Ἡ πανάθλια ξενοκρατία, πού κυβερνᾶ τόν τόπο ἀπό τή δημιουργία τοῦ νεοελληνικοῦ κρατιδίου καί μετέπειτα -μέ ἐλάχιστα φωτεινά διαλείμματα- ἀφοῦ ἐξαθλίωσε οἰκονομικά τούς Ἕλληνες, ἐντείνει ἔτι μᾶλλον τό σφυροκόπημα και τῶν πνευματικῶν μας ἀποθεμάτων (πίστη, φιλοπατρία, γλῶσσα, ἱστορία, οἰκογένειακ.ἄ.ὅ.), μέ στόχο νά μήν ἀφήσει τίποτε ὄρθιο!

Σ᾽ αὐτό τό πλαίσιο πρέπει νά δοῦμε ἐντεταγμένη καί τήν προσπάθεια μετάλλα ξης τῶν Θρησκευτικῶν σέ συγκρητιστική πανθρησκειακή «σούπα», ἐμπνευσμένη μάλιστα ἀπό τή νεοβουδδιστική ὀργάνωση Arigatou, τήν ὁποία χρηματοδοτοῦν οἱ Ροκφέλλερς(!) (βλ. ἀποσπάσματα ἀποκαλυπτικῆς εἰσηγήσεως τῆς Θεολόγου κ. ῾Ελένης Βασσάλου, πού δημοσιεύεται στις σσ. 9-10 τῆς Παρακαταθήκης).

Δυστυχῶς, στό καταστροφικό τους αὐτό ἔργο οἱ ἀποδομητές βρῆκαν πρόθυ- μους συνεργάτες ἀπό τόν ἐκκλησιαστικό χῶρο. Τούς λεγόμενους μεταπατερικούς θεολόγους. Μιά ἀσήμαντη ἀριθμητικά μειοψηφία πτυχιούχων τῆς Θεολογίας, ὀργανωμένων κυρίως στόν Σύνδεσμο «Καιρός», μέ σημαντικές ὅμως θέσεις-κλειδιά στήν Ἐκπαίδευση καί τά Πανεπιστήμια.

Ἀρκεῖ νά ἀναφερθεῖ, ὅτι ὁ ἰθύνων νοῦς τῆς μετάλλαξης τῶν Θρησκευτικῶν ἦταν μέχρι πρό τινος προστατευόμενος τοῦ ἴδιου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου! Αὐτοί οἱ ἄνθρωποι ἐλέγχουν πλήρως καί τό Ραδιόφωνο τῆς Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο ἔχει ἀπαξιωθεῖ τελείως στή συνείδηση τῶν πιστῶν (βλ. σχετικό ἄρθρο στίς σσ. 13-14 τῆς Παρακαταθήκης). Εἶναι οἱ ἴδιοι ἄνθρωποι, πού πρωτοστατοῦν στά οἰκουμενιστικά ἀγκαλιάσματα καί τίς ἀγαπολογίες χωρίς ἀγάπη, αὐτοί οἱ ἴδιοι πού ἔχουν ἐδῶ και χρόνια ἐκπονήσει τά «νέα προγράμματα σπουδῶν» γιά τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, τό ὁποῖο πρέπει νά γίνει, κατ᾽ αὐτούς, μιά «κατάφαση στή διαφορετικότητα».

Καί δυστυχῶς ὅλα τά κομματικά ἐπιτελεῖα, πού βούλιαξαν τόν δύσμοιρο τόπο μετά τή μεταπολίτευση, ἔβγαλαν, ἄλλος περισσότερα καί ἄλλος λιγότερα λιθάρια, γιά νά γκρεμισθεῖ τό πατρογονικό μας σπίτι, πού μέ αἵματα καί ἱδρῶτες ἔστη- σαν οἱ Πατροκοσμάδες, Κολοκοτρωναῖοι καί Μακρυγιάννηδες.

Φυσικά τό ἀσυγκρίτως μεγαλύτερο κακό τό κάνουν αὐτοί, πού σήμερα βρίσκονται στό τιμόνι τοῦ ἀκυβέρνητου σκάφους, πού λέγεται Ἑλλάδα. Καί ἄν αὐτό δέν ἔχει βουλιάξει -οὔτε καί θά τους κάνει τή χάρη νά βουλιάξει- εἶναι γιατί τήν Ἑλλάδα, ὅπως τό γράφει ὁ Κύπριος

ἐθνικός ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης- «σσιέπει την που τά ᾽ψη ὁ Θεός μου» [=τήν σκέπει ἀπό τά ὕψη ὁ Θεός μου]. Τό σκάφος μέν δέν θά βυθισθεῖ, ἀλλά καί ὅλο τό πλήρωμα καί οἱ ἐπιβάτες, ὅλοι οἱ Ἕλληνες, δηλαδή, πρέπει φιλότιμα να κάνουμε αὐτό πού ὑπαγορεύει ἡ συνεί δησή μας καί «νά μήν κοιμώμαστε μέ τά τσαρούχια», ὅπως ἔλεγε χαρακτηριστικά ὁ Ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης.

Δυστυχῶς ἡ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, πολύ φοβούμεθα, ὅτι δέν ἔχει ἀξιολογήσει σωστά τήν κρισιμότητα τῆς καταστάσεως. Νομίζουν, ἴσως, ὅτι, με τό πού ἄλλαξε ὁ ὑπουργός Ν. Φίλης, θα ἀλλάξει καί ἡ πολιτική τῆς κυβέρνησης. Ὁ Ν. Φίλης τό εἶπε, ὅμως, σέ συνέντευξή του, πώς σέ ὅ,τι ἔκανε εἶχε τή σύμφωνη γνώμη τοῦ πρωθυπουργοῦ Ἀλέξη Τσίπρα. Συνεπῶς, ἡ ἴδια πολιτική θά συνεχισθεῖ καί μέ τόν νέο ὑπουργό. Ἐξ ἄλλου, οἱ ἄνθρωποι δέν σταματοῦν ἐδῶ. Ἀφοῦ κουρέλιασαν τό Σύνταγμα, θέλουν πλέον καί ἐπίσημα νά τό ἀλλάξουν, γιά να ἀπαλείψουν τό Προοίμιό του, πού εἶναι στό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος, καί ὅ,τι ἄλλο καλό ἔχει τό «Ἀγαπημένο μου Σύνταγμα», γιά νά θυμηθοῦμε τόν τίτλο τοῦ βιβλίου τοῦ Ὀρθοδόξου Ἕλληνα πατριώτη καί πρώην Προέδρου τοῦ Ἀρείου Πάγου κ. Βασιλείου Νικόπουλου, συμπατριώτη τοῦ Ἁγίου Παϊσίου (ἐκ Κονίτσης). Ἤδη παρουσιάσθηκε σχέδιο νέου «καινοτόμου Συντάγματος», μέ χρηματοδότηση τοῦ ἀμερικανικοῦ παγκοσμιοποιητικοῦ Ἱδρύματος «Global Citizen Foundation»(!) (βλ. σσ. 28 τῆς «Π»).

Στή διαπραγμάτευσή μας μέ τήν Πολιτεία πρέπει ὡς Ἐκκλησία νά εἴμαστε πολύ πιό διεκδικητικοί. Δέν εἶναι δυνα- τόν σέ ἑβραίους, μωαμεθανούς καί παπικούς τῆς Ἑλλάδος, σέ μικρές δηλαδή μειοψηφίες, νά ἀναγνωρίζεται μέ νόμο, πού ψήφισε ἡ συγκυβέρνηση τόν Μάϊο τοῦ 2016, τό δικαίωμα-προνόμιο νά διδάσκονται τά παιδιά τους στό σχολεῖο τη δική τους πίστη τό καθένα, καί μάλιστα ἀπό δασκάλους καί καθηγητές, πού θα προσλαμβάνονται ἀπό τό ψευδώνυμο Ὑπουργεῖο Παιδείας μετά ἀπό ὑπόδειξη τῶν ἀντίστοιχων θρησκευτικῶν κοινοτήτων, καί μόνο τά παιδιά τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων νά ὑποχρεοῦνται νά «φᾶνε» τήν πανθρησκειακή «σούπα», τήν ὁποία τούς σερβίρουν μέ τό νέο μεταλλαγμένο μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν.

Τή σκανδαλώδη καί παράνομη δυσμενῆ αὐτή μεταχείριση, πού ἐπιφυλάσσει το ὑπουργεῖο στά τέκνα τῆς συντριπτικῆς πλειονοψηφίας τῶν Ἑλλήνων, ἀποκαλύπτει μέ πλήρη νομική κατοχύρωση σέ ἐπιστολή του μέ ἡμερομηνία 20 Σεπτεμβρίου 2016 ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Πειραιῶς κ. Σεραφείμ, καί προτείνει, ἄν ἡ κυβέρνηση δέν πάρει πίσω τά «ἀπαράδεκτα καί ἐπι- κίνδυνα», κατά τήν ὁμολογία τοῦ ἴδιου τοῦ Μακ. Ἀρχιεπισκόπου κ. Ἱερωνύμου, «νέα προγράμματα σπουδῶν» γιά τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, ἡ σεπτή Ἱεραρχία να κηρύξει τήν Ἐκκλησία ἐν διωγμῷ!

Μέχρις ὅμως νά τά ἀποσύρουν -πράγμα πού δυστυχῶς δέν φαίνεται στόν ὁρίζοντα- προτείνουμε: 1) Μαζικές προσφυγές δασκάλων, καθηγητῶν καί γονέων στό Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας [ἤδη ἡ Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων (Π.Ε.Θ.), ὡς καλός μπροστάρης, τό ἔκανε]. Καί 2) Οἱ γονεῖς μαζικά νά ζητοῦν ἀπαλλαγή τῶν παιδιῶν τους ἀπό τό μεταλλαγμένο μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν γιά λόγους συνειδήσεως, μέχρι νά ἐπανέλθει τό μάθημα στήν προτέρα του κατάσταση, ἀφοῦ ἀποσυρθοῦν τά «νέα προγράμματα σπουδῶν».

Αὐτά ὅμως πρέπει νά γίνουν τώρα, γιατί ὁ διάλογος ἀπό τήν πλευρά τῆς Πολιτείας εἶναι προσχηματικός· τήν Ἄνοιξη τυπώνονται τά νέα βιβλία Θρησκευτικῶν καί μετά θά εἶναι πλέον ἀργά.

Η ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Πηγή: (Περιοδικό «Παρακαταθήκη», τεύχος 110, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2016)

Εἶναι ὀδυνηρὴ ἡ συνειδητοποίηση τοῦ γεγονότος ὅτι τὶς τελευταῖες δεκαετίες εἴχαμε βυθιστεῖ σὲ μιὰ τέτοια πνευματικὴ «ὕπνωση» ποὺ δὲν ἀντιληφτήκαμε τὶς φοβερὲς ἀντιπνευματικὲς διεργασίες –κατεδαφιστικὲς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως– ποὺ συνέβαιναν γύρω μας. Καὶ τώρα σὰν νὰ ξυπνᾶμε ἀπὸ ἕνα βαθὺ ὕπνο ἀποκαλύπτεται μπροστά μας ἡ τραγικὴ πραγματικότητα. Ὁ Οἰκουμενισμὸς ἦλθε, ἑδραιώθηκε πιὰ συνοδικά, οἱ αἱρέσεις ὀνομάσθηκαν «ἐκκλησίες» καὶ πολλοὶ ἀγουροξυπνημένοι ρωτοῦν ἀκόμα· μὰ ποῦ εἶναι τὸ κακό; Κι ἄλλοι· μὰ πῶς ἔγινε αὐτό; Ἂν δοῦμε ὅμως τὴν ἐξέλιξη τῆς πολιτικῆς τοῦ Βατικανοῦ, τὶς δόλιες μεθόδους μὲ τὶς ὁποῖες μᾶς ἀποκοίμησε –χρησιμοποιώντας ὡς ὄργανα ποιμένες ποὺ «ἐξ ἡμῶν ἐξῆλθον, ἀλλ’ οὐκ ἦσαν ἐξ ἡμῶν»– θὰ βροῦμε τὴν ἀπάντηση.

Τὸ Βατικανὸ αὐτοπροσδιοριζόταν (καὶ τὸ κάνει μέχρι σήμερα) ὡς ἡ «Μία Καθολικὴ Ἐκκλησία» καὶ ὅλοι οἱ ἄλλοι, καὶ κυρίως οἱ Ὀρθόδοξοι, ἀποτελοῦσαν τὸ ὑπόλοιπο τοῦ κόσμου, ποὺ ἔπρεπε νὰ ὑποταχθεῖ στὴν ἐξουσία τοῦ «ἀντιπροσώπου» τοῦ Θεοῦ ἐπὶ γῆς Πάπα. Μετὰ ὅμως μία πλειάδα πανηγυρικῶν ἀποτυχιῶν τῆς παπικῆς ἐξουσιομανίας καὶ κατάδειξης τοῦ πραγματικοῦ χαρακτῆρα τοῦ Παπισμοῦ παρέμενε τὸ πρόβλημα, πῶς ἐπιτέλους θά ὑποταχθοῦν αὐτοὶ οἱ ἄλλοι καὶ μάλιστα ἀποκαταστῶντας τὸν «καλὸ» χαρακτῆρα τοῦ Παπισμοῦ, εἰρηνικὰ καὶ οἰκειοθελῶς. Μέχρι ποὺ ἐμφανίστηκε ἡ λερναία ὑδρα, ποὺ λέγεται Οἰκουμενισμός.

Στοὺς πρόδρομους τοῦ Οἰκουμενισμοῦ ἀνήκει ὁ γερμανός Max Josef Metzger (ἐκτελέστηκε τὸ 1944 ἀπό τοὺς Ναζί καὶ ἀνακηρύχθηκε «ἅγιος» ἀπό τὸν Πάπα καὶ ἔπειτα «ὅσιος» ἀπὸ τοὺς Προτεστάντες). Ὁ Μέτζγκερ ἵδρυσε τὴν κίνηση Una Sancta (”ἡ μία ἁγία (Ἐκκλησία)“), ἡ ὁποία ἄσκησε μεγάλη ἐπίδραση στὸν σχεδιασμὸ καὶ στὴν κατοχύρωση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ ἀπὸ τὸν Παπισμό. Τὸ Βατικανὸ κατοχύρωσε τὸ 1964 μὲ τὸ διάταγμα Unitatis redintegratio τῆς 2ας Βατικανείου συνόδου τὶς ”καθολικὲς ἀρχὲς τοῦ Οἰκουμενισμοῦ“ (Κεφ. Α) καὶ τὴν ”πρακτικὴ πραγματοποίηση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ“. Ἀπὸ αὐτὸ τὸ σημεῖο καὶ μετὰ ἀναγνωρίζει διαδοχικὰ τὸ Βατικανὸ μία ὁλοκληρωμένη ἢ μία μερικὴ συμμετοχὴ τῶν ἄλλων δογμάτων στὴν „Μία Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ“ καὶ ἀπὸ τὸ 2000 μὲ διατάγματα ὅπως τὸ Dominus Iesus χαρακτηρίζει αὐτὰ τὰ δόγματα πρῶτα σὰν „χριστιανικὲς κοινότητες“ καὶ μετὰ σὰν „Ἐκκλησίες“ (μήπως μᾶς θυμίζει κάτι; Βλέπε βιβλιογραφία στὸ τέλος). Ἐκτὸς αὐτοῦ ἀποφασίσθηκε ἡ ἀλλαγὴ τοῦ ὅρου «Οἰκουμενισμός» μὲ τὸν ὅρο «Οἰκουμένη» καὶ ἀποφασίστηκε ἡ χρησιμοποίηση τοῦ ὅρου «Οἰκουμενικὸς διάλογος».

Αὐτὲς οἱ διαπιστώσεις μᾶς ὁδηγοῦν στὸ συμπέρασμα, ὅτι μόνο τυχαία δὲν εἶναι ἡ σύγχρονη ἐξέλιξη τῆς λέξης «αἵρεση»: Παράλληλα μὲ τὶς ἐξελίξεις στὸ Βατικανὸ ἐξελίχθηκε ἀπὸ τοὺς νεωτεριστές, στὴν Ἑσπερία σπουδαγμένους, μεταπατερικοὺς «Ὀρθοδόξους» καὶ στὴν Ὀρθοδοξία ὁ ὅρος «αἵρεση» σὲ «ὁμολογία ἢ κοινότητα» καὶ ἀπὸ «κοινότητα ἢ ὁμολογία» σὲ «ἐκκλησία» κατὰ κόρον δὲ χρησιμοποιήθηκε ὁ ὅρος ἑτερόδοξος.. Ὅλα προσχεδιασμένα καὶ συμφωνημένα ἐδῶ καὶ δεκαετίες, ὅπως τὸ εἶχε ἀποκαλύψει ὁ ἀείμνηστος π. Ἰ. Ρωμανίδης. Καὶ γιὰ νὰ μὴ ἔχει καμία ἀμφιβολία καὶ ὁ πλέον καχύποπτος ἢ ἀδαὴς πιστός, ὅτι οἱ Οἰκουμενιστὲς εἶναι προδότες τῆς Πίστεως καὶ προχωροῦν κατόπιν συγκεκριμένου σχεδίου καὶ χρονοδιαγραμμάτων (ἐλαστικῶν καὶ προσαρμοζομένων ἀνάλογα μὲ τὴν ἀντίδραση τῶν Ὀρθοδόξων), παραθέτουμε κάποια ξεχασμένα πειστήρια τῆς συνωμοσίας ἐναντίον τῆς Πίστεως:

Ὁ μητροπολίτης Ἀχαΐας Ἀθανάσιος, ἐκπρόσωπος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση, ἀπολογούμενος μάλιστα στὸ Βατικανό, ἐπειδή καθυστεροῦμε νὰ ἐφαρμόσουμε τὰ μυστικῶς συμπεφωνημένα μεταξὺ τῶν ἡγετῶν Φαναρίου καὶ Βατικανοῦ –ποὺ φυσικὰ ὁδηγοῦν στὴν ὑποταγή μας στὸν Πάπα– εἶπε τὸ 2002 τὰ ἑξῆς ἐξωφρενικά, ἀλλὰ διαφωτιστικά:

«Στην Ελλάδα βρισκόμαστε μπροστά σε πολύ λεπτή κατάσταση, γιατί, ενώ ο αρχιεπίσκοπος (σ.σ. Χριστόδουλος) και οι μητροπολίτες επιθυμούν να έχουν μια σημαντική συνεργασία με την Καθολική Εκκλησία, (σ.σ. ουδεμία αναφορά για επιστροφής τους στην Ευαγγελική Αλήθεια και αποκήρυξη την αιρέσεων) αυτοί έχουν και ευθύνες προς τον κόσμο, τους πιστούς, πολλοί από τους οποίους δεν είναι προετοιμασμένοι στην προοπτική του διαλόγου, ενώ άλλοι έχουν μια άποψη πιο φονταμενταλιστική για την Εκκλησία. Αυτό για μας είναι η μεγάλη πρόκληση να προετοιμάσουμε τον κόσμο, να τον διαπαιδαγωγήσουμε, για να μη αντιδράσει επηρεασμένος από τις προκαταλήψεις και πληροφορίες, που δεν ανταποκρίνονται στα γεγονότα… Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι έχουμε ανάγκη χρόνου, ελπίζω όχι υπερβολικού, για να σχηματίσουμε τη συνείδηση του κόσμου»!!! («Ὀρθόδοξος Τύπος», 1444, 1/2/2002).

Αὐτὲς οἱ δηλώσεις τοῦ Ἀχαΐας Ἀθανασίου ἔχουν ἱστορία, καὶ ἡ ἀφετηρία τους βρίσκεται στὶς ἀποφάσεις τῆς Β΄ Συνόδου τοῦ Βατικανοῦ, οἱ ὁποῖες ἔγιναν ἀποδεκτές ἀπὸ τὸν τότε οἰκουμενιστὴ πατριάρχη Ἀθηναγόρα καὶ ὅσους μετὰ τὸν ἀκολουθοῦν. Τὴν ἀποκάλυψη, ὅσων προαποφασίστηκαν ἀπὸ τὰ οἰκουμενιστικὰ κέντρα καὶ προοδευτικὰ πραγματοποιοῦνται ἐρήμην τοῦ λαοῦ καὶ μὲ τὴν ἀνοχὴ τῶν «ὀρθοδοξούντων» ἐπισκόπων, μᾶς δίνει ἤδη ἀπὸ τὸ 1967 ὁ τότε ἀρχιμανδρίτης καὶ κατόπιν Μητροπολίτης Τυρολόης Παντελεήμων Ροδόπουλος, παρατηρητὴς τῆς Β΄ Συνόδου τοῦ Βατικανοῦ. Ἔγραφε:

«Διετυπώθη ὑπό τινων ΡΚαθολικῶν συνέδρων μία παράδοξος θεωρία περὶ ἐπιτεύξεως τῆς ἑνώσεως μεταξὺ τῆς ΡΚαθολικῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ὀρθοδόξου». Ἡ Ἕνωση θὰ «ἐπιτευχθῆ σταδιακῶς καὶ οὐχὶ διὰ διαπραγματεύσεων ἐκκλησιαστικο-θεολογικῶν» σὲ τρία στάδια:

«α) Φιλία καὶ ψυχολογικὴ προπαρασκευή,

β) μερικὴ μυστηριακὴ κοινωνία καὶ

γ) πλήρης μυστηριακὴ κοινωνία».

(Μπιλάλη Σπυρ., ἀρχιμ., Ὀρθοδοξία καὶ Παπισμός, τ. Β΄, σ. 413)

Ἀπὸ τὴν μία λοιπὸν ἡ πολιτικὴ καὶ κοσμικὴ προδοσία καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ θρησκευτικὴ ἀποστασία καὶ στὴ μέση ἕνα πνευματικὰ ζαλισμένο καὶ συγχυσμένο ποίμνιο.

Εἶναι πιὰ ἡλίου φαεινότερον, ὅτι δὲν πρόκειται γιὰ μία ξαφνικὴ κρίση ἀγάπης, γιὰ μία ἡρωικὴ πρωτοβουλία εἰρήνης, μία ὑπερευαισθησία γιὰ τὴν παγκόσμια συμφιλίωση. Πρόκειται γιὰ τὴν πραγματοποίηση τοῦ βατικανίου σχεδίου γιὰ τὴν ἵδρυση μίας νέας παγκοσμίας «Ἐκκλησίας», ἔτσι ὅπως τὴν σχεδίασε ὁ Πάπας καὶ ὅπως τὴν προωθοῦν οἱ σύγχρονοι Ἄρειοι, Νεστόριοι, Βέκκοι και Καλέκες. Τὸ πραγματικὸ ἐρώτημα σὲ ὅλα αὐτὰ – ἀνεξαρτήτως τί θὰ ἀποφασίσει ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἑλλάδος- εἶναι: Εἶναι καὶ γιὰ ἐμᾶς, Κληρικούς, Μοναχούς καὶ λαϊκούς, οἱ αἱρέσεις «Ἐκκλησίες», εἶναι καὶ γιὰ ἐμᾶς ὁ Οἰκουμενισμὸς «ἕνα θεάρεστο ὅραμα», ὑπάρχουν καὶ γιὰ ἐμᾶς πολλὲς ὁδοὶ σωτηρίας;

Ἀπομένει πιὰ σὲ ἐμᾶς νὰ ἀποδείξουμε, ἂν θὰ τοὺς ἀκολουθήσουμε ἢ θὰ τοὺς πολεμήσουμε ἐμπράκτως ὁμολογώντας τὸν Χριστὸ καὶ τὴν ἀληθινὴ Μία Ἐκκλησία του. Εἴμαστε σὰν Ὀρθόδοξοι ἔτοιμοι νὰ ὁμολογήσουμε γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία μας:

«Ἐν σοὶ ἐγεννήθημεν, ἐν σοὶ ζῶμεν

καί ἐν σοὶ κοιμηθησόμεθα·

εἰ δὲ καλέσοι καιρός,

καὶ μυριάκις ὑπὲρ σοῦ τεθνηξόμεθα»;

Γιατὶ ἂς μὴν ξεχνᾶμε, ὅτι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ θα μείνει εἰς τὸν αἰῶνα, δὲν πρόκειται ποτὲ νὰ ἡττηθεῖ. Ἐμᾶς ὅμως, ποῦ θὰ μᾶς κατατάξει ὁ Χριστός, ὅταν ἔρθει ἡ φοβερὴ καὶ τρομερὴ στιγμὴ τῆς ἀπονομῆς τῆς Θείας δικαιοσύνης;

________________________________________________

Leonard J. Swidler: The Ecumenical Vanguard – The History of the Una Sancta Movement. (Memento vom 17. Juli 2007 im Internet Archive)

Antonio Calisi: L’Ecumenismo, il Rinnovamento Carismatico Cattolico e la Comunità di Gesù. Chàrisma Edizioni, Bari 2015.

Wolfgang Thönissen: Aufbruch in ein neues Zeitalter der Kirche. Die Entwicklung des Ökumenismus nach dem Zweiten Vatikanischen Konzil. In: Theologische Revue 108 (2012), S. 267-282.

Fr. V. Potapov: XVI. Ecumenism.“ – Orthodoxy and Heterodoxy. Ecumenism. (Memento vom 27. Dezember 2004 im Internet Archive)

Ο Ελληνικός Στρατός για πολλές δεκαετίες μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον Οθωμανικό ζυγό, αποτέλεσε τον φτωχό συγγενή του Ελληνικού Κράτους. Μπορεί η Μεγάλη Ιδέα να είχε διακηρυχθεί και να έκαιγε στις καρδιές των Ελλήνων, αλλά η αναγκαία στρατιωτική δύναμη για να την υλοποιήσει δεν υπήρχε και μέχρι τις αρχές του 20^ού αιώνα σπάνια εκφράστηκε από τις πολιτικές ηγεσίες που κυβέρνησαν την χώρα η απαιτούμενη πολιτική βούληση που θα μπορούσε να οδηγήσει στην οργάνωση και συγκρότηση ισχυρού Στρατού, τόσο σε επίπεδο ηγεσίας και οργάνωσης, όσο και σε επίπεδο εκπαίδευσης και εξοπλισμού.

Πόλεμος του 1897: Μάχη στο Ριζόμαλο Θεσσαλίας (Πίνακας Frank Dadd)

(Εισαγωγική Σημείωση: Οφείλω θερμές ευχαριστίες στον ιστορικό ερευνητή κύριο Κωνσταντίνο Βλάσση, εκ των συντελεστών του εξαιρετικής ύλης περιοδικού του ειδικού τύπου «ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ», του οποίου η αμέριστη βοήθεια στη συγγραφή του παρόντος κειμένου υπήρξε πολύτιμη.)

Σκοπός

Σκοπός του παρόντος κειμένου είναι:

• να παρουσιάσει κατά τρόπο συνοπτικό τα διαδοχικά στάδια της ανάπτυξης του Ελληνικού Στρατού από μια ισχνή και ανίσχυρη στρατιωτική δύναμη που ήταν κατά το τελευταίο τέταρτο του 19^ου αιώνα, στην δύναμη εκείνη που κατόρθωσε να υποστηρίξει με επάρκεια τις εθνικές διεκδικήσεις στην Μακεδονία και την Ήπειρο κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, να βάλει την Ελλάδα στην παράταξη των νικητών του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και στη συνέχεια να διεκδικήσει με αξιώσεις την εθνική ολοκλήρωση στις περιοχές της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης όπου διαβιούσαν υπό συνθήκες καταπίεσης και διωγμού συμπαγείς Ελληνικοί πληθυσμοί.

