συνθήκες Λονδίνου, Βουκουρεστίου και Αθηνών», «... είπεν εις τους Βαλκανικούς πληρεξούσιους ότι όσοι εξ αυτών επιθυμούν να υπογράψουν, ως έχει, την Συνθήκην πρέπει να το πράξουν άνευ αργοπορίας. Οι μη διατεθειμένοι να υπογράψουν, το καλύτερο που μπορούν να κάνουν είναι να εγκαταλείψουν το Λονδίνο, διότι είναι ανωφελές να παραμένουν και να παρατείνουν τη συζήτηση, της οποίας το μόνο αποτέλεσμα είναι αναβολή ατέρμων. Όσοι υπογράψουν θα έχουν την ηθική ημών (ενν. των Βρετανών) συνδρομήν... »:

(Προσαρμόσαμε το κείμενο στα νέα ελληνικά).

Μπροστά στον κίνδυνο να δημιουργηθεί ανεξάρτητο αλβανικό κράτος σε βάρος βορειοηπειρωτικών εδαφών, οι κάτοικοι των περιοχών (της Β. Ηπείρου), κατέκλυσαν το Συνέδριο στο Λονδίνο με χιλιάδες τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας. Σχετικό υπόμνημα, κατατέθηκε στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου από αντιπροσώπους των Βορειοηπειρωτών και συγκεκριμένα τους: Θεμιστοκλή Μπαχίμα (Δέλβινο), Βλάση Λέκκα (Χειμάρρα), Βασίλειο Ζούστη (Αργυρόκαστρο), Ιωσήφ Μπένια (Πρεμετή) και Πέτρο Ζάππα (Τεπελένι).

Βαρυσήμαντα υπομνήματα, έστειλαν ακόμα οι εκπρόσωποι των περιοχών: Δυρραχίου, Αυλώνας, Κορυτσάς, Βιγλίστας, Μοσχόπολης και Κολωνίας Βορείου Ηπείρου. 

Οι Βορειοηπειρώτες ζήτησαν να παρουσιάσουν οι ίδιοι το υπόμνημα, κάτι που δεν έγινε δεκτό, μετά από επίμονη άρνηση του Ιταλού και του Βρετανού εκπροσώπου. Στο υπόμνημα, οι Βορειοηπειρώτες αποδείκνυαν με ατράνταχτα στοιχεία την ελληνικότητα της Ηπείρου και πέρα από την Αυλώνα και επισήμαιναν τον κίνδυνο μελλοντικών περιπλοκών από τη δημιουργία αλβανικού κράτους σε βάρος ελληνικών εδαφών.

Οι εκπρόσωποι των «μεγάλων δυνάμεων», δεν έλαβαν υπόψη τους για ευνόητους λόγους, την εθνική ταυτότητα του ντόπιου πληθυσμού αλλά μόνο τη γλωσσική του σύνθεση, με αποτέλεσμα περιοχές που κατοικούνταν από Έλληνες βλαχόφωνους, αλβανόφωνους κλπ. να

δοθούν στο (μελλοντικό) αλβανικό κράτος. Στο πλευρό της Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας σε βάρος της χώρας μας, τάχθηκε και η Ρουμανία, ο πρεσβευτής της οποίας ζήτησε από τη Συνδιάσκεψη «... όπως πάσαι αι μεταξύ Ιωαννίνων, Μετσόβου, Γρεβενών, του όρους Γράμμου και Κορυτσάς χώρες, συσσωματωθούν μετά της Αλβανίας...». Τις θέσεις αυτές υποστήριξαν επίσης η Τουρκία και η Βουλγαρία...

Παράλληλα, η συνδιάσκεψη, αρνήθηκε την ελληνική πρόταση για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στις περιοχές της Β. Ηπείρου, προκειμένου ν' αποφασίσουν οι ίδιοι οι κάτοικοι για το μέλλον τους. Δέχτηκε μόνο τη σύσταση επιτροπής έρευνας για τη σύνθεση του πληθυσμού με κριτήριο τη γλώσσα και αποκλειστικά για το νομό Αργυροκάστρου. Παράλληλα, ξεκίνησε το έργο της η Επιτροπή για τον ακριβή καθορισμό των ελληνοαλβανικών συνόρων. Τα μέλη της, ήταν οι:

Tierry (Γερμανία), Billinsky και Buchberger (Αυστροουγγαρία), Lallemand και Krayer (Γαλλία), Doughty – Wylle και King (Αγγλία), Labia και Gastoldi (Ιταλία) και Goudim Len Kovitch (Ρωσία), η οποία θα τελείωνε τις εργασίες της στις 30 Νοεμβρίου.

Ανάμεσα στα μέλη της επιτροπής, υπήρχαν διαφωνίες για τον τρόπο εργασίας και την επιθεώρηση των καθορισμένων τόπων. Απ' όπου περνούσαν τα μέλη της Επιτροπής, οι κάτοικοι Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι, ελληνόγλωσσοι, δίγλωσσοι και βλαχόφωνοι διαδήλωναν την ελληνικότητα και την επιθυμία για ένωσή τους με την Ελλάδα.

Κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου 1913, τα μέλη της Επιτροπής συγκεντρώθηκαν στο Μοναστήρι (σημ. Bitola της Fyrom) της Μακεδονίας για να πάρουν τις οριστικές αποφάσεις τους. Εκεί, προσπάθησαν να τους συναντήσουν αντιπροσωπείες από διάφορα μέρη της Β. Ηπείρου, όμως τα μέλη της Επιτροπής με το πρόσχημα ότι η αποστολή τους ήταν πολύ λεπτή, δεν δέχτηκαν καμία ελληνική αντιπροσωπεία.

Αντίθετα, δεν ήταν το ίδιο «λεπτή» η αποστολή της Επιτροπής, όταν επρόκειτο για αλβανικές αντιπροσωπείες. Συγκεκριμένα, ο Ιταλός Bittorio Labia, δέχτηκε τρεις φορές Αλβανούς με επικεφαλής τον τουρκικής καταγωγής Σουλεϊμάν Ντελβίνα (26, 28 και 29/9/1913), ενώ ο εκπρόσωπος της Αυστροουγγαρίας Billinsky, συναντήθηκε με την ίδια αντιπροσωπεία όπως και με δύο επιτροπές Τούρκων ψευτοαλβανών της περιοχής Κορυτσάς, υπό τον Σελίμ Μουσάι, απόγονο εξισλαμισμένων Σλάβων.

Την 1η Οκτωβρίου 1913, έφτασε στην Κορυτσά ο πρόεδρος της Επιτροπής, Άγγλος Doughty – Wylle και δύο μέρες αργότερα, πήγαν στην πόλη και οι υπόλοιποι συνάδελφοί του. Η Κορυτσά είχε ήδη επιδικαστεί στην Αλβανία και τα μέλη της Επιτροπής αποφάσισαν να συνεχίσουν την έρευνά τους στην περιοχή της Κολώνιας.

Οι κάτοικοι της Κορυτσάς, αντιλήφθηκαν τις προθέσεις τους και τους ζήτησαν να παραμείνουν έστω μια μέρα για να εξετάσουν την εθνική τους συνείδηση. Οι αντιπρόσωποι, προσπάθησαν να φύγουν εγκαταλείποντας τις αποσκευές τους! Περικυκλώθηκαν όμως από αδιαπέραστο τείχος γυναικόπαιδων και κατευθύνθηκαν στο Διοικητήριο, όπου τους υποδέχθηκε ο στρατιωτικός και πολιτικός διοικητής Παναγιώτης Κοντούλης.

Μπροστά από τον χώρο του Διοικητηρίου, στις 5/10/1913, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις του Ιταλού και του Αυστριακού αντιπροσώπου, τα μέλη της παρακολούθησαν την παρέλαση των 3.500 περίπου μαθητών των ελληνικών σχολείων της Κορυτσάς και στη συνέχεια την εντυπωσιακή παρέλαση 2.500 ενόπλων. Την ίδια μέρα όμως, οι εκπρόσωποι της Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας, ξέφυγαν από την προσοχή του κόσμου και πήγαν στην Ερσέκα. Λίγες μέρες αργότερα και τα υπόλοιπα μέλη της Επιτροπής, συνοδευόμενα από τον Έλληνα ίλαρχο Βασίλειο Μελά, έφτασαν στην Ερσέκα, όπου συνέχισαν τις εργασίες τους από τις 16/10/1913. Εκεί, τα μέλη της ίδιας Επιτροπής, βρέθηκαν μπροστά σε εκδηλώσεις χριστιανών και μουσουλμάνων που ζητούσαν την ένωσή τους με την Ελλάδα.  

Την ίδια περίοδο, μεγάλα συλλαλητήρια έγιναν σ' όλες τις μεγάλες πόλεις της Βόρειας Ηπείρου για ένωση με την Ελλάδα, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Πολλά μέλη της Διεθνούς Επιτροπής, εξέφραζαν την αγανάκτησή τους για τη συμπεριφορά και τις επιδιώξεις των εκπροσώπων της Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας, οι οποίοι είχαν αποφασίσει να δημιουργήσουν μια «μεγάλη» (για τα δεδομένα του 1913) Αλβανία, η οποία δεν υπήρξε ποτέ στο παρελθόν ούτε ως έθνος, ούτε ως φυλή, ούτε ως κράτος. Ο Άγγλος συνταγματάρχης Murray, στις 25/11/1913 στην Κορυτσά, είπε προς τα μέλη της Επιτροπής, αγανακτισμένος και αηδιασμένος απ' όσα συνέβαιναν: «Δεν θέλω να γελοιοποιήσω τους κυρίους της Διεθνούς Επιτροπής, γιατί το σφάλμα δεν ήταν δικό τους αλλά των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες τους έφεραν σε τόσο δύσκολη κατάσταση».

Στις 27/11/1913, τα μέλη της Επιτροπής, συνεδρίασαν για τελευταία φορά στο Αργυρόκαστρο και στις 28/11/1913, αναχώρησαν για το Μπρίντεζι κι από εκεί για τη Φλωρεντία, όπου πάρθηκαν οι τελικές αποφάσεις για τη χάραξη των ελληνοαλβανικών συνόρων.

Εκεί, οι εκπρόσωποι της Γαλλίας και της Ρωσίας, οι οποίοι είχαν πειστεί για την τεράστια αδικία σε βάρος της Ελλάδας αντέδρασαν έντονα. Όμως, η επιμονή της Αυστροουγγαρίας και της Ιταλίας με τη συνδρομή της Γερμανίας και η ανοχή της Μεγάλης Βρετανίας, είχαν σαν αποτέλεσμα να υπογραφτεί το περιβόητο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, το οποίο παραθέτουμε αυτούσιο στη συνέχεια, ίσως για πρώτη φορά στο διαδίκτυο.

Πρωτόκολλον Φλωρενδίας, τη 17η Δεκεμβρίου 1913:

«Περιγραφή: Η οροθετική γραμμή αναχωρεί εκ του σημείου (επί του Αυστριακού Χάρτου υψόμετρον 1738 Β.Α της Μάνδρας Νικολιτσάς), ένθα η μεσημβρινή μεθόριος του Καζά Κορυτσάς ενούται με την οφρύν του Γράμμου μέχρι Μαύρης Πέτρας. Κατόπιν διέρχεται δια των υψομέτρων 2.538 και 2.019 και φθάνει εις Γόλο. Εκείθεν αφού ακολουθήσει την διανομήν των υδάτων μέχρι του υψομέτρου 1.740, διέρχεται μεταξύ των χωρίων Ραδάτα και Κουρσάκα, διευθύνεται εις λόφον τον ευρισκόμενον ΒΑ του Κούκεσι, όθεν καταβαίνει όπως φθάσει εις Σαρανταπόρον. Ακολουθεί την κοίτην του ποταμού τούτου μέχρι της εκβολής του εις τον Αώον, όθεν φθάνει εις την κορυφήν του όρους Τούμπα, διερχομένη μεταξύ των χωρίων Δεπαλίτσα και Μεσσαρία και δια των υψομέτρων 1956 και 2.000.

«Από της κορυφής του όρους Τούμπα η γραμμή διευθύνεται προς ανατολάς επί του υψομέτρου 1621, διερχομένη βορείως των Δρυμάδων.

Κατόπιν ακολουθεί την διανομήν των υδάτων μέχρι του υψώματος του ευρισκομένου ΒΑ του χωρίου Επισκοπή. Εκείθεν διευθύνεται προς ανατολάς, ακολουθούσα την οφρύν μεταξύ Ραδάτης όπερ μένει εις την Αλβανίαν και Γεδοχάρ, όπερ μένει εις την Ελλάδα, καταβαίνει εις την Κοιλάδα του Δρίνου και, διαπερώσα του ποταμού, αναβαίνει επί του λόφου Κακαβιά, χωρίου, όπερ μένει εις την Αλβανίαν. Ακολουθεί αύθις την διανομήν των υδάτων, αφίνουσα την Βάλτιστα (σημ. Χαραυγή) και Καστάνιανην εις την Ελλάδα, την δε Κοσσοβίτσαν εις την Αλβανίαν και φθάνει εις Μουργκάναν, υψόμετρου 2.124. Εκείθεν φθάνει εις το όρος Στουγάρα και δια Βερτόη και του υψομέτρου 750 αφήνουσα την Γιανναρήν και Βέρβαν εις την Αλβανίαν, διέρχεται δια την υψομέτρων 1014, 675, 839 μ. διευθύνεται ΒΔ, αφήνουσα δε την Κονίσπολην εις την Αλβανίαν, ακολουθεί την οφρύν των λόφων Στύλου και Όρμπα, πριν ή δε φθάσει εις το υψόμετρον 254 μ. στρέφεται νοτίως και φθάνει εις τον όρμον της Πτελέας (Φτελιάς)».

Με το Πρωτόκολλο αυτό της Φλωρεντίας της 17/12/1913, οι Βόρειες περιοχές της Ηπείρου μετονομάστηκαν «Νότιος Αλβανία», οι δε Έλληνες Ηπειρώτες «Ελληνική Μειονότητα». Αξίζει να επισημάνουμε ότι την εγκληματική αυτή απόφαση των Μ. Δυνάμεων κατεδίκασε και ο ίδιος ο – τότε πρεσβευτής της Γερμανίας – Πρίγκηπας Λιχνόβσκι και μέλος της Πρεσβευτικής Διάσκεψης του Λονδίνου, ο οποίος στα απομνημονεύματά του, που δημοσιεύτηκαν το 1918, μεταξύ των άλλων αναφέρει και τα εξής:  

«Εις το μεγαλύτερο μέρος της Αλβανίας ο πολιτισμός είναι ελληνικής προελεύσεως. Εις το νότιο τμήμα της χώρας (Β. Ήπειρος), αι πόλεις είναι απολύτως ελληνικαί. Η προσάρτησις συνεπώς των «Αλβανών» τούτων, κατά το πλείστον Ορθοδόξων ή μουσουλμάνων εις την Ελλάδα ήτο η καλυτέρα και φυσικοτέρα λύσις».

Το βορειοηπειρωτικό ζήτημα, τα επόμενα χρόνια, θα το εξετάσουμε σε ξεχωριστό άρθρο. Ωστόσο, πρέπει να αναφέρουμε, ότι η αμφισβήτηση των ελληνοαλβανικών συνόρων, συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια.

Στις 9/11/1921, η Πρεσβευτική Διάσκεψη αποφάσισε την οριστική ενσωμάτωση της Β. Ηπείρου στην Αλβανία. Η απόφαση υπογράφτηκε από τους αντιπροσώπους των κυβερνήσεων Μ. Βρετανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ιαπωνίας, οι οποίοι «αναγνώρισαν ένα συρφετό ληστών, δολοφόνων και παντοειδών κακούργων» (έτσι τους αποκαλούσε μέχρι το τέλος της Διάσκεψης ο Γάλλος αντιπρόσωπος), ως «συντεταγμένον, κυρίαρχον και ανεξάρτητον κράτος», με βάση το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17/12/1913).

Με την απόφαση της ίδιας Πρεσβευτικής Διάσκεψης, αποφασίστηκε η σύσταση διασυμμαχικής τετραμελούς επιτροπής για τη διαχάραξη των νοτίων και νοτιοανατολικών συνόρων της Αλβανίας.

Η επιτροπή αυτή, είχε επικεφαλής τον Ιταλό στρατηγό Tellini (Τελίνι). Η δολοφονία του Τελίνι και της ακολουθίας του από αγνώστους κοντά στην Κακαβιά στις 27/8/1923 (σχετικό άρθρο στο protothema.gr στις 28/8/2016), είχε σαν αποτέλεσμα να διακοπούν οι εργασίες της.

Στα τέλη Μαρτίου 1924, η επιτροπή τελικά ολοκλήρωσε τις εργασίες της και υπέβαλε το πόρισμά της στην Πρεσβευτική Διάσκεψη, η οποία, μετά από πιέσεις της Ιταλίας, στις 19/4/1924, ανακοίνωσε στον Έλληνα πρεσβευτή στο Παρίσι, ότι η Ελλάδα έπρεπε να δώσει στην Αλβανία, εκτός της Βορείου Ηπείρου, και πρόσθετο ελληνικό έδαφος κοντά στις Πρέσπες!

ΤΑ 14 ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΊΑΣ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ

ΤΟ 1924 – Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΠΟΥ «ΕΙΣΕΠΡΑΞΕ» Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΟΤΑΝ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΖΗΤΗΣΕ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΑΦΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΑΥΤΑ

Η περιοχή αυτή, που με υπόδειξη της Ιταλίας δόθηκε στην Αλβανία, βρίσκεται, όπως είπαμε  κοντά στις Πρέσπες. Έτσι, 14 ελληνικά χωριά που από το 1912 βρισκόταν υπό ελληνική διοίκηση, παραχωρήθηκαν στην Αλβανία.

Το εντυπωσιακό είναι, ότι στο διαδίκτυο ΜΟΝΟ στο florina-history.blogspot.gr, βρήκαμε πρόσθετα στοιχεία. Στα, αρκετά, βιβλία που διαθέτουμε, γραμμένα από διαπρεπείς ιστορικούς, δεν υπάρχει αναφορά σ' αυτή την παραχώρηση, εκτός από το «ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ», η συνεχιζόμενη ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ του ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ (Χρήστου Ρήγα).

Στο σάιτ λοιπόν που αναφέραμε παραπάνω, διαβάζουμε ότι: 

«Την ίδια εποχή (1924), παραχωρήθηκαν από την Ελλάδα, τα παρακάτω 14 χωριά της περιοχής Φλώρινας – Καστοριάς με αμιγή μουσουλμανικό πληθυσμό στην Αλβανία για διόρθωση (sic) των συνόρων των δύο χωρών: Άνω Γκορίτσα, Βερνίκι, Γκλομποτσάνη, Ζαγραδέτσι, Ζαρόσκα, Καπέστιτσο, Κάτω Γκορίτσα, Λέσκα, Πούστετς, Ρακίτσα, Σούλεν, Σούετς, Τέρστενικ και Τσέριε.

Με λίγα λόγια δηλαδή, επειδή δεν κατοικούσαν σε αυτά τα χωριά καθόλου χριστιανικοί πληθυσμοί, τα ... χαρίσαμε στην Αλβανία!!!».

Επειδή κάποιοι θα σκεφτούν ότι τα περισσότερα από τα χωριά αυτά δεν έχουν ελληνικά ονόματα, να σημειώσουμε ότι πάρα πολλά χωριά της Θράκης, της Μακεδονίας και της Ηπείρου, που ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, είχαν ξενικά ονόματα. Το 1928, τα ονόματα αυτά άλλαξαν και αντικαταστάθηκαν από ελληνικά. Πάντως, σε καμία περίπτωση η γλώσσα ή το θρήσκευμα των κατοίκων κάποιων περιοχών, δεν μπορούν να αποτελούν κριτήριο για τον καθορισμό των συνόρων μεταξύ δύο χωρών.

Τα χωριά που αναφέραμε παραπάνω, καταλήφθηκαν από τα στίφη Τουρκαλβανών που συγκροτούσαν τον αλβανικό στρατό στις 30/10/1924.

Μερικά χρόνια αργότερα, ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, ως Υπουργός Εξωτερικών επιδιώκοντας την επανάκτησή τους, μετά από εντολή του πρωθυπουργού, τότε, Ελευθέριου Βενιζέλου, απευθύνθηκε στον Γάλλο Υπουργό Εξωτερικών Μπριάν (Aristide Briand), τιμημένο με Νόμπελ Ειρήνης το 1926 μάλιστα, και πήρε την εξής κυνική απάντηση:

«Μην ανησυχείτε κύριε Μιχαλακόπουλε! Ασφαλώς θα βρεθεί κάποια λύση. Ή θα δοθούν τα χωριά σε εσάς και οι κάτοικοι τους εις τους Αλβανούς ή θα δοθούν τα χωριά στους Αλβανούς και σε εσάς οι κάτοικοι»...

Ο Βασ. Γεωργίου, στο βιβλίο που αναφέραμε παραπάνω, γράφει ότι αυτό έγινε στις 20/8/1927. 

Όμως τότε δεν υπήρχε κυβέρνηση Βενιζέλου. Πιθανότατα, αυτό έγινε το 1929, όταν πρωθυπουργός ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, Υπουργός Εξωτερικών (από 6/7/1929) ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος και ο Μπριάν ήταν Υπουργός Εξωτερικών. (Μάλιστα από 29/7/1929 ως 22/10/1929, ο Μπριάν ήταν και πρωθυπουργός).

Η οριστική επιδίκαση της Β. Ηπείρου στην Αλβανία, επικυρώθηκε στις 27/11/1925 με το Δεύτερο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, που υπογράφτηκε από τους:

Στρατηγό Pietro Cazzera (Ιταλός), Συνταγματάρχη I.A. Ordioni (Γάλλος), Αντισυνταγματάρχη F. Giles (Βρετανός) και τον Έλληνα  Αντισυνταγματάρχη Χρήστο Αβραμίδη.

ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Η παραχώρηση της Βορείου Ηπείρου στην Αλβανία, πυροδότησε σφοδρές αντιδράσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι γνωστή η κήρυξη της Αυτονομίας της Β. Ηπείρου τον Φεβρουάριο του 1914, ο ένοπλος αγώνας των Βορειοηπειρωτών εναντίον του νεοσύστατου αλβανικού στρατού ο οποίος κατευθυνόταν από Ιταλούς και Ολλανδούς αξιωματικούς και το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας που υπογράφτηκε στις 5 Μαΐου 1914. Τα γεγονότα που ακολούθησαν θα τα εξετάσουμε, όπως αναφέραμε, σε μελλοντικό άρθρο.

Ας δούμε όμως τι έγραψαν κάποιοι ξένοι για την προσάρτηση της Β. Ηπείρου στην Αλβανία.

Ο Γάλλος διπλωμάτης και δημοσιογράφος Ρενέ Πιό (1883-1951), γνωστός μας κι από το άρθρο για το «Κρυφό Σχολειό», στον πρόλογο του βιβλίου του «Η Δυστυχισμένη Ήπειρος», γράφει: 

«Η Ευρώπη πρόκειται να επιτρέψει τη διάπραξη ενός εγκλήματος και η τύχη των μερών της Β. Ηπείρου θα έχει ήδη κανονιστεί. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, υποκλινόμεναι προ των ιταλικών ορέξεων θα έχουν παραχωρήσει εις το υποθετικό βασίλειον της Αλβανίας εδάφη κατοικημένα από Έλληνες πατριώτες, παραδίδουσαι αυτούς εις την τυραννίαν των Αλβανών... Η Ιταλία ζητούσα να κάμει την Αλβανίαν όσο το δυνατόν μεγάλην, προς μόνον σκοπόν να τη μοιραστεί αργότερα με την Αυστροουγγαρίαν, νομίζοντας ότι η συνένοχός της θα την αφήσει να εγκατασταθεί εις τον Αυλώνα και να τον κάμει πρωτεύουσα της «Ιταλικής αποικίας εις Αλβανίαν».