• να αναδείξει την γενική οργάνωση των κύριων Μονάδων του Ελληνικού Στρατού που διεξήγαγαν την μάχη, δηλαδή των Ταγμάτων, Συνταγμάτων, Μεραρχιών και Σωμάτων Στρατού, κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

• να καταδείξει ότι ο Ελληνικός Στρατός κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας και ειδικότερα κατά την περίοδο που ανέλαβε την διεξαγωγή των μεγάλων επιθετικών επιχειρήσεων προς το Εσκή Σεχήρ, την Κιουτάχεια και το Αφιόν Καραχισάρ, διέθετε ικανοποιητική οργάνωση, ισχυρή συγκρότηση καθώς και τις απαιτούμενες μονάδες για την υποστήριξη των επιθετικών επιχειρήσεων από πλευράς μέσων μάχης και συντηρήσεως, όπως άλλωστε επιβεβαίωσε η έκβαση των επιχειρήσεων.

Ο Ελληνικός Στρατός μέχρι και το 1912

Ο Ελληνικός Στρατός για πολλές δεκαετίες μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον Οθωμανικό ζυγό, αποτέλεσε τον φτωχό συγγενή του Ελληνικού Κράτους. Μπορεί η Μεγάλη Ιδέα να είχε διακηρυχθεί και να έκαιγε στις καρδιές των Ελλήνων, αλλά η αναγκαία στρατιωτική δύναμη για να την υλοποιήσει δεν υπήρχε και μέχρι τις αρχές του 20^ού αιώνα σπάνια εκφράστηκε από τις πολιτικές ηγεσίες που κυβέρνησαν την χώρα η απαιτούμενη πολιτική βούληση που θα μπορούσε να οδηγήσει στην οργάνωση και συγκρότηση ισχυρού Στρατού, τόσο σε επίπεδο ηγεσίας και οργάνωσης, όσο και σε επίπεδο εκπαίδευσης και εξοπλισμού. Κύρια ενασχόληση των τότε πολιτικών κομμάτων και των ηγεσιών τους, ήταν η διαιώνιση και γιγάντωση της πελατειακής μορφής του Κράτους, δηλαδή η μικροπολιτική, ο πολικαντισμός, η πολιτική διαπάλη δια ζητήματα ήσσονος σημασίας, ο πολιτικός βιοπορισμός, η κατάκτηση της εξουσία για λόγους εξουσιαστικούς και πολιτικής φιλοδοξίας , και όταν κάποια στιγμή αναλάμβαναν την κυβερνητική εξουσία η διατήρηση αυτής δια της τακτοποίησης των πολιτικών φίλων και πελατών. Η οργάνωση ενός ισχυρού, κανονικού και μη χρεωκοπημένου Κράτους που θα διαθέτει και έναν κανονικό Ευρωπαϊκό Στρατό, αποτελούσε ένα πολύ δευτερεύον ζήτημα. Άλλωστε την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Χώρας την «είχαν εγγυηθεί οι Προστάτιδες Δυνάμεις»! Μέχρι και το 1912, μετρημένοι στα δάκτυλα της μιας χειρός θα παραμείνουν οι πολιτικοί ηγέτες (Ιωάννης Καποδίστριας, Χαρίλαος Τρικούπης, Γεώργιος Θεοτόκης και Ελευθέριος Βενιζέλος) που διέθεταν όραμα για την ανάπτυξη του Ελληνικού Στρατού σε μια σύγχρονη και αξιόμαχη δύναμη ικανή να εκπληρώσει τις προσδοκίες του έθνους και έλαβαν αποφασιστικά μέτρα για να το επιτύχουν.

Ιωάννης Καποδίστριας και Χαρίλαος Τρικούπης

Ο κατ’ όνομα Ελληνικός Στρατός της περιόδου 1832-1881 (τον οποίον ο Χαρίλαος Τρικούπης αποκάλεσε «αγέλη»), ήταν πολύ μικρός σε μέγεθος (κατά την περίοδο από το 1864 έως και το 1873 η προβλεπόμενη δύναμη του Στρατού ανερχόταν κατά μέσον όρο σε 12.000 άνδρες περίπου), ανεκπαίδευτος κατά το μάλλον, στερούμενος κεντρικής διοίκησης, επιτελικής υπηρεσίας, ενεργών μεγάλων μονάδων (Μεραρχιών) και ικανού αριθμού εκπαιδευμένων αξιωματικών, καθώς και των υλικών μέσων που θα του επέτρεπαν να αναλάβει την εκτέλεση ακόμη και στοιχειωδών επιχειρησιακών αποστολών. Κύρια ασχολία του ήταν η δίωξη της ληστείας και οι παράτες. Για πρώτη φορά συστήνεται με τον οργανισμό του 1877 Γενικό Επιτελείο και ιδρύονται δύο Μεραρχίες, η Μεραρχία Στερεάς Ελλάδος και η Μεραρχία Πελοποννήσου, που αποτελούνταν από δύο Ταξιαρχίες και αριθμό Συνταγμάτων Πεζικού και Ευζώνων εκάστη Ταξιαρχία. Όμως οι Μεραρχίες θα καταργηθούν το 1878 και στη θέση τους θα συσταθούν 4 Αρχηγεία, τα οποία και αυτά θα καταργηθούν το 1880. Το ίδιο έτος θα καταργηθεί και το Γενικό Επιτελείο και στη θέση του θα συσταθεί το Γραφείο της Επιτελικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Στρατιωτικών. Το 1881 η διοίκηση του Στρατού θα περάσει και πάλι σε τρία Αρχηγεία, των οποίων οι Αρχηγοί ήταν ταυτόχρονα και επιθεωρητές Στρατού. Η «Διεύθυνση της Επιτελικής Υπηρεσίας» του Υπουργείου Στρατιωτικών, όπως ήταν ο επίσημος τίτλος της το 1893, διέθετε ένδεκα τμήματα, αλλά κανένα εξ αυτών δεν φαίνεται να είχε ως αρμοδιότητα την εκπαίδευση, την οργάνωση, τα σχέδια και τις επιχειρήσεις. Τουλάχιστον δεν προκύπτει κάτι τέτοιο από τις ονομασίες τους.

Μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Χαρίλαο Τρικούπη αρχίζει μία περίοδος κατά την οποία αναλαμβάνονται σοβαρές πρωτοβουλίες και νομοθετούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την οργάνωση αξιόμαχου Στρατού. Ο Τρικούπης αντιλαμβάνεται ότι για τη συγκρότηση αξιόμαχου Στρατού απαιτείται να διαθέτουν οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί ικανοποιητική εκπαίδευση και κατάρτιση, και για αυτόν τον λόγο οι μεταρρυθμίσεις του έχουν σαν στόχο τη συγκρότηση μιας κρίσιμης μάζας επαρκώς εκπαιδευμένων επαγγελματιών αξιωματικών και υπαξιωματικών που θα μπορούσαν να στελεχώσουν έναν ευμεγέθη και αξιόμαχο στρατό. (Βλ. σχετικά: Το Σώμα των Ελλήνων Αξιωματικών έως το 1922 – Μέρος Α’ ). Έτσι:

• Το 1882 ιδρύθηκε η Στρατιωτική Σχολή Υπαξιωματικών – το περίφημο «Σχολείο Υπαξιωματικών» όπως ονομάστηκε στη συνέχεια – για την παραγωγή αξιωματικών για τα Όπλα του Πεζικού και του Ιππικού και το Οικονομικό Σώμα, δεδομένου ότι από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων εξερχόταν πολύ περιορισμένος αριθμός αξιωματικών, που κατευθυνόταν κυρίως στο Πυροβολικό και το Μηχανικό. Η σχολή δεχόταν κατόπιν εξετάσεων -σε στρατιωτικά και ακαδημαϊκά θέματα- υπαξιωματικούς που είχαν υπηρετήσει στον Στρατό επί ένα τουλάχιστο έτος και διέθεταν το βαθμό του λοχία, η φοίτηση ήταν τριετής και άνευ διδάκτρων (σε αντίθεση με τη Σχολή Ευελπίδων για την οποία καταβάλλονταν δίδακτρα), ενώ οι εξερχόμενοι ονομάζονταν ανθυπολοχαγοί και κατατάσσονταν στο Πεζικό στο Ιππικό και το Οικονομικό Σώμα. Ο ανώτατος αριθμός των προοριζομένων για το πεζικό και το ιππικό είχε καθοριστεί στους 100, όταν οι εξερχόμενοι από την Σχολή Ευελπίδων ήταν 40. Από τη Στρατιωτική Σχολή Υπαξιωματικών αποφοίτησαν οι περισσότεροι από τους γνωστούς πολέμαρχους του Μακεδονικού Αγώνα, των Βαλκανικών Πολέμων και της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

• Το 1888 ιδρύθηκε η «Προπαρασκευαστική Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών» για την εκπαίδευση των εφέδρων αξιωματικών. Σημαίνον στοιχείο της μεγάλης και σημαντικής αυτής μεταρρύθμισης, ήταν ότι η εκπαίδευση των υποψηφίων εφέδρων αξιωματικών διαρκούσε ένα έτος. Το 1911 καταργήθηκε η σχολή και στη θέση της ιδρύθηκαν οι «Ουλαμοί Υποψηφίων Εφέδρων Αξιωματικών», η δε εκπαίδευση περιορίστηκε στους 11 μήνες. Ο θεσμός των εφέδρων αξιωματικών, αποτέλεσε τη κύρια δεξαμενή από την οποία προήλθαν οι διοικητές των διμοιριών και των λόχων του στρατού κατά τη μακρά περίοδο των αγώνων του έθνους για την ελευθερία και την εθνική ολοκλήρωση. Η όποια σύγκριση με το σήμερα που η εκπαίδευση των εφέδρων αξιωματικών 4 μήνες, μόνο μελαγχολία μπορεί να προκαλέσει.

• Το 1884 ιδρύθηκε το «Προπαρασκευαστικό Υπαξιωματικών Σχολείο» για τη παραγωγή των Μόνιμων Υπαξιωματικών του στρατού το οποίο λειτούργησε στη Κέρκυρα μέχρι το 1889 οπότε και καταργήθηκε εξ αιτίας της ανωριμότητας του οργανισμού του στρατού να οργανώσει επί σταθερών και ισχυρών βάσεων την εισαγωγή στη σχολή των κατάλληλων υποψήφιων μόνιμων υπαξιωματικών. Η εισαγωγή γινόταν με εξετάσεις, η διάρκεια της εκπαίδευσης ήταν 2 χρόνια, ο αριθμός των μαθητών και των δύο τάξεων έφθανε τους 240 και οι εξερχόμενοι της σχολής ονομάζονταν δεκανείς ή λοχίες. Ήταν η πρώτη σχολή μονίμων υπαξιωματικών του στρατού, η οποία συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι και σήμερα – αλλά με σημαντικής διάρκειας διακοπές – ως Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών (ΣΜΥ). Οι περίοδοι που διακόπηκε η λειτουργία της σχολής (1889-1924) και (1935-1949), φανερώνει και την απουσία ισχυρού οράματος από την πολιτεία για τη συγκρότηση ενός Σώματος μόνιμων επαγγελματιών υπαξιωματικών, που σε άλλους στρατούς αποτελεί τη ραχοκοκαλιά τους. Δυστυχώς η κατάσταση δεν έχει διορθωθεί μέχρι και σήμερα.

• Μετακλήθηκε Γαλλική Στρατιωτική Αποστολή για την οργάνωση και την εκπαίδευση του Στρατού.

• Έγινε προμήθεια νέου υλικού, καθιερώθηκε η υποχρεωτική θητεία και συνεστήθη Σώμα Επιμελητείας.
  
  

Ο Ελληνικός Στρατός το 1897

Η προσπάθεια που αναλήφθηκε από τον Χαρίλαο Τρικούπη για την δημιουργία αξιόμαχου Στρατού δεν είχε συνέχεια και ο πόλεμος του 1897 θα αποδείξει ότι ο βασιλιάς ήταν γυμνός. Ο Ελληνικός Στρατός συνέχιζε να στερείται κεντρικής διοίκησης (δηλαδή Αρχηγού Στρατού, ή Γενικού Διοικητή του Στρατού), επιτελικής υπηρεσίας, οργανωμένων από τον καιρό της ειρήνης μεγάλων Μονάδων (Μεραρχιών – Ταξιαρχιών), πολεμικών σχεδίων και οχύρωσης. Η Επιμελητεία δεν είχε οργανωθεί και η Υπηρεσία Μετόπισθεν ήταν ανύπαρκτη. Γυμνάσια δεν εκτελούνταν και η μεθόριος δεν είχε οχυρωθεί. Ο ενεργός Στρατός ήταν μικρής δύναμης λόγω των πολλών απαλλαγών από τη στράτευση που προβλέπονταν από τον νόμο περί στρατολογίας (όπως άλλωστε συμβαίνει και σήμερα), η δε εκπαίδευση του ήταν ελλιπής (τα λάθη που οδήγησαν σε συμφορές επαναλαμβάνονται και σήμερα). Υπήρχαν τρία Αρχηγεία, τα οποία συγκρότησαν τρεις Μεραρχίες και ενέταξαν σε αυτές τα υφιστάμενα 10 Συντάγματα Πεζικού, 8 Τάγματα Ευζώνων, 3 Συντάγματα Ιππικού των 4 Ιλών και τα 3 Συντάγματα Πυροβολικού. Ύστερα από έντονες πιέσεις της κυβέρνησης, Αρχηγός του Στρατού Θεσσαλίας θα αναλάβει στις 17/30 Μαρτίου 1897, δηλαδή ένα μήνα πριν την έναρξη του πολέμου, ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Τα αποτελέσματα εκείνου του Πολέμου είναι γενικώς γνωστά. Ο Ελληνικός Στρατός θα υποστεί συντριπτική ήττα στη Μελούνα, θα εγκαταλείψει τη Θεσσαλία και θα υποχωρήσει στην τοποθεσία των Φαρσάλων όπου θα ηττηθεί και πάλι, με αποτέλεσμα να συμπτυχθεί στον Δομοκό, τον οποίο σύντομα θα εγκαταλείψει. Ο Τουρκικός Στρατός θα φθάσει 4 χιλμ βόρεια της Λαμίας, όπου στις 7 Μαΐου 1897 θα δοθεί και η τελευταία μάχη του πολέμου. Το εκεί υπάρχον σήμερα ταπεινό και παραμελημένο μνημείο (επί της ΕΟ Λαμίας – Δομοκού), θα έπρεπε να μας θυμίζει ποια μπορεί να είναι τα αποτελέσματα ενός πολέμου στον οποίο θα αναγκαστεί να εισέλθει η χώρα, με τον Στρατό της να μην διαθέτει την απαιτούμενη ενεργό δύναμη, επαρκώς εκπαιδευμένη εφεδρεία, υψηλό επίπεδο πειθαρχίας και ηθικού, άριστη εκπαίδευση, σύγχρονο εξοπλισμό και υψηλές διαθεσιμότητες των υπαρχόντων οπλικών συστημάτων. Προκειμένου τα Τουρκικά Στρατεύματα να αποχωρήσουν από την Θεσσαλία, η Ελλάδα θα καταβάλει στην Οθωμανική αυτοκρατορία ως αποζημίωση τέσσερα εκατομμύρια λίρες «Τουρκίας» -το οποίο ποσό επειδή δεν το διέθετε το εγγυήθηκαν οι «Δυνάμεις»- και θα εξαναγκαστεί να αποδεχθεί Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο επί των δημοσιονομικών της, ο οποίος θα διατηρηθεί επί ογδόντα και πλέον χρόνια.

Μνημείο μάχης Καμηλόβρυσης Λαμίας. – «Η Πατρίς τιμώσα τους υπέρ της ελευθερίας πεσόντας»

Ο στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος αναφερόμενος στον Ελληνικό Στρατό εκείνου του πολέμου, τον αποκαλεί «ένοπλο συρφετό» και γράφει σχετικά: «Η κατάστασις του στρατού μας ήτο οικτρά… Τα στελέχη του πεζικού, εκτός ολίγων, ήσαν τελείως αμαθή και ανίκανα. Η μεγίστη πλειοψηφία των ανωτέρων αξιωματικών απετελείτο από αγαθούς τύπους, των οποίων η στρατιωτική μόρφωσις περιωρίζετο εις την τακτικήν της καταδιώξεως, ληστών, φυγόδικων και ζωοκλεπτών…».

Τα αναφερόμενα από τον Θεόδωρο Πάγκαλο ήταν αληθή. Το κυρίαρχο πρόβλημα του Ελληνικού Στρατού καθ’ όλη την διάρκεια του 19ου αιώνα δεν ήταν το ότι δεν διέθετε μεγάλο μέγεθος και σύγχρονο οπλισμό, αλλά ότι στερούταν σοβαρής οργάνωσης και πειθαρχίας, η δε εκπαίδευση του ήταν άνευ οποιασδήποτε σοβαρής αξίας. Και αυτό που συνέβαινε τότε, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Ακόμη και σήμερα είναι αδύνατο να αντιληφθούν οι πολλοί, αλλά ειδικά αυτοί που έχουν την ευθύνη της ασφάλειας της Χώρας, ότι η οργάνωση η πειθαρχία και η εκπαίδευση του Στρατού αποτελούν τους βασικούς παράγοντες που μεταμορφώνουν ένα σύνολο ενόπλων ανδρών σε αξιόμαχο στρατό, ή σε αγέλη.

Είναι προφανές ότι οι μέχρι το 1897 πολιτικές ηγεσίες δεν ήθελαν –ίσως δεν μπορούσαν και μάλλον αδιαφορούσαν- να συνειδητοποιήσουν και να αποδεχθούν ότι ένας στρατός για να μπορέσει να φέρει σε πέρας την αποστολή του σε ένα πόλεμο, θα πρέπει να διαθέτει από τον καιρό της ειρήνης την ηγεσία και το επιτελείο που θα διεξάγει τον πόλεμο, την οργάνωση την σύνθεση και την συγκρότηση με την οποία θα πολεμήσει, μεγάλες μονάδες (Σώματα Στρατού, Μεραρχίες) διά των οποίων θα διεξάγει τις επιχειρήσεις, τα απαιτούμενα οπλικά μέσα, σχέδια επιστράτευσης και επιχειρήσεων, εκπαίδευση, ικανή επάνδρωση, εκπαιδευμένη εφεδρεία και πάνω απ’ όλα πειθαρχία και άριστο ηθικό. Και ακόμη, ότι αυτός που θα είναι ο Αρχιστράτηγος στον πόλεμο δεν μπορεί στην ειρηνική περίοδο να μην διαθέτει εξουσίες και αρμοδιότητες για την προς πόλεμο γενική προετοιμασία του Στρατού. Και αν αυτά φαντάζουν περίεργα για το τότε και είναι αδύνατο να τα δικαιολογήσουμε, θα ήταν χρήσιμο να σκεφτούμε ότι δεν απέχουν και πολύ από το σήμερα, όταν μέχρι και πριν λίγα χρόνια ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας (Α/ΓΕΕΘΑ) στερούταν αποφασιστικών αρμοδιοτήτων και εξουσιών, μολονότι υπό φυσιολογικές συνθήκες θα ήταν ο Αρχιστράτηγος των Ενόπλων Δυνάμεων σε περίοδο πολέμου. (Σ.σ.: Βεβαίως υπήρχε και ο νόμος περί Αρχιστρατήγου, σύμφωνα με τον οποίον η κυβέρνηση μπορούσε να αναθέσει την Αρχιστρατηγία σε κάποιος άλλον ανώτατο ε.ε. αξιωματικό, ή ε.α. που θα ανακαλούσε στην ενέργεια. Δηλαδή κάτι αντίστοιχο με ό,τι συνέβη το 1897 όταν ο Διάδοχος Κωνσταντίνος πιέστηκε από την κυβέρνηση να αναλάβει Αρχηγός του Στρατού Θεσσαλίας).

Και γιατί όλα αυτά; Επειδή η οργάνωση και η συγκρότηση ισχυρών Ένοπλων Δυνάμεων ποτέ δεν αποτέλεσαν άμεση και κύρια προτεραιότητα των τότε, αλλά και των σημερινών, πολιτικών ηγεσιών. Δεν ήταν ζήτημα χρημάτων η υστέρηση του στρατιωτικού οργανισμού της χώρας –σε όλη την διάρκεια του 19^ου αιώνα- σε σύγκριση με των γειτονικών της χωρών μετά των οποίων τα συμφέροντά της συγκρούονταν, όπως θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος. Ποτέ τα χρήματα δεν ήταν αρκετά. Αλλά ο επανεξοπλισμός του Στρατού μετά την ντροπιαστική ήττα του 1897 και η μεγέθυνσή του, καθώς και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι που ακολούθησαν, έλαβαν χώρα υπό συνθήκες αυστηρής επιτροπείας των δημοσιονομικών της χώρας από τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο. Τότε, οι απαιτούμενες πιστώσεις εξευρέθησαν. Τα πάντα είναι δυνατά όταν προτάσσεται το εθνικό και πατριωτικό καθήκον, υπάρχει η συναίσθηση της ευθύνης για την ασφάλεια της Κράτους και επιβάλλεται ισχυρά η πολιτική βούληση της κυβερνητικής εξουσίας για την οργάνωση αξιόμαχων Ενόπλων Δυνάμεων που θα δύνανται να εξασφαλίσουν την εδαφική ακεραιότητα της Χώρας και να προστατεύσουν τα εθνικά δίκαια και συμφέροντα. (Σ.σ.: Δυστυχώς αυτά τα κριτήρια σπανίζουν στην Ελληνική πολιτική ιστορία και απουσιάζουν από την πλήρη εθνικών κινδύνων σημερινή πραγματικότητα).

Γεώργιος Θεοτόκης. Διετέλεσε τέσσερις φορές Πρωθυπουργός

Μετά την ατιμωτική και καταστρεπτική ήττα της Χώρας κατά τον Ε-Τ πόλεμο του 1897 (σ.σ.: ο εκφραστικός πλούτος την Ελληνικής γλώσσας επέτρεψε να τον αποκαλέσουν «ατυχή» λες και η ταπεινωτική ήττα ήταν αποτέλεσμα ατυχήματος και όχι προδιαγεγραμμένη) αποφασίστηκε από την κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη να ληφθούν σημαντικά μέτρα για την δημιουργία αξιόμαχου Στρατού. Το 1900 δημιουργήθηκε ο θεσμός της Γενικής Διοικήσεως. Αυτή θα διέθετε το δικό της Γενικό Επιτελείο και θα είχε υπό τη διοίκησή της όλα τα στρατιωτικά σώματα και καταστήματα. Πρώτος Γενικός Διοικητής του Στρατού διορίστηκε ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, που ήταν ταυτόχρονα και Γενικός Επιθεωρητής του Στρατού, και στον οποίο και παραχωρήθηκε πλήρης και απόλυτη πρωτοβουλία για την εκπαίδευση, την οργάνωση και την προπαρασκευή αξιόμαχου στρατού. Αυτή η μεταρρύθμιση αποτέλεσε ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός, επειδή για πρώτη φορά θεσπίστηκε Κεντρική Διοίκηση του Στρατού, που θα διέθετε ένα οργανωμένο επιτελικό όργανο –το Γενικό Επιτελείο της Γενικής Διοίκησης- και θα ήταν αρμόδια για την οργάνωση των πολεμικών δυνάμεων, την προπαρασκευή της επιστράτευσης και την προς πόλεμο γενική προετοιμασία του Στρατού. Με βάση τον νόμο ΒΧΜ’ της 15^ης Ιουλίου 1899 είχε καθοριστεί ότι ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου της Γενικής Διοίκησης θα ήταν αλλοδαπός αξιωματικός.

Με τον Οργανισμό του 1904 η χώρα διαιρέθηκε σε τρεις στρατιωτικές περιφέρειες, κάθε μία εκ των οποίων περιελάμβανε τέσσερα διαμερίσματα. Οι υπόψη περιφέρειες αντιστοιχούσαν στις εξής τρεις Μεραρχίες: Την Ι Λάρισας, την ΙΙ Αθηνών και την ΙΙΙ Μεσολογγίου. Η κάθε Μεραρχία διέθετε δύο Ταξιαρχίες των δύο Συνταγμάτων Πεζικού εκάστη, δύο τάγματα Ευζώνων, ένα Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού και ένα Τάγμα Μηχανικού. Οι ΙΙ και ΙΙΙ Μεραρχίες διέθεταν τα 2^ο και 3^ο Συντάγματα Ιππικού αντίστοιχα.

Παράλληλα, από την κυβέρνηση Θεοτόκη έγιναν και οι πρώτες σημαντικές παραγγελίες για την προμήθεια σύγχρονου υλικού. Ως τυφέκιο του Ελληνικού Στρατού επιλέχθηκε το Μάνλιχερ (Mannlicher–Schönauer – «Μάνλιχερ-Σενάουερ») που κατασκευαζόταν από την Αυστριακή εταιρεία Steyr-Mannlicher. Όσον αφορά το πυροβολικό, επιλέχθηκαν για μεν το πεδινό πυροβολικό το πυροβόλο Σνάιντερ-Κανέ των 75 χλστ., διά δε το ορειβατικό, το πυροβόλο Σνάιντερ-Δαγκλή των 75 χλστ. Τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων ο Ελληνικός Στρατός διέθετε 115.000 τυφέκια Μάνλιχερ, 144 πεδινά πυροβόλα Σνάιντερ-Κανέ και 36 ορειβατικά πυροβόλα Σνάιντερ-Δαγκλή. Με βάση τον διατιθέμενο αριθμό πυροβόλων συγκροτήθηκαν 4 Συντάγματα Πεδινού Πυροβολικού των 3 Μοιρών των 3 Πυροβολαρχιών εκάστη και 3 Μοίρες Ορειβατικού Πυροβολικού των 3 Πυροβολαρχιών.

Ως αποτέλεσμα του κινήματος του Στρατιωτικού Συνδέσμου καταργήθηκαν η Γενική Διοίκηση του Στρατού, το Γενικό Επιτελείο της Γενικής Διοίκησης και το Σώμα των Γενικών Επιτελών. Στη θέση τους ιδρύθηκε η Επιτελική Υπηρεσία Στρατού (ΕΥΣ) υπό το Υπουργείο Στρατιωτικών, οι δε στρατιωτικές δυνάμεις τέθηκαν υπό τη διοίκηση των διοικητών των Μεραρχιών. Ο νέος Οργανισμός του Στρατού που κυρώθηκε με τον υπ’ αριθμό 3556 Νόμο της 11^ης Φεβρουαρίου του 1910, προέβλεπε και πάλι τρεις Μεραρχίες των τριών Ταξιαρχιών των τριών Συνταγμάτων Πεζικού εκάστη Ταξιαρχία. Η νέα οργάνωση προέβλεπε δεκαοκτώ Συντάγματα Πεζικού, εννέα Τάγματα Ευζώνων, τρία Συντάγματα Ιππικού, τρία Συντάγματα Πεδινού Πυροβολικού και τρία Τάγματα Ορειβατικού Πυροβολικού. Με τον ίδιο Νόμο προβλεπόταν ότι την αρχηγία του Στρατού και την διεύθυνση των επιχειρήσεων σε περίοδο επιστράτευσης, αναλάμβανε ο αντιστράτηγος πρόεδρος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι σχετικές διατάξεις του Νόμου 3556 για την διοίκηση του Στρατού στην ειρήνη και τον πόλεμο αποτελούσαν μια πολύ σοβαρή οπισθοδρόμηση. Θα αναθεωρηθούν όμως το 1911 με την έκδοση Νόμου, ο οποίος προετοίμαζε την ανάθεση της Αρχηγίας στον Διάδοχο Κωνσταντίνο.