Ο Γάλλος, τότε πρωθυπουργός , Κλεμανσό, έγραφε στην παρισινή εφημερίδα «L' Homme Libre» («Ελεύθερος Άνθρωπος»), τα εξής συγκλονιστικά: 

«Ιδού 350.000 αληθινοί Έλληνες διανεμόμενοι εις χωρία των οποίων και μόνο τα ονόματα δηλώνουν την ελληνικήν καταγωγήν. Κατόρθωσαν να κρατήσουν την εθνικότητα των εναντίον των Τούρκων και όταν έφθασαν τα ελληνικά στρατεύματα προς απελευθέρωσίν των εκ του Οθωμανικού ζυγού, τους είπον και τους επανέλαβον ότι τώρα ήτο οριστική η αποκατάστασίς των εις την πατρίδα. Διότι αρχικώς θέμα της κυβερνήσεως των Αθηνών και της διπλωματίας της ήτο η επιστροφή ολοκλήρου της Ηπείρου στην Ελλάδα. Και ξαφνικά, χωρίς καμιά προπαρασκευήν, χωρίς να λάβουν δια τους δυστυχείς αυτούς πληθυσμούς καμίαν εγγύησην ...  καληνύχτα σας, αγαπητοί συμπατριώται και καλήν τύχην με τους ληστάς Αλβανούς!!»

Ζορζ Κλεμανσό, Γάλλος πολιτικός (1841-1929)

Κλείνοντας, αναφέρουμε το Υπόμνημα της 11/23.9.1828, που υπέβαλε ο Ιωάννης Καποδίστριας, επωφελούμενος κι από τον ρωσοτουρκικό πόλεμο. Μ' αυτό, ο Κυβερνήτης, έθετε το ζήτημα των συνόρων σε «μάλιστα συνεσταλμένα όρια» από τον κόλπο του Βόλου (Παγασητικός) ως τις Σαγιάδες (Θεσπρωτίας), παρότι φυσικότερη και προσήκουσα οροθεσία  θα ήταν από τον Θερμαϊκό έως τον Πάνορμο της Χειμάρρας, στην Αδριατική, βάσει γεωφυσικών, δημογραφικών και πολεμικών επιχειρημάτων.

(D.C. Fleming, John  Capodistrias and the Conference of London, 1828-1831 IMXA, Θεσσαλονίκη 1970).

Το υπόμνημα έφερε αποτελέσματα, καθώς προς τον Βορρά, η ελληνική μεθόριος καθοριζόταν από τη λεγόμενη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού. Μετά από 85 χρόνια και δύο νικηφόρους πολέμους, πανηγυρίζαμε γιατί τα σύνορα της χώρας μας έφτασαν στα βορειοδυτικά, εκεί που βρίσκονται μέχρι σήμερα...

ΠΗΓΕΣ: K.A. Βακαλόπουλου, «ΗΠΕΙΡΟΣ», εκδ. ΑΔΕΛΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ,ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1992 Βασ. Γεωργίου, «ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ, η συνεχιζόμενη ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ», εκδόσεις Ε. ΡΗΓΑ «Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ», Γιώργος Γεωργής (επιμέλεια), εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ 2015

Πηγή: Πρώτο Θέμα

H Μαύρη Βίβλος Διωγμών και Μαρτυρίων του εν Τουρκία Ελληνισμού (1914-1918) είναι ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο για τον άγριο διωγμό των ελληνικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που συντάχθηκε στα ελληνικά και τα γαλλικά από την Κεντρική Επιτροπή υπέρ των μετατοπισθέντων ελληνικών πληθυσμών. Εκδόθηκε από το Πατριαρχικό Τυπογραφείο της Κωνσταντινούπολης το 1919.

Πηγή: Ανέμη - Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών

Απόσπασμα από το συγκλονιστικό βιβλίο «Εχθρός του Λαού», η σταυρική πορεία του Αγίου Νεομάρτυρα π. Παύλου Ανσίμωφ (1891-1937), του Γεωργίου Ανσίμωφ, εκδόσεις «Αρχονταρίκι», Έ έκδοση 2015. Ο π. Παύλος Ανσίμωφ ήταν Ρώσος Ορθόδοξος κληρικός που διώχθηκε και μαρτύρησε από το Σοβιετικό Καθεστώς. Ήταν ένα από τα πολλά θύματα του Κομμουνιστικού Καθεστώτος. Κατηγορήθηκε ως «εχθρός του λαού» γιατί ήταν ιερέας και υπέστη φοβερές διώξεις. Το 2005 η Ρωσική Εκκλησία, αναγνώρισε επίσημα την αγιότητά του και έκτοτε συγκαταλέγεται στις τάξεις των Νεομαρτύρων. Ο γιος του π. Παύλου, ο Γεώργιος Ανσίμωφ (1921-2015), διάσημος σκηνοθέτης στο Μπολσόϊ, γνωστός από τις παραστάσεις του σε όλο τον κόσμο σε αυτό το βιβλίο καταγράφει την ζωή του πατέρα του εστιάζοντας στο τελευταίο της διάστημα μέχρι τον μαρτυρικό του θάνατο. Το βιβλίο προλογίζει ο μητροπολίτης Αργολίδος Νεκτάριος Αντωνόπουλος.

Οι Μπολσεβίκοι έλεγαν ότι τώρα αυτοί είναι τα αφεντικά της Ρωσίας και θα ρίξουντον Θεό κάτω, όπως έριξαν τον Τσάρο και θα βάλουν την δική τους κυβέρνηση, τους δικούς τους νόμους, τον δικό τους Θεό.

Η νέα εξουσία επιβάλλεται παντού. Οι μυστικές υπηρεσίες δικτυώνονται, ελέγχουν τα πάντα, παρακολουθούν τους πάντες. Έμπαιναν στα σπίτια των κατοίκων, έψαχναν, άρπαζαν τα πράγματα τους. Μπήκαν στα σπίτια των συγγενών μας, πήραν τις γούνες. Από τις δύο μικρές ξαδέρφες μου, την Ελπίδα και τη Βάλια, άρπαξαν τις πάνινες κούκλες, που τούς είχαν στείλει δώρο στη γιορτή τους. Στα κοριτσάκια είπαν:

- Αυτές οι κούκλες θα πάνε στον παιδικό σταθμό να παίζουν όλα τα παιδιά και όχι μόνον εσείς.

Στην Θεολογική Ακαδημία έγινε ή τελετή απονομής των πτυχίων. Φαινόταν ότι δεν είχε και ιδιαίτερη αξία ή σημασία. Οι πτυχιούχοι καταλάβαιναν ότι η αποφοίτησή τους από τη Σχολή σήμαινε μια πορεία σταυρική, μέσα στην κακία και την επιθετικότητα.

Οι άνθρωποι που είχαν κάποια αξία ή περιουσία, ευγενείς, επιστήμονες, όλοι όσοι χαρακτηρίζονταν αστοί, κηρύχθηκαν σε διωγμό. Δήμευση περιουσίας, εξορία, φυλακή, εκτέλεση. Σ’ όλη την Ρωσία απλωνόταν ένα κύμα Ιερής Εξέτασης, κυριαρχούσε η κόκκινη τρομοκρατία. Η αφαίρεση της περιουσίας μετατράπηκε σ’ ένα ανοικτό, χωρίς ντροπή, ανελέητο πλιάτσικο, ποτισμένο με αίμα. Να τι έλεγαν:

- Αυτός έχει, εσύ δεν έχεις. Άρπαξέ τα. Η εξουσία είναι δική μας. Δεν σου τα δίνει; Σκότωσε και πάρτα. Ό,τι είχαν, είναι δικό μας πλέον, ανήκει σε μας.

Έτσι ξεκίνησε μία, χωρίς προηγούμενο, αρπαγή της περιουσίας των πολιτών, με την ενθάρρυνση της νέας εξουσίας. Αρπάζουν τα πάντα, από μονοκατοικίες και διαμερίσματα, μέχρι το άλογο, ακόμη και την τσιγαροθήκη και τα υποδήματα. Στην Πετρούπολη κάθε Κυριακή, μπροστά στα χειμερινά ανάκτορα, εξέθεταν και πουλούσαν τα αντικείμενα του παλατιού. Πλήθος ανθρώπων που διψούσαν να πλουτίσουν, μαζεύονταν και άρπαζαν ό,τι έβλεπαν. Καρέκλες, χαλιά, κηροπήγια, τραπέζια, φλυτζάνια.

Αφού άρπαξαν από παντού έπειτα στράφηκαν και κατά των εκκλησιαστικών αντικειμένων και ιερών σκευών. Επειδή είχε ενσκήψει τότε ο λιμός, δικαιολόγησαν την αρπαγή λέγοντας ότι τα έσοδα «θα πάνε για τους πεινασμένους»…. Οι ευκολόπιστοι παππούληδες και οι πιστοί, αλλά και ο ίδιος ο Πατριάρχης Τύχων, δεν γνώριζαν και δεν μπορούσαν να φανταστούν, ότι αυτά τα πολύτιμα αντικείμενα, δεν πήγαιναν για τους λιμοκτονούντες αλλά κάπου αλλού. Είτε πρεσαρισμένα και κομματιασμένα, τα έριχναν σε μία άβυσσο που ονομαζόταν «υποχρεώσεις της συνθήκης του Μπρέστ», είτε τα έκλεβαν οι αετονύχηδες. Οι πεινασμένοι όμως περίμεναν, πίστευαν, πέθαιναν από την πείνα κι ευλογούσαν τον Θεό με την αγαθή σκέψη ότι κάποιος ίσως χόρτασε και επιβίωσε.

Το κυνήγι τού θησαυρού, για όλα δηλαδή τα αντικείμενα αξίας, έγινε το κύριο μέλημα για τους κομισάριους της Cheka. Όταν συνέλαβαν τον πατέρα μου άρπαξαν ό,τι βρήκαν στο σπίτι, βιβλίο, γράμματα, το αρτοφόριο, τα άμφια, ακόμη και δύο ασημένια κουταλάκια που βρήκαν στον μπουφέ. Στους εργάτες έταξαν να τους δώσουν τα εργοστάσια, με αυτό το σύνθημα τους εξαγόρασαν. Φυσικά δεν τους τα παρέδωσαν. Τη γη την πήραν από τους αγρότες, οι φτωχοί έγιναν εκατομμύρια, τους πιο ευκατάστατους αγρότες (κουλάκους) τους έδιωξαν από τον τόπο τους, ή τους εξόρισαν ή τους εκτέλεσαν. Τους μορφωμένους, τους επιστήμονες, τους ευγενείς τους ξύρισαν, άλλους τους έβαλαν σε πλοία ή τραίνα και τους έδιωξαν από τη χώρα, αφού πρώτα τους άδειασαν τα πορτοφόλια, τις τσέπες, τις τσάντες τους. Την Λευκή Φρουρά και τους τσαρικούς αξιωματικούς τους ξύρισαν, τους εκτέλεσαν, τους γελοιοποίησαν.

Τα πανεπιστήμια, τις ακαδημίες, τα ινστιτούτα, τα μετέτρεψαν σε τμήματα ταχείας καταπολέμησης της αγραμματοσύνης. Ήταν μία παρωδία. Έμπαινες χωρίς εξετάσεις, φτάνει να χεις περάσει τις κομματικές εξετάσεις, κι έπαιρνες πτυχίο πάλι χωρίς εξετάσεις. Προετοίμασαν αμέτρητους μυστικούς πράκτορες σε όλη τη χώρα, που έκαναν αναφορές για τους πάντες και τα πάντα. Η δημόσια διοίκηση δόθηκε στα χέρια των πιστών στο κόμμα. Το βασικό κριτήριο δεν ήταν ούτε η γνώση, ούτε η μόρφωση, ούτε η εξειδίκευση, ούτε οι ικανότητες, ούτε η γνώση ξένων γλωσσών. Ένα μόνο μετρούσε: Η πίστη στο κόμμα. Εάν έδινες τα εχέγγυα ότι είσαι πιστός στο κόμμα, άνοιγαν οι δρόμοι. Έτσι, ο καθένας έδειχνε όπως μπορούσε αυτή την πίστη του στο κόμμα. Πρόδιδε τον αδελφό, τον πατέρα, έστελνε αναφορές για τους γείτονές του κ.λπ.

Ιδιαίτερη σημασία είχε η συκοφαντική αναφορά για τον συνάδελφο, ή για τον προϊστάμενο. Όλες οι αναφορές υποβάλλονταν γραπτώς στην ασφάλεια και οι κομισάριοι δεν ερευνούσαν για να επιβεβαιώσουν την καταγγελία.Χωρίς άλλη έρευνα συνελάμβαναν τον υπάλληλο ή τον προϊστάμενο, τον φυλάκιζαν και τον εκτελούσαν. Όμως τον υπάλληλο που κατέθετε τη συκοφαντική αναφορά, τον επιβράβευαν και τον προήγαγαν σε ανώτερη θέση. Το βασικό και παντοδύναμο όργανο από το οποίο εξαρτώντο τα πάντα και το οποίο όλοι φοβούνταν σαν το διάβολο, ήταν η Cheka.

Cheka ήταν η «ασφάλεια» του νέου καθεστώτος η οποία ιδρύθηκε από τoν Λένιν και οργανώθηκε από τον Ντζερζίνσκι (ο Felix Dzerzhinsky, 1877 – 1926, ο «Τορκεμάδα του Μπολσεβικισμού», - φώτο - είχε πολωνικής καταγωγής μητέρα και εβραϊκής καταγωγής πατέρα). Σκοπό είχε την δίωξη κάθε αντεπαναστατικής ενέργειας. Το 1922 αντικαταστήθηκε από την G.P.U. το 1936 από την N.K.V.D. και τέλος από την K.G.B.

Πηγή: Κόκκινος Ουρανός

Σχόλιο Τ.Ι.: Ένα βαρυσήμαντο άρθρο που πρέπει να μας προβληματίσει ως κοινωνία, να αποφύγουμε τα ίδια λάθη.

Tο τέλος του 19ου αιώνα έφερε μαζί του και το τέλος μιας αυταπάτης. H Eλλάδα χρεωκοπημένη ήδη οικονομικά χρεωκόπησε επιπλέον πολιτικά και στρατιωτικά με τον ατυχή πόλεμο του 1897. Mε την έναρξη του 1897 τα πνεύματα στην Eλλάδα ήταν ήδη πολύ οξυμένα από την κρητική εξέγερση και τις σφαγές από τους Τούρκους.

Στην Eυρώπη πολλές πλευρές απαιτούσαν μιαν επέμβαση των Δυνάμεων υπέρ των Kρητικών και στην Eλλάδα η κοινή γνώμη πίεζε για την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στο νησί. Την περιορισμένη δράση του ελληνικού στόλου συμπλήρωσε η αποστολή στην Κρήτη του υπασπιστή του βασιλιά Tιμολέοντος Bάσσου με δύναμη 1.500 αντρών. Oι ελληνικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στις 3 Φεβρουαρίου στον όρμο Kολυμπάρι και προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα τετελεσμένο κατοχής και προσάρτησης του νησιού στο ελληνικό κράτος.

Oι Δυνάμεις δεν αποφάσισαν τον αποκλεισμό του Πειραιά ή κάποια δυναμική κίνηση εναντίον της Eλλάδας, όπως ζητούσε η Πύλη και ο Kάιζερ. H αποβίβαση ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων στην Kρήτη δημιούργησε ένα κλίμα άμεσης σύγκρουσης, αλλά η συμπάθεια της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την Eλλάδα κλίμα απέτρεπε αυστηρότερη στάση της Aγγλίας και της Γαλλίας. Πιθανόν η κυβέρνηση Δηλιγιάννη περίμενε έναν αποκλεισμό ανάλογο με του 1886, για να απεμπλακεί από την υπόθεση με κάποια διπλωματικά κέρδη για την Kρήτη. H τελεσιγραφική διακοίνωση των Δυνάμεων στις 18 Φεβρουαρίου/2 Mαρτίου οδήγησε στην ανάκληση του ελληνικού στόλου. Oι στόλοι των Δυνάμεων απέκλεισαν το νησί και αποβίβασαν στρατεύματα κατοχής, επιβάλλοντας τη λύση της αυτονομίας του νησιού.

Στα ελληνοτουρκικά σύνορα όμως η ένταση είχε κλιμακωθεί επικίνδυνα. Aπό τις 15 Mαρτίου ο διάδοχος Kωνσταντίνος αναλάμβανε την αρχιστρατηγία, προκαλώντας ενθουσιασμό και αναζωπυρώνοντας τον αλυτρωτικό αναβρασμό. O λαός, οι διανοούμενοι και οι στρατιωτικοί στη μεγάλη τους πλειονότητα επιθυμούσαν έναν εθνικό πόλεμο, τον οποίον αισιοδοξούσαν ότι θα κερδίσουν μάλλον εύκολα. Mετά την εισβολή των ενόπλων της Eθνικής Eταιρείας στη Mακεδονία, η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να αποσείσει τις ευθύνες από πάνω της. Όμως η Πύλη ανακοίνωσε στις 5 Aπριλίου την απόφασή της να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με την Aθήνα.

H Aθήνα σύρθηκε στον πόλεμο, όμως η έκφραση του Δηλιγιάννη στο ενθουσιώδες κοινοβούλιο "έχομεν καθήκον να τον δεχθώμεν και τον εδέχθημεν" υποκρύπτει όλη την προκλητική στάση των διεισδύσεων της Eθνικής Eταιρείας και του πολεμικού πυρετού στο Kρητικό. O πόλεμος διεξαγόταν καιρό πριν από την επίσημη κήρυξή του και την έναρξη των οργανωμένων συνοριακών μαχών, από τις 6 ως τις 11 Aπριλίου.

Tα ελληνικά στρατεύματα απροετοίμαστα και άπειρα από πόλεμο ηττήθηκαν και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν από τις αρχικές τους θέσεις. Oι οθωμανικές δυνάμεις άρχισαν να προωθούνται στα ελληνικά εδάφη. Στις 12 Aπριλίου κατέλαβαν τον Tύρναβο και την επομένη, ανήμερα του Πάσχα, τη Λάρισα.

Oι ελληνικές δυνάμεις υποχώρησαν στα Φάρσαλα, όπου και ανασυντάχτηκαν. Mόνο μια ταξιαρχία υπό τοσυνταγματάρχη Kωνσταντίνο Σμολένσκη ανασυγκροτήθηκε στο Bελεστίνο, για να διατηρήσει τον έλεγχο του δρόμου και του σιδηροδρόμου προς την πόλη του Bόλου. Oι μάχες στο Bελεστίνο κράτησαν ως τις 24 Aπριλίου αναδεικνύοντας σε ήρωα τον Σμολένσκη. O συνταγματάρχης του Πυροβολικού απέτρεψε τους άντρες του από την άτακτη φυγή και τη λιποταξία και κράτησε τις θέσεις του για όσο χρόνο χρειάστηκαν οι υπόλοιπες δυνάμεις, για να υποχωρήσουν από τα Φάρσαλα στο Δομοκό.

Oι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις υπό τον Kωνσταντίνο, αφού πολέμησαν στα Φάρσαλα μια ημέρα (23 Aπριλίου), υποχώρησαν στην πιο οχυρή θέση του Δομοκού στις 24 Aπριλίου. Δύο μέρες μετά τα οθωμανικά στρατεύματα κατέλαβαν το Bόλο.

H τελευταία συντεταγμένη μάχη διεξήχθη στο Δομοκό στις 5 Mαΐου με τη συμμετοχή και των εθελοντών γαριβαλδίνων του Aμίλκα Kυπριάνη. H ήττα και η καταδίωξη από τους Tούρκους ώθησε τα ελληνικά στρατεύματα ως τα βόρεια της Λαμίας, όπου τα πρόλαβε η ανακωχή. Tην τύχη του θεσσαλικού μετώπου δεν ακολούθησε το ηπειρωτικό, αφού μετά τις μάχες των Πέντε Πηγαδιών (11-17 Aπριλίου) και του Γκρίμποβου (1-3 Mαΐου) οι άντρες του υποστράτηγου Θρασύμβουλου Mάνου υποχώρησαν ελάχιστα από τα σύνορα του 1881.

Στη Θεσσαλία, μέσα σε ένα μήνα ο ελληνικός στρατός είχε χάσει το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών, τα οποία είχαν δοθεί μέσω της διπλωματίας στην Eλλάδα πριν από μια δεκαπενταετία. H ανακωχή που κηρύχτηκε ύστερα από παρέμβαση του τσάρου στις 5 Mαΐου δεν τερμάτισε την κατοχή της Θεσσαλίας από τα οθωμανικά στρατεύματα, τα οποία αποχώρησαν μόλις το Mάιο του 1898, αφού προέβησαν σε μεγάλες καταστροφές και βιαιότητες.

Oι εδαφικές απώλειες ήταν τελικά μικρές. Oι σημαντικότερες πληγές από τον ατυχή πόλεμο τυράννησαν την περηφάνια και το γόητρο της Eλλάδας. Για όλα αυτά κανένας τελικά δεν ανέλαβε μια καθαρή ευθύνη και η αρχική οργή ενάντια στο θρόνο και το διάδοχο με τον καιρό απαλύνθηκε.

Ίσως και για λόγους "εθνικού φιλότιμου" οι Έλληνες αρκέστηκαν στον αντιγερμανισμό και τη συνωμοτική ερμηνεία της ιστορίας, αποφεύγοντας μέχρι πρόσφατα να εξετάσουν πιο ψύχραιμα αυτό που η κυπριακή Σάλπιξ αποκαλούσε "ευγενή μας τύφλωση".

Πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

Το χρονικό των γεγονότων που άλλαξαν τον πλανήτη

1989 Η Περεστρόικα βρίσκεται στον 5ο χρόνο της και ο αέρας ελευθερίας που άρχισε να φυσάει στην ανατολική Ευρώπη το 1985 με την εκλογή του Σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στο ανώτατο αξίωμα της χώρας του, γίνεται θύελλα που σαρώνει τα κομμουνιστικά καθεστώτα.

Τα γεγονότα που οδήγησαν στην 9η Νοεμβρίου

Ιανουάριος Ο Τζορτζ Μπους διαδέχεται στην προεδρία των ΗΠΑ τον Ρόναλντ Ρέιγκαν. / Το πολωνικό Κομμουνιστικό Κόμμα νομιμοποιεί το συνδικάτο Αλληλεγγύη του Λεχ Βαλέσα και αρχίζει μαζί του συνεχείς συνομιλίες.

Φεβρουάριος Οι τελευταίες σοβιετικές δυνάμεις εγκαταλείπουν το Αφγανιστάν μετά από 9 αιματηρά χρόνια ανεπιτυχούς προσπάθειας να εγκαταστήσουν κομμουνιστικό καθεστώς.

Μάρτιος Πάνω από 100 χιλιάδες διαδηλωτές ζητούν δημοκρατία στους δρόμους της Βουδαπέστης. / Ο Γκορμπατσόφ δηλώνει ότι η ΕΣΣΔ δεν πρόκειται να αναμειχθεί στις εσωτερικές εξελίξεις των κομμουνιστικών χωρών.

Απρίλιος Αρχίζει η απόσυρση σοβιετικών στρατευμάτων από την Ουγγαρία.

Μάιος Η Ουγγαρία ξηλώνει 250 χλμ. συρμάτινους φράχτες στα σύνορά της με την Αυστρία.

Ιούνιος Κορύφωση των αιματηρών διαδηλώσεων στην πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου. / 250.000 διαδηλωτές συγκεντρώνονται στη Βουδαπέστη για την αποκατάσταση του ιστορικού μεταρρυθμιστή ηγέτη της Ογγαρίας Ίμρε Νάγκι που είχε εκτελεστεί από το καθεστώς το 1958.

Ιούλιος 300 χιλιάδες ανθρακωρύχοι απεργούν στη Σιβηρία, ζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής. / Ο στρατηγός Γιαρουζέλσκι εκλέγεται στο νέο αξίωμα του Προέδρου της Πολωνίας.

Αύγουστος Μεγάλη διαδήλωση στην Τσεχοσλοβακία για την επέτειο της καταστολής της «Άνοιξης της Πράγας». / 2 εκατ. Εσθονοί, Λετονοί και Λιθουανοί σχηματίζουν ανθρώπινη αλυσίδα 600 χλμ. διαμαρτυρόμενοι για την κατοχή από την ΕΣΣΔ και ζητούν ανεξαρτησία. / Ο Ταντέους Μαζοβιέτσκι γίνεται ο πρώτος μη κομμουνιστής πρωθυπουργός της Πολωνίας από το 1947.