Ο Οργανισμός του 1912 αύξησε τον αριθμό των Στρατιωτικών Περιοχών σε τέσσερις, που αντιστοιχούσαν σε τέσσερις Μεραρχίες, τις Ιη έως IVη, οι οποίες διέθεταν από τρία Συντάγματα Πεζικού. Ο ενεργός Στρατός αποτελούνταν από δώδεκα Συντάγματα Πεζικού, έξι Τάγματα Ευζώνων, μία (1) Ταξιαρχία Ιππικού των δύο Συνταγμάτων των πέντε Ιλών έκαστο Σύνταγμα, τέσσερα Συντάγματα Πεδινού Πυροβολικού εκ των οποίων τα τρία διέθεταν έξι πυροβολαρχίες και το τέταρτο οκτώ, δύο Συντάγματα Ορειβατικού Πυροβολικού των τεσσάρων Πυροβολαρχιών έκαστο και ένα Σύνταγμα Βαρέως Πυροβολικού των τριών Πυροβολαρχιών. Με βάση το σχέδιο επιστρατεύσεως του 1912 προβλεπόταν να συγκροτηθούν σε περίπτωση επιστράτευσης τρεις ακόμη Μεραρχίες -οι V, VI, VII- και δέκα ακόμη Συντάγματα Πεζικού.

Είναι προφανές ότι η ανάπτυξη του Ελληνικού Στρατού σε σύγχρονη και ισχυρή δύναμη ικανή να υποστηρίξει τα εθνικά συμφέροντα καθυστέρησε πέραν κάθε λογικής. Ύστερα από ελεύθερο βίο 82 ετών το Ελληνικό Κράτος θα κατορθώσει να παρατάξει κατά την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων 115.000 άνδρες, οργανωμένους σε επτά Μεραρχίες Πεζικού, το αντίστοιχό μίας ακόμη Μεραρχίας στην Ήπειρό, μία Ταξιαρχία Ιππικού, 144 πεδινά και 36 ορειβατικά πυροβόλα. Σε πλήρη αντίθεση με την Ελλάδα, η Βουλγαρία που μετρούσε 30 χρόνια ελεύθερου βίου, παρέταξε μια στρατιωτική δύναμη που ανερχόταν σε 300.000 άνδρες -άρτια εξοπλισμένους και εκπαιδευμένους- οργανωμένους σε 11 Μεραρχίες, διπλάσιας και πλέον δύναμης από τις αντίστοιχες Ελληνικές, μία Μεραρχία Ιππικού, μία Ταξιαρχία Ιππικού και 720 πυροβόλα μάχης.

Ο Ελληνικός Στρατός την περίοδο 1912-1918

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1912 – 1918

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

1. Πριν την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων ο Ελληνικός Στρατός διέθετε ως ενεργές τις Μεραρχίες Iη Λάρισας, IIη Αθηνών, IIIη Μεσολογγίου και IVη Ναυπλίου και ως επιστρατευόμενες τις Vη, VIη και VIIη Μεραρχίες. Το σχέδιο επιστρατεύσεως του 1912 προέβλεπε τη συγκρότηση δύο Στρατηγείων σε περίπτωση κινητοποίησης, το πρώτο με την επωνυμία Γενικό Στρατηγείο Στρατού Θεσσαλίας και το δεύτερο με την επωνυμία Στρατηγείο Στρατού Ηπείρου. Υπό το Γενικό Στρατηγείο του Στρατού Θεσσαλίας προβλεπόταν η συγκρότηση τριών Στρατηγείων Σωμάτων Στρατού, του Α’ Σώματος Στρατού με τις Μεραρχίες Ι και ΙΙ, του Β’ Σώματος Στρατού με τις Μεραρχίες ΙΙΙ και IV και του Γ’ Σώματος Στρατού με τις Μεραρχίες V και VI. Η VIIη Μεραρχία θα παρέμενε υπό το Γενικό Στρατηγείο. Τελικά και σε όλη την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, τα Στρατηγεία των Σωμάτων Στρατού δεν συγκροτήθηκαν και το Γενικό Στρατηγείο του Στρατού Θεσσαλίας διοίκησε απ’ ευθείας τις Μεραρχίες Ι-VII και την Ταξιαρχία Ιππικού. Για την εκτέλεση όμως συγκεκριμένων αποστολών συγκροτήθηκαν Τμήματα Στρατιάς διοικούμενα από το Γενικό Στρατηγείο. Υπό το Στρατηγείο Στρατού Ηπείρου διατέθηκαν το 15^ο Σύνταγμα ΠΖ, 4 Τάγματα Ευζώνων, 1 Τάγμα Εθνοφρουρών, 3 Μοίρες Πυροβολικού και διάφορες μονάδες υποστηρίξεως μάχης και διοικητικής μέριμνας.
   
   

Αναχώρηση των επιστρατευμένων μονάδων της ΙΙας Μεραρχίας (Αθηνών) για το μέτωπο

2. Το Στρατηγείο της Vης Μεραρχίας επιστρατεύθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1912 από την Ιη Μεραρχία στην Λάρισα, τα δε Συντάγματα της στην Πάτρα, Λαμία και Λάρισα.

3. Το Στρατηγείο της VIης Μεραρχίας επιστρατεύθηκε στο Ναύπλιο από την IVη Μεραρχία, τα Συντάγματα ΠΖ στο Μεσολόγγι και την Λαμία και τα 8^ο και 9^ο Τάγματα Ευζώνων του 1^ου Συντάγματος Ευζώνων στον Τύρναβο και στα Τρίκαλα αντίστοιχα.

4. Το Στρατηγείο της VIIης Μεραρχίας επιστρατεύθηκε από την Ιη Μεραρχία στην Λάρισα και τα Συντάγματα ΠΖ στα Τρίκαλα και την Αθήνα.

5. Στις 22 Δεκεμβρίου 1912 οι δυνάμεις που βρίσκονταν στην Ήπειρο, με διαταγή του Αρχηγού Στρατού Ηπείρου, οργανώθηκαν σε Μεραρχία υπό την επωνυμία Μεραρχία Ηπείρου. Στις 11 Ιανουαρίου 1913 η Μεραρχία Ηπείρου μετονομάστηκε σε VIIIη Μεραρχία.

6. Η ΙΧη Μεραρχία συγκροτήθηκε στις 19 Μαρτίου 1913, από τμήματα των Αποσπασμάτων Μετσόβου, Αχέροντα και του Σώματος Χειμάρρας.

7. Η Χη Μεραρχία συγκροτήθηκε τον Μάρτιο του 1913 και έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του Ε-Β πολέμου.

8. Αμέσως μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, με Βασιλικό Διάταγμα που εκδόθηκε στις 16/29Αυγούστου 1913, αποφασίστηκε να διατηρηθούν ενεργές και στην ειρήνη όλες οι Μεραρχίες που συγκροτήθηκαν και έλαβαν μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους διαθέτοντας τα Συντάγματα που ήδη τις αποτελούσαν, να συγκροτηθεί η ΧΙ Μεραρχία από τα 27^ο και 28^ο Συντάγματα Πεζικού και τέλος να οργανωθούν –για πρώτη φορά στον Ελληνικό Στρατό- έξι (6) Σώματα Στρατού υπό τα οποία υπήχθησαν οι Μεραρχίες. Τα Σώματα αυτά ήταν τα ακόλουθα:

1ο ΣΣ με έδρα τη Λάρισα (Ι ΜΠ Λάρισα)

2ο ΣΣ με έδρα την Αθήνα (ΙΙ ΜΠ Αθήνα)

3ο ΣΣ με έδρα τα Ιωάννινα (ΙΙΙ ΜΠ Μεσολόγγι, VIII ΜΠ Κορυτσά, ΙΧ ΜΠ Ιωάννινα)

4ο ΣΣ με έδρα τη Θεσσαλονίκη (IV ΜΠ Θεσσαλονίκη, V ΜΠ Κιλκίς)

5ο ΣΣ με έδρα τη Δράμα (VI ΜΠ Σέρρες, VII Δράμα)

6ο ΣΣ με έδρα την Κοζάνη (Χ ΜΠ Βέροια, ΧΙ ΜΠ Κοζάνη)

9. Στις 4/17 Δεκεμβρίου 1913 δημοσιεύτηκε ο Νόμος υπ’ αριθμόν 85, ο οποίος προέβλεπε ότι η συγκρότηση των αναγκαίων στρατιωτικών σχηματισμών θα γινόταν με την έκδοση Βασιλικών Διαταγμάτων και τη διαίρεση της χώρας σε στρατολογικές περιοχές. Επίσης, διά του ιδίου νόμου καταργήθηκε το Γενικό Στρατηγείο των Βαλκανικών Πολέμων και ανασυστάθηκε η Επιτελική Υπηρεσία Στρατού. Ανώτατος Αρχηγός του Στρατού κατά το Σύνταγμα ήταν ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος, του οποίου όμως η εξουσία δεν ήταν τυπική, αλλά ουσιαστική και δραστήρια λόγω της αίγλης που απολάμβανε ως ο νικητής Αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού στην διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.
   
   
   
   

   Ο Βασιλιάς – Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος
   
   

10. Για την εκτέλεση του Νόμου υπ’ αριθμόν 85, εκδόθηκε στις 23 Δεκεμβρίου Βασιλικό Διάταγμα διά του οποίου η Χώρα διαιρέθηκε σε πέντε Στρατιωτικές Περιοχές, τις Α’, Β’, Γ’, Δ’ και Ε’, αντίστοιχες των Σωμάτων Στρατού τα οποία θα ήταν υπεύθυνα για την στρατολογία σε κάθε μία εξ αυτών. Με άλλο Βασιλικό Διάταγμα της ίδιας ημερομηνίας, ο Ελληνικός Στρατός συγκροτήθηκε σε πέντε Σώματα Στρατού, δέκα τέσσερις (14) Μεραρχίες ΠΖ και σαράντα δύο (42) Συντάγματα ΠΖ, εκ των οποίων πέντε Ευζώνων και τρία Κρητών. Το κάθε Σώμα Στρατού διέθετε τρεις Μεραρχίες Πεζικού, πλην του Ε’ που είχε δύο, ένα Σύνταγμα Ιππικού, ένα Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού -των τριών Μοιρών, των τριών Πυροβολαρχιών εκάστη- ένα Σύνταγμα Σκαπανέων, καθώς και άλλες μονάδες υποστηρίξεως μάχης και διοικητικής μέριμνας. Επίσης οργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη η Μεραρχία Ιππικού με μία μόνο Ταξιαρχία των δύο Συνταγμάτων Ιππικού. Οι Μεραρχίες ΠΖ θα διέθεταν τρία Συντάγματα ΠΖ, μία Μοίρα Ορειβατικού ΠΒ και λοιπές μονάδες υποστηρίξεως μάχης και διοικητικής μέριμνας.

• Ο υφιστάμενος οπλισμός ΠΖ ανερχόταν σε 166.000 τυφέκια και αραβίδες Μάνλιχερ, 44.000 τυφέκια Μάουζερ και Μάνλιχερ Βουλγαρικά προερχόμενα από λάφυρα, 77.000 Γκρα, 240 πολυβόλα Σβαρτζλόζε και 34 Μαξίμ.

• Η Επιτελική Υπηρεσία Στρατού (ΕΥΣ) εκτίμησε ότι με τον υπάρχοντα οπλισμό πεζικού μπορούσε να επιστρατεύσει εκατό σαράντα (140) Τάγματα ΠΖ, εκ των οποίων τα εκατό είκοσι έξι (126) για την συγκρότηση των δεκατεσσάρων (14) Μεραρχιών και πέντε (5) για την ασφάλεια των νησιών Λήμνου, Λέσβου, Χίου και Σάμου.

• Το πυροβολικό διέθετε 168 πεδινά πυροβόλα Σνάιντερ Κανέ των 75 χιλ. και 98 ορειβατικά πυροβόλα Σνάιντερ Δαγκλή των 75 χιλ. Με τα διατιθέμενα πυροβόλα συγκροτήθηκαν τα 5 Συντάγματα Πεδινού Πυροβολικού των Σ.Σ. και με τα 98 ορειβατικά πυροβόλα συγκροτήθηκαν οι 14 Μοίρες Ορειβατικού Πυροβολικού, κάποιες όμως με 1 Πυροβολαρχία.

• Με βάση τα συμπεράσματα των Βαλκανικών Πολέμων και την ορεινή μορφολογία της χώρας, αποφασίστηκε ότι ο Στρατός θα έπρεπε να διαθέτει ορεινή συγκρότηση, πράγμα που απαιτούσε την ύπαρξη μεγάλου αριθμού κτηνών και ημιονηγών. Η απόφαση αυτή ήταν σημαντική και ο Ελληνικός Στρατός διεξήγαγε τους επόμενους πολέμους, μέχρι και το 1949, διαθέτοντας ορεινή σύνθεση.

11. Κατά την επιστράτευση του Ελληνικού Στρατού στις 10/23 Σεπτεμβρίου 1915 -που κηρύχθηκε ως απάντηση στην επιστράτευση της Βουλγαρίας η οποία ήταν έτοιμη να προσχωρήσει στο στρατόπεδο των Κεντρικών Δυνάμεων- πέρα από τις προβλεπόμενες Μεραρχίες της αναδιοργάνωσης του 1913, συγκροτήθηκε επιστρατευτικά και η XV Μεραρχία διαθέτοντας τα 43^ο, 44^ο και 45^ο Συντάγματα Πεζικού. Η διοίκηση και οι σχηματισμοί της Μεραρχίας επιστρατεύθηκαν στη Θεσσαλονίκη ενώ τα Συντάγματα ΠΖ στα νησιά του Αιγαίου. Το 43^ο Σύνταγμα επιστρατεύθηκε με πυρήνα το Σύνταγμα Λέσβου στη Λέσβο (2 Τάγματα), το 44^ο με πυρήνα το Τάγμα Χίου και 3 Λόχους της Λήμνου και το 45^ο με πυρήνα το Τάγμα Σάμου. Η XV Μεραρχία μεταφέρθηκε ατμοπλοϊκώς μεταξύ 27-30 Σεπτεμβρίου στην περιοχή Ασβεστοχωρίου, έχοντας το 43^ο Σύνταγμα στο χωριό Μπάλαφτσα (σήμερα Κολχικό) και τα 44^ο και 45^ο Συντάγματα στο Σαριγιάρ (σήμερα Χρυσαυγή). Στα τέλη Οκτωβρίου 1915 το Ε’ Σώμα Στρατού, με τις οργανικές του Μεραρχίες VIII και ΙΧ, μεταφέρθηκε στην Μακεδονία στην περιοχή Ασήρου – Λαγκαδά και η XV Μεραρχία τέθηκε υπό τη διοίκηση του Σώματος αυτού. Στο σχεδιάγραμμα της στρατηγικής συγκέντρωσης του Ελληνικού Στρατού του 1915, φαίνεται ότι οι Μεραρχίες του Ε΄ Σώματος Στρατού βρίσκονταν η μεν VIII στην περιοχή του χωριού Δρυμός, η ΙΧ στην Άσηρο και η XV Μεραρχία στην περιοχή του χωριού Κολχικό, ανατολικά του Λαγκαδά. Επίσης σε άλλη αναφορά καταγράφεται ότι το Ε’ Σ.Σ. τον Απρίλιο/Μάιο του 1916 είχε την XV Μεραρχία νοτιοδυτικά της λίμνης Αχινού στην περιοχή Κρουσόβου (Κερδυλίου) Αηδονοχωρίου Νιγρίτας. Παραμένει άγνωστη η τύχη της υπόψη Μεραρχίας μετά την αποστράτευση του Ελληνικού Στρατού στις 26 Μαΐου/8 Ιουνίου 1916.

12. Τον Ιούνιο του 1916 καταγράφεται από την ΔΙΣ ή ύπαρξη μιας ακόμη Μεραρχίας, της XVI, στην Βόρειο Ήπειρο. Η Μεραρχία υπάγεται στο αποστρατευθέν Ε’ Σ.Σ., του οποίου η μεν VIII Μεραρχία βρίσκεται στην Κέρκυρα, ή δε ΙΧ στα Ιωάννινα. Παραμένει άγνωστο πότε συγκροτήθηκε η υπόψη Μεραρχία. Το πιθανότερο όμως είναι να συγκροτήθηκε αμέσως με την κήρυξη της επιστράτευσης προκειμένου να καταστεί δυνατή η μεταφορά του Ε’ Σ.Σ. στην Μακεδονία. Τον Ιούνιο του 1916 η XVI Μεραρχία είχε το στρατηγείο της στο Αργυρόκαστρο και τα 46^ο, 47^ο και 48^ο Συντάγματα ΠΖ στην Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο και την Πρεμετή αντίστοιχα. Τον Σεπτέμβριο του 1916, μετα την κατάληψη της Β. Ηπείρου από τον Ιταλικό Στρατό, η XVI Μεραρχία αποσύρεται από την Β. Ήπειρο και τον Απρίλιο του 1917 κατά την απόσυρση του Ελληνικού Στρατού στην Πελοπόννησο, το στρατηγείο της μεταφέρεται στον Πύργο.

13. Η έναρξη του Μεγάλου Πολέμου βρήκε τον Στρατό στη διαδικασία της αφομοίωσης της νέας οργάνωσης και της ενσωμάτωσης των εκ των πολεμικών επιχειρήσεων συμπερασμάτων. Ο διχασμός όμως του Έθνους και του Κράτους ως αποτέλεσμα της διαφωνίας βασιλιά και πρωθυπουργού αναφορικά με την είσοδο της χώρας στον πόλεμο με το πλευρό της Εγκάρδιας Συνεννόησης, είχε ολέθρια αποτελέσματα στην ενότητα του Στρατού και ειδικότερα του Σώματος των Αξιωματικών, με αποτέλεσμα να επιβραδυνθεί η ανάπτυξή του σε σύγχρονες βάσεις, να πέσει το ηθικό και στο τέλος να υπάρξει σοβαρή οπισθοδρόμηση. Η απομάκρυνση του Βασιλιά Κωνσταντίνου από τον θρόνο και η ανάληψη της εξουσίας από τον Βενιζέλο στις 11 Ιουνίου 1917, ένωσε πολιτικά το Κράτος και έσωσε τη χώρα από ενδεχόμενη εδαφική συρρίκνωση και την εθνική απαξίωση.
    
    

Οι Διοικητές των Χ και ΧΙ Μεραρχιών, Υποστράτηγος Λ Παρασκευόπουλος και Συνταγματάρχης Εμ. Ζυμβρακάκης

14. Η αρχική ονομασία του Σ.Σ Εθνικής Άμυνας ήταν Στρατός Εθνικής Άμυνας. Η συγκρότησή του άρχισε ουσιαστικά στις 17 Αυγούστου 1916, όταν εξερράγη στην Θεσσαλονίκη επαναστατικό στρατιωτικό κίνημα με σκοπό την συμμετοχή της χώρας στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων της ΑΝΤΑΝΤ. Επικεφαλής του κινήματος, που έλαβε την ονομασία «Επιτροπή Εθνικής Αμύνης», ήταν οι Υποστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, διοικητής της Χ Μεραρχίας, Συνταγματάρχης Εμμανουήλ Ζυμβρακάκης, διοικητής της ΧΙ Μεραρχίας και ο Αντισυνταγματάρχης Κωνσταντίνος Μαζαράκης, διοικητής της ΧΙ Μοίρας Ορειβατικού Πυροβολικού.

15. Η Μεραρχία Σερρών οργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη μεταξύ Σεπτεμβρίου – Νοεμβρίου 1916. Τον αρχικό πυρήνα της Μεραρχίας αποτέλεσαν 2.500 περίπου αξιωματικοί και οπλίτες εκ των 17^ου – 18^ου Συνταγμάτων ΠΖ και της VI Μοίρας Ορειβατικού ΠΒ της VI Μεραρχίας Σερρών, του 2/21 Συντάγματος Κρητών της VII Μεραρχίας και του 7^ου Συντάγματος Πεδινού ΠΒ του Δ’ Σώματος Στρατού. Οι υπόψη Μονάδες, υπό τον Συνταγματάρχη Νικόλαο Χριστοδούλου, διοικητή της VI Μεραρχίας Σερρών, είχαν διαφύγει της αιχμαλωσίας και της μεταφοράς τους στην Γερμανία (όπως συνέβη με το υπόλοιπο και μεγαλύτερο μέρος του Δ’ Σ.Σ.) και στις 27 Αυγούστου 1916 μεταφέρθηκαν από την Θάσο (όπου είχαν διαφύγει) στην Θεσσαλονίκη και εντάχθηκαν στον Στρατό της Εθνικής Άμυνας.

16. Το 1^ο Σύνταγμα Σερρών συγκροτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1916 από άνδρες του 17^ου Συντάγματος ΠΖ της VI Μεραρχίας και του 2/21 Συντάγματος Κρητών της VII Μεραρχίας.
    
    

Αριστερά η τελετή παράδοσης πολεμικής σημαίας στη Μεραρχία Σερρών. Δεξιά οι Συνταγματάρχες Κ. Μαζαράκης αριστερά και Ν. Χριστοδούλου δεξιά, επιθεωρούν το 1ο Σύνταγμα Σερρών

17. Το 2^ο Σύνταγμα Σερρών συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1916 από υπολείμματα του 18^ου Συντάγματος ΠΖ της πρώην VI Μεραρχίας και από εθελοντές.

18. Το 3^ο Σύνταγμα Σερρών συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1916 από ένα Τάγμα του 2/21 Συντάγματος Κρητών, από ένα Τάγμα Κρητών και ένα Τάγμα από την Σάμο με Μικρασιάτες.

19. Η Μεραρχία Αρχιπελάγους οργανώθηκε στη Μυτιλήνη μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 1916.

20. Το 4^ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους συγκροτήθηκε στη Χίο μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 1916.

21. Το 5^ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους συγκροτήθηκε στη Μυτιλήνη μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 1916.

22. Το 6^ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους συγκροτήθηκε στη Σάμο μεταξύ 24 Οκτωβρίου 1916 και 31 Μαρτίου 1917.

23. Η Μεραρχία Κρήτης συγκροτήθηκε στη Κρήτη μεταξύ Οκτωβρίου 1916 και Απριλίου 1917.

24. Τον Οκτώβριο του 1916 με τη κήρυξη της επανάστασης το 1ο Σύνταγμα Κρητών (1^ο/14^ο Κρητών) της XIV Μεραρχίας που εδρεύει στα Χανιά, μετονομάζεται σε 7ο Σύνταγμα Κρητών.

25. Το 8^ο Σύνταγμα Κρητών συγκροτήθηκε στο Ρέθυμνο μεταξύ Οκτωβρίου 1916 και Απριλίου 1917.

26. Το 9^ο Σύνταγμα Κρητών συγκροτήθηκε στο Ηράκλειο μεταξύ 24 Οκτωβρίου 1916 – Μαΐου 1917.
    
    

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιθεωρεί στρατιωτική τμήμα του Στρατού Εθνικής Άμυνας

27. Η Ι Μεραρχία επιστρατεύθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1917 και η συμπλήρωσή της στην εμπόλεμη σύνθεση έγινε με αξιωματικούς και οπλίτες του Γ’ Σ.Σ. και όχι με επιστράτευση από την στρατολογική περιφέρεια Θεσσαλίας. Η Μεραρχία εξοπλίστηκε με τυφέκια Μάνλιχερ και Λεμπέλ (40 κατά Λόχο για την εκτόξευση οπλοβομβίδων). Το πυροβολικό της αποτελέστηκε από πυροβόλα Σνάιντερ – Δαγκλή. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο Νάρες (παλαιά ονομασία της Φιλαδέλφειας Θεσσαλονίκης) για εκπαίδευση υπό την επίβλεψη της Γαλλικής Στρατιωτικής Αποστολής.

28. Το Νοέμβριο του 1917 το 4ο Σύνταγμα ΠΖ συμπληρώθηκε στην πολεμική του σύνθεση από άνδρες της ΧΙ Μεραρχίας του Γ’ Σ.Σ.

29. Το Νοέμβριο του 1917 το 5ο Σύνταγμα ΠΖ συμπληρώθηκε στην πολεμική του σύνθεση από άνδρες της ΧΙΙ Μεραρχίας του Γ’ Σ.Σ.

30. Το Νοέμβριο του 1917 το 1/30 Σύνταγμα Ευζώνων συμπληρώθηκε στην πολεμική του σύνθεση από άνδρες του 4/41 Συντάγματος Ευζώνων της Χ Μεραρχίας του Γ’ Σ.Σ.

31. Η ΙΙ Μεραρχία επιστρατεύθηκε στις 16 Μαρτίου 1918. Μεταφέρθηκε σιδηροδρομικά στην Λάρισα και από εκεί οδικώς μέσω Κοζάνης προς την Φιλαδέλφεια. Στα Πετρανά Κοζάνης τμήμα του 7^ου Συντάγματος ΠΖ εκ 237 οπλιτών λιποτάκτησε. Οι λιποτάκτες καταδιώχθηκαν από άνδρες του ιδίου Συντάγματος και το έκτακτο στρατοδικείο καταδίκασε σε θάνατο 2 υπαξιωματικούς.

32. Η ΧΙΙΙ Μεραρχία επιστρατεύθηκε στα μέσα Ιανουαρίου του 1918, αλλά η επιστράτευσή της παρακωλύθηκε εξ αιτίας φιλοβασιλικών στασιαστικών κινημάτων που κατεστάλησαν διά της βίας. Στην συνέχεια η επιστράτευση εξελίχθηκε ομαλά και η Μεραρχία μεταφέρθηκε σταδιακά, μεταξύ 21/2 και 11/5, στο στρατόπεδο της Φιλαδέλφειας για εκπαίδευση.

33. Μέχρι το τέλος Μαΐου του 1918 είχε ολοκληρωθεί η επιστράτευση και η εκπαίδευση των Ι, ΙΙ και ΧΙΙΙ Μεραρχιών και κατόπιν τούτου το Α΄ Σώμα Στρατού προωθήθηκε σταδιακά στο μέτωπο του Στρυμόνα και τέθηκε υπό τις διαταγές του XVI Βρετανικού Σώματος Στρατού.

34. Η ΙΙΙ Μεραρχία επιστρατεύθηκε πρώτη από τις μεραρχίες του Β’ Σ.Σ. και μεταφέρθηκε με πλοία στον Βόλο, από εκεί σιδηροδρομικά στην Λάρισα και στην συνέχεια οδικά προς την Κοζάνη. Στις 6 Ιουνίου εκδηλώθηκε στα Σέρβια στασιαστικό κίνημα στο ΙΙΙ/12 Τάγμα που εξαπλώθηκε σε όλο το Σύνταγμα. Η στάση κατεστάλη με την επέμβαση άλλων μονάδων. Οι πρωταίτιοι παραπέμφθηκαν σε έκτακτο στρατοδικείο στην Κοζάνη και μετά από συνοπτική διαδικασία καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν 5 αξιωματικοί μεταξύ των οποίων και ο διοικητής του Συντάγματος και 80 οπλίτες. Οι περισσότεροι των ανδρών που στασίασαν διατέθηκαν σε άλλες μονάδες. Η ΙΙΙ Μεραρχία παρέμεινε προσωρινά στα Πετρανά Κοζάνης για εκπαίδευση, την συμπλήρωσή της σε υλικά και την εμπέδωση της πειθαρχίας και στην συνέχεια προωθήθηκε βόρεια της Φλώρινας όπου τέθηκε υπό τις διαταγές της Γαλλικής Στρατιάς Ανατολής.

35. Η IV Μεραρχία επιστρατεύθηκε στις 2 Μαΐου 1918 και στην συνέχεια μεταφέρθηκε σιδηροδρομικά στην Αθήνα, με πλοία στον Βόλο και σιδηροδρομικά στην Θεσσαλονίκη. Παρέμεινε για εκπαίδευση στην Φιλαδέλφεια περιορισμένο χρόνο και στην συνέχεια προωθήθηκε δυτικά του ποταμού Αξιού, στην διάθεση της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών.