Σεπτέμβριος Η ουγγρική κυβέρνηση ανοίγει τα σύνορά της για τους Ανατολικογερμανούς που καταφθάνουν κατά χιλιάδες. / Ανατολικογερμανοί κατασκηνώνουν στις πρεσβείες της Δυτικής Γερμανίας σε Βουδαπέστη, Πράγα και Βαρσοβία, ζητώντας πολιτικό άσυλο.

Οκτώβριος Το ανατολικογερμανικό καθεστώς κλείνει τα σύνορα με την Τσεχοσλοβακία για να αποτρέψει τη μαζική φυγή. / Αρχίζουν οι εβδομαδιαίες διαδηλώσεις στη Λειψία της Ανατολικής Γερμανίας με αίτημα περισσότερες ελευθερίες. Οι διαδηλώσεις εξαπλώνονται και σε άλλες πόλεις και γίνονται σχεδόν καθημερινές. / Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ επισκέπτεται το Ανατολικό Βερολίνο για τον εορτασμό των 40 χρόνων της Ανατολικής Γερμανίας και οι πολίτες τον υποδέχονται στους δρόμους φωνάζοντας «Γκόρμπι, βοήθησέ μας!» / Ο Έριχ Χόνεκερ υποχρεώνεται να εγκαταλείψει την ηγεσία της Ανατολικής Γερμανίας μετά από 19 χρόνια. Τον διαδέχεται ο Έγκον Κρενζ.

Νοέμβριος Ο καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας Χέλμουτ Κολ καλεί το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ανατολικής Γερμανίας να εγκαταλείψει το μονοπώλιο της εξουσίας. / Πάνω από 1 εκατ. πολίτες διαδηλώνουν στην Αλεξάντερπλατς στις 4 Νοεμβρίου.

Η Πτώση

9 Νοεμβρίου: Το Πολιτικό Γραφείο του Κόμματος, πανικόβλητο από τις εξελίξεις, έχει ζητήσει από το υπουργικό συμβούλιο της Ανατολικής Γερμανίας να επεξεργαστεί ένα σχέδιο που θα επιτρέπει στους Ανατολικογερμανούς πολίτες να αιτηθούν άδεια εξόδου και μόνιμης μετανάστευσης από τη χώρα. Ένα μικρό μόνο ποσοστό των πολιτών διαθέτει διαβατήρια και το σχέδιο για την αποφυγή μαζικής εξόδου είναι η σταδιακή έκδοση νέων διαβατηρίων μετά τη διαδικασία των αιτήσεων. Η απόφαση πρόκειται να ανακοινωθεί την επόμενη μέρα, ώστε να προλάβουν να ειδοποιηθούν οι υπηρεσίες της χώρας.

Η συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου εγκρίνει το σχέδιο και ο Έγκον Κρενζ αναθέτει στον κυβερνητικό εκπρόσωπο Γκίντερ Σαμπόφσκι να το ανακοινώσει σε συνέντευξη Τύπου στις 6 το απόγευμα.

Ο Σαμπόφσκι όμως δεν βρισκόταν στις προηγούμενες συνεδριάσεις και δεν γνωρίζει τι ακριβώς έχει ειπωθεί ούτε το ακριβές κείμενο των αποφάσεων. Στο τέλος της συνέντευξης Τύπου, που μεταδίδεται ζωντανά από την τηλεόραση, διαβάζει το κείμενο της απόφασης που του έχει παραδοθεί, σύμφωνα με το οποίο πρόκειται πλέον να επιτραπεί στους πολίτες να ταξιδεύουν και να εγκαταλείπουν μονίμως τη χώρα, εάν το επιθυμούν, και οι αιτήσεις θα γίνονται γρήγορα δεκτές χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες.

Μόλις τελειώνει, ένας ξένος ανταποκριτής τον ρωτάει: «Από πότε αρχίζει η ισχύς της απόφασης;» Χωρίς να είναι βέβαιος, ο Σαμπόφσκι ξύνει το κεφάλι του και ψάχνει τα χαρτιά του. Παραβλέπει τη σημείωση ότι το δελτίο Τύπου θα εκδοθεί την επομένη, 10 Νοεμβρίου στις 4, αλλά βλέπει κάπου τις λέξεις «άμεσα» και «χωρίς καθυστέρηση». Αυτό απαντάει τελικά και στους έκπληκτους δημοσιογράφους.

Η συνέντευξη Τύπου λήγει μετά από λίγα λεπτά, στις 7:01, αλλά οι λέξεις αυτές, αποτέλεσμα κακής συνεννόησης και ενημέρωσης, έμελλε να σφραγίσουν το πιστοποιητικό θανάτου της Ανατολικής Γερμανίας και να χαρακτηρίσουν το μεγαλύτερο επικοινωνιακό φιάσκο στη ιστορία των συνεντεύξεων Τύπου.

Το Associated Press τηλεγραφεί στις 7:05: «Η ΛΔΓ ανοίγει τα σύνορά της» και ακολουθεί καταιγισμός από όλα τα δυτικά Μέσα. Τα δελτία των 8 σε ολόκληρο τον πλανήτη παίζουν την είδηση πρώτο θέμα και οι αποσβολωμένοι ανατολικογερμανοί που παρακολουθούν ξένα κανάλια δεν πιστεύουν στα αυτιά τους.

Μέσα στη χειμωνιάτικη νύχτα, βγαίνουν στους δρόμους, καβαλάνε μαζικά τα Τραμπάντ τους και κατευθύνονται προς τα σημεία εξόδου. Το ίδιο συμβαίνει και με τους δυτικοβερολινέζους συμπατριώτες τους. Βουτάνε μπουκάλια κρασί και σαμπάνιες και βγαίνουν στους δρόμους με κατεύθυνση το Τείχος που τους χωρίζει από τους αδερφούς τους Γερμανούς για 28 ολόκληρα χρόνια.

Για πρώτη φορά στην Ιστορία, γεγονός δημοσιοποιείται πρώτα από τα ΜΜΕ και μετά συμβαίνει. Οι δυτικές τηλεοράσεις πυροδοτούν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία χωρίς προηγούμενο και το Βερολίνο πλημυρρίζει κόσμο και από τις δύο πλευρές του Τείχους.

Οι ανατολικοί στρατιώτες που φρουρούν τα συνοριακά περάσματα και ολόκληρο το Τείχος, μην έχοντας οδηγίες, κοιτούν περιδεείς τους συμπατριώτες τους να καταφθάνουν κατά δεκάδες χιλιάδες.

Η ιεραρχία, καθώς οι εκκλήσεις για οδηγίες ανεβαίνουν προς τα πάνω, είναι ανίδεη για τις εξελίξεις, το ίδιο και η νομενκλατούρα του Πολιτικού Γραφείου που συνεδριάζει κεκλεισμένων των θυρών και δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι η χώρα τους, το παγωμένο αυτό βράδυ της 9ης Νοεμβρίου 1989, παύει να υπάρχει.

Οι συνοριοφύλακες στην αρχή, απεγνωσμένοι από την έλλειψη οδηγιών, λένε στα πλήθη να επιστρέψουν την επομένη, κάποιοι επικεφαλής καλούν οπλισμένες ενισχύσεις, αλλά η πίεση και η μέθη του πλήθους είναι τέτοιες που τελικά στις 11:00 ανοίγουν τις μπάρες και αφήνουν τους Βερολινέζους να ενωθούν σε ένα ξέφρενο ολονύχτιο πάρτι.

Οι 350 χιλιάδες Σοβιετικοί στρατιώτες που βρίσκονται στη χώρα παραμένουν κλεισμένοι στους κοιτώνες τους και το Τείχος, μαζί με ολόκληρο το κομμουνιστικό μπλοκ, καταρρέει χωρίς να ανοίξει ρουθούνι.

Την επομένη, ο Βίλι Μπραντ, δήμαρχος του Δυτικού Βερολίνου όταν το 1961 το Τείχος υψώθηκε ξαφνικά και απροειδοποίητα σε μια μέρα, επισκέπτεται τα πλήθη στην Πύλη του Βραδεμβούργου και δηλώνει: «Ό,τι θα έπρεπε να είναι ενωμένο, τώρα ενώνεται», ενώ καταφθάνει και ο Δυτικογερμανός καγκελάριος Κολ, που διακόπτει εσπευσμένα επίσημο ταξίδι του στη Πολωνία.

Τους μήνες που ακολουθούν τα ανατολικά καθεστώτα καταρρέουν το ένα μετά το άλλο με διαδοχικές αναίμακτες επαναστάσεις, που αλλάζουν το χάρτη της Ευρώπης και τις πλανητικές ισορροπίες.

Στις 18 Μαρτίου 1990 πραγματοποιούνται στην Ανατολική Γερμανία οι πρώτες και τελευταίες ελεύθερες εκλογές στη χώρα και στις 3 Οκτωβρίου 1990 η Γερμανία ξαναγίνεται μία. Στις 26 Δεκεμβρίου 1991, η σοβιετική σημαία υποστέλλεται στο Κρεμλίνο για τελευταία φορά.

Ο κόσμος έχει αλλάξει για πάντα.

Πηγή: Athens Voice

Στη διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων πολλά χωριά που βρέθηκαν στο δρόμο των γερμανικών στρατευμάτων μεταπήδησαν ομαδικά από τo ΕΑΜ στα Τάγματα Ασφαλείας. Μερικές από αυτές τις μεταστροφές ήσαν εθελοντικές, ενώ άλλες έγιναν με το ζόρι. Και στις δυο όμως περιπτώσεις οι αλλαγές στρατοπέδου είχαν ολέθρια αποτελέσματα για τα μέλη του ΕΑΜ. Η Ασίνη ήταν ένα από αυτά τα χωριά, που προσχώρησε στα Τάγματα με τη θέλησή του το Μάιο του 1944. Ο Θανάσης Λιαλιάτσης μάς έδωσε μια πολύ καλή περιγραφή των γεγονότων στο χωριό, τα οποία ήξερε πολύ καλά γιατί και ο πατέρας του και ο θείος του έπαιξαν σημαντικό ρόλο σ’ αυτή τη μεταπήδηση, από το ΕΑΜ, με το οποίο συνεργαζόντουσαν μέχρι τότε, στα Τάγματα Ασφαλείας..

Η Ασίνη, όπως άλλωστε και τα περισσότερα χωριά στην Αργολίδα, ήταν κάτω από την εξουσία μιας μυστικής επιτροπής του ΕΑΜ ήδη από το καλοκαίρι του 1943. Το Μάιο του 1944 προσχώρησε με ενθουσιασμό στα Τάγματα, συμμάχησε με τους Γερμανούς, και συνέβαλε στις εκκαθαριστικές με μια πολιτοφυλακή από 56 χωριανούς, που είναι ένας τεράστιος αριθμός για ένα μόνο χωριό. Οι λόγοι για μια τέτοια μεταστροφή είναι πολλαπλοί. Η τοπική επιτροπή του ΕΑΜ είχε μάλλον καταπιεστική συμπεριφορά, υποχρεώνοντας τους κατοίκους να έρχονται μια φορά την εβδομάδα σε συγκεντρώσεις στην εκκλησία για να ακούνε προπαγανδιστικούς λόγους.

Η επιτροπή είχε οργανωθεί από έναν «ξένο», ένα μέλος του ΚΚΕ που ήταν από τον Πειραιά, αλλά είχε παντρευτεί μια Ασινιώτισσα και ζούσε στο χωριό. Ο πιο σοβαρός λόγος, όμως, για τη μεταπήδηση ήταν μια σειρά από πολιτικές εκτελέσεις που είχαν γίνει από το ΕΑΜ και το ΚΚΕ στην περιοχή το φθινόπωρο του 1943, για τις οποίες δεν υπήρχε καμία δικαιολογία. Μια από αυτές τις εκτελέσεις ήταν ενός Ασιναίου που ήταν επιστάτης της περιουσίας ενός πλουσίου συγχωριανού του, και που εκτελέστηκε γιατί δεν επέτρεπε στο ΕΑΜ να κάνει κατάσχεση στην περιουσία που φύλαγε.

Τρεις άλλοι, δυο υπαξιωματικοί του στρατού κι ένας παπάς από τα Λευκάκια, το γειτονικό χωριό, είχαν εκτελεστεί χωρίς λόγο, κατά πάσα πιθανότητα στο πλαίσιο της εκστρατείας ενάντια στην «αντίδραση». Στη μεταπήδηση βοήθησε στα σίγουρα και το γεγονός ότι η οικογένεια του Νότη Χριστόπουλου, ενός από τους αρχηγούς των Ταγμάτων στην Αργολίδα, έχαιρε ιδιαίτερης εκτιμήσεως στην περιοχή, ενώ και ο Νότης και ο αδελφός του Κώστας είχαν και οι δυο τους κτήματα κοντά στην Πλάκα.