36. Η XIV Μεραρχία επιστρατεύθηκε στις 14 Ιουνίου 1918 και εκ των οργανικών της Συνταγμάτων επιστρατεύθηκαν τα 9^ο και 36^ο. Το 1/14 Σύνταγμα Κρητών είχε επιστρατευθεί από το 1916 υπό την Μεραρχία Κρήτης. Στην Μεραρχία διατέθηκε ως 3^ο Σύνταγμα το 24^ο Σύνταγμα της VIII Μεραρχίας που επιστρατεύθηκε στις 20 Ιουλίου. Η μεταφορά της Μεραρχίας στην Φιλαδέλφεια καθυστέρησε και ολοκληρώθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου. Στις 7 Σεπτεμβρίου η Μεραρχία αναχώρησε εσπευσμένα προς το μέτωπο στην διάθεση του XVI Βρετανικού Σ.Σ. χωρίς να παραλάβει καινούργιο οπλισμό. Η μετακίνηση των Μοιρών Ορειβατικού Πυροβολικού της Μεραρχίας προς το μέτωπο καθυστέρησε προκειμένου να ολοκληρωθεί η εκπαίδευσή τους στα πυροβόλα Σνάιντερ Ντυκρέτ 65 χιλ. (Σ.σ.: Είναι η πρώτη αναφορά περί εφοδιασμού Μεραρχίας με τα ορειβατικά πυροβόλα Σνάιντερ Ντυκρέτ 65 χιλ).

37. Η ΙΧ Μεραρχία επιστρατεύθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 1918. Παρέμεινε στην περιοχή Ιωαννίνων και ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή της υπό την επίβλεψη της Γαλλικής Στρατιωτικής Αποστολής.

38. 24^ο Σύνταγμα ΠΖ: Ανήκε στην VIII Μεραρχία (Πρεβέζης) και οργανώθηκε στην πολεμική σύνθεσή του στις 20 Ιουλίου/2 Αυγούστου 1918. Την 19^η Αυγούστου/1^η Σεπτεμβρίου 1918 μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη και τέθηκε υπό τη διοίκηση της XIV Μεραρχίας.

39. 29^Ο Σύνταγμα ΠΖ: Ανήκε στη Χ Μεραρχία και βρισκόταν στο Βόλο. Συγκροτήθηκε στην πολεμική σύνθεσή του στις 10 Νοεμβρίου 1917 από εφέδρους διαφόρων μονάδων του Γ’ Σ.Σ.
40. Ο οπλισμός των Ελληνικών Μεραρχιών που συμμετείχαν στον 1^ο Π.Π. το 1918
    
    

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

(α) Το 1915 παραγγέλθηκαν 160 πολυβόλα Colt από τις ΗΠΑ, αλλά παραλήφθηκε μέρος εξ αυτών.

(β) Πρόκειται μάλλον για πολυβόλα Saint Etienne.

(γ) Οι Μοίρες του Ορειβατικού Πυροβολικού διέθεταν 2 Πυροβολαρχίες των 4 πυροβόλων εκάστη.

41. Οι επιστρατεύσεις του 1915 και 1917

Στην επιστράτευση του 1915, κλήθηκαν υπό τα όπλα 24 κλάσεις εφέδρων και συγκροτήθηκαν στην εμπόλεμη σύνθεσή τους οι υπό της αναδιοργανώσεως του Δεκεμβρίου του 1913 προβλεπόμενες 14 Μεραρχίες Πεζικού, καθώς και οι Μη Μεραρχιακές Μονάδες (Μ.Μ.Μ.) των Σωμάτων Στρατού. Επιπλέον συγκροτήθηκαν και οι Μεραρχίες XV και XVI, αποτελούμενες από τα Συντάγματα 43^ο έως 48^ο. Κατόπιν τούτου επιστρατεύθηκαν συνολικά 48 Συντάγματα ΠΖ, έναντι των 22 Συνταγμάτων που είχαν επιστρατευθεί κατά την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων.

Είναι προφανές ότι το άλμα που επιτελέστηκε σε μία τριετία –τουλάχιστον από αριθμητικής και οργανωτικής απόψεως- ήταν τεράστιο. Βεβαίως κατά την επιστράτευση της μεγάλης αυτής Στρατιάς παρατηρήθηκαν πολλά προβλήματα, τα σημαντικότερα των οποίων ήταν η βραδύτητα στην προσέλευση των κληθέντων εφέδρων, η έλλειψη αξιωματικών και οι δυσκολίες στην επίταξη των αναγκαιούντων κτηνών και λοιπών υλικών για την συγκρότηση των Μονάδων. Η κατάσταση της γενική επιστράτευσης διατηρήθηκε μέχρι και την 26/8 Ιουνίου 1916, οπότε με Βασιλικό Διάταγμα απολύθηκαν 12 ηλικίες.

Ο Εθνικός Διχασμός που ήδη είχε αρχίσει, η «εθελουσία» εγκατάλειψη και παράδοση από την κυβέρνηση στους Γερμανοβουλγάρους του οχυρού Ρούπελ (στις 14 Μαΐου 1916), η κατάληψη «άνευ βολής τυφεκίου» της Ανατολικής Μακεδονίας από τα Βουλγαρικά στρατεύματα και στη συνέχεια η «διατεταγμένη» από την κυβέρνηση της Αθήνας παράδοση των ανδρών και του οπλισμού του Δ’ Σώματος Στρατού στους Γερμανοβουλγάρους, η πολιτική διάσπαση του κράτους με την συγκρότηση επαναστατικής κυβέρνησης από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην Θεσσαλονίκη, οι φθορές και οι απώλειες του υλικού από την οκτάμηνη επιστράτευση και η μεταφορά –κατ’ απαίτηση της ΑΝΤΑΝΤ- του Στρατού και του οπλισμού στην Πελοπόννησο, είχαν τελικά δυσμενή επίδραση στο ηθικό του Στρατού και στην ενότητα του Σώματος των αξιωματικών. Ο εθνικός διχασμός διέκοψε την ανάπτυξη του Στρατού σε σύγχρονες βάσεις, διασάλευσε την πειθαρχία, έθεσε εκτός του στρατεύματος πολλά και εμπειροπόλεμα στελέχη, επέφερε γενική στασιμότητα και καταβαράθρωσε την μαχητική αξία του των μονάδων που δεν προσχώρησαν στον Στρατό της Εθνικής Αμύνης. Η μετά την επικράτηση του Βενιζέλου επιστράτευση έξι ακόμη Ελληνικών Μεραρχιών, πέραν των τριών του Στρατού της Εθνικής Άμυνας -προκειμένου να λάβουν μέρος στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου- βράδυνε χαρακτηριστικά και αντί να περατωθεί στο τέλος του 1917 -όπως είχε συμφωνηθεί με τους συμμάχους της ΑΝΤΑΝΤ- άρχισε τον Νοέμβριο του 1917 και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 1918. Τελικά και κατόπιν τρομακτικών δυσχερειών, η Ελλάδα κατόρθωσε να παρατάξει στο Μακεδονικό Μέτωπο μόλις 10 Μεραρχίες και 31 Συντάγματα Πεζικού, έναντι των 16 Μεραρχιών και των 48 Συνταγμάτων που συγκρότησε κατά την επιστράτευση του 1915-1916.

Οι Ελληνικές Μεραρχίες που διατέθηκαν στο Μακεδονικό Μέτωπο τέθηκαν υπό την επιχειρησιακή διοίκηση Συμμαχικών δυνάμεων και ενήργησαν σε δευτερεύοντα μέτωπα. Ένα σημαντικό ζήτημα που χαρακτήριζε τον Ελληνικό Στρατό που έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου και δεν έχει διερευνηθεί ακόμη, είναι ότι αυτός διέθετε ανομοιογενή οπλισμό και ότι μόνο 6 Μεραρχίες εξοπλίστηκαν με Μάνλιχερ, δηλαδή χρησιμοποιήθηκαν 85.000 περίπου Μάνλιχερ. Κατόπιν τούτου δημιουργούνται εύλογα ερωτήματα για την τύχη των υπολοίπων τυφεκίων Μάνλιχερ μέχρι τα 166.000 που υπήρχαν πριν την έναρξη του 1^ου Π.Π. Ανάλογα ερωτήματα δημιουργούνται και για την τύχη των πεδινών πυροβόλων Σνάιντερ Κανέ, δεδομένου ότι τα 3 Συντάγματα Πεδινού Πυροβολικού που φαίνεται ότι συγκροτήθηκαν, θα διέθεταν 108 πεδινά πυροβόλα, έναντι των 168 που υπήρχαν στο τέλος των Βαλκανικών Πολέμων.

Το τέλος του Α’ Π.Π. βρίσκει την Ελλάδα στην πλευρά των νικητών

Ο Ελληνικός Στρατός την περίοδο 1919 -1921

Σημείωση: Η σύνθεση αναφέρεται στο τέλος εκάστης περιόδου

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

1. Στις 2 Μαΐου 1919 η Ιη Μεραρχία αποβιβάζεται στην Σμύρνη. Εντός του Μαΐου η Ιη Μεραρχία ενισχύεται στις 5 Μαΐου με το 6ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους που έρχεται από την Μυτιλήνη, στις 10 Μαΐου με το 8ο Σύνταγμα Κρητών από την Αθήνα, στις 18 Μαΐου με το 3ο Σύνταγμα Ιππικού και στις 28 Μαΐου με το 5ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους.

2. Στις 2 Ιουνίου φθάνει στην Σμύρνη προερχόμενος από την Βεσσαραβία της Ρουμανίας, ο διοικητής του Α’ Σώματος Στρατού με τμήμα του επιτελείου του και αναλαμβάνει την διοίκηση των εν Μικρά Ασία Ελληνικών δυνάμεων.

3. Στις 18 Ιουνίου το υπόλοιπο της Μεραρχίας Αρχιπελάγους αποβιβάζεται στο Ντικελί.

4. Από τις 10 Ιουνίου έως τις 2 Ιουλίου μεταφέρεται στην Μικρά Ασία η ΧΙΙΙ Μεραρχία, προερχομένη εκ της Ρουμανίας.

5. Μεταξύ 17 Ιουνίου και 19 Ιουλίου 1919 συγκροτείται η Μεραρχία Σμύρνης από το 8^ο Σύνταγμα Κρητών και το 27ο Σύνταγμα Πεζικού που ήδη είχε συγκροτηθεί στην Σμύρνη από τα Ι και ΙΙ Τάγματα Ασφαλείας Θεσσαλονίκης. Στην Θεσσαλονίκη θα συγκροτούνταν επίσης το Στρατηγείο της Μεραρχίας και το 28ο Σύνταγμα ΠΖ. Στις 7 Ιουλίου αποβιβάζονται στην Σμύρνη το 28^ο Σύνταγμα το πυροβολικό και οι λοιποί σχηματισμοί της Μεραρχίας Σμύρνης.

6. Μεταξύ 25 Ιουνίου και 3 Ιουλίου μεταφέρεται από τη Ρουμανία στη Σμύρνη η ΙΙα Μεραρχία.

7. Από 21-26 Νοεμβρίου ανασυγκροτείται στην Θεσσαλονίκη του 30^ο Σύνταγμα ΠΖ, μεταφέρεται στην Σμύρνη και διατίθεται στην Μεραρχία Σμύρνης αντί του 8^ου Συντάγματος Κρητών, το οποίο μεταφέρεται στην Αθήνα.

8. Στις 27 Νοεμβρίου συγκροτείται το Σώμα Στρατού Σμύρνης από τις Μεραρχίες Αρχιπελάγους και Σμύρνης.

9. Στις 5 Φεβρουαρίου 1920 αρχίζει η συγκρότηση στη Θεσσαλονίκη της Μεραρχίας Κυδωνιών από το 31^ο Σύνταγμα ΠΖ που βρισκόταν σε προκάλυψη στη Δοϊράνη, το 32^ο Σύνταγμα ΠΖ της VIII Μεραρχίας που θα μεταφερόταν από τα Ιωάννινα στη Σμύρνη και το Σύνταγμα Φρουράς Σμύρνης που θα μετονομαζόταν σε 33^ο Σύνταγμα ΠΖ. Μεταξύ 12 Ιανουαρίου και 10 Φεβρουαρίου 1920, το 31^ο Σύνταγμα ΠΖ ανασυγκροτείται στο Κιλκίς και στη Θεσσαλονίκη και μεταφέρεται στη Σμύρνη. Στις 7 Φεβρουαρίου το Σύνταγμα Φρουράς Σμύρνης μετονομάζεται σε 33^ο Σύνταγμα ΠΖ.

10. Στις 8 Ιουλίου 1920 η Μεραρχία Κρήτης που είχε συγκροτηθεί στη Μαγνησία (Σ.σ. : δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες για αυτή την συγκρότηση, δεδομένου ότι στην Αθήνα βρισκόταν η γνωστή από τον Α’ Π.Π. Μεραρχία Κρήτης που είχε συγκροτηθεί μετά το επαναστατικό κίνημα της Θεσσαλονίκης και είχε λάβει μέρος στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου υπό το Σ.Σ. Εθνικής Αμύνης), μετονομάστηκε σε Μεραρχία Μαγνησίας και αποτελέστηκε από το 9^ο Σύνταγμα Κρητών, το 16^ο Σύνταγμα ΠΖ που είχε συγκροτηθεί στις 20 Ιουνίου στο Παλαιόκαστρο και το 17^ο Σύνταγμα ΠΖ, όπως είχε μετονομαστεί το Σύνταγμα Ασφαλείας Σμύρνης (συγκροτήθηκε από το Τάγμα Εθελοντών Ποντίων και τα 1^ο – 5^ο Μεραρχιακά Τάγματα).

11. Από τις 1 έως τις 5 Αυγούστου 1920 μεταφέρεται από την Πάτρα στην Σμύρνη το στρατηγείο του Β’ Σώματος Στρατού.

12. Μεταξύ 2-13 Αυγούστου 1920 μεταφέρεται από την Πάτρα στην Σμύρνη η ΙΙΙη Μεραρχία.

13. Από τις 14 έως τις 20 Σεπτεμβρίου 1920, η Μεραρχία Κυδωνιών μεταφέρεται στην Παλαιά Ελλάδα για τις ανάγκες φρουράς των εκλογών που έχουν προκηρυχθεί.

14. Στις 21 Σεπτεμβρίου αρχίζει η μεταφορά από τον Πειραιά στην Μικρά Ασία της Μεραρχίας Κρήτης, αποτελούμενης από 7^ο και 8^ο Συντάγματα Κρητών, συνολικής δυνάμεως 52 Αξιωματικών και 379 οπλιτών. Η Μεραρχία μεταφέρθηκε στο Σαλιχλή όπου ενσωματώθηκαν στην δύναμή της οι μονάδες και τα τμήματα της Μεραρχίας Κυδωνιών που είχαν παραμείνει στην Μικρά Ασία.

15. Το Σώμα Στρατού Εθνικής Άμυνας (Μεραρχίες Σερρών, Κρήτης, Αρχιπελάγους και XIVη) μετά το τέλος του Α’ Π.Π. παρέμεινε στη Μακεδονία με τις Μεραρχίες Κρήτης και Αρχιπελάγους να αποσπώνται από αυτό και να μεταφέρονται αργότερα στην Μικρά Ασία. Στην δύναμή του εντάσσονται αρχικά η ΙΧ Μεραρχία και στην συνέχεια η Μεραρχία Ξάνθης. Είχε την τιμή να του ανατεθεί η αποστολή για την απελευθέρωση –αρχικά- της Δυτικής Θράκης και αργότερα της Ανατολικής. Κατόπιν τούτου: α) Στις 16 Οκτωβρίου 1919 κατέλαβε την Ξάνθη διά της ΙΧ Μεραρχίας. β) Στις 14 Μαΐου 1920 κατέλαβε τη Κομοτηνή διά της Μεραρχίας Σερρών και την Αλεξανδρούπολη μέχρι Διδυμοτείχου διά της Μεραρχίας Ξάνθης. γ) Στις 16 Μαΐου 1920 κατέλαβε διά της ΙΧ Μεραρχίας τη περιοχή της Ορεστιάδας μέχρι το Καρααγάτς. Στις 3 Ιουνίου 1920 μετονομάστηκε σε Στρατιά Θράκης και από 7-19 Ιουλίου 1920 κατέλαβε την Ανατολική Θράκη διά των Μεραρχιών Σμύρνης, ΙΧ και Ξάνθης.

16. Στις 14 Μαρτίου 1920, η Μικτή Ταξιαρχία που είχε συγκροτηθεί στη Θεσσαλονίκη τον Φεβρουάριο του 1920 εκ των 13^ου, 14^ου, και 15^ου Συνταγμάτων ΠΖ, μετονομάστηκε σε Μεραρχία Ξάνθης και συγκεντρώθηκε στη περιοχή Τοξοτών Ξάνθης, από όπου στις 14 Μαΐου του 1920 μεταφέρθηκε διά θαλάσσης στην Αλεξανδρούπολη και απελευθέρωσε τη περιοχή του σημερινού νομού Έβρου μέχρι το Διδυμότειχο. Στη συνέχεια, τον Ιούνιο του 1920, έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις για τη κατάληψη της Πανόρμου στη Μικρά Ασία. Αφού επανέκαμψε στη Δυτική Θράκη, από τη 1 Ιουλίου 1920 έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις για τη κατάληψη της Ανατολικής Θράκης. Παρέμεινε στην Ανατολική Θράκη μέχρι τον Απρίλιο του 1921.

17. Η ΙΧη Μεραρχία κατά τον Α’ Π.Π. παρέμεινε στη περιοχή της Φλώρινας και δεν έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις για τη διάσπαση του Μακεδονικού Μετώπου. Τον Οκτώβριο του 1919 βρισκόταν στη περιοχή του Παρανεστίου και στις 16 Οκτωβρίου 1919 κατέλαβε τη Ξάνθη. Στις 14 Μαΐου 1920 απελευθέρωσε τη περιοχή του Έβρου βόρεια του Διδυμοτείχου. Στις 7 Ιουλίου 1920 έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις για τη κατάληψη της Ανατολικής Θράκης, καταλαμβάνοντας την Αδριανούπολη και τις Σαράντα Εκκλησίες. Τον Σεπτέμβριο του 1920 η Μεραρχία μεταφέρθηκε στην Παλαιά Ελλάδα για τις ανάγκες των εκλογών.

18. Η XIVη Μεραρχία (οργανική του Β’ Σ.Σ.) μέχρι και τη 12^η Απριλίου 1920 είχε την ευθύνη της προκάλυψης των Ελληνογιουγκοσλαυικών συνόρων, υπαγομένη στη Στρατιά Θράκης. Στη συνέχεια ανέλαβε και την προκάλυψη των Ελληνοβουλγαρικών συνόρων, επεκτείνοντας διαδοχικά την ευθύνη της μέχρι το ύψωμα Κούλα βόρεια της Ξάνθης. Στις 8 Μαΐου 1920 η Μεραρχία τέθηκε υπό τις άμεσες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών και υπό την επιχειρησιακή διοίκηση της Στρατιάς Θράκης.

19. Η IVη Μεραρχία (οργανική του Β’ Σ.Σ.), μέχρι και τα τέλη Μαρτίου του 1921 παρέμενε στην έδρα της στο Ναύπλιο, διατηρώντας ειρηνική σύνθεση.

20. Στις 9 Νοεμβρίου 1920 το εν Σμύρνη Γενικό Στρατηγείο του Ελληνικού Στρατού μετονομάστηκε σε Στρατιά Μικράς Ασίας. Από την ίδια ημέρα η Στρατιά Θράκης έπαυσε να υπάγεται στη Στρατιά Μικρά Ασίας και τέθηκε υπό τη διοίκηση του Υπουργείου Στρατιωτικών.

21. Στις 24 Δεκεμβρίου 1920 το Σώμα Στρατού Σμύρνης μετονομάστηκε σε Γ’ Σώμα Στρατού.

22. Στις 12 Δεκεμβρίου 1920 η Μεραρχία Σερρών μετονομάστηκε σε VIη Μεραρχία και τα 1^ο, 2^ο, 3^ο Συντάγματα Σερρών μετονομάστηκαν σε 19^ο, 20^ο και 21^ο Συντάγματα ΠΖ αντίστοιχα. Η VIη Μεραρχία μειωμένης δυνάμεως είχε την ευθύνη της προκάλυψης προς Βουλγαρία, από το ύψωμα Κούλα βόρεια της Ξάνθης μέχρι και βόρεια του ποταμού Άρδα.

23. Το Δεκέμβριο του 1920 η Μεραρχία Ξάνθης μετονομάστηκε σε ΧΙΙ Μεραρχία.

24. Στις 24 Δεκεμβρίου 1920 η Μεραρχία Αρχιπελάγους μετονομάστηκε σε VIIη Μεραρχία ΠΖ, τα δε οργανικά της 4^ο, 5^ο και 6^ο Συντάγματα Αρχιπελάγους, μετονομάστηκαν σε 22^ο, 23^ο και 37^ο Συντάγματα ΠΖ αντίστοιχα.

25. Στις 24 Δεκεμβρίου 1920 η Μεραρχία Σμύρνης μετονομάστηκε σε Χη Μεραρχία ΠΖ.

26. Την 1η Ιανουαρίου 1921 η Μεραρχία Κρήτης μετονομάστηκε σε Vη Μεραρχία.

27. Τον Ιανουάριο του 1921 η Μεραρχία Μαγνησίας μετονομάστηκε σε ΧΙη Μεραρχία ΠΖ.

28. Η Μεραρχία Κυδωνιών επανέκαμψε στη Μικρά Ασία μεταξύ 10 και 16 Δεκεμβρίου 1920 οπότε και καταργήθηκε, του στρατηγείου της συγχωνευθέντος με το στρατηγείο της Μεραρχίας Κρήτης. Τα 31^ο και 32^ο Συντάγματα ΠΖ διαλύθηκαν και οι άνδρες τους μετακινήθηκαν στο 33^ο Σύνταγμα ΠΖ που μετονομάστηκε σε Σύνταγμα Κυδωνιών και αποτέλεσε το τρίτο Σύνταγμα της Μεραρχίας Κρήτης μετονομασθέν και πάλι σε 33^ο Σύνταγμα ΠΖ.

29. Την 1η Ιανουαρίου 1921 τα 7^ο και 8^ο Συντάγματα Κρητών μετονομάστηκαν σε 43^ο και 44^ο Συντάγματα ΠΖ, αντίστοιχα.

30. Στις 24 Δεκεμβρίου 1920 το 9^ο Σύνταγμα Κρητών μετονομάστηκε σε 45^ο Σύνταγμα ΠΖ υπό την ΧΙη Μεραρχία.

31. Στις 17 Μαρτίου 1921 το 3/40 ΣΕ της ΙΧης Μεραρχίας αποβιβάζεται στα Μουδανιά, προερχόμενο από τον Πειραιά. Το υπόλοιπο της ΙΧης Μεραρχίας θα μεταφερθεί από τις 8 έως 11 Μαΐου από τον Πειραιά στην Σμύρνη.

32. Στις 31 Μαρτίου 1921 η IVη Μεραρχία προερχόμενη από το Ναύπλιο, θα αρχίσει να αποβιβάζεται στην Σμύρνη. Η μεταφορά της ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο.

33. Από τις 29 Μαΐου μέχρι τις 6 Ιουνίου1921 μεταφέρθηκε στην Σμύρνη προερχόμενη από τις Σαράντα Εκκλησίες της Ανατολικής Θράκης η ΧΙΙη Μεραρχία.

Το Τάγμα Πεζικού

Από το 1912 ο Ελληνικός Στρατός καθιέρωσε από το επίπεδο του Τάγματος μέχρι και αυτό του Σώματος Στρατού την τριαδική σύνθεση. Το Σώμα Στρατού διέθετε ως οργανικές τρεις Μεραρχίες, η Μεραρχία τρία Συντάγματα και το Σύνταγμα τρία Τάγματα Πεζικού. Το Τάγμα Πεζικού διέθετε επιτελείο, τρεις Λόχους Πεζικού (τυφεκιοφόρων) και έναν Λόχο Πολυβόλων. Ο Λόχος Πεζικού διέθετε τέσσερις Διμοιρίες των δύο Ημιδιμοιριών εκάστη, των δύο Ενωμοτιών η κάθε Ημιδιμοιρία. Η Ενωμοτία ήταν το αντίστοιχο της σημερινής Ομάδας Πεζικού. Ο Λόχος πολυβόλων διέθετε τέσσερις Διμοιρίες, κάθε μία εκ των οποίων διέθετε δύο πολυβόλα. Κύριος οπλισμός των Ταγμάτων Πεζικού ήταν το τυφέκιο και η αραβίδα Μάνλιχερ. Κάποια Τάγματα αντί Μάνλιχερ έφεραν τυφέκια Μάουζερ, ή Λεμπέλ. Από το 1917, δηλαδή με την είσοδο της χώρας στον 1^ο Π.Π., οι Λόχοι Πεζικού εφοδιάστηκαν με οπλοπολυβόλα και με τυφέκια Λεμπέλ με χοάνη για την εκτόξευση οπλοβομβίδων. Πλέον των παραπάνω, κάθε Τάγμα Πεζικού διέθετε Μεταγωγικά Μάχης, τμήματα αντίστοιχα των σημερινών Λόχων Διοικήσεως για το Τάγμα και Διμοιριών Διοικήσεως για τους Λόχους, δια των οποίων διεξαγόταν η Διοικητική Μέριμνα του Τάγματος και των Λόχων.

ΣΥΝΘΕΣΗ- ΔΥΝΑΜΗ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ 1921¹

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

1. Ορισμένα στοιχεία του πίνακα πιθανόν να μην είναι απολύτως ακριβή, επειδή και οι πηγές δεν είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικές. Τα προβλήματα εντοπίζονται κυρίως στην δύναμη οπλιτών και κτηνών των Μεταγωγικών Μάχης Επιτελείου Τάγματος και Μεταγωγικών Σώματος του Συντάγματος. Η γενική όμως εικόνα είναι η εξής: Η εκ των πινάκων συνθέσεως προβλεπομένη εμπόλεμη δύναμη των Λόχων ΠΖ ήταν 220 άνδρες, των πολυβολαρχιών 180 περίπου, των Ταγμάτων 970 περίπου και των Συνταγμάτων ΠΖ 3.300 άνδρες περίπου.

2. Τα Μεταγωγικά Μάχης Επιτελείου Τάγματος μετέφεραν εφεδρικά πυρομαχικά, εφεδρικές τροφές, υγειονομικό υλικό, τηλεφωνικό υλικό, αποσκευές αξιωματικών και τα αρχεία της μονάδας. Η δύναμη προσωπικού και κτηνών αυτών έχει υπολογιστεί σε συνάρτηση με τις λοιπές γνωστές δυνάμεις.

Μεταγωγικά Μάχης και Σώματος

3. Μετά τις τροποποιήσεις των πινάκων συνθέσεως τον Απρίλιο του 1921, η εμπόλεμη δύναμη οπλιτών των Λόχων ΠΖ προβλεπόταν να αποτελείται από 1 επιλοχία, 13 λοχίες, 17 δεκανείς και 185 στρατιώτες και υποδεκανείς. Σύνολο 216 οπλίτες. Επίσης με τις αναφερόμενες τροποποιήσεις καθορίστηκε ότι ο κάθε Λόχος Πεζικού θα διέθετε 184 τυφέκια Μάνλιχερ. Κατόπιν τούτου τα προβλεπόμενα πριν τις τροποποιήσεις του Απριλίου 40 Λεμπέλ σε κάθε Λόχο (10 κατά διμοιρία) για την εκτόξευση οπλοβομβίδων, μειώθηκαν σε 6 –το ανώτερο- κατά Διμοιρία και σε 24 κατά Λόχο.
   
   

Διμοιρία Πεζικού σε αμυντική τοποθεσία. Διακρίνονται οπλίτες που φέρουν οπλοπολυβόλο και τυφέκια Λεμπέλ

4. Ο οπλισμός του Λόχου Πεζικού μετά τις τροποποιήσεις του Απριλίου αποτελούνταν από:

• 10 πιστόλια
• 5 Αραβίδες Μάνλιχερ
• 184 Τυφέκια Μάνλιχερ Σενάουερ (η VII Μεραρχία διέθετε μόνο τυφέκια Λεμπέλ και η ΙΧ κατά το ήμισυ Μάουζερ)
• 24 τυφέκια Λεμπέλ μετά χοάνης για την εκτόξευση οπλοβομβίδων.
• 8 αυτόματα τυφέκια G.S.R. 1915 (πρόκειται για τα οπλοπολυβόλα Chauchat υποδείγματος 1915).
• Χειροβομβίδες, οπλοβομβίδες. Φ.368/Α/3

5. Οπλισμός Διμοιρίας Πεζικού

• Διμοιρίτης: Αραβίδα Μάνλιχερ
• Τυφεκιοφόροι: 39 Μάνλιχερ
• Τυφεκιοφόροι: 6 Λεμπέλ μετά χοάνης για την εκτόξευση οπλοβομβίδων
• Οπλοπολυβολητές: 2 οπλοπολυβόλα (1 ανά ενωμοτία)
  
  

Ενωμοτίες εγκατεστημένες αμυντικά. Διακρίνονται οπλοπολυβόλο και τυφέκιο Λεμπέλ

 

6. Τα Μεταγωγικά Μάχης του Λόχου μετέφεραν πυρομαχικά οπλοπολυβόλων, φυσίγγια και γυλιούς οπλοπολυβολητών, εφεδρικές τροφές, αποσκευές, αρχεία, μαγειρικά σκεύη και εργαλεία όρχου.

7. Τα στοιχεία δύναμης αναφέρονται σε Λόχο πολυβόλων St. Etienne και περιελάμβανε 1 επιλοχία, 6 λοχίες, 18 δεκανείς 147 οπλίτες και 6 μη μαχίμους. Σύνολο 178 οπλίτες. ΔΙΣ, Φ.368/Α/3 Υπήρχαν και πολυβολαρχίες με πολυβόλα Schwartloze των οποίων η δύναμη προσωπικού ήταν ελαφρά μικρότερη. Ο οπλισμός του Λόχου πολυβόλων αποτελούνταν από:

• 121 Αραβίδες Μάνλιχερ για Λόχο πολυβόλων St. Etienne και 89 για Λόχο Schwartloze.
• 49 πιστόλια
• 8 πολυβόλα Σαιντ Ετιέν ή Σβαρτζλόζε

8. Η Διμοιρία πολυβόλων διέθετε 2 πολυβόλα (σύνολο πολυβολαρχίας 8).

Διμοιρία και Λόχος Πολυβόλων με πολυβόλα Σαιν Ετιέν

 

9. Με τα κτήνη μεταφοράς των Β’ Κλιμακίων των Διμοιριών Βολής πολυβόλων μεταφέρονταν 24 φόρτοι πυρομαχικών για τα πολυβόλα St. Etienne και 16 για τα Schwartloze. Κάθε φόρτος μεταφερόταν από 1 ημίονο και αντιστοιχούσε:

• Για τα πολυβόλα St. Etienne: 1.800 φυσίγγια Λεμπέλ D(am) σε ταινίες ανά φόρτο. Ήτοι 43.200 φυσίγγια σε 24 φόρτους. Επομένως 5.400 φυσίγγια ανά πολυβόλο.
• Για δε τα πολυβόλα Schwartloze: 3.000 φυσίγγια ανά φόρτο. Ήτοι 48.000 φυσίγγια σε 16 φόρτους. Επομένως 6.000 φυσίγγια ανά πολυβόλο.

10. Μάχιμη Δύναμη Τάγματος Πεζικού

Από τους πίνακες υπολογισμού της μάχιμης δύναμης στις επιχειρήσεις του Μαρτίου, του Ιουλίου και του Αυγούστου 1921, γίνεται φανερό ότι η συνολική δύναμη αξιωματικών και οπλιτών του Τάγματος ΠΖ υπολογιζόταν ως μάχιμη δύναμη και για τις προϊστάμενες των Ταγμάτων διοικήσεις –Συντάγματα, Μεραρχίες, Σώματα Στρατού, Στρατιά- ως μάχιμη δύναμη υπολογιζόταν η συνολική δύναμη αξιωματικών και οπλιτών των Ταγμάτων ΠΖ που διέθεταν.

Στις επιχειρήσεις του Μαρτίου και του Ιουλίου, η συνολική δύναμη των Ταγμάτων ΠΖ αναφέρεται και ως δύναμη τυφεκίων. Αλλά αυτό δεν ήταν απόλυτα ορθό. Το κάθε Τάγμα Πεζικού διέθετε 769 τυφέκια και 133 Αραβίδες περίπου.

Με βάση όμως τα στοιχεία που ήδη έχουν παρουσιαστεί, ως μάχιμη δύναμη θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτή που εμπλεκόταν με τον εχθρό διά πυρών, δηλαδή οι υπηρέτες των παρακάτω όπλων:

• 4 Αραβίδες Μάνλιχερ/Λόχο Χ 3 Λόχους = 12 Αραβίδες Μάνλιχερ (12 Διμοιρίτες)
• 39 τυφέκια Μάνλιχερ ή Λέμπελ/Διμοιρία Χ 4 Διμοιρίες Χ 3 Λόχους = 468 τυφέκια Μάνλιχερ ή Λέμπελ (468 τυφεκιοφόροι)
• 6 τυφέκια Λέμπελ κατά Διμοιρία Χ 4 Διμοιρίες Χ 3 Λόχους = 72 τυφέκια Λέμπελ (72 τυφεκιοφόροι)
• 2 οπλοπολυβόλα κατά Διμοιρία Χ 4 Διμοιρίες Χ 3 Λόχους = 24 οπλοπολυβόλα (24 οπλοπολυβολητές)
• 4 Διμοιρίες βολής πολυβόλων (2 πολυβόλα) Χ 14 άνδρες : 8 πολυβόλα (56 πολυβολητές)
• Σύνολο Τάγματος ΠΖ: 632 αξιωματικοί και οπλίτες μαχητές

11. Τον Απρίλιο του 1921 η δύναμη του Μικρού Επιτελείου του Συντάγματος ΠΖ μειώθηκε και προσδιορίστηκε σε 1 επιλοχία, 11 λοχίες, 9 δεκανείς, 89 στρατιώτες, 7 μη μάχιμοι. Δηλαδή 117 οπλίτες.

12. Τα Μεταγωγικά Σώματος του Συντάγματος, μετέφεραν τρόφιμα και νομή (συνήθως 2 ημερών), υλικά στρατοπεδείας, τα αρχεία και τις αποσκευές των αξιωματικών.

13. Τον Απρίλιο του 1921 με τις επελθούσες τροποποιήσεις των πινάκων συνθέσεως, η δύναμη οπλιτών των Συνταγμάτων ΠΖ που διέθεταν πολυβόλα Etienne, προσδιορίστηκε σε 14 επιλοχίες, 161 λοχίες, 254 δεκανείς, 2654 οπλίτες και 132 μη μάχιμους. Σύνολο 3.215 οπλίτες.

14. Με τις τροποποιήσεις των πινάκων συνθέσεως τον Απρίλιο του 1921, ο συνολικός αριθμός των κτηνών του Συντάγματος ΠΖ καθορίστηκε σε 584 κτήνη. Επειδή δεν μπορέσαμε να προσδιορίσουμε την νέα κατανομή των 584 κτηνών, θεωρήσαμε ότι ο αριθμός των κελήτων παρέμεινε ο ίδιος και προσδιορίσαμε –κάπως αυθαίρετα- την κατανομή των κτηνών μεταφοράς (ημίονοι) με βάση την προηγούμενη γνωστή κατανομή.
    
    

Η Μεραρχία Πεζικού – Χαρακτηριστικά των Ελληνικών Μεραρχιών

Ορεινή σύνθεση

Οι Ελληνικές Μεραρχίες κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία διέθεταν ορεινή σύνθεση, η οποία τις καθιστούσε ικανές να διεξάγουν παρατεταμένες επιχειρήσεις σε ορεινά εδάφη, ή σε εδάφη που στερούνταν παντελώς δρομολογίων. Η ορεινή σύνθεση απαιτούσε την ύπαρξη στην σύνθεση των μονάδων των Μεραρχιών μεγάλου αριθμού ορεινών σχηματισμών -Μεταγωγικών Μάχης και Σώματος- που διέθεταν μεγάλο αριθμό μεταφορικών κτηνών, κυρίως ημίονους και διά των οποίων μετέφεραν το σύνολο του βαρέως οπλισμού τους και όλα τα αναγκαία μέσα για την διεξαγωγή της μάχης (πυρομαχικά, υλικά Μηχανικού, Διαβιβάσεων κ.λ.π.) και συντηρήσεως (αρχεία, αποσκευές, τρόφιμα, νομή, υγειονομικό υλικό, εργαλεία όρχου, μαγειρικά σκεύη, κ.λ.π.). Σημαντικό μειονέκτημα της ορεινής σύνθεσης ήταν ότι απαιτούσε υπερβολικά μεγάλο αριθμό μεταφορικών κτηνών και απορροφούσε σημαντική δύναμη προσωπικού στα τμήματα των Μεταγωγικών Μάχης και Σώματος των διαφόρων μονάδων. Στο σημείο αυτό η σύγκριση μεταξύ πεδινής και ορεινής σύνθεσης απέβαινε σε βάρος της ορεινής. Η Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού των 3 Πυροβολαρχιών με πυροβόλα Σνάιντερ Κανέ των 75 χλστ. (συνολικά 12 πυροβόλα) διέθετε 20 αξιωματικούς, 666 οπλίτες και 575 κτήνη έλξης. Αντίστοιχα η Μοίρα Ορειβατικού Πυροβολικού των 2 Πυροβολαρχιών με πυροβόλα Σνάιντερ-Δαγκλή των 75 χλστ. (συνολικά 8 πυροβόλα) διέθετε 19 αξιωματικούς, 646 οπλίτες και 818 κτήνη. Όμως η ορεινή σύνθεση ήταν επιβαλλόμενη εκ των εδαφολογικών συνθηκών της Βαλκανικής και της Μικράς Ασίας, περιοχών που στερούνταν σοβαρών συγκοινωνιών και ως εκ τούτου ελάχιστα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν όσον αφορά την μείωση της δύναμης του προσωπικού που υπηρετούσε στα Μεταγωγικά Μάχης και Σώματος των Μονάδων και στις Μοίρες Συζυγαρχιών, καθώς και στον αριθμό των μεταφορικών κτηνών.

Ισχυρό πυροβολικό

Οι Μεραρχίες της Στρατιάς Μικράς Ασίας διέθεταν από δύο Μοίρες Ορειβατικού Πυροβολικού των δύο Πυροβολαρχιών, των τεσσάρων πυροβόλων εκάστη, ήτοι στο σύνολο δεκαέξι (16) ορειβατικά πυροβόλα, πλην της ΧΙΙ που διέθετε δώδεκα πυροβόλα. Εκ των διατιθέμενων τον Ιούνιο του 1921 ένδεκα Μεραρχιών οι οκτώ διέθεταν ορειβατικά πυροβόλα Σνάιντερ-Ντυκρέτ των 65 χλστ., οι δε VII, ΙΧ και ΧΙ Μεραρχίες διέθεταν ορειβατικά πυροβόλα Σνάιντερ-Δαγκλής των 75 χλστ. Συνολικά οι ένδεκα Μεραρχίες της ΣΜΑ διέθεταν τον Ιούνιο του 1921 εκατό είκοσι τέσσερα (124) ορειβατικά πυροβόλα Σνάιντερ-Ντυκρέτ των 65 χλστ. και σαράντα οκτώ (48) ορειβατικά πυροβόλα Σνάιντερ-Δαγκλής των 75 χλστ.

Ορειβατικές Πυροβολαρχίες. Αριστερά Σνάιντερ – Δαγκλή 75 χλστ. και δεξιά Ντυκρέτ 65 χλστ.

Σχετική αδυναμία του Μεραρχιακού πυροβολικού να υποστηρίξει με επάρκεια επιχειρήσεις εναντίον οχυρωμένων τοποθεσιών

Το υπόψη μειονέκτημα ήταν αποτέλεσμα της αδυναμίας των ορειβατικών πυροβόλων του Ελληνικού Στρατού να εκτελέσουν βολή «λίαν καμπύλης τροχιάς» για την προσβολή εχθρικών τμημάτων εντός ορυγμάτων ή καλυμμένων όπισθεν προκαλυπτόντων ορεινών όγκων.

Μεγάλη ισχύ πυρός

Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού οπλοπολυβόλων και πολυβόλων στα Τάγματα ΠΖ και πυροβόλων στις μοίρες Ορειβατικού ΠΒ προσέδιδαν στις Ελληνικές Μεραρχίες μεγάλη ισχύ πυρός, σημαντικά υπέρτερη –σχεδόν διπλάσια- των Τουρκικών Μεραρχιών, οι οποίες διέθεταν 8-10 πυροβόλα και 40 πολυβόλα κατά Μεραρχία, στερούνταν δε παντελώς οπλοπολυβόλων.

Βαριά σύνθεση που περιόριζε την ευελιξία τους

Η βαριά σύνθεση οφειλόταν κυρίως στην βαριά σύνθεση των Ταγμάτων και Συνταγμάτων, δευτερευόντως στην ορεινή σύνθεση των Μεραρχιών και πολύ λιγότερο στην ύπαρξη στην σύνθεση των Μεραρχιών διαφόρων βοηθητικών μονάδων, οι οποίες και απαραίτητες ήταν και δεν διέθεταν και ιδιαίτερα σημαντική δύναμη προσωπικού. Η κυριότερη αιτία που καθιστούσε τις Ελληνικές Μεραρχίες βαριές και τους στερούσε ευελιξία κατά την διεξαγωγή των επιχειρήσεων, ήταν η υπερβολικά μεγάλη δύναμη των Λόχων ΠΖ. Οι 216 οπλίτες κατά Λόχο ήταν μια τεράστια δύναμη που καλούνταν να την διοικήσουν στην μάχη νεαροί αξιωματικοί, κατά τεκμήριο έφεδροι, που στερούνταν των ανάλογων προσόντων και εκπαίδευσης. Ένας Αντισυνταγματάρχης ή Ταγματάρχης, μπορεί να διαχειριστεί και να διοικήσει πέντε και έξι λόχους, αλλά ένας υπολοχαγός ή ανθυπολοχαγός είναι αδύνατο να διαχειριστεί και να διοικήσει στο πεδίο της μάχης 216 άνδρες. Με μια άλλη κατανομή της δύναμης, θα ήταν δυνατό οι Λόχοι να διαθέτουν 4 Διμοιρίες των 30-35 οπλιτών, με την συνολική τους δύναμη να περιορίζεται στους 135-155 οπλίτες, συμπεριλαμβανομένων και 15 ανδρών στα Μεταγωγικά Μάχης των Λόχων. Αυτό θα επέτρεπε την εξοικονόμηση 60-80 περίπου οπλιτών από κάθε Λόχο ΠΖ και επομένως εξοικονόμηση 180- 240 περίπου οπλιτών κατά Τάγμα, 540-720 οπλιτών κατά Σύνταγμα και 1620-2160 οπλιτών κατά Μεραρχία. Εννοείτε ότι θα μειωνόταν αντίστοιχα και η δύναμη (οπλιτών και κτηνών) των λοιπών τμημάτων των Ταγμάτων, καθώς και των Λόχων Πολυβόλων, των οποίων ο αριθμός των πολυβόλων θα μπορούσε να μειωθεί στα έξι (6). Αυτό σε τελική ανάλυση θα μεταφραζόταν σε ένα (1) επιπλέον Σύνταγμα κατά Μεραρχία και στο σύνολο της Στρατιάς Μικράς Ασίας σε ένδεκα (11) Συντάγματα. Είναι ευνόητο ότι θα μειωνόταν κατά ανάλογο μέτρο και η δύναμη (οπλιτών και κτηνών) του Μικρού Επιτελείου και των Μεταγωγικών Σώματος των διατιθέμενων Συνταγμάτων, προκειμένου να συγκροτηθούν τα αντίστοιχα τμήματα των επιπλέον ένδεκα Συνταγμάτων ΠΖ. Ασφαλώς θα ήταν δύσκολο έως αδύνατο να συγκροτηθούν διά των ένδεκα Συνταγμάτων τέσσερις (4) ακόμη Μεραρχίες, αφού μάλλον δεν υπήρχε το απαραίτητο υλικό για την συγκρότησή τους, όπως πυροβόλα, αν και αυτό είναι ένα ζήτημα που δεν έχει διερευνηθεί σε βάθος. Αλλά η συγκρότηση ενός ακόμη Συντάγματος κατά Μεραρχία ήταν δυνατή. Βεβαίως υπήρχε το ζήτημα της επάνδρωσης των επιπλέον ένδεκα Συνταγμάτων με αξιωματικούς, αλλά όπως θα αναφέρουμε σε επόμενο κείμενο, αξιωματικοί υπήρχαν και άλλωστε δεν είναι ανάγκη όλοι οι διμοιρίτες να είναι αξιωματικοί. Στον πόλεμο αναδεικνύονται πάντοτε ικανοί ηγήτορες μικρών κλιμακίων από το πουθενά. Επιπλέον ανάγκες σε οπλοπολυβόλα και πολυβόλα θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν με μια άλλη κατανομή των ήδη υπαρχόντων, ή διά εξεύρεσης των αναγκαιούντων από τα Συντάγματα Μετόπισθεν και των ευρισκομένων στο Εσωτερικό της Χώρας και την Θράκη. Η «μείωση του βάρους» των δυνάμεων που διεξήγαγαν την μάχη θα αύξανε τον επίπεδο ευκινησίας αυτών, η δε συγκρότηση ενός επιπλέον Συντάγματος κατά Μεραρχία θα προσέδιδε αναβαθμισμένες επιχειρησιακές δυνατότητες σε αυτές. Όμως τέτοιες σκέψεις δεν φαίνεται να παρουσιάστηκαν, ή να μελετήθηκαν. Άλλωστε, μάλλον δεν υπήρχε και ο αναγκαίος χρόνος για την υλοποίηση τέτοιων σημαντικών οργανωτικών μεταρρυθμίσεων. Ακόμη η ανωτάτη στρατιωτική ηγεσία και ειδικά αυτή της Στρατιάς Μικράς Ασίας, παρ’ όλο που επιτέλεσε ένα τεράστιο οργανωτικό άθλο στο διάστημα Απριλίου – Ιουνίου 1921, δεν επέδειξε ιδιαίτερη φαντασία για την αξιοποίηση της διαθέσιμης στρατιωτικής δύναμης κατ’ ανάλογο τρόπο με την σύνθεση του Τούρκο-Κεμαλικού στρατού, ο οποίος διέθετε ελαφριά σύνθεση που του προσέδιδε υψηλό βαθμό ευκινησίας στο πεδίο της μάχης, η οποία σε ένα σημαντικό βαθμό εξουδετέρωνε την υπέρτερη ισχύ πυρός των Ελληνικών Μεραρχιών.

Υψηλό βαθμό κινητικότητας και αυτονομίας, ειδικά σε ορεινά εδάφη

Τούτο επετυγχάνετο από την ύπαρξη σημαντικού αριθμού Μεταγωγικών Μάχης και Σώματος, Μοιρών Συζυγαρχιών, Μονάδων συντηρήσεως, καθώς και μεγάλου αριθμού κτηνών μεταφοράς διά των οποίων μεταφέρονταν όλα τα αναγκαιούντα μέσα, υλικά και εφόδια για την διεξαγωγή της μάχης και την συντήρηση των μονάδων, για ικανό ημερών αγώνα.

Αριστερά μονάδα μεταγωγικών και δεξιά διασταύρωση μονάδας μεταγωγικών με μοίρα φορτηγών αυτοκινήτων

Ο ατομικός οπλισμός των ανδρών

Οι Μεραρχίες της Στρατιάς Μικράς Ασίας μέχρι και τον Μάρτιο του 1921 ήταν οπλισμένες με μια πανσπερμία φορητού οπλισμού, αποτέλεσμα αφ’ ενός της δυσχερούς συγκρότησής τους στην εμπόλεμη σύνθεσή τους (μεταξύ Σεπτεμβρίου 1916 – Αυγούστου 1918) για να συμμετάσχουν στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου και αφ’ ετέρου του τρόπου που η αρχική δύναμη που αποβιβάστηκε στην Σμύρνη ενισχύθηκε με δυνάμεις από το Εσωτερικό της Ελλάδας και δυνάμεις που συγκροτήθηκαν στην Μικρά Ασία για να αναπτυχθεί τελικά σε Στρατιά οργανωμένη σε τρία Σώματα Στρατού και ένδεκα Μεραρχίες. Ο ατομικός οπλισμός μέχρι και τον Μάρτιο του 1921 αποτελούνταν από επτά τύπους τυφεκίων, ήτοι Μάνλιχερ, Λεμπέλ, Μάουζερ Γερμανίας, Μάουζερ Τουρκίας των 9 φυσιγγίων, Μάουζερ Τουρκίας των 7,65 χιλ., Μάουζερ Ρωσίας και Γκρα. Από τις αρχές Απριλίου του 1921 περισυνελλέγη και επισκευάστηκε ο υπάρχων σε όλη την χώρα οπλισμός Μάνλιχερ, ο οποίος μεταφέρθηκε στην Μικρά Ασία, ανταλλαγείς με άλλον οπλισμό. Κατόπιν τούτου η παρατακτή μάχιμη δύναμη των Μεραρχιών διέθετε τυφέκια και αραβίδες Μάνλιχερ, πλην της IVης που εφοδιάστηκε με Μάουζερ Γερμανίας και της VIIης με Λεμπέλ. Η ΙΧη Μεραρχία διέθετε κατά το ήμισυ Μάνλιχερ και το έτερο ήμισυ οπλισμό που εξοικονομήθηκε στην Μικρά Ασία (;). Αποτελεί ένα αναπάντητο αίνιγμα ο ακριβής αριθμός των τυφεκίων και αραβίδων Μάνλιχερ που διέθετε ο Ελληνικός Στρατός το 1921, ο οποίος σε κάθε περίπτωση ήταν κατά πολύ κατώτερος αυτού που διετίθετο πριν την έναρξη του Α’ Π.Π., ήτοι 166.000 τυφέκια και 23.980 αραβίδες.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ –ΣΥΝΘΕΣΗ – ΔΥΝΑΜΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

Παρατήρηση: H συνολική δύναμη της Μεραρχίας υπολογίστηκε με Μοίρα Συζυγαρχιών τύπου Α’.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΙΝΑΚΑ

1. Η Πυροβολαρχία Βολής Ορειβατικού Πυροβολικού 75 χιλ, διέθετε 2 ουλαμούς των 2 πυροβόλων Σνάιντερ Δαγκλή των 75 χλστ. Το κάθε πυροβόλο λυνόταν σε 6 τμήματα (6 φόρτοι) που μεταφέρονταν από 6 ημιόνους. Με τους ημιόνους της Πυροβολαρχίας Βολής και των Μεταγωγικών Μάχης, μεταφέρονταν:

• Τα πυροβόλα σε 24 φόρτους
• 720 βλήματα (144 κιβώτια των 5 βλημάτων), δηλαδή 180 βλήματα κατά πυροβόλο, εκ των οποίων το 1/5 ήταν βολιδοφόρα και τα 4/5 εκρηκτικά.

2. Με τους 59 ημιόνους της Πυροβολαρχίας Βολής των 75 χιλ. μεταφέρονταν:

• 24 φόρτοι πυροβόλων.
• 24 φόρτοι πυρομαχικών (48 κιβώτια των 5 βλημάτων), δηλαδή 240 βλήματα και επομένως 60 βλήματα κατά πυροβόλο.
• 8 φόρτοι γυλιών, 1 φόρτος εργαλείων, 1 φόρτος τεχνίτη μηχανικού και 1 ημίονος εφεδρικός.

3. Τα Μεταγωγικά Μάχης της Πυροβολαρχίας των 75 χιλ. μετέφεραν πυρομαχικά, τροφή μιας ημέρας, μαγειρικά σκεύη, υγειονομικό υλικό, εργαλεία.
   
   

Μεταγωγικά Μάχης Πυροβολαρχίας

4. Με τους 66 ημιόνους των Μεταγωγικών Μάχης της Πυροβολαρχίας των 75 χιλ μεταφέρονταν:

• 48 φόρτοι πυρομαχικών (96 κιβώτια των 5 βλημάτων), δηλαδή 480 βλήματα και επομένως 120 βλήματα κατά πυροβόλο.
• 1 φόρτος σιδηρουργείου, 1 φόρτος εργαλείων όρχου, 1 φόρτος υγειονομικών εφοδίων, 4 φόρτοι μαγειρικών σκευών, 1 υδροφόρο, 1 φόρτος φυσιγγίων, 9 ημίονοι εφεδρικοί.

5. Τα Μεταγωγικά Σώματος της Πυροβολαρχίας μετέφεραν τρόφιμα και νομή 2 ημερών.

6. Τα Μεταγωγικά Μάχης και Σώματος των Πυροβολαρχιών, μπορούσαν να ενεργούν και συγκεντρωτικά υπό τη Μοίρα. Στην δύναμη προσωπικού και κτηνών των Μεταγωγικών Μάχης και Σώματος των Μοιρών έχει συμπεριληφθεί και η αντίστοιχη δύναμη των Πυροβολαρχιών.

7. Η Πυροβολαρχία Βολής Ορειβατικού Πυροβολικού 65 χιλ. διέθετε 2 ουλαμούς των 2 πυροβόλων Schneider Ducrest των 65 χιλ. Το κάθε πυροβόλο λυνόταν σε 4 τμήματα (4 φόρτοι) που μεταφέρονταν από 4 ημιόνους. Με τους ημίονους της Πυροβολαρχίας Βολής και των Μεταγωγικών Μάχης, μεταφέρονταν:

• Τα πυροβόλα σε 16 φόρτους
• 728 βλήματα (σε 104 κιβώτια των 7 οβίδων), δηλαδή 182 βλήματα κατά πυροβόλο, εκ των οποίων το 1/5 ήταν βολιδοφόρα και τα 4/5 εκρηκτικά.

8. Με τους 51 ημιόνους της Πυροβολαρχίας Βολής μεταφέρονταν:

• 16 φόρτοι πυροβόλων.
• 24 φόρτοι πυρομαχικών (48 κιβώτια των 7 βλημάτων), δηλαδή 336 βλήματα και επομένως 84 βλήματα κατά πυροβόλο.
• 8 φόρτοι γυλιών, 1 φόρτος εργαλείων, 1 φόρτος τεχνίτη μηχανικού και 1 ημίονος εφεδρικός

9. Με τους 47 ημιόνους των Μεταγωγικών Μάχης της Πυροβολαρχίας μεταφέρονταν:

• 28 φόρτοι πυρομαχικών (56 κιβώτια των 7 βλημάτων), δηλαδή 392 βλήματα και επομένως 98 βλήματα κατά πυροβόλο.
• 1 φόρτος σιδηρουργείου, 1 φόρτος εργαλείων όρχου, 1 φόρτος υγειονομικών εφοδίων, 4 ημίονοι μαγειρικών σκευών, 1 υδροφόρος, 1 φόρτος φυσιγγίων και 9 ημίονοι εφεδρικοί.