Καταλυτικό ρόλο στη μεταπήδηση της Ασίνης έπαιξε και ο ερχομός των Ταγμάτων στην Αργολίδα. Οι Ασιναίοι δεν είχαν πια κανέναν ενδοιασμό να καταδώσουν την καταπιεστική εξουσία της Αριστεράς στους Γερμανούς όταν έφθασαν τα Τάγματα.

Η μισητή επιτροπή του ΕΑΜ παραδόθηκε σ’ αυτούς, συνελήφθη αμέσως και εξετελέσθη επί τόπου. Τότε δημιουργήθηκε και η πολιτοφυλακή του χωριού, που οπλίστηκε από τους Γερμανούς και συνδέθηκε διοικητικά με τα Τάγματα. Η πολιτοφυλακή αυτή ακολούθησε τους Γερμανούς και τα Τάγματα στις εκκαθαριστικές τους επιχειρήσεις στην ανατολική Αργολίδα, και έλαβε μέρος στην επίθεση στα Δίδυμα και σε διάφορες εκτελέσεις στην περιοχή. Ο Δημήτρης Λιαλιάτσης αναγνώρισε το πτώμα του Μίλτη σ’ αυτές τις επιχειρήσεις όταν γινόταν η εκταφή των θυμάτων της ΟΠΛΑ κοντά στις σπηλιές στα Δίδυμα.

Τα Δίδυμα,σε αντίθεση με την Ασίνη, προσχώρησαν στα Τάγματα με το ζόρι, κάτω από την απειλή ομαδικών αντιποίνων. Τα πρώτα νέα για τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις έφθασαν στα Δίδυμα με ένα γερμανικό αεροπλάνο, που έριξε προκηρύξεις διατάζοντας τους κατοίκους να περιοριστούν μέσα στα σύνορα του χωριού. Τα υψώματα γύρω από το χωριό κηρύχτηκαν πολεμική ζώνη, και όποιον έβρισκαν εκεί θα τον θεωρούσαν οι Γερμανοί αυτόματα εχθρό και θα τον τουφέκιζαν. Από την άλλη μεριά, ο ΕΛΑΣ και η ΟΠΛΑ, που ετοιμαζόντουσαν να φύγουν από το χωριό για να γλιτώσουν από τη γερμανική επίθεση, πίεζαν τον κόσμο να αφήσει τα χωριά για να πάει στο βουνό, δηλώνοντας ότι όποιος μείνει πίσω θα τον θεωρήσουν συνεργάτη των Γερμανών και θα τον τιμωρήσουν ως προδότη.

Έτσι, λοιπόν, βρέθηκαν οι κάτοικοι σε όλη την περιοχή σε πλήρες αδιέξοδο, παγιδευμένοι ανάμεσα στο σφυρί των Γερμανών και στο αμόνι του ΕΛΑΣ. Οι άνθρωποι στα Δίδυμα ήξεραν καλά ότι και οι δυο πλευρές είχαν τα μέσα να επιβάλουν τη θέλησή τους, και ότι η τιμωρία για τυχόν ανυπακοή ήταν ο θάνατος. Τους Γερμανούς, όμως, δεν τους ήξεραν καθόλου, και δεν πίστευαν ότι θα άφηναν απείραχτους όσους θα έμεναν στο χωριό. Από την άλλη μεριά, η παρουσία της ΟΠΛΑ στο Καρακάσι τούς είχε μάθει για τα καλά ποια ήταν η τύχη αυτών που το ΕΑΜ τιμωρούσε ως προδότες. Γι’ αυτό, λοιπόν, οι περισσότεροι διάλεξαν τη φυγή στα βουνά, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να παγιδευτούν στις πολεμικές ζώνες και να σκοτωθούν από τα γερμανικά πυρά.

Ευτυχώς για το χωριό ο παπάς του, που έτυχε να είναι ο αδελφός του παλιού μας φίλου του κ. Πέτρου, είχε μείνει πίσω και μεσολάβησε στους Γερμανούς, τους οποίους κατάφερε να πείσει ότι οι κάτοικοι είχαν υποχρεωθεί από τους αντάρτες να εγκαταλείψουν το χωριό και ήσαν διατεθειμένοι να επιστρέψουν αν μπορούσε να γίνει αυτό με ειρηνικό τρόπο. Τα επιχειρήματά του έγιναν ακόμα πιο πειστικά όταν ανακαλύφτηκαν τα πτώματα των θυμάτων της ομαδικής σφαγής στις σπηλιές. Οι προτάσεις του παπά έγιναν δεκτές, και στάλθηκαν αγγελιοφόροι στα βουνά για να προσπαθήσουν να πείσουν τους φυγάδες ότι οι Γερμανοί δεν θα τους πείραζαν αν επέστρεφαν. Ο περισσότερος κόσμος φαίνεται ότι πείστηκε από τους αγγελιοφόρους και γύρισε πίσω στο χωριό. Σ’ αυτή την επιτυχία συνετέλεσε βέβαια και το γεγονός ότι ο ΕΛΑΣ είχε πια φύγει από την περιοχή. Εντ ω μεταξύ, όμως, είχε αρχίσει να κυκλοφορεί μια φήμη πως οι Γερμανοί θα έπιαναν και θα εκτελούσαν 200 ομήρους από το χωριό αν δεν τους παρέδιναν τους κομμουνιστές αρχηγούς. Αυτές οι φήμες ολοκλήρωσαν τη μεταπήδηση των Διδύμων και των γύρω χωριών από το ΕΑΜ στο αντίθετο στρατόπεδο.

Αν και η μεταπήδηση έγινε με το ζόρι, οι συνέπειές της για τα μέλη του ΕΑΜ που είχαν μείνει πίσω και δεν είχαν ακολουθήσει την υποχώρηση του ΕΛΑΣ προς τα πλοία με τους υπόλοιπους ομήρους ήσαν καταστροφικές, με τουφεκισμούς και απαγχονισμούς στα ίδια τα Δίδυμα, αλλά και στο στρατηγείο της ΟΠΛΑ στο Καρακάσι. Διάφορα μέλη του ΕΑΜ συνελήφθησαν και παραδόθηκαν στους Γερμανούς, που κρέμασαν μερικούς από αυτούς σε δέντρα γύρω από το χωριό και τουφέκισαν άλλους, ενώ προσπαθούσαν να ξεφύγουν. Ανάμεσα σ’ αυτούς που κρέμασαν ήταν και ο Δημήτρης Μιχελής, που είχε όπως φαίνεται συμμετάσχει στις εκτελέσεις της ΟΠΛΑ και ίσως να ήταν και ανάμεσα σ’ αυτούς που σκότωσαν τον Μίλτη Μελισσηνό. Ο Μιχελής προσπάθησε να κρυφτεί σε ένα γειτονικό χωριό, αλλά συνελήφθη και μεταφέρθηκε στα Δίδυμα, όπου τον κρέμασαν σε μια μουριά κοντά στην εκκλησία του χωριού ύστερα από ένα άγριο ξυλοκόπημα από άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας και της πολιτοφυλακής από τα χωριά που τους ακολουθούσε. Μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους ήσαν συγγενείς ή φίλοι θυμάτων της Αριστεράς και είχαν προσωπικούς λόγους να τιμωρήσουν όποιον εκτελεστή της ΟΠΛΑ έπεφτε στα χέρια τους.

Η μεταπήδηση των Διδύμων στα Τάγματα, που περιγράφεται με όλες της τις λεπτομέρειες στο ημερολόγιο του κ. Πέτρου, ολοκληρώθηκε με τη δημιουργία μιας πολιτοφυλακής, που υποτίθεται ότι θα εμπόδιζε την επιστροφή του ΕΛΑΣ στην περιοχή. Πολλοί από αυτούς που έγιναν μέλη της ήσαν προηγουμένως ενθουσιώδεις υποστηρικτές του ΕΑΜ. Τώρα, οπλίστηκαν με μερικά παλιά ιταλικά όπλα και με μερικά κυνηγετικά τουφέκια, και αντικατέστησαν την τρομοκρατία της ΟΠΛΑ με τη δικιά τους. Το καινούργιο καθεστώς περιγράφεται με αγανάκτηση από τον κ. Πέτρου, που ήταν φαίνεται ένας από τους λίγους που κατάφεραν να κρατήσουν καθαρά και το μυαλό και τη συνείδησή τους σ’ αυτούς τους ταραγμένους καιρούς. Τα γεγονότα που περιγράφει στο ημερολόγιο του είναι απίστευτα, με τις σχεδόν παιδαριώδεις αγριότητες και την άσκοπη βία τους. Οι πολιτοφύλακες μεταμφιέστηκαν με γυναικεία ρούχα και εισέβαλαν στα σπίτια ενός ή δυο ανθρώπων για τους οποίους υπήρχαν υπόνοιες ότι υποστήριζαν το ΕΑΜ, τους οποίους ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου. Πάντα με γυναικεία ρούχα, έπιασαν μια νεαρή γυναίκα ενώ περπατούσε στο δρόμο και της ξύρισαν το κεφάλι, ενώ ξυλοκόπησαν και άλλους χωριανούς στα Δίδυμα και στο Καρακάσι. Πολλά από αυτά έγιναν, βέβαια, για προσωπικούς λόγους, αλλά το συνολικό αποτέλεσμα του τραμπουκισμού της πολιτοφυλακής ήταν να συνεχιστεί η ανασφάλεια.

ΠΩΣ ΤΟ ΚΚΕ ΕΚΑΝΕ …ΕΘΝΙΚΗ …ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ

Το κείμενο είναι απόσπασμα από το πολύ καλό βιβλίο του Στέλιου Περράκη ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ ΕΜΦΥΛΙΟΥ σελίδες 160 και μετά που με αφορμή το ψάξιμο ης δολοφονίας του θείου του (ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΜΙΑ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ έτσι για να ικανοποιηθούν τα κακούργα ένστικτα των κομουνιστών!!) γράφει όλη την ιστορία της περιοχής που εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα με αναδιφήσεις σε αρχεία και μαρτυρίες με ονόματα δολοφόνων μέσα.

Ο Καπετάν Λευτεριάς, που θα τον συναντήσουμε κι αργότερα σε άλλα κεφάλαια, είναι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα στην αφήγηση μας. Ήταν από το Γκέρμπεσι, το αρβανιτοχώρι που βρίσκεται στους λόφους κοντά στο Αργός και που σήμερα λέγεται Μιδέα. Το 1944 ήταν 29 ετών, αλλά πολύ λίγα γνωρίζουμε γι αυτόν. Ένας παλιός του σύντροφος πίστευε πως είχε υπηρετήσει ως υπαξιωματικός, στο ναυτικό ή στο στρατό. Όλες οι μαρτυρίες συμφωνούν στο ότι ήταν γενναίος και αδίστακτος. Τα βασανιστήρια και οι εκτελέσεις που γινόντουσαν στο Καρακάσι κάτω από τις διαταγές του ξεχωρίζουν για την αγριότητα και τον σαδισμό τους ακόμα και μέσα στα πλαίσια της κατοχικής Ελλάδας. Τέτοιες αγριότητες, όμως, δεν ήσαν ασυνήθιστες για την ΟΠΛΑ, και δεν είναι σίγουρο αν αυτά που έκανε ήταν με δική του πρωτοβουλία ή του τα επέβαλλαν άλλοι.