10. Η Μοίρα Συζυγαρχιών ήταν μονάδα της Μεραρχίας και έφερε τον αριθμό της Μεραρχίας στην οποία ανήκε. Ελεγχόταν από τον Αρχηγό Πυροβολικού εκάστης Μεραρχίας και μετέφερε εφεδρικά πυρομαχικά για τον ανεφοδιασμό με πυρομαχικά των Ταγμάτων και των Μοιρών Ορειβατικού Πυροβολικού. Διέθετε δύο Συζυγαρχίες, μία πεζικού και μία ορειβατικού πυροβολικού.

11. Κάθε Συζυγαρχία ορειβατικού πυροβολικού διέθετε την κυρίως Συζυγαρχία, αποτελούμενη από 2 Ουλαμούς, η οποία μετέφερε 120 βλήματα κατά πυροβόλο και τα μεταγωγικά σώματος συζυγαρχίας που μετέφεραν αρχεία, αποσκευές, τροφές, μαγειρικά σκεύη και νομή.

12. Η Συζυγαρχία Ορειβατικού ΠΒ 75 χιλ. μετέφερε με 96 φόρτους ημιόνων, (192 κιβώτια βλημάτων 75 χιλ. των 5 βλημάτων ανά κιβώτιο), ήτοι 960 βλήματα 75 χιλ., που αναλογούσαν σε 120 βλήματα/πυροβόλο για τα 8 πυροβόλα 1 Μοίρας Ορειβατικού ΠΒ των 75 χιλ. (Σ.σ. Σε αυτό το σημείο ο σχετικός πίνακας της ΔΙΣ δεν είναι και ιδιαίτερα κατατοπιστικός όσον αφορά τον αριθμό των διατιθέμενων ημιόνων από κάθε Συζυγαρχία. Από πάρα πολλές πηγές επιβεβαιώνεται ότι οι Συζυγαρχίες Ορειβατικού ΠΒ διέθεταν 2 Ουλαμούς και μετέφεραν 120 βλήματα κατά πυροβόλο. Είναι προφανές ότι οι 143 ημίονοι που φαίνεται να διαθέτει η Συζυγαρχία, επαρκούν μόνο για την συγκρότηση ενός εκ των δύο Ουλαμών (96 ημίονοι) και των Μεταγωγικών Σώματος της Συζυγαρχίας (47 ημίονοι). Επομένως η Συζυγαρχία θα πρέπει να διέθετε ακόμη 96 ημίονους για την συγκρότηση και του δεύτερου Ουλαμού, που δεν αναφέρονται όμως από την ΔΙΣ).

13. Η Συζυγαρχία Ορειβατικού ΠΒ 65 χιλ. μετέφερε με 68 φόρτους ημιόνων, 136 κιβώτια βλημάτων των 7 βλημάτων ανά κιβώτιο, ήτοι 952 βλήματα 65 χιλ., που αναλογούσαν σε 118 βλήματα/πυροβόλο για τα 8 πυροβόλα 1 Μοίρας Ορειβατικού ΠΒ των 65 χιλ. (Σ.σ. Ισχύει αντίστοιχη σημείωση όπως και για την Συζυγαρχία Ορειβατικού ΠΒ 75 χιλ. Η Συζυγαρχία θα πρέπει να διέθετε 68 ακόμη ημιόνους για την συγκρότηση και του δευτέρου Ουλαμού).

14. Η Συζυγαρχία Πεζικού περιελάμβανε τρεις Ουλαμούς και μετέφερε φυσίγγια όπλων πεζικού (πιστολιών, τυφεκίων, οπλοπολυβόλων και πολυβόλων). Υπήρχε και τέταρτος Ουλαμός που αποτελούσε τα Μεταγωγικά Σώματος της Συζυγαρχίας, που μετέφερε αρχεία, αποσκευές, εργαλεία, τροφές, μαγειρικά σκεύη και νομή. ΔΙΣ, «ΑΝΕΦΟΔΙΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ», ανατύπωση 1993, σελίδα 198 Τα πυρομαχικά που μεταφέρονταν αντιστοιχούσαν στα παρακάτω όπλα του πεζικού που κατά τεκμήριο ήταν αυτά που συμμετείχαν διά πυρών στην μάχη:

• 3.240 τυφέκια Μάνλιχερ ήτοι (30 τυφέκια/Διμοιρία Χ 4 Διμοιρίες Χ 3 Λόχους Χ 9 Τάγματα)
• 1.080 τυφέκια Λέμπελ ήτοι (10 τυφέκια/Διμοιρία Χ 4 Διμοιρίες Χ 3 Λόχους Χ 9 Τάγματα)
• 216 οπλοπολυβόλα G.S.R. 1915
• 72 πολυβόλα Σβάρτζλόζε

Είναι προφανές ότι ο αριθμός των τυφεκίων αντιστοιχούσε στην προ των τροποποιήσεων του Απριλίου δύναμη. Δεν είναι γνωστό αν αυτό οφείλεται σε παράβλεψη της ΔΙΣ, ή αν οι Συζυγαρχίες συνέχισαν (τότε) να μεταφέρουν τις ίδιες ποσότητες πυρομαχικών με αυτές προ των τροποποιήσεων του Απριλίου. Με τις επελθούσες τροποποιήσεις ο αριθμός των τυφεκίων, πρέπει να ήταν ο ακόλουθος:

• 4.212 τυφέκια Μάνλιχερ (39 τυφέκια/Διμοιρία Χ 4 Διμοιρίες Χ 3 Λόχους Χ 9 Τάγματα)
• 648 τυφέκια Λέμπελ ήτοι (6 τυφέκια/Διμοιρία Χ 4 Διμοιρίες Χ 3 Λόχους Χ 9 Τάγματα)
• Σύνολο: 4.860 τυφέκια

15. Η Συζυγαρχία πεζικού τύπου Α μετέφερε τις παρακάτω ποσότητες εφεδρικών πυρομαχικών πεζικού για τις μεραρχίες που διέθεταν τυφέκια Μάνλιχερ και πολυβόλα Σβάρτζλόζε:

• 33 φόρτους φυσιγγίων τυφεκίων Μάνλιχερ (30 φυσίγγια ανά τυφέκιο)
• 66 φόρτους φυσιγγίων πολυβόλων (2.750 φυσίγγια ανά πολυβόλο)
• 6 φόρτους φυσιγγίων τυφεκίων Λέμπελ σε γεμιστήρες των 3 φυσιγγίων (10 φυσίγγια ανά τυφέκιο)
• 9 φόρτους φυσιγγίων Λέμπελ σε γεμιστήρες για τα οπλοπολυβόλα (66 φυσίγγια ανά οπλοπολυβόλο)
• 60 φόρτους φυσιγγίων Λέμπελ εκτός γεμιστήρων για τα οπλοπολυβόλα (640 φυσίγγια ανά οπλοπολυβόλο)
• 1 φόρτο φυσιγγίων περιστρόφου
• 6 ημίονοι εφεδρικοί.
• Σύνολο απαιτουμένων ημιόνων: 181. Οι υπόλοιποι ημίονοι μέχρι τους 239 ανήκαν στα μεταγωγικά σώματος της συζυγαρχίας.

16. Η Συζυγαρχία πεζικού τύπου Β μετέφερε τις παρακάτω ποσότητες εφεδρικών πυρομαχικών πεζικού για τις μεραρχίες που διέθεταν τυφέκια Μάνλιχερ και πολυβόλα Σαιντ-Ετιέν:

• 33 φόρτους φυσιγγίων τυφεκίων Μάνλιχερ (30 φυσίγγια ανά τυφέκιο)
• 27 φόρτους φυσιγγίων πολυβόλων σε ταινίες (675 φυσίγγια Λέμπελ ανά πολυβόλο Σαιντ-Ετιέν)
• 74 φόρτους φυσιγγίων Λέμπελ σε κιβώτια για τα πολυβόλα Σαιντ-Ετιέν (2.550 φυσίγγια ανά πολυβόλο)
• 6 φόρτους φυσιγγίων τυφεκίων Λέμπελ σε γεμιστήρες των 3 φυσιγγίων
• 8 φόρτους φυσιγγίων Λέμπελ σε γεμιστήρες για τα οπλοπολυβόλα (60 φυσίγγια ανά οπλοπολυβόλο)
• 60 φόρτους φυσιγγίων Λέμπελ εκτός γεμιστήρων για τα οπλοπολυβόλα (690 φυσίγγια ανά οπλοπολυβόλο)
• 1 φόρτο φυσιγγίων περιστρόφου
• 6 ημίονοι εφεδρικοί
• Σύνολο απαιτουμένων ημιόνων: 215

17. Η Συζυγαρχία πεζικού τύπου Γ, μετέφερε τις παρακάτω ποσότητες εφεδρικών πυρομαχικών πεζικού για τις μεραρχίες που διέθεταν τυφέκια Μάνλιχερ και πολυβόλα Σαιντ-Ετιέν υποδείγματος 1907:

• 60 φόρτους φυσιγγίων τυφεκίων Λέμπελ σε γεμιστήρες των 3 φυσιγγίων (30 φυσίγγια ανά τυφέκιο)
• 27 φόρτους φυσιγγίων πολυβόλων σε ταινίες (675 φυσίγγια Λέμπελ ανά πολυβόλο Σαιντ-Ετιέν )
• 74 φόρτους φυσιγγίων Λέμπελ σε κιβώτια για τα πολυβόλα Σαιντ-Ετιέν (2.550 φυσίγγια ανά πολυβόλο)
• 8 φόρτους φυσιγγίων Λέμπελ σε γεμιστήρες για τα οπλοπολυβόλα (60 φυσίγγια ανά οπλοπολυβόλο)
• 60 φόρτους φυσιγγίων Λέμπελ εκτός γεμιστήρων για τα οπλοπολυβόλα (690 φυσίγγια ανά οπλοπολυβόλο)
• 1 φόρτο φυσιγγίων περιστρόφου
• 6 ημίονοι εφεδρικοί
• Σύνολο απαιτουμένων ημιόνων: 236

18. Μάχιμη δύναμη πεζικού Μεραρχίας

Με βάση τα όσα ήδη έχουν αναφερθεί για το Τάγμα ΠΖ, ως μάχιμη δύναμη της Μεραρχίας ΠΖ υπολογιζόταν η συνολική δύναμη των αξιωματικών και οπλιτών των 9 οργανικών Ταγμάτων της και όσων Ταγμάτων είχαν τεθεί υπό τη διοίκησή της προσωρινά για επιχειρησιακούς λόγους.

Με βάση τα όσα ήδη έχουν παρουσιαστεί για το Τάγμα ΠΖ, ως μάχιμη δύναμη θα μπορούσε να θεωρηθεί η δύναμη των Ταγμάτων της Μεραρχίας που εμπλεκόταν με τον εχθρό διά πυρών. Με βάση αυτή την συλλογιστική, η μάχιμη δύναμη των 9 Ταγμάτων της Μεραρχίας θα ήταν η ακόλουθη:

• 12 x 9= 108 Αραβίδες Μάνλιχερ (108 Διμοιρίτες)
• 468 x 9 = 4212 τυφέκια Μάνλιχερ ή Λέμπελ (4212 τυφεκιοφόροι Μάνλιχερ, ή Λεμπέλ, ή Μάουζερ)
• 72 x 9 = 648 τυφέκια Λέμπελ (648 τυφεκιοφόροι Λεμπέλ)
• 24 x 9 = 216 οπλοπολυβόλα (216 οπλοπολυβολητές)
• 8 x 9 = 72 πολυβόλα (504 πολυβολητές)
• Σύνολο Μεραρχίας ΠΖ: 632 x 9 = 5.688 αξιωματικοί και οπλίτες μαχητές

Δύναμη Τυφεκίων

Στις επιχειρήσεις του Αυγούστου του 1921 η μάχιμη δύναμη της Στρατιάς υπολογίζεται και πάλι ως η συνολική δύναμη των αξιωματικών και οπλιτών των Ταγμάτων ΠΖ που διατέθηκαν για την προς την Άγκυρα εκστρατεία -1860 αξιωματικοί και 75.200 οπλίτες- αλλά αμέσως στην συνέχεια σημειώνεται ότι αυτή η δύναμη διέθετε 50.000 τυφέκια. Αποτελεί μια ενδιαφέρουσα διαφορά από τους προηγούμενους υπολογισμούς, όταν η συνολική δύναμη των Ταγμάτων ΠΖ μετριόταν και ως δύναμη τυφεκίων. Τα 50.000 τυφέκια, αποτελούσαν το άθροισμα των τυφεκίων των Λόχων ΠΖ, υπολογιζόμενων 200 τυφεκίων κατά Λόχο.

Το Σώμα Στρατού

Διέθετε ως οργανικές τρεις Μεραρχίες. Κατά την διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας η δύναμη των Μεραρχιών των Σ.Σ. ήταν κυμαινόμενη και κατά βάση οι Μεραρχίες που εντάσσονταν σε ένα Σ.Σ. δεν ήταν πάντα οι οργανικές του και πάντα οι ίδιες. Οι Μονάδες που διέθετε ένα Σώμα Στρατού για την υποστήριξη των επιχειρήσεων και την λειτουργία του έφεραν την γενική ονομασία «Μη Μεραρχιακές Μονάδες» (Μ.Μ.Μ.). Σε αυτές εντάσσονταν κατά την εκτέλεση μιας επιχείρησης και αριθμός άλλων Μονάδων, όπως Μοίρες Πυροβολικού της Στρατιάς με τις αντίστοιχες Συζυγαρχίες που τις υποστήριζαν, Μονάδες Μηχανικού, Νοσοκομεία Εκστρατείας, Πεδινές και Ορεινές Εφοδιοπομπές καμηλών αραμπάδων και διτρόχων, Μοίρες αυτοκινήτων κ.ά..

Αριστερά πεδινή εφοδιοπομπή διτρόχων και αριστερά εφοδιοπομπή καμηλών

ΣΥΝΘΕΣΗ – ΔΥΝΑΜΗ ΜΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΤΡΑΤΟΥ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

1. Το κάθε Σώμα Στρατού διέθετε ένα Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού των 3 Μοιρών, των 3 Πυροβολαρχιών εκάστη Μοίρα.
   
   

Αριστερά Πυροβολαρχία Πεδινού Πυροβολικού Σνάιντερ Κανέ των 75 χλστ. και δεξιά πεδινό πυροβόλο 75 χλστ. μετά του βλητοφόρου του εκτελεί βολή

2. Η Πυροβολαρχία Βολής διέθετε:

• 4 πυροβόλα Schneider-Canet (Σνάϊδερ – Κανέ) των 75 χιλ.
• 6 βλητοφόρα

3. Η Πυροβολαρχία Βολής μετέφερε 660 βλήματα (165 για κάθε πυροβόλο), εκ των οποίων τα 4/5 εκρηκτικά και το 1/5 βολιδοφόρα:

• 120 βλήματα μεταφέρονταν στα προλκαία των πυροβόλων (4 προλκαία πυροβόλων Χ 30 βλήματα)
• 360 βλήματα μεταφέρονταν στα 6 βλητοφόρα (6 βλητοφόρα Χ 60 βλήματα)
• 180 βλήματα μεταφέρονταν στα προλκαία των βλητοφόρων (6 προλκαία βλητοφόρων Χ 30 βλήματα)

4. Τα Μεταγωγικά Μάχης κάθε Πυροβολαρχίας διέθεταν:

• 6 βλητοφόρα
• 1 σκευοφόρο, 1 σιδηρουργείο, 1 υδροφόρο, 1 δίτροχο

5. Με τα Μεταγωγικά Μάχη της Πυροβολαρχίας μεταφέρονταν 540 βλήματα (135 για κάθε πυροβόλο), εκ των οποίων τα 4/5 εκρηκτικά και το 1/5 βολιδοφόρα:

• 360 με τα βλητοφόρα (6 βλητοφόρα Χ 60 βλήματα)
• 180 στα προλκαία των βλητοφόρων (6 προλκαία βλητοφόρων Χ 30 βλήματα)

6. Τα Μεταγωγικά Σώματος της Πυροβολαρχίας μετέφεραν τρόφιμα και νομή και αποτελούνταν από:

• 1 κινητό μαγειρείο και
• 19 δίτροχα

7. Στις περιπτώσεις που τα Μεταγωγικά Μάχης και Σώματος των Πυροβολαρχιών ενεργούσαν συγκεντρωμένα υπό τη Μοίρα, μαζί με τα αντίστοιχα της Διοικήσεως της Μοίρας.

8. Η Μοίρα Συζυγαρχιών Πεδινού Πυροβολικού αποτελούνταν από 3 Συζυγαρχίες Πεδινού Πυροβολικού (2 με βλητοφόρα Σνάιντερ και 1 με βλητοφόρα Έρχαρτ) και μετέφερε 150 βλήματα για κάθε πυροβόλο, δηλαδή στο σύνολο 5.400 βλήματα (36 πυροβόλα Χ 150 βλήματα), εκ των οποίων τα 4/5 εκρηκτικά και το 1/5 βολιδοφόρα. Κάθε Συζυγαρχία μετέφερε τα εφεδρικά βλήματα 1 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού, ήτοι 1800 βλήματα (12 πυροβόλα Χ 150 βλήματα).

9. Η Συζυγαρχία βλητοφόρων Σνάιντερ διέθετε 20 βλητοφόρα, έκαστο των οποίων μετέφερε 90 βλήματα (60 στο βλητοφόρο και 30 στο προλκαίο του βλητοφόρου).

10. Η Συζυγαρχία βλητοφόρων Έρχαρτ διέθετε 22 βλητοφόρα, έκαστο των οποίων (πρέπει να) μετέφερε περίπου 82 βλήματα.

11. Υπό το τίτλο οχήματα περιλαμβάνονται τα αυτοκίνητα και τα πάσης φύσεως ιππήλατα τροχοφόρα (πυροβόλα, βλητοφόρα, κοινά δίτροχα, μαγειρεία, σκευοφόροι κ.ά.).
    
    

Μοίρες Φορτηγών αυτοκινήτων

 

Πηγή: Βελισάριος

«…Ἡ περιστερὰ ἡ ἀμόλυντος… ἐν σκηνώματι ἁγίῳ κατοικεῖν ᾑρετίσατο» (ᾠδὴ γ΄, β΄ καν. Εἰσοδ., δ΄ τροπ.)

Ένα ανησυχητικό ερώτημα που τίθεται τον τελευταίο καιρό όλο και πιο επιτακτικά είναι «που το πάει ο Erdoğan». Ο Πρόεδρος της Τουρκίας θεωρείται σε όλο τον κόσμο απρόβλεπτος και επικίνδυνος. Στην Ελλάδα υπάρχουν κυβερνητικοί και άλλοι κύκλοι που προσπαθούν να φανούν καθησυχαστικοί δίνοντας τη βολική εξήγηση «ότι ο Recep Tayyip Erdoğan ό,τι κάνει και ό,τι λέει είναι για εσωτερική κατανάλωση.

Ο γνωστός αναλυτής - συγγραφέας κ. Χρήστος Μηνάγιας, ο οποίος παρακολουθεί σε επαγγελματικό επίπεδο την Τουρκία για πολλά χρόνια και συνεπώς γνωρίζει όσο λίγοι τη γειτονική χώρα αποδέχτηκε την πρόταση του liberal.gr να απαντήσει στις ερωτήσεις που έχουμε στην Ελλάδα και στην Κύπρο προκειμένου να διαφανεί που «το πάει» ο Erdoğan και ο δύστροπος και επιθετικός μας γείτονας, η Τουρκία. Τον ευχαριστούμε από καρδιάς.

Πιστεύετε ότι συνιστά στρατηγική επιλογή της Τουρκίας η ρητορική Erdoğan το τελευταίο δίμηνο; Επίσης, αυτός ο... «Εθνικός Όρκος», για τον οποίο πάλι καθυστερημένα ενημερώθηκαν οι Νεοέλληνες, πόσο σημαντικός είναι για την Τουρκία είτε αυτή είναι κεμαλική, είτε νεοοθωμανική-ερντογανική;

Η ρητορική του Erdoğan το τελευταίο δίμηνο συνιστά στρατηγική επιλογή της Τουρκίας του Erdoğan, η οποία αφενός είναι διαχρονική, αφετέρου αποκαλύπτει εμφανώς, για ακόμη μια φορά, ότι ο τρόπος σκέψης των Τούρκων εστιάζεται σε τρεις παράγοντες: στη θρησκεία (Ισλάμ), στον εθνικισμό και στην Ιστορία. Συνήθως στην Τουρκία, ο ισλαμισμός συμβαδίζει με τον εθνικισμό, με αποτέλεσμα αυτό να επιδρά σημαντικά στη διαμόρφωση του συστήματος αξιών της τουρκικής κοινωνίας. Και βεβαίως, όταν μιλάμε για Ισλάμ, αναφερόμαστε στη θεμελιώδη βάση της τουρκικής κοινωνίας, αφού η ισλαμική ταυτότητα έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, ενώ η αναφορά μας στον τουρκικό εθνικισμό έχει να κάνει με την αποκλειστική προσήλωση στο έθνος προκειμένου να εξασφαλιστεί η ακεραιότητα και η εθνική ανεξαρτησία της χώρας. Μάλιστα, άλλοτε ο εθνικισμός είχε πρωταγωνιστικό ρόλο επικουρούμενος από τον ισλαμισμό, άλλοτε πρωταγωνιστούσε ο ισλαμισμός με τη στήριξη του εθνικισμού και σε μερικές περιόδους ενεργούσαν και οι δύο ισότιμα. Συνεπώς, την παρούσα περίοδο, ο Tayyip Erdoğan, χρησιμοποιώντας τον παράγοντα «Ιστορία» (βλ. Εθνικό Όρκο και «τα σύνορα της καρδιάς μας»), επιδιώκει την άμεση και ισότιμη ενεργοποίηση των ισλαμικών και εθνικιστικών αντανακλαστικών του πολιτικού συστήματος, του κρατικού μηχανισμού και της τουρκικής κοινωνίας, προκειμένου να διαφυλαχθούν τα εθνικά συμφέροντα και να υλοποιηθούν οι εθνικοί στόχοι της χώρας.

Ωστόσο, τα γεγονότα τείνουν να βεβαιώσουν ότι, ενώ είναι εμφανείς οι στρατηγικές και οι πολιτικές που εφαρμόζουν οι «πρωταγωνιστές» στη συριακή και ιρακινή κρίση, ο Erdoğan και το επιτελείο του είτε δεν αντιλαμβάνονται, είτε δεν θέλουν να αντιληφθούν τις ισορροπίες δυνάμεων που διαμορφώνονται στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον της Μέσης Ανατολής. Μάλιστα, η νέα ερντογανική - ισλαμοφασιστική θεώρηση βάσει της οποίας «κάθε χώρα που δεν αποκόπτει τις απειλές της πέραν των συνόρων της και δεν δημιουργεί αμυντικά προπύργια στο εξωτερικό θα αντιμετωπίσει το διαμελισμό της στο μέλλον», όχι μόνο δεν ενεργεί αποτρεπτικά έναντι των εν δυνάμει απειλών της, αλλά προκαλεί ανησυχία σε περιφερειακό επίπεδο και πιθανόν να μην της ανατεθεί ρόλος στη διαμόρφωση της Νέας Συρίας και του Ιράκ μετά το πέρας των εχθροπραξιών. Συνεπώς, ο τελικός αντικειμενικός σκοπός του Erdoğan, που εστιάζεται στη φράση «και στο πεδίο των επιχειρήσεων και στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων», τείνει να μετατραπεί σε «και εκτός του πεδίου των επιχειρήσεων και εκτός του τραπεζιού των διαπραγματεύσεων». Αν σε όλα αυτά συνυπολογίσουμε το έλλειμμα δημοκρατίας, την αποδόμηση του κράτους δικαίου, την καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών, τη συνεχώς επιδεινούμενη κατάσταση της τουρκικής οικονομίας και την εκτιμώμενη αύξηση της στρατιάς ανέργων εντός του 2017, τότε το αλαζονικό «αφήγημα» του Erdoğan για μια Νέα Τουρκία πιθανόν να μετατραπεί σε μια κρίση παρόμοια με αυτή της 15ης Ιουλίου 2016 με διαφορετικά χαρακτηριστικά, αλλά με πιο οδυνηρές συνέπειες.

Σε ό,τι έχει να κάνει με τον «Εθνικό Όρκο (Misak-ı Milli)», αυτός είναι το ίδιο σημαντικός τόσο για τους κεμαλιστές, όσο για τους ερντογανικούς, αφού θεωρείται ως ο Καταστατικός Χάρτης της Τουρκίας και αποτελεί αντικείμενο εκπαίδευσης στα σχολεία και σχολές όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης. Πέραν τούτου, η ονομασία Misak-ı Milli έχει δοθεί σε δεκάδες σχολεία (στην Άγκυρα, στη Σμύρνη, στο Kocaeli, στο Mardin, στο Akhisar κλπ), καθώς επίσης στο Κέντρο Χειρισμού Κρίσεων της τουρκικής πρωθυπουργίας. Ωστόσο, η λάθος και αντικεμαλική προσέγγιση του θέματος αυτού από τον Erdoğan ενόχλησε έντονα τους κεμαλιστές και άνοιξε εναντίον του ένα μέτωπο αντίδρασης και αμφισβήτησης της πολιτικής που εφαρμόζει, αφού η τουρκική κοινωνία δίδει μεγάλη σημασία τόσο στα σύμβολα (όπως ο Mustafa Kemal Atatürk), όσο και στη συνέχιση του δυτικού τρόπου ζωής, διατηρώντας παράλληλα τις πολιτικές, πολιτιστικές και ιστορικές παραδόσεις.

Πόσο ισχυρός είναι σήμερα ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Erdoğan, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό (μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα);

Είναι πλέον εμφανές ότι ο Erdoğan δεν είναι τόσο ισχυρός όσο νόμιζε και βρίσκεται ενώπιον πολύ σοβαρών κινδύνων τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Αναφορικά με το εσωτερικό, καθίσταται σαφές ότι ο Τούρκος Πρόεδρος δεν έχει αξιολογήσει τα βαθύτερα αίτια που οδήγησαν τη χώρα του στην κρίση της 15ης Ιουλίου και επικέντρωσε τη στρατηγική του σε ένα κυνήγι μαγισσών, όπου περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Τούρκοι πολίτες υπέστησαν άμεσες ή έμμεσες κυρώσεις λόγω του πραξικοπήματος. Εν προκειμένω, θα λέγαμε ότι διεξάγεται στην Τουρκία ένα αντιπραξικόπημα και τίθενται οι βάσεις μιας πολιτικής δικτατορίας από το κυβερνόν κόμμα ΑΚΡ με τη συνέργια του εθνικιστικού κόμματος ΜΗΡ και με καταλυτική ημερομηνία την αλλαγή του πολιτεύματος σε μια μορφή προεδρικής δημοκρατίας εντός του 2017.

Σε ό,τι έχει να κάνει με το εξωτερικό, το βασικό πρόβλημα της Τουρκίας έχει ως σημείο αναφοράς τις φαντασιώσεις του Erdoğan αναφορικά με τις σχέσεις της χώρας του με τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ειδικότερα, ο Τούρκος Πρόεδρος θεωρεί ότι με τη Ρωσία είναι φίλοι και ότι από κοινού θα επιλύσουν το πρόβλημα της Συρίας, χωρίς να αντιλαμβάνεται ή να μην θέλει να αντιληφθεί ότι η συνεργασία της Άγκυρας με τη Μόσχα προσομοιάζει με γεωπολιτικό ταγκό (ένα βήμα μπρος και δύο βήματα πίσω). Επίσης, με την ίδια διαδικασία σκέψης, η Ρωσία βλέπει την Τουρκία: πρώτον, ως μέσο διαμελισμού του ΝΑΤΟ. Δεύτερον, ως μια χώρα που θα εξυπηρετεί τα ρωσικά οικονομικά συμφέροντα. Και τρίτον, ως μια χώρα που θα αναγνωρίσει τη ρωσική ηγεμονία στη Μέση Ανατολή. Από την άλλη πλευρά, οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις αντιμετωπίζουν δύο κύρια προβλήματα: ένα χρόνιο και ένα οξύ. Το χρόνιο πρόβλημα αφορά στο Κουρδικό (Κούρδοι Τουρκίας, Συρίας και Ιράκ) και ειδικότερα στο πρόβλημα του ΡΚΚ. Και το οξύ πρόβλημα έχει σχέση με τον Fethullah Gülen και τις τουρκικές υποψίες για πιθανή εμπλοκή των Αμερικανών στο πραξικόπημα. Άλλωστε, δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι η δημιουργία προβλήματος εμπιστοσύνης στις σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον ενδέχεται να μετατραπεί σε μια πολιτική κρίση, η οποία θα επηρεάσει σημαντικά τις εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες της Τουρκίας. Με δεδομένο λοιπόν ότι στις σχέσεις δύο κρατών δεν υπάρχουν μονοδιάστατες επιλογές, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι δεν είναι γνωστό σε πόσες σοβαρές υποχωρήσεις και συμβιβασμούς προτίθεται να προβεί ο Πρόεδρος Erdoğan σε περίπτωση που οι Αμερικανοί αποφασίσουν να του παραδώσουν «εμμέσως» τον Gülen (σ.σ. ας θυμηθούμε τις εξελίξεις που προηγήθηκαν πριν την παράδοση του Öcalan στους Τούρκους). Άλλωστε, μια ενδεχόμενη «παράδοση» του Gülen δεν σημαίνει απαραίτητα και την κατάρρευση του μηχανισμού του, ο οποίος στηρίζεται σε πολύ σοβαρά θεμέλια και λειτουργεί σαν ένα μικρό κράτος.

Επιπρόσθετα, οι ακόλουθες ανησυχίες της Τουρκάλας δημοσιογράφου Asli Aydıntaşbaş για τη νέα πολιτική ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών αναφορικά με τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις θα ήταν σκόπιμο να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής από την ελληνική πλευρά: «Δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποια θα είναι η εξωτερική πολιτική που θα εφαρμόσει ο Trump. Η νίκη του Trump δεν αποτελεί μια καλή είδηση για την Τουρκία. Μια Αμερική που δεν θα δίδει σημασία στο εάν υπάρχει δημοκρατία στην Τουρκία για εμάς θα είναι καταστροφή. Κατά την άποψη σας, η Τουρκία θα μπορεί να αισθάνεται άνετα χωρίς την ασπίδα του ΝΑΤΟ, όταν στη γεωγραφική περιοχή της ευρίσκεται το Ιράν, η Συρία και η Ρωσία; Η Ivanka, κόρη του Trump, επέλεξε ως θρησκεία τον Εβραϊσμό και ο σύζυγος της είναι εβραίος επιχειρηματίας με δραστηριότητες στο Ισραήλ. Κατά την άποψη μου, αυτό δεν είναι επιλήψιμο. Η ποικιλία των θρησκειών στις οικογένειες είναι καλό. Ωστόσο, τα οράματα των Παλαιστινίων να δημιουργήσουν κράτος σήμερα φαίνονται να είναι ακόμη πιο μακριά. Η αύξηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας δολαρίου - τουρκικής λίρας πόσο θα μας επηρεάσει εμάς; (σ.σ. μια μεταβολή της ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος της Τουρκίας έναντι των ξένων νομισμάτων αποτελεί μια ωρολογιακή βόμβα για την τουρκική οικονομία λόγω του συναλλαγματικού κινδύνου που εγκυμονεί).».

Συνεπώς, κρίνοντας από την έως τώρα τυχοδιωκτική, αλαζονική και αφερέγγυα στάση του Erdoğan, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι ο Τούρκος Πρόεδρος ούτε συμπεριφέρεται στρατηγικά και ούτε σκέφτεται μακροπρόθεσμα. Και φυσικά όταν θα το κάνει αυτό, ίσως να είναι πολύ αργά όχι μόνο για την Τουρκία, αλλά ίσως και για μερικές γειτονικές της χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Οι συλλήψεις της ηγεσίας και βουλευτών του κουρδικού κόμματος HDP δημιουργούν όπως είδαμε και με τις μαχητικές διαδηλώσεις των Κούρδων στο Ντιγιαρμπακίρ, στην Άγκυρα και σε άλλες πόλεις της Τουρκίας νέα πολιτικά δεδομένα και μια εκρηκτική κατάσταση. Πιστεύετε ότι αυτή η έκρυθμη κατάσταση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μορφή εμφυλίου πολέμου;

Το καθεστώς Erdoğan, προκείμενου να διατηρήσει την ισχύ του στην εσωτερική πολιτική σκηνή της χώρας και να διαφυλάξει τα στρατηγικά του συμφέροντα, χρησιμοποιεί αυταρχικά στερεότυπα του παρελθόντος με αποτέλεσμα να διευρύνεται η αστάθεια και το χάος στη χώρα. Ωστόσο, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι το νέο «δόγμα πολέμου» που άρχισε να υλοποιείται στους κουρδικούς νομούς της νοτιοανατολικής Τουρκίας, μετά τον Ιούλιο του 2015, δεν αποφασίσθηκε μόνο από τον Erdoğan και το κυβερνόν κόμμα ΑΚΡ. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα δόγμα που αποφασίσθηκε από το τουρκικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ) και τέθηκε σε εφαρμογή με τη σύμφωνη γνώμη όλων των συστημικών κομμάτων, όπως το ΑΚΡ, το ρεπουμπλικανικό κόμμα CHP και το εθνικιστικό κόμμα ΜΗΡ. Επίσης το δόγμα αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τις προσωπικές φιλοδοξίες του Erdoğan προκειμένου να αλλάξει το πολίτευμα της χώρας σε προεδρική δημοκρατία, αλλά θεωρείται ως ένας ολοκληρωτικός εκκαθαριστικός πόλεμος όλων των στρατηγικών κέντρων ισχύος της Τουρκίας (ισλαμιστές-εθνικιστές-στρατιωτικοί) εναντίον των Κούρδων σε πρώτη φάση και, στη συνέχεια, εναντίον των υπολοίπων μειονοτικών, προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων της χώρας.

Περαιτέρω θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι εάν το κουρδικό πρόβλημα δεν επιλυθεί στη βάση δημοκρατικών διαδικασιών, συνυπολογίζοντας ταυτόχρονα τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο των Κούρδων σε περιφερειακό επίπεδο, τότε ο κύριος χαμένος θα είναι η κεντρική εξουσία της χώρας. Και φυσικά όταν αναφερόμαστε στην κεντρική εξουσία της Τουρκίας, δεν εννοούμε μόνο τον Tayyip Erdoğan, ο οποίος ήδη θεωρείται ως ένας αφερέγγυος σε πολιτικό επίπεδο ηγέτης, αλλά τα τουρκικά κέντρα αποφάσεων που διαμορφώνουν τη στρατηγική και ασκούν την εξουσία στη χώρα. Επίσης, εάν η Άγκυρα δεν τροποποιήσει την υφιστάμενη πολιτική της για τους Κούρδους σύμφωνα με την επιθυμία των Μεγάλων Δυνάμεων, τότε δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο περαιτέρω κλιμάκωσης των ασύμμετρων απειλών σε όλη την τουρκική επικράτεια. Άλλωστε, το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου κατέδειξε με τον πιο εμφανή τρόπο τις παθογένειες της Τουρκίας και αποκάλυψε ένα μέρος των πολυδιάστατων «βαθέων» μηχανισμών της.

Μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος και τα πλήγματα που υπέστησαν οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, εκτιμάται ότι διατηρούν ακόμη και σήμερα τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε μια στρατιωτική ενέργεια σε βάρος της χώρας μας;

Είναι προφανές ότι η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων επέδειξε αδυναμία διοίκησης, δεδομένου ότι δεν αντιλήφθηκε έγκαιρα την έκτακτη κατάσταση που είχε δημιουργηθεί, με αποτέλεσμα να τεθεί υπό ομηρία ακόμη και από τους ίδιους τους υπασπιστές της. Αυτό, και οι εξελίξεις που ακολούθησαν, είχε ως συνέπεια η αλυσίδα διοίκησης, η πειθαρχία και οι επιχειρησιακές δυνατότητες των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων να υποστούν ένα σοβαρότατο πλήγμα, το οποίο δεν θα μπορέσει να αποκατασταθεί μόνο με αποσπασματικές παρεμβάσεις, αλλά με μια νέα δομή και φιλοσοφία που απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα (τουλάχιστον 3 χρόνια). Φυσικά, η εκτίμηση αυτή έχει να κάνει με τη δυνατότητα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων να εφαρμόσουν, στο σύνολο του, το Δόγμα της Εθνικής Στρατιωτικής Στρατηγικής τους (Μilli Askeri Stratejik Κonsepti (MASK)) και συγκεκριμένα το δόγμα των 2,5 πολέμων. Σημειωτέον ότι, για τους Τούρκους, τα θέατρα επιχειρήσεων των δύο πολέμων εστιάζονται το πρώτο στη Συρία και το δεύτερο στην Ελλάδα, ενώ το αντίστοιχο δόγμα του μισού πολέμου αφορά στο κουρδικό απελευθερωτικό κίνημα ΡΚΚ/KCK και στη τρομοκρατία. Επιπλέον, βάσει του δόγματος των στρατιωτικών επιχειρήσεων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, αντί της κατάληψης και διατήρησης μιας εδαφικής περιοχής, προβλέπεται η φθορά, η καταστροφή και η πάταξη των αντιπάλων δυνάμεων, προσβάλλοντας τα κέντρα διοικήσεως - ελέγχου, καθώς επίσης τις εγκαταστάσεις και περιοχές στρατηγικού, οικονομικού και στρατιωτικού ενδιαφέροντος.

Πέραν των παραπάνω, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι ο στρατηγικός αντικειμενικός σκοπός της Τουρκίας είναι η παραίτηση της ελληνικής πλευράς από τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, ενώ για την επίτευξη των στόχων τους οι Τούρκοι εστιάζουν τη στρατηγική τους στα εξής: α. Να υπάρξει ευνοϊκή για την Τουρκία επίλυση του κουρδικού προβλήματος, β. Να επιλυθούν τα εσωτερικά προβλήματα και να εμπεδωθεί η ασφάλεια στο εσωτερικό της Τουρκίας, γ. Να μην υπάρχει οικονομική κρίση στην Τουρκία, δ. Να βελτιωθεί το επίπεδο κατανόησης από τη διεθνή κοινότητα των ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζει η Τουρκία, ε. Να μην επιλυθεί το κυπριακό πρόβλημα πριν την εξεύρεση λύσης στο θέμα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, στ. Να συνεχισθεί η εμμονή στο «casus belli» προκειμένου αυτό να χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα νομιμοποιήσεως μιας ενδεχόμενης τουρκικής επιθετικής ενέργειας, ζ. Να εξασφαλισθεί είτε η σύμφωνη γνώμη, είτε ο συμβιβασμός της διεθνούς κοινότητας, στην οποία θα δοθεί η εντύπωση του νομίμου των τουρκικών διεκδικήσεων στην περιοχή και η. Να ανατραπεί η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ Ελλάδος - Τουρκίας και να δημιουργηθούν φοβικά σύνδρομα στην ελληνική πλευρά. Σημειωτέον ότι η καθυστέρηση επίλυσης των ελληνοτουρκικών προβλημάτων είναι προς όφελος της Τουρκίας, δεδομένου ότι, προϊόντος του χρόνου, οι συντελεστές της συνολικής τουρκικής ισχύος έναντι της Ελλάδος αυξάνονται με σταθερούς πλέον ρυθμούς, οι οποίοι τείνουν να γίνουν μη αναστρέψιμοι.

Αναφορικά, δε, με τη δυνατότητα των Τούρκων να προχωρήσουν σε μια στρατιωτική ενέργεια σε βάρος της χώρας μας κρίνεται σκόπιμο να αναφερθώ σε μερικά ενδεικτικά αποφθέγματα του Κινέζου θεωρητικού της στρατηγικής Σουν Τζου, τον οποίο οι Τούρκοι επιτελείς αναφέρουν σχεδόν πάντα στις μελέτες που συντάσσουν και τα οποία θα πρέπει να μας προβληματίσουν ιδιαίτερα:

• Η μεγαλύτερη τέχνη στον πόλεμο είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη.
• Στρατηγική με τακτικούς ελιγμούς είναι ο πιο σίγουρος δρόμος για τη νίκη. Τακτικοί ελιγμοί χωρίς στρατηγική, είναι ο θόρυβος πριν την ήττα.
• Θα νικήσει αυτός που ξέρει πότε να πολεμήσει και πότε να μην πολεμήσει.
• Όλος ο πόλεμος βασίζεται στην παραπλάνηση.
• Οι αρχές της στρατηγικής είναι να ξέρεις το πεδίο της μάχης, να ξέρεις τις δυνάμεις του αντιπάλου σου και να κάνεις κάτι που ο αντίπαλος σου δεν περιμένει.
• Να φαίνεσαι αδύναμος όταν είσαι δυνατός και δυνατός όταν είσαι αδύναμος.
• Η επιβίωση εξαρτάται από τις δικές μας ενέργειες, ενώ η ευκαιρία για θρίαμβο εξαρτάται από τις ενέργειες των άλλων.

Τέλος, αν κρίνουμε από τις έως τώρα συμπεριφορές της Τουρκίας στη Συρία (σ.σ. αναφερόμαστε στην επιχείρηση «Fırat Kalkanı/Ασπίδα του Ευφράτη», η οποία θα ήταν σκόπιμο να τύχει ιδιαίτερης ανάλυσης από τις στρατιωτικές σχολές, αφού σε σύντομο χρονικό διάστημα, με ελάχιστες δυνάμεις, με ελάχιστες απώλειες και την κατάλληλη εκπαίδευση - χρησιμοποίηση αντικαθεστωτικών - μισθοφορικών δυνάμεων επετεύχθη η δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας 1.350 τετραγωνικών χιλιομέτρων εντός του συριακού εδάφους αποκτώντας τον πλήρη έλεγχο 170 κατοικημένων τόπων κατά μήκος των τουρκο-συριακών συνόρων), δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο οι Τούρκοι να εφαρμόσουν την τακτική της επιβολής τετελεσμένων, η οποία δυστυχώς δεν μας είναι άγνωστη, εκμεταλλευόμενοι ένα τυχαίο ή προσχεδιασμένο «θερμό επεισόδιο».

Πώς βλέπει η Τουρκία και ο Erdoğan το Κυπριακό και θα συναινούσε ποτέ σε λύση που δεν θα εξασφάλιζε 100% τα «στρατηγικά συμφέροντα» της Τουρκίας στη Μεγαλόνησο;

Τα γεωπολιτικά πεδία δράσης της Άγκυρας εστιάζονται σε τρεις χώρους: στον εγγύς ηπειρωτικό χώρο, στον εγγύς χερσαίο χώρο και στον εγγύς θαλάσσιο χώρο. Σε ό,τι έχει να κάνει με τον εγγύς θαλάσσιο χώρο, η Τουρκία επαναξιολόγησε τις στρατηγικές της επιδιώξεις, θέτοντας ως βασική προϋπόθεση ότι οι θαλάσσιες λεκάνες και οι θαλάσσιοι διάδρομοι που την περιβάλλουν συνδέονται μεταξύ τους λόγω του ανταγωνισμού που υπάρχει μεταξύ των διαφόρων συνασπισμών.

Αναλυτικότερα, τα Στενά αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά γεωπολιτικά πλεονεκτήματα της Τουρκίας και τα προβάλλει μέσω μιας σταθερής στρατηγικής και μιας καλά προετοιμασμένης διπλωματίας, με σκοπό να προσδώσει σε αυτά τη μέγιστη και μακροπρόθεσμη στρατηγική σημασία τους. Από την άλλη πλευρά, το Αιγαίο και η Κύπρος αποτελούν δύο πολύ σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν διαχρονικά τον εγγύς θαλάσσιο χώρο της Τουρκίας. Επισημαίνεται ότι η Τουρκία αισθάνεται απομονωμένη από το Αιγαίο και περικυκλωμένη στον νότο από την Κυπριακή Δημοκρατία, δεδομένου ότι οι πύλες εξόδου της προς τον κόσμο είναι σημαντικά περιορισμένες. Σύμφωνα με την τουρκική εξωτερική πολιτική, το παραπάνω θαλάσσιο πέρασμα έχει μια καθοριστική θέση σε όλες τις γεωπολιτικές, γεωστρατηγικές, γεωοικονομικές και γεωπολιτιστικές αλληλεπιδράσεις της Βαλκανικής Χερσονήσου, της Χερσονήσου της Ανατολίας και της Μέσης Ανατολής, ενώ η ύπαρξη των νησιών, νησίδων και βραχονησίδων της προσδίδει μια πολυσύνθετη δομή. Κατόπιν τούτου, η Τουρκία δεν τα θεωρεί ως δευτερεύοντα προβλήματα που εντάσσονται μόνο στην επικράτεια του Αιγαίου. Αντιθέτως, τα έχει εντάξει στα γενικά πλαίσια της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, που εκτείνεται από την Αδριατική Θάλασσα στον κόλπο της Αλεξανδρέττας (İskenderun) και στη διώρυγα του Σουέζ. Συγχρόνως, οι Τούρκοι έχουν σχεδιάσει και υλοποιούν μια ενεργητική πολιτική για κάθε σημείο εξόδου τους στο Αιγαίο και δεν θα πρέπει να αναμένεται καμία υπαναχώρηση από τουρκικής πλευράς. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι θέλουν να αποφύγουν τυχόν λανθασμένες ενέργειες που θα επηρεάσουν τις μακροπρόθεσμες πολιτικές τους για τις ευαίσθητες αυτές περιοχές.

Αναφορικά με την Κύπρο, αυτή έχει ιδιαίτερη αξία για την Τουρκία ως ένα σημείο κλειδί μιας γενικής θαλάσσιας στρατηγικής, σχετιζόμενης με τον εγγύς θαλάσσιο χώρο, ο οποίος οριοθετείται από τη γραμμή Κασπία - Μαύρη Θάλασσα - Στενά - Αιγαίο - Ανατολική Μεσόγειος - Σουέζ - Περσικός Κόλπος. Άλλωστε, η ακόλουθη άποψη του Ahmet Davutoğlu είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική: «Δεν είναι δυνατόν μια χώρα που εγκαταλείπει την Κύπρο να έχει ενεργό παρουσία στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές. Δεν είναι δυνατόν να συμμετέχει στις παγκόσμιες πολιτικές, διότι αυτό το μικρό νησί βρίσκεται σε μια θέση που θα επηρεάσει άμεσα τις στρατηγικές διασυνδέσεις μεταξύ Ασίας - Αφρικής, Ευρώπης - Αφρικής και Ευρώπης - Ασίας. Η κεντρική θέση της Κύπρου θα αποτελέσει στο μέλλον μια από τις βασικές παραμέτρους του παγκόσμιου ανταγωνισμού, διότι τα πετρέλαια της Μοσούλης και της Σαουδικής Αραβίας θα μεταφερθούν μέσω ενεργειακών γραμμών στην Ανατολική Μεσόγειο.».

Στο ίδιο πλαίσιο, η τουρκική πολιτική για την Κύπρο βασίζεται στα πλαίσια μιας στρατηγικής που είναι σύμφωνη με τα νέα στρατηγικά της δεδομένα. Η εν λόγω στρατηγική κατά βάση στηρίζεται σε δύο κύριους άξονες: ο πρώτος άξονας αφορά στον ανθρώπινο παράγοντα και στην εξασφάλιση της ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων, ως αποτέλεσμα των ιστορικών ευθυνών της Τουρκίας. Και ο δεύτερος άξονας αφορά στη στρατηγική σημασία της νήσου λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Ο Davutoğlu αποδέχεται ότι ο άξονας αυτός από μόνος του έχει ζωτική σημασία άσχετα από τα ανθρώπινα στοιχεία της νήσου και τονίζει ότι ακόμη και αν δεν υπήρχε εκεί, έστω, και ένας Τούρκος μουσουλμάνος, η Τουρκία ήταν υποχρεωμένη να θέσει ένα κυπριακό ζήτημα. Υποστηρίζει μάλιστα με έμφαση ότι καμία χώρα δεν μπορεί να παραβλέψει ένα τέτοιο νησί που βρίσκεται στην καρδιά της ζωτικής της περιοχής και ότι η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να ενδιαφέρεται στρατηγικά για την Κύπρο εξαιρουμένου του ανθρώπινου στοιχείου.

Κατόπιν των παραπάνω, διαπιστώνεται ότι η Τουρκία εφαρμόζει μια εξειδικευμένη διπλωματική επιθετική θαλάσσια στρατηγική και όχι μια αμυντική κυπριακή πολιτική, προσανατολισμένη στη διαφύλαξη του status quo μετά την εισβολή του 1974. Άλλωστε, αν κρίνουμε από τις έως τώρα συμπεριφορές της Τουρκίας, καθίσταται σαφές ότι για το Θέατρο Επιχειρήσεων του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου - Κύπρος, αφενός υπάρχει πλήρης και διαχρονική ταύτιση απόψεων σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, αφετέρου η μια συμπληρώνει την άλλη.

Με την ίδια διαδικασία σκέψης, τα τελευταία χρόνια η Τουρκία, στα πλαίσια μιας στρατηγικής ελεγχόμενης έντασης και σταδιακής δημιουργίας τετελεσμένων, κλιμακώνει βαθμιαία την παραβατική συμπεριφορά της, εφαρμόζοντας παράλληλα μια πιο ύπουλη τακτική, αφενός χρησιμοποιώντας πλοία επιστημονικών ερευνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αφετέρου δημοσιοποιώντας χάρτες όπου απεικονίζονται οι θαλάσσιες περιοχές που τα πλοία αυτά θα πραγματοποιήσουν σχετικές έρευνες.

Όλα αυτά οφείλονται στην επιδίωξη της Άγκυρας ώστε: α. να αλλάξει το εδαφικό status quo που προβλέπεται από τις διεθνείς συνθήκες, με κεντρικό άξονα το νομικό καθεστώς στο θαλάσσιο και εναέριο χώρο και β. η ελληνική πλευρά να παραιτηθεί από τα κυριαρχικά δικαιώματα της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αναφορικά με την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη.

Χρονολογικά, η έναρξη της ελληνοτουρκικής διαφοράς σχετικά με την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών αρχίζει στις 01/11/1973 (13 ημέρες πριν την εξέγερση του Πολυτεχνείου) και στη συνέχεια στις 18/07/1974 (δύο ημέρες πριν την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο) όταν η τουρκική κυβέρνηση εξουσιοδότησε την ΤΡΑΟ (Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Πετρελαίου) να πραγματοποιήσει έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Ειδικότερα, οι χάρτες που ακολουθούν είχαν επισυναφθεί στα Φύλλα 14699/01-11-1973 (ένας χάρτης) και 14949/18-07-1974 (δύο χάρτες) της Τουρκικής Εφημερίδας της Κυβερνήσεως και απεικονίζουν τις εν λόγω περιοχές ερευνών, οι οποίες ευρίσκονται εκτός των τουρκικών χωρικών υδάτων και, σύμφωνα με τους Τούρκους, εντός της «τουρκικής υφαλοκρηπίδας» στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Σημειωτέον ότι ο πρώτος χάρτης του 1973 (βλ. Χάρτη 1) όχι μόνο περιελάμβανε 27 περιοχές ερευνών στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ της Σαμοθράκης, της Λήμνου, του Αγ. Ευστρατίου, της Σκύρου, των Ψαρών, της Χίου, της Λέσβου, της Τενέδου και της Ίμβρου, αλλά παρουσίαζε ως κοινά σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα μια γραμμή η οποία διερχόταν από το χερσαίο έδαφος της Σαμοθράκης και της Λήμνου.

Αναφορικά με το δεύτερο και τρίτο χάρτη του 1974 (βλ. Χάρτες 2 και 3), αυτοί περιελάμβαναν επιπρόσθετα τμήματα βορείως, δυτικότερα και ανατολικότερα των προαναφερθέντων περιοχών ερευνών, καθώς επίσης δύο ευρείες περιοχές νοτιότερα. Μάλιστα, η πρώτη ευρίσκεται μεταξύ των νησιών Τήνος, Μύκονος, Δονούσα, Λεβίθα, Αστυπάλαια, Σύρνα, Χάλκη, Τήλος, Νίσυρος, Κως, Κάλυμνος, Λέρος, Πάτμος και Ικαρία, ενώ η δεύτερη ευρίσκεται νοτιοανατολικά της Ρόδου και νοτιοδυτικά του Καστελλόριζου.

Συνακόλουθα δε, η τουρκική προκλητικότητα δεν περιορίζεται μόνο στο Αιγαίο, αλλά κλιμακώνεται σταδιακά και βάσει ενός στρατηγικού σχεδιασμού, κοινά αποδεκτού από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας, στην Ανατολική Μεσόγειο. Συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στις περιοχές ερευνών και εκμετάλλευσης εκτός των τουρκικών χωρικών υδάτων, όπου η ΤΡΑΟ (Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Πετρελαίου) εξουσιοδοτήθηκε να διεξάγει έρευνες πετρελαίου βάσει υπουργικών αποφάσεων που δημοσιεύθηκαν στην Τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το 2007, το 2011 και το 2012. Οι περιοχές αυτές φαίνονται στον Χάρτη 4 του τουρκικού Υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, αποτυπώνοντας παράλληλα και ένα μέρος των θέσεων της Άγκυρας για την ενδεχόμενη οριοθέτηση της «τουρκικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης» στην περιοχή αυτή.

Μάλιστα, ο χάρτης του Υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας αποκτά ιδιαίτερη σημασία μετά το έγγραφο που κατέθεσε η Άγκυρα στον ΟΗΕ στις 02/05/2016, δηλώνοντας ότι η Τουρκία έχει δικαιώματα σε όλη τη θαλάσσια περιοχή δυτικά του μεσημβρινού 32ο 16΄ 18΄΄ Α. Επισημαίνεται ότι του τουρκικού εγγράφου στον ΟΗΕ είχε προηγηθεί η δημοσιοποίηση της Στρατηγικής των Ναυτικών Δυνάμεων της Τουρκίας, όπου στη σελίδα 14 παρατίθετο ο Χάρτης 5, ο οποίος αφορά στις ίδιες περιοχές ερευνών. Συνεπώς, η Άγκυρα, με το έγγραφο της στον ΟΗΕ, επισήμανε επίσημα για ακόμη μια φορά το ανατολικό όριο, ενώ με τον χάρτη των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων επισήμανε το δυτικό όριο των διεκδικήσεων της στην περιοχή, το οποίο μελλοντικά θα προωθηθεί ακόμη δυτικότερα νοτίως της Κρήτης.