«Χασάπης» που εκτελούσε διαταγές. Στην περίπτωση των προκρίτων των Σπετσών, τα τέσσερα θύματα βασανίστηκαν πρώτα για δυο ή τρεις μέρες στο Καρακάσι και μετά είτε τουφεκίστηκαν είτε σφάχτηκαν με μαχαίρι. Το εκτελεστικό απόσπασμα αποτελούσαν ο Λευτεριάς, δυο ή τρεις άνθρωποι από την ΟΠΛΑ στο Κρανίδι, και ο παλιός μας γνώριμος ο Σμυρλής, που είχε έλθει από τις Σπέτσες για να λάβει μέρος στις εκτελέσεις. Τα τρία πρώτα θύματα εκτελέστηκαν στο δρόμο της Ερμιόνης και πολύ κοντά στο χωριό, ενώ η εκτέλεση του Κατραμάδου έγινε στο δρόμο για τα Δίδυμα. Ένας από τους Κρανιδιώτες της ΟΠΛΑ οργάνωσε και την ταφή των τριών πρώτων θυμάτων την επόμενη μέρα μετά την εκτέλεση, στρατολογώντας γι’ αυτό ανθρώπους από το Καρακάσι. Η ταφή αυτή είναι κάπως ασυνήθιστη, γιατί ξέρουμε από το ημερολόγιο του κ. Πέτρου ότι η ΟΠΛΑ άφηνε τις πιο πολλές φορές άταφα τα πτώματα των θυμάτων της για λόγους παραδειγματισμού, για τον εκφοβισμό τυχόν αντιπάλων του ΕΑΜ. Σύμφωνα με μια μαρτυρία από έναν χωρικό από το Καρακάσι, ο αντάρτης της ΟΠΛΑ που οργάνωσε την ταφή έβγαλε από το στόμα του Λεκκού τα χρυσά δόντια που είχε ο δήμαρχος και τα τσέπωσε πριν θάψουν το πτώμα.

Η ακριβής ημερομηνία των εκτελέσεων είναι ασαφής, αλλά οι πιο αξιόπιστες μαρτυρίες αναφέρουν ότι οι τρεις πρώτοι εκτελέστηκαν τη νύχτα της 12 με 13 Μαρτίου του 1944, τρεις ή τέσσερις μέρες μετά τη σύλληψή τους, ενώ ο Κατραμάδος εκτελέστηκε στο τέλος του ίδιου μήνα. Ένας μάρτυρας από την Ερμιόνη, που είχε συλληφθεί και ήταν κρατούμενος στο σπίτι της ΟΠΛΑ στο Καρακάσι την ίδια νύχτα, 12 με 13 Μαρτίου, είπε στην κατάθεση του μετά τον πόλεμο ότι άκουσε τους άντρες της ΟΠΛΑ να κάνουν συζήτηση στο στρατώνα τους στο δωμάτιο δίπλα στη φυλακή, για τις εκτελέσεις που μόλις είχαν λάβει χώρα δυο ώρες νωρίτερα.

Ο τρόπος εκτελέσεως είναι επίσης ασαφής, γιατί τα πρακτικά της δίκης αναφέρουν τραύματα με μαχαίρι και πυροβολισμούς ως αίτια θανάτου. Στην κατάθεσή του ο μάρτυρας από την Ερμιόνη αναφέρει πως άκουσε ότι ο Λεκκός και ο Διαμαντόπουλος τουφεκίστηκαν, ενώ ο Κόχειλας σφάχτηκε με μαχαίρι. Ίσως ένα ή δυο από τα θύματα να πέθαναν τελικά από τη χαριστική βολή που τους έδωσαν για να συντομεύσουν τα βάσανα τους, αφού πρώτα τους χτύπησαν με μαχαίρι.

Τέτοιες πονόψυχες πράξεις δεν τις βρίσκουμε πουθενά στις εκτελέσεις των δυο χωροφυλάκων, που πέθαναν αργά και οδυνηρά. Τα πρακτικά της δίκης αναφέρουν ως αίτια θανάτου χτυπήματα «δι’αμβλέων οργάνων εις διάφορα του σώματος των μέρη, εξ ων τραυμάτων (πληγμάτων) ως μόνης ενεργού αιτίας επήλθεν ο θάνατος αυτών». Αυτά σημαίνουν κατά πάσα πιθανότητα πως οι εκτελεστές τούς έσπασαν τα πόδια και διάφορες άλλες αρθρώσεις του σώματος τους και τους άφησαν ύστερα να πεθάνουν σιγά σιγά από αιμορραγία και εξάντληση, όπως στο μεσαιωνικό τρόπο εκτελέσεως του τροχού. Αυτό τον αργό τρόπο θανατώσεως τον εφάρμοσαν στους χωροφύλακες γιατί υπηρετούσαν την κυβέρνηση των Αθηνών. Από ότι ξέρουμε είχε εφαρμοστεί και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις.

Οι εκτελέσεις των προκρίτων και των άλλων ανωνύμων θυμάτων, τα ξυλοκοπήματα, τα βασανιστήρια και οι εκφοβισμοί είχαν δημιουργήσει μιαν εκρηκτική ατμόσφαιρα στις Σπέτσες το Μάιο του 1944 που ήταν σαφώς εχθρική για την Αριστερά. Πολλά χρόνια αργότερα έγινε λόγος γι’ αυτή την ατμόσφαιρα σε μια συνομιλία με τον τέως γραμματέα της τοπικής επιτροπής του ΕΑΜ, τον άνθρωπο που είχε αντικαταστήσει τον Κόχειλα. Ο άνθρωπος αυτός, ένας μετριοπαθής αριστερός που έχαιρε γενικής εκτιμήσεως, παραδέχτηκε αυτή την εχθρότητα και ισχυρίστηκε ότι την μεταβίβασε στους ανωτέρους του. Ισχυρίστηκε επίσης ότι μερικά από τα ανώτερα στελέχη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ συμφώνησαν με τη γνώμη του ότι οι εκτελέσεις ήσαν εσφαλμένες, αλλά είπαν ότι ήταν πια πολύ αργά για να γίνει κάτι, και δεν μπορούσαν να εκτελέσουν ανθρώπους της ΟΠΛΑ ως εξιλαστήρια θύματα ήταν η απαρχή ενός τρομοκρατικού κύματος που εξαπέλυσαν και οι δυο πλευρές και που ανάγκαζε τους πάντες να διαλέξουν αν θα πάνε με την μια ή με την άλλη παράταξη. Όποιος διάλεγε τη μια μεριά ήξερε μετά ότι δεν είχε να περιμένει οίκτο από τους αντιπάλους.

Ο Μίλτης συνελήφθη μεν πριν από τις εκκαθαριστικές, αλλά οι μετέπειτα περιπέτειές του, και πιθανότατα η τελική του τύχη, ήσαν άμεσα συνδεδεμένες με τις στρατιωτικές εξελίξεις. Τα σχετικά γεγονότα έγιναν γνωστά πολύ αργότερα, όταν ο Μίλτης ήταν πλέον νεκρός. Ο Τάκης κατάφερε να σχηματίσει μια αρκετά λεπτομερή εικόνα για τις τελευταίες μέρες του αδελφού του, την οποίαν παρουσίασε δυο χρόνια αργότερα ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη δύο ατόμων που κατηγορήθηκαν για το θάνατο του Μίλτη. Σ’ αυτή τη δίκη απεκάλυψε ονόματα και άλλων ανθρώπων που είχαν ανάμειξη στη σύλληψη και εκτέλεση του αδελφού του. Από ό,τι φαίνεται, η ένορκη κατάθεση του στηρίχτηκε σε μαρτυρίες ανθρώπων που ήσαν αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων:

Έμαθα ότι συνελήφθη εις την γέφυραν έξω από το Άργος υπό της ΟΠΛΑ…Από τον αδελφόν μου έλαβα σημείωμα ότι είναι καλά, ότι συνελήφθη υπό του Μεϊδάνη και να ενεργήσω. Ο Μεϊδάνης όταν συνελήφθη ο αδελφός μου συνέταξε έκθεσην και τον απέστειλεν εις Κόκλαν και εκείθεν τη συνοδεία του κατηγορουμένουΓκιολέκα μέσω των διαφόρων χωρίων μετεφέρθη εις το στρατόπεδον Επιδαύρου. Καθ’ οδόν εκακοποιούντο. Εις τας Λίμνας υπέστησαν βασανιστήρια. Τους έκλεισαν μέσα σ’ ένα δωμάτιον και την νύκτα τους έρριχναν νερό για να μην κοιμηθούν. Την επομένην τον πήγαν εις το Χέλι και εντεύθεν εις Επίδαυρον.

Η σύλληψη του Μίλτη ήταν μέρος μιας γενικευμένης επιχειρήσεως καταστολής των αντιπάλων του ΕΑΜ στην Αργολίδα, κάτι που δεν ήξερε ο Τάκης το Μάιο του 1944. Σ’ αυτή την επιχείρηση είχαν συλληφθεί και αρκετά άλλα άτομα, μερικά από τα οποία ήλθαν να καταθέσουν στη δίκη δυο χρόνια αργότερα. Ανάμεσα σ’ αυτά ήταν και ο Αντρέας Τριμπούκας, που είχε ένα μικρό μπακάλικο στο Αργός. Ο Τριμπούκας ήταν ανύπαντρος και έζησε όλη του τη ζωή μαζί με την ανιψιά του, που ήταν παρούσα στη σύλληψή του και μας την περιέγραψε πενήντα οκτώ χρόνια αργότερα. Τρεις ένοπλοι άντρες που τους ήταν τελείως άγνωστοι ήλθαν στο σπίτι τους το βράδυ την ώρα που έτρωγαν και πήραν μαζί τους το θείο της. Αυτόν που έψαχναν να βρουν ήταν ο αδελφός τουΤριμπούκα, που ήταν αξιωματικός του στρατού και που ευτυχώς έλλειπε στην Αθήνα εκείνο το βράδυ. Ο Τριμπούκας ήταν μαζί με τον Μίλτη μέχρι το τέλος και σώθηκε με την επέμβαση των Γερμανών πριν προλάβουν να τον εκτελέσουν.

Ένας άλλος από τους συλληφθέντες ήταν και ο Ιωάννης Παπαβασιλείου, ένας καφετζής από το Αργός, που τον έπιασαν και τον έφεραν στην Κόκλα. Ο Παπαβασιλείου έμεινε κι αυτός μαζί με τον Μίλτη μέχρι το τέλος, και η κατάθεσή του επιβεβαίωσε όσα είπε ο Τάκης στην ίδια δίκη:

Τον Μάιον του 1944 συνελήφθην από την ΟΠΛΑ έξω από το Αργός και με πήγαν εις Κόκλαν όπου βρήκα τονΜελισσηνόν και άλλους κρατουμένους. Ο Μελισσηνός μου είπε ότι τον συνέλαβε ο Δημάκης ο οποίος τον πήγε εις τον Μεϊδάνην ο οποίος, καίτοι ήτο συμμαθητής του, τον έστειλε εκεί. Την επομένην εμένα, τον Μελισσηνόνκαι 5-6 άλλους μας συνώδευσεν ο Γκιολέκας μέσω Καρυάς-Μαλανδρενίου εις Λίμνας. Εκεί μας εκακοποίηοαν οι Λιμνιάτες. Το πρωί μας πήραν για το Χέλι. Ο Μελισηνός δεν μπορούσε να περπατήση και ένας Λιμνιάτης τον κλώτσησε. Το βράδυ μείναμε στις Λίμνες και όλη την νύκτα μας έριχναν νερό για να μην κοιμηθούμε. Φθάσαμε στο στρατόπεδο της Επιδαύρου.

Ο Δημάκης, ο άνθρωπος που συνέλαβε τον Μίλτη, είναι κατά πάσα πιθανότητα ο Δημήτρης Δημάκης, ένας αγρότης που μικρές ομάδες από επτά οκτώ άτομα για να τους πάνε για εκτέλεση. Μερικοί από το ΕΑΜ προσπαθούσαν μέχρι το τέλος να σώσουν τη ζωή των ομήρων, όπως συμπεραίνεται από την κατάθεση του Τάκη:

Ο Νικόλαος Δάνος ήτο φρουρός του αδελφού μου και όταν ο Γ. Αντωνόπουλος του συνέστησε να φροντίσει διά να σωθή ο αδελφός μου του απήντησεν ότι πρέπει να σκοτωθή αυτός και όλη η οικογένειά του, «Συ δε να κάνης την δουλειά σου μήπως πληρώσης εσύ τα σπασμένα». Ταύτα μοι είπεν ο Γ. Αντωνόπουλος.

Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς έγινε η συνομιλία του Τάκη με τον Αντωνόπουλο και γι αυτό υπάρχουν μερικές επιφυλάξεις για την αξιοπιστία της. Αν έγινε σε μια ημερομηνία κοντά στη δίκη, τότε ο Αντωνόπουλος είχε συμφέρον να εμφανίζει τον εαυτό του ως αντίπαλο της ΟΠΛΑ δυο χρόνια νωρίτερα. Από την άλλη μεριά, βέβαια, υπάρχουν πολλά παραδείγματα από μέλη των τοπικών αρχών του ΕΑΜ σε χωριά της Πελοποννήσου που είχαν διαμαρτυρηθεί στα στελέχη του ΚΚΕ για τις εκτελέσεις που έκανε το κόμμα μέσω της ΟΠΛΑ και που μερικές φορές είχαν μάλιστα καταφέρει να τις εμποδίσουν.

Οι πληροφορίες που έπαιρνε ο Τάκης για την τύχη του αδελφού του όταν ο Μίλτης ήταν αιχμάλωτος έρχονταν με καθυστέρηση αρκετών ημερών. Σώζονται ακόμα δυο επιστολές από αυτή την περίοδο, όταν υπήρχαν ακόμα ελπίδες να βρει τον αδελφό του ζωντανό. Η μια από αυτές φέρει ημερομηνία 2 Ιουνίου 1944 και η δεύτερη είναι προφανώς γραμμένη λίγο αργότερα, ίσως στις 4 Ιουνίου. Την ημερομηνία αυτή ο Μίλτης ήταν ήδη νεκρός εδώ και μια εβδομάδα. Τα δυο αυτά γράμματα του Τάκη είναι γεμάτα άγχος και απελπισία και ο τόνος τους δεν έχει καμία σχέση με την αισιοδοξία που έδειχνε στο γράμμα του στις 16 Μαΐου. Είναι και τα δυο γραμμένα όταν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη. Ο Τάκης είχε πια εγκαταλείψει κάθε απόπειρα να πληρώσει.

Ανάμεσα στους σκοτωμένους ήταν κι ο καλός ΕΛΑΣίτης από τη Ζήρια που τους έσωσε τη ζωή. Οι Γερμανοί τον τουφέκισαν μαζί με τους άλλους αντάρτες που προσπαθούσαν να ξεφύγουν πριν προλάβει κανένας από τους κρατουμένους να επέμβει για να τον σώσει.

Ο Τάκης πρέπει να έμαθε τα θλιβερά νέα για την τύχη του αδελφού του λίγο αργότερα, πιθανότατα στις 6 ή τις 7 Ιουνίου. Το πτώμα του Μίλτη, ελαφρά σκεπασμένο με χώμα, βρέθηκε κοντά στη σπηλιά στα Δίδυμα μάλλον στις 5 Ιουνίου. Αυτός που το βρήκε ήταν ο Δημήτρης Λιαλιάτσης, ο πατέρας του Θανάση και γείτονας του Τάκη στην Πλάκα, μέλος πολιτοφυλακής από την Ασίνη που συνεργαζόταν με τα Τάγματα Ασφαλείας. Δυο χρόνια αργότερα ο Τάκης θα αφηγηθεί τα γεγονότα στην κατάθεσή του:

Την προηγουμένην του φόνου του αδελφού μου ο Σαγός με έναν άλλον παρέλαβον οκτώ από την σπηλιά και τους σκότωσαν. Ο αδελφός μου είπε στον Χαραλαμπόπουλο ότι όλοι θα σωθούν αλλά αυτός δεν θα σωθή διότι το είδε στον ύπνο του. Την επομένην πήραν επτά ακόμη άτομα από την σπηλιά μεταξύ των οποίων και τον αδελφόν μου, ο οποίος τους είπε « Πάτε να με σκοτώσετε. Τι σας έκανα;» Ο Γκιολέκας φορούσε τα παπούτσια του αδελφού μου…Τον αδελφόν μου τον κατέσφαξαν κατά τρόπον άγριον.,.Ο Λιαλιάτσης μου είπε ότι τον εσφάγιασαν και κοντά του είχαν σφάξει έναν παπά.,.Ήτο δε γερό παιδί και ήτο αδύνατον να τον σκοτώσει ένας αλλά πολλοί περισσότεροι… 17 ημέρας μετά το έγκλημα έστειλα την υπηρέτριάν μου διά να μεταφέρη το πτώμα του αδελφού μου ενταύθα πλην ο ιερεύς του χωριού δεν επέτρεψε την παραλαβήν του λόγω της καταστάσεως εις ην ευρίσκετο. Ήτο κατακρεουργημένος και έφερε πολλές μαχαιριές. Έπειτα από εν έτος μετεφέρομεν ενταύθα τα οστά του αδελφού μου.

…καθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας. Ακόμα κι αν είχε συλληφθεί επί τη βάσει σχεδίου, η μετέπειτα τύχη του ασφαλώς επηρεάστηκε από τη γερμανική επίθεση και την άτακτη υποχώρηση αυτών που τον είχαν συλλάβει. Όπως είδαμε στις διάφορες καταθέσεις που έγιναν στη δίκη, πολλά από τα κομματικά στελέχη του ΚΚΕ στη Δυτική και Κεντρική Αργολίδα αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα Δίδυμα για να γλιτώσουν από τους Γερμανούς. Το ίδιο έγινε και με τα κλιμάκια της ΟΠΛΑ που δρούσαν στην περιοχή Αργούς και Ναυπλίου, που αντλούσαν το έμψυχο υλικό τους από τη Νέα Κίο και που είχαν συλλάβει τον Μίλτη και τον είχαν μεταφέρει στη Νέα Επίδαυρο.

Όμως, η μαζική εκτέλεση στα Δίδυμα έγινε στην περιοχή ενός άλλου κλιμακίου της ΟΠΛΑ, που δρούσε στην Ανατολική Αργολίδα και που το είδαμε εν δράσει σε προηγούμενο κεφάλαιο, στην εκτέλεση των Σπετσιωτών. Στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις αυτά τα κλιμάκια της ΟΠΛΑ βρέθηκαν όλα μαζί στα Δίδυμα και κατά πάσαν πιθανότητα έλαβαν όλα μέρος στη σφαγή των ομήρων.

Στο ημερολόγιο του κ. Πέτρου υπάρχει μια συγκλονιστική μαρτυρία που αφορά τους φυσικούς και τους ηθικούς αυτουργούς της εκτέλεσης των κρατουμένων στη σπηλιά. Αφού πρώτα μας γνωστοποιεί, όπως είδαμε, τον ερχομό των ομήρων και τις εκτελέσεις, αναφέρει αμέσως μετά το εξής περιστατικό στο οποίον ήταν αυτόπτης μάρτυρας και που μας αφήνει άναυδους:

Όταν αποφασισθεί η εκτέλεσις του [του Μελισσηνού] ευρισκόμην εις το τηλέφωνον και ήκουσα τον εξής διάλογον. Ο αρχηγός της ΟΠΛΑ Ερμιονίδος φέρων το όνομα Λευτεριάς και καταγόμενος εκ Λιμνών Αργούς, αποτεινόμενος προς τους ιθύνοντας εις Κρανίδιον: «Συναγωνιστή δεν βρίσκω καμμία ενοχή σ’ αυτόν τον άνθρωπο.» Η απάντησις ήτο: «Καημένε, θα σου λείψει από το μέτρο;» Ούτος καταγόμενος από την ιδίαν περιοχήν με το θύμα έπαιξε τον ρόλον του Πιλάτου.

Μερικά από τα στελέχη του ΚΚΕ και της ΟΠΛΑ, που είχαμε ήδη συναντήσει στην υπόθεση του Μίλτη Μελισσηνού και στις εκτελέσεις στην περιοχή Δίδυμα-Κρανίδι-Σπέτσες, ήσαν παρόντα και στις εκτελέσεις που έγιναν στις Λίμνες. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Γεώργιος Κατριλιώτης ή Καπετάν Γιώργης, το στέλεχος της ΟΠΛΑ από τη Νέα Κίο που ήταν υπεύθυνος για την αποστολή του Μίλτη και των άλλων συλληφθέντων στον τελικό τους προορισμό, και ο Δημήτρης Δημάκης, ο άνθρωπος που είχε συλλάβει τον Μίλτη έξω από το Αργός. Μεταξύ τους ήταν επίσης και δυο μέλη της ομάδας του Λευτεριά, που είχαν καταφέρει να ξεφύγουν από τους Γερμανούς στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Μαΐου-Ιουνίου, ο Νικόλαος Σμυρλής, που όπως είδαμε είχε παίξει σημαντικό ρόλο στις εκτελέσεις των Σπετσιωτών, και κάποιος Κοσμάς Μώρος ή Καπετάν Κοσμάς, ένας σοφέρ από το Κρανίδι που ήταν κι αυτός τοπικός ηγέτης της ΟΠΛΑ και ανέλαβε τη διοίκηση του κλιμακίου της οργανώσεως στις Λίμνες. Από τους πολιτικούς ηγέτες του ΚΚΕ που έχουμε ήδη συναντήσει, παρών στις Λίμνες ήταν ο Τάκης Παπασωτηρίου, που μετέφερε την ανακοίνωση των εκτελέσεων των Σπετσιωτών προκρίτων στο νησί και που σύμφωνα με μια όχι αξιόπιστη μαρτυρία είχε δώσει τη διαταγή των εκτελέσεων του Μίλτη Μελισσηνού και των άλλων ομήρων στα Δίδυμα.

Οι εκτελέσεις στις Λίμνες έγιναν ύστερα από προσεκτική προετοιμασία, και η όλη διαδικασία έμοιαζε πολύ με μακάβρια θεατρική παράσταση του είδους, οργανωμένη και σκηνοθετημένη από τον Γκαβό με τη βοήθεια και άλλων μελών του ΚΚΕ. Η παράσταση άρχισε με μια συγκέντρωση μπροστά στην εκκλησία του χωριού, στην οποία ο Γκαβός και ο Παπασωτηρίου εκφώνησαν σύντομους αλλά βίαιους λόγους,

Πρωί πρωί την άλλη μέρα ο Καπετάν Κοσμάς πήρε τους κατάδικους με ένα μεγάλο κλιμάκιο της ΟΠΛΑ και προχώρησε προς την ύπαιθρο έξω από το χωριό. Η αποστολή περιλάμβανε και δυο άτομα που ήσαν χασάπηδες στο επάγγελμα στην ιδιωτική τους ζωή, και που μπορούσαν εύκολα να μεταφέρουν την τέχνη τους από τα τετράποδα στα δίποδα ανθρώπινα ζώα. Αυτοί οι δυο, ένας χασάπης από το Αργός ονόματι Δημήτρης Κούρος και ο παλιός μας γνωστός ο Κώστας Χαύτας, θα έπαιζαν το ρόλο δημίων στις εκτελέσεις που θα γινόντουσαν με μαχαίρι, το σήμα κατατεθέν της ΟΠΛΑ.

Έτσι κι έγινε. Δεκαεννέα από τα θύματα οδηγήθηκαν έξω από το χωριό, όπου σφάχτηκαν με χασαπομάχαιρα από τους δυο εκτελεστές, και τα πτώματά τους θάφτηκαν πρόχειρα στα χωράφια, όπου οι συγγενείς τους έκαναν δυο μήνες για να τα βρουν. Τους υπολοίπους τέσσερις, έναν πατέρα με τους τρεις γιους του, τους οδήγησε ο Κοσμάς σε ένα γειτονικό χωριό, το Αγιονόρι, όπου πάλι οι πολιτικοί καθοδηγητές τους κατηγόρησαν ότι είχαν προδώσει εκτελεσθέντες συγγενείς των χωριανών στους Γερμανούς. Ακολούθησε το λιντσάρισμα από τον όχλο, τον οποίον πάλι παρότρυναν οι καθοδηγητές του ΚΚΕ, και στο τέλος δόθηκαν και οι χαριστικές βολές για να συντομεύσει το τέλος τους, ακριβώς όπως είχε γίνει και στις Λίμνες. Η τελική αυτή φάση θύμιζε πολύ τις εκτελέσεις των Πασαμητρέων τον Ιούνιο στις Σπέτσες, με την Αριστερά και τη Δεξιά να παίζουν την ίδια θεατρική παράσταση, με μια απλή ανταλλαγή στους ρόλους δημίων και θυμάτων.

Πηγή: (αποσπάσματα από το βιβλίο του Στέλιου Περράκη, ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ ΕΜΦΥΛΙΟΥ), Αβέρωφ