Εν τω μεταξύ, αυτό που εγείρει τους πιο έντονους προβληματισμούς στην ελληνική πλευρά είναι ότι η Τουρκία αποσκοπεί στην αποτροπή της Ελλάδος και της Κύπρου να δημιουργήσουν τετελεσμένα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αφενός στρατιωτικοποιώντας τα θέματα που έχουν σχέση με τους ενεργειακούς πόρους, με τη δημιουργία γκρίζων ζωνών, αφετέρου δημιουργώντας μέσω της προπαγάνδας το αίσθημα της ανασφάλειας σε ξένους επενδυτές και εταιρείες που δεν συντάσσονται με τις θέσεις της. Εν προκειμένω αναφερόμαστε στη δέσμευση περιοχών του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου (άλλοτε παράνομα και άλλοτε όχι) για διεξαγωγή ασκήσεων και εκτέλεση πυρών, οι οποίες, μετά το 2007, από την περιοχή του Αιγαίου επεκτάθηκαν σταδιακά στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (βλ. Χάρτη 6).

Φυσικά, η αξιοσημείωτη αυτή αλλαγή έχει τρεις στόχους: πρώτον, να περιθωριοποιήσει το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδος - Κύπρου και να καταδείξει ότι αυτό είναι ανενεργό και ανεφάρμοστο. Δεύτερον, να αμφισβητήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της ελληνικής πλευράς στην Ανατολική Μεσόγειο. Και τρίτον, να επισημάνει ότι οι χάρτες που επισυνάπτονται στην Τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 01/11/1973 και στις 18/07/1974 βρίσκονται σε ισχύ και αποτελούν τη βάση των τουρκικών διεκδικήσεων στην περιοχή του Αιγαίου.

Τέλος, αυτό που προκύπτει από μια συνεξέταση όλης της κατάστασης που σας περιέγραψα είναι ότι μια νέα διαδικασία επίλυσης του κυπριακού προβλήματος την παρούσα χρονική περίοδο, όπου η Τουρκία πιέζεται ασφυκτικά από τις διαστάσεις που έχει λάβει το κουρδικό πρόβλημα (Κούρδοι Τουρκίας, Συρίας και Ιράκ), εγκυμονεί κινδύνους να πιεσθεί η Ελλάδα και η Κύπρος να τηρήσουν «ελαστική στάση» σε ό,τι έχει να κάνει με τις τουρκικές αξιώσεις και διεκδικήσεις. Άλλωστε, η τουρκική εμμονή και επιμονή θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη διότι μια, ταυτοχρόνως, δυσμενής για την Τουρκία επίλυση του κουρδικού και κυπριακού προβλήματος πιθανόν να στοιχίσει τον πολιτικό και ίσως το φυσικό βίο του Tayyip Erdoğan.

Πηγή: Liberal

1) Πώς αξιολογείτε, σε γενικές γραμμές, τα αποτελέσματα της ‘Πανορθόδοξης Συνόδου’; Ανταποκρίνονται στις προσδοκίες σας;

Δυστυχώς, η αποτυχία αυτής της Συνόδου προκαθορίστηκε από την αντι-συνοδική, ανορθόδοξη μεθοδολογία, η οποία ακολουθήθηκε πριν από τη Σύνοδο και εφαρμόστηκε στη διάρκειά της. Δεν ακολουθήθηκε ούτε εκφράστηκε η Οδός και η Αλήθεια του Κυρίου μας και των Οικουμενικών Συνόδων (ιδίως σε ο,τι αφορά την εκκλησιολογία).

Παραδείγματος χάριν, παρακολουθήσαμε τις αναθεωρήσεις της τελευταίας στιγμής στο προβληματικό κείμενο «Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον υπόλοιπο κόσμο» και την απόκρυψη των προτεινόμενων κειμένων - όχι μόνον από τους πιστούς, αλλά και από τις Τοπικές Συνόδους - και τη μη κοινοποίησή τους, παρά μόνον αφότου ανακοινώθηκαν οι ημερομηνίες διεξαγωγής της Συνόδου, προετοιμάζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο το έδαφος για την τελική αποχώρηση αρκετών Τοπικών Εκκλησιών. Επιπλέον, περιφρονήθηκε τόσο η ανάγκη εγκρίσεως της «Συνόδου της Κρήτης» από τις Τοπικές Συνόδους, όσο και περιφρόνηση των αντιρρήσεων των Εκκλησιών της Γεωργίας και της Αντιοχείας.

Αλλά το ερώτημα είναι: έπρεπε η Σύναξη στην Κρήτη να ονομαστεί «Σύνοδος», όταν μόνον δέκα επίσκοποι (οι Προκαθήμενοι) είχαν δικαίωμα ψήφου επί των Κειμένων, ενώ επίσης μόνον το ¼ όλων των επισκόπων είχε προσκληθεί και τέσσερις από τις 14 συνολικά Τοπικές Εκκλησίες, οι οποίες εκπροσωπούν περισσότερο από το ήμισυ όλων των Ορθοδόξων, δεν ήταν παρούσες;

Μία Ορθόδοξη Σύνοδος προϋποθέτει τη συμμετοχή (και το δικαίωμα ψήφου) όλων των Ορθοδόξων επισκόπων. Η σύναξη στην Κρήτη θα έπρεπε μάλλον να αναφέρεται ως μία ακόμη σύναξη Προκαθημένων… απλώς, αυτή τη φορά, προσελθόντων μετά της συνοδείας τους. Συνεπώς, ως τέτοια, οι αποφάσεις της ουδεμία δεσμευτική ισχύ έχουν για την Εκκλησία, ανά την οικουμένη. Μολαταύτα, στον βαθμό που ορισμένοι Ορθόδοξοι επίσκοποι υιοθέτησαν τις αποφάσεις της συνάξεως αυτής, απαιτείται μία απάντηση συλλήβδην απ’ το Σώμα της Εκκλησίας, ως προς την Ορθόδοξη ή μή στάση τους.

2) Τι πιστεύετε για τα Κείμενα της Συνόδου αυτής; Θεωρείτε ότι δίνουν επαρκή απάντηση στις προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου; Παρακαλώ να μας δώσετε συγκεκριμένα παραδείγματα.

Δεδομένου ότι, η μεγαλύτερη πρόκληση για την ενότητα της Εκκλησίας σήμερα είναι ο εκκλησιολογικός σχετικισμός, η «Κρητική Σύνοδος» υπήρξε μια θλιβερή αποτυχία. Τα Κείμενά της δεν θυμίζουν Πατερικά κείμενα, αλλά μάλλον κείμενα που παρήχθησαν στο «Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών». Δεν μας εκπλήσσει επομένως το γεγονός ότι, οι ιεράρχες στην Κρήτη αγνόησαν τον «ελέφαντα στο δωμάτιο», όπως λέει η παροιμία, έκαναν δηλαδή πως δεν είδαν το ορατό μεγάλο πρόβλημα: την προώθηση της νέας «οικουμενικής εκκλησιολογίας» και τα συμπαρομαρτούντα – την αντικανονική προσευχή με εκπροσώπους, συνοδικώς καταδικασμένων, αιρετικών ομολογιών.

Το Κείμενο, περί Σχέσεων της Εκκλησίας με τους ετεροδόξους, συνιστά απόκλιση από την Ιερά Παράδοση και προώθηση του συγκρητιστικού οικουμενισμού. Αυτό είναι πρόδηλο από το γεγονός, ότι αναγνωρίζει την ιστορική ονομασία, συνεπώς και την ύπαρξη «ετεροδόξων εκκλησιών» (έννοια αυτοαναιρούμενη!), καθώς επίσης υιοθετεί ανορθόδοξα κείμενα, που εξεδόθησαν στο πλαίσιο του διαλόγου με τους Παπικούς (λ.χ. στο Μπάλαμαντ) και στο λεγόμενο «Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών» (λ.χ. Πουσάν και Πόρτο Αλέγκρε).

Η τραγική απόκλιση από την Ιερά Παράδοση είναι επίσης εμφανής στο εγκεκριμένο από τη Σύναξη Κείμενο, που αφορά τον Γάμο – Κείμενο το οποίο ανατρέπει ευθέως τον 72ο Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου. Το εν λόγω Κείμενο, καθόσον επιτρέπει τους μικτούς γάμους με ετεροδόξους (θέση εντελώς ανυπόστατη, από θεολογική άποψη), ανεπαίσθητα αλλά ξεκάθαρα προϋποθέτει τη «βαπτισματική θεολογία» και την εκκλησιολογία των «ατελών εκκλησιών» εκτός της Μίας Εκκλησίας.

3) Πώς αξιολογείτε τον ρόλο της Τοπικής Εκκλησίας σας τόσο στην προπαρασκευαστική διαδικασία της Συνόδου, όσο και κατά τη διάρκειά της: ήταν εποικοδομητικός; Ποια ήταν η συγκεκριμένη συμβολή του; εάν υπάρχουν παραδείγματα, παρακαλώ να μας τα αναφέρετε.

Η ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι αξιέπαινη στο ότι, έστω και ‘στο παρά πέντε’ λειτούργησαν οι συνοδικές διαδικασίες και προτάθηκαν διορθώσεις στα προσυνοδικά κείμενα, οι οποίες έγιναν ομοφώνως δεκτές. Όμως, δυστυχώς, οι συνοδικές αυτές αποφάσεις παραμερίστηκαν στην Κρήτη, από τον Αρχιεπίσκοπο και από μία ολιγαρχία Ιεραρχών, όταν αυτοί, παραβλέποντας την σαφή εντολή της Ιεραρχίας, δέχθηκαν να αναγραφεί ο όρος «εκκλησίες» για τις ομολογίες των ετεροδόξων. Στο τέλος, οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν εκπροσώπησαν την Εκκλησία αλλά τον εαυτό τους. Απομένει να δούμε ποια θα είναι η συνοδική απάντηση στο «πραξικόπημα» αυτό του αρχιεπισκόπου, κατά την σύγκληση της Ιεραρχίας της Εκκλησίας, τον Οκτώβριο...

4) Τις τελευταίες ημέρες πριν από τη Σύνοδο, η άρνηση τεσσάρων εκκλησιών να συμμετάσχουν σ’ αυτήν έθεσε εν αμφιβόλω την ίδια τη δυνατότητα συγκλήσεως της – παρ’ όλα αυτά η Σύνοδος έγινε. Εσείς, προσωπικά, πιστεύετε ότι ήταν τελικά Πανορθόδοξη και γιατί;


Εκτός κι αν οι λέξεις έχουν χάσει πια το νόημά τους, και «Πανορθόδοξη» σημαίνει αντιπροσωπευτικότητα μικρότερη του 25% επί του συνόλου των επισκόπων και λιγότερο από το ήμισυ επί του συνόλου των Ορθοδόξων που εκπροσωπήθηκαν – όχι, η Σύνοδος της Κρήτης δεν ήταν Πανορθόδοξη! Δεδομένων των καινοτόμων και διαιρετικών αποφάσεων που ελήφθησαν στην Κρήτη, το ερώτημα που χρειάζεται τώρα να θέσουμε στον εαυτό μας είναι, όχι αν ήταν «Πανορθόδοξη», αλλά αν ήταν Ορθόδοξη!

5) Πώς εκτιμάτε το στάτους της Πανορθοδόξου συνεργασίας, μετά από τη Σύνοδο; Ορισμένοι κάνουν λόγο για κρίση συνοδικότητας. Συμφωνείτε με αυτόν τον χαρακτηρισμό; Εαν ναι, πώς μπορούμε να βγούμε από την κρίση;

 
Υπάρχει σαφέστατα μία κρίση συνοδικότητος στην Εκκλησία, αλλά αυτή δεν ξεκίνησε στην Κρήτη, ούτε περιορίζεται στο Πανορθόδοξο επίπεδο. Η κρίση υπάρχει στο επισκοπικό και στο τοπικό επίπεδο, όπου οι επίσκοποι ηγούνται του κλήρου και όπου οι αρχιεπίσκοποι και πατριάρχες ηγούνται της Τοπικής Εκκλησίας ως δεσπότες, βασιλείς στο βασίλειό τους. Η ειρωνεία είναι πώς, παρότι οι Ορθόδοξοι εκπρόσωποι υπογραμμίζουν την ανάγκη το Βατικανό να βασίζει τις σχέσεις μεταξύ Προκαθημένου και Τοπικής Εκκλησίας, στον 34ο Αποστολικό Κανόνα, οι ίδιοι οι Προκαθήμενοι τον παραβιάζουν συστηματικά και οι ιερές Σύνοδοι το αποδέχονται αυτό. Γιατί δεν υπάρχουν επιπτώσεις όταν ένας Προκαθήμενος ενεργεί μονομερώς, χωρίς να ενημερώνει την ιεραρχία, πόσω μάλλον δε να λαμβάνει την έγκρισή της; Στη Σύνοδο της Κρήτης είδαμε την πρωτοφανή, αντισυνοδική πρακτική, να περιορίζεται η ψήφος μόνο στους 14 προκαθημένους των Τοπικών Εκκλησιών. Τι άλλο είναι αυτό, παρά μια νέα μορφή παπικισμού, κατά την οποία οι προκαθήμενοι λειτουργούν όχι ως «πρώτοι μεταξύ ίσων», αλλά ως «πρώτοι χωρίς ίσους». Αυτό έγινε ολοφάνερο στην περίπτωση της τοποθέτησης της Σερβικής Εκκλησίας στο ζήτημα του Κειμένου «περί Σχέσεων», όπου, μολονότι η πλειοψηφία των επισκόπων της δεν ψήφισαν το τελικό Κείμενο, ο Σέρβος Πατριάρχης τους αγνόησε και ψήφισε υπέρ του Κειμένου.

Τέτοιες τάσεις παπικισμού υπάρχουν σε όλες τις Τοπικές Εκκλησίες και, ώσπου να διορθωθούν τέτοιες ακρότητες, δεν πρέπει να προσδοκούμε κάποια πρόοδο στην Συνοδικότητα, σε πανορθόδοξο επίπεδο.

6) Πώς μπορούμε να διαμορφώσουμε σήμερα την Πανορθόδοξη Συνεργασία; Τι είδους ερωτήματα μπορούν και πρέπει μαζί να απαντηθούν; 


Η Πανορθόδοξη Συνεργασία θα ανθίσει όταν ξεπεραστεί η βαθύτερη αιτία των διαιρέσεων. Η πιο σοβαρή απ’ όλες τις κρίσεις μαστίζει σήμερα την Εκκλησία: μία κρίση δογματικής συνείδησης, οξείας διαίρεσης αναφορικά με το δόγμα της Εκκλησίας. Τέτοιοι διχασμοί συνήθως ανακύπτουν όταν έχει παραμεληθεί η «βασιλική οδός» των Πατέρων της Εκκλησίας. Όταν, για παράδειγμα, μία ιεραρχία αναγνωρίζει αυτά καθ’ εαυτά τα «μυστήρια» ετεροδόξων ομολογιών, έχει εγκαταλείψει τη «βασιλική οδό» των Πατέρων, σύμφωνα με την οποία η ενότητα εν Χριστώ προϋποθέτει την ενότητα των μυστηρίων στο Ένα Μυστήριο της Εκκλησίας. Η αναγνώριση των μυστηρίων στους ετεροδόξους, αποτελεί αναγνώριση της Εκκλησίας σε αυτά και επομένως σημαίνει αναγνώριση της διαίρεσής της. Αλλά: «διαιρείται ο Χριστός;»

Κατά συνέπεια, η γενεσιουργός αιτία της διαίρεσης και του ελλείμματος συνοδικότητας (καθολικότητας, πληρότητας) είναι μια απόκλιση από την ομοφωνία των Πατέρων και υιοθέτηση μιας φονταμενταλιστικής-οικουμενιστικής, κοσμικής ιδεολογίας. Οι Ορθόδοξοι χρειάζεται να αντιμετωπίσουν αυτή τη στρέβλωση, με το να ζουν και να εκφράζουν την Πατερική πληρότητα, διότι μόνον τότε, όχι απλώς τα συμπτώματα θα αντιμετωπιστούν ( διχογνωμίες για τη δικαιοδοσία αρμοδιότητας, ανόητοι ζηλωτισμοί κ.ά.), αλλά επίσης και η ρίζα του διχασμού (μια αιρετική θεώρηση για την Εκκλησία) μπορεί να θεραπευθεί.

Θα πρέπει να γίνει σαφές, επομένως, ότι το ανορθόδοξο φρόνημα και η ανορθόδοξη μεθοδολογία που δημιούργησαν το «φιάσκο της Κρήτης», δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με ημίμετρα. Αν το ακάθαρτο πνεύμα, το οποίο προξένησε διαίρεση στην Κρήτη «αντιμετωπιστεί» με «κανακέματα», χάριν μιάς επιφανειακής ενότητος και μιάς εξωτερικής ειρήνης και δεν εκδιωχθεί με καθαρή ομολογία Πίστεως, τότε μπορούμε απλώς να περιμένουμε σε μερικά χρόνια το επόμενο φιάσκο, τύπου Κρήτης, δηλαδή ακόμη μεγαλύτερη αιμορραγία στο Σώμα του Χριστού, την απώλεια «των μικρών τούτων» για τους οποίους Εκείνος σταυρώθηκε!.

[μετ. Χαρά Λιαναντωνάκη, για το orthodoxethos.com]

Πηγή: Ακτίνες

Η απόφαση του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα να απομακρύνει τον Νίκο Φίλη από την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας στόχευε εμφανώς στην εκτόνωση της έντασης που είχε δημιουργηθεί με την Εκκλησία κυρίως με αφορμή το μάθημα των Θρησκευτικών.

Ο νέος Υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου έσπευσε αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του να δηλώσει για το μάθημα των Θρησκευτικών ότι σκοπεύει να συνεχίσει με βάση τα συμφωνηθέντα στο Μέγαρο Μαξίμου. Η δήλωση επιδέχεται πολλών ερμηνειών καθώς μετά τη συνάντηση στο Μαξίμου ο Αρχιεπίσκοπος δήλωσε ότι τα Θρησκευτικά θα διδάσκονται με βάση τα παλιά βιβλία, ο δε Νίκος Φίλης ότι συνεχίζεται η εφαρμογή των νέων Προγραμμάτων Σπουδών! Απαιτείται λοιπόν το συντομότερο αποσαφήνιση των θέσεων της Πολιτείας και της Εκκλησίας για τα Θρησκευτικά.

Για να διασωθεί ο χριστιανικός χαρακτήρας του μαθήματος των Θρησκευτικών απαιτούνται τρεις συγκεκριμένες πράξεις από την πλευρά του Υπουργείου Παιδείας. Έκδοση εγκυκλίου με την οποία θα αναστέλλεται η εφαρμογή των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, εντολή εκτύπωσης των μέχρι σήμερα διδασκομένων βιβλίων Θρησκευτικών και για το επόμενο σχολικό έτος και έναρξη διαλόγου με αντικείμενο τον εμπλουτισμό των βιβλίων αυτών με χωριστά κεφάλαια θρησκειολογικού περιεχομένου επί τη βάσει της πρότασης του Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου που είχε εγκριθεί από το σώμα της Ιεραρχίας. Εάν η Εκκλησία δεν απαιτήσει την άμεση υλοποίηση των τριών παραπάνω πράξεων θα αφήσει το Υπουργείο Παιδείας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής ανενόχλητα να προχωρήσουν στην ολοκλήρωση του σχεδίου αλλαγής του μαθήματος των Θρησκευτικών με την εκτύπωση και αποστολή στα σχολεία νέων βιβλίων Θρησκευτικών που βασίζονται στα νέα Προγράμματα Σπουδών και τα οποία ήδη ετοιμάζονται με ταχείς ρυθμούς.

Η Ιεραρχία που συνέρχεται στο τέλος του μηνός Νοεμβρίου δεν πρέπει να αφήσει το θέμα στα χέρια μιας ακόμη επιτροπής διαλόγου. Δεν  είναι καιρός για διαλόγους και θεωρητικές συζητήσεις. Η Διοικούσα Εκκλησία πρέπει να αντιληφθεί ότι για τα στελέχη του Υπουργείου Παιδείας ένας τέτοιος διάλογος είναι χρήσιμος μόνο και μόνο για να κατευνάσει τις αντιδράσεις και να δώσει πολύτιμο χρόνο στους ίδιους για την ολοκλήρωση του έργου μετάλλαξης των Θρησκευτικών που έχουν σχεδιάσει εδώ και χρόνια. Το ΙΕΠ έχει ήδη δρομολογήσει την επιμόρφωση Θεολόγων και Δασκάλων στα νέα Προγράμματα Σπουδών, με υπεύθυνο του έργου τον Σύμβουλο Σταύρο Γιαγκάζογλου που πρωτοστάτησε όλα τα τελευταία χρόνια στο έργο της αλλαγής του περιεχομένου του θρησκευτικού μαθήματος. Ο ίδιος με το επιτελείο του στο ΙΕΠ προχωρά και στην τελευταία πράξη του έργου του, τη συγγραφή των νέων βιβλίων, τα οποία, αν δεν υπάρξει αντίθετη υπουργική απόφαση, θα σταλούν στις αρχές της άνοιξης για εκτύπωση ώστε να είναι έτοιμα μαζί με τα σχολικά εγχειρίδια των άλλων μαθημάτων για το επόμενο σχολικό έτος. 

Τα χρονικά πλαίσια για παρεμβάσεις που θα διασώσουν το χριστιανικό μάθημα των Θρησκευτικών είναι ασφυκτικά. Οι θεολόγοι στην πλειονότητά τους αντιστέκονται αρνούμενοι να εφαρμόσουν στην πράξη τα νέα προγράμματα σπουδών. Η Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων ήδη προσέφυγε στο ΣτΕ ζητώντας αναστολή της εφαρμογής των νέων Προγραμμάτων Σπουδών. Όλοι εναγωνίως αναμένουν την δυναμική εκ νέου παρέμβαση της Ιεραρχίας προς τη νέα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας με τρόπο σαφή και αίτημα τη λήψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών από τον νέο Υπουργό Παιδείας. Αν δεν υπάρξει ανάκληση των αποφάσεων του Νίκου Φίλη για τα Θρησκευτικά, κανένα όφελος δεν θα προκύψει από την απλή αλλαγή προσώπων στο τιμόνι του Υπουργείου Παιδείας.

Πηγή: (Ορθόδοξος Τύπος, 18.11.2016), Θρησκευτικά

«Διάλυση της συνοχής της ελληνικής κοινωνίας, με την αποχριστιανοποίηση, την αλλαγή πίστεως και συνείδησης… Διάλυση της πολιτισμικής μας βάσης, της ταυτότητάς μας, είναι ο στόχος της διδασκαλίας της νέας ύλης του μαθήματος των Θρησκευτικών στην εκπαίδευση», υποστήριξαν πανεπιστημιακοί καθηγητές της χώρας μας και θεολόγοι μέλη της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων, χθες σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα, με θέμα τα νέα προγράμματα σπουδών στο μάθημα των Θρησκευτικών.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ: ΔΙΑΛΥΟΥΝ ΚΑΙ ΑΠΟΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΙΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

* «Αρνούμαστε να διδάξουμε τη νέα ύλη των Θρησκευτικών» ανέφερε ο πρόεδρος του παραρτήματος Λάρισας της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων κ. Δημ. Οικονόμου

«Διάλυση της συνοχής της ελληνικής κοινωνίας, με την αποχριστιανοποίηση, την αλλαγή πίστεως και συνείδησης…

Διάλυση της πολιτισμικής μας βάσης, της ταυτότητάς μας, είναι ο στόχος της διδασκαλίας της νέας ύλης του μαθήματος των Θρησκευτικών στην εκπαίδευση», υποστήριξαν πανεπιστημιακοί καθηγητές της χώρας μας και θεολόγοι μέλη της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων, χθες σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα, με θέμα τα νέα προγράμματα σπουδών στο μάθημα των Θρησκευτικών.

Ως «εργαλείο αποδόμησης της ορθοδόξου πίστεως» χαρακτηρίστηκε η νέα ύλη του μαθήματος, με την εκκλησία να βρίσκεται στο πλευρό τους, καθώς ο π. Νικηφόρος ως εκπρόσωπος της Ιεράς Μητρόπολης Λάρισας, στην ίδια εκδήλωση έκανε αναφορά «στον διάβολο» και στους «πειρασμούς της ύλης, που καταστρέφουν τις πνευματικές μας βάσεις: Οικογένεια, θρησκεία, πατρίδα», δίνοντας το στίγμα ενός αγώνα που θα συνεχιστεί ενάντια σε ότι επιβάλλει το υπουργείο Παιδείας και αφορά την ορθόδοξη πίστη.

Οι θεολόγοι χθες, έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου και δια στόματος του προέδρου του παραρτήματος Λάρισας, της Πανελλήνιας Ένωσής τους, κ. Δημήτρη Οικονόμου, διαμήνυσαν: «Αρνούμαστε να διδάξουμε τη νέα ύλη των Θρησκευτικών. Να έχουμε το θάρρος και την τόλμη να αγωνιστούμε… Αντιστεκόμαστε και θα συνεχίσουμε να διδάσκουμε τον Χριστό στα παιδιά μας».

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα της Χριστιανικής Εστίας «Απόστολος Παύλος», από την Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων, το Παράρτημα Λαρίσης της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων, το Εργαστήριο Παιδαγωγικής – Χριστιανικής Παιδαγωγικής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, υπό την αιγίδα της Ιεράς Μητρόπολης Λαρίσης και Τυρνάβου.

«ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΒΑΘΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ»

Οι ομιλητές αναφέρθηκαν στις αλλαγές και στις επιπτώσεις που θα φέρουν στην κοινωνία, με όλους τους να συγκλίνουν στο ότι: «η νέα ύλη του μαθήματος δημιουργεί σύγχυση στους μαθητές και ωθεί στη διάλυση της ορθόδοξης πίστεως, που αποτελεί βασικό στοιχείο συνοχής της ελληνική κοινωνίας».

Αναλυτικότερα ο κ. Ιωάννης Φύκαρης, επίκουρος καθηγητής Διδακτικής Μεθοδολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αναφερόμενος στη δομική προσέγγιση του νέου αναλυτικού προγράμματος του μαθήματος των Θρησκευτικών στο ελληνικό σχολείο, κατέθεσε κοινωνικο-διδακτικούς προβληματισμούς και ερωτήματα, τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος… Η θρησκεία έχει βασικό ρόλο στην ύπαρξη κοινωνικής συνοχής. Αν διαλυθεί, θα ακολουθήσει η διάλυση της ελληνικής κοινωνικής συνοχής.

Το πρόβλημα είναι βαθιά κοινωνικό! Με τη νέα ύλη επιχειρείται η αποχριστιανοποίηση, η αλλαγή πίστεως και συνείδησης».

Καταθέτοντας επιχειρήματα για το πώς θα έρθει η διάλυση, ο κ. Φύκαρης, υποστήριξε: «Η ζωή στην Ελλάδα είναι οργανωμένη πάνω στο ορθόδοξο εορτολόγιο. Η καθημερινότητά της κινείται βάση αυτών των παραδόσεων και στην εκπαίδευση, όπως οι γιορτές των Χριστουγέννων, του Πάσχα, των Τριών Ιεραρχών κ.ά. Η επόμενη κίνηση του υπουργείου Παιδείας, στο όνομα της πολυθρησκείας ποια θα είναι; Να καταργήσει τις αργίες, καθώς δεν θα βρίσκει νόημα σε αυτές;».

Κατέληξε δε, στο ότι: «Δεν γνωρίζουμε ακόμη ποια ανάγκη ώθησε στην αλλαγή της ύλης του μαθήματος των Θρησκευτικών, διότι δεν πείθει το επιχείρημα της ύπαρξης μεταναστών στη χώρα μας…».

Αντίστοιχα ο κ. Ηρακλής Ρεράκης, καθηγητής Παιδαγωγικής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τόνισε: «πρόκειται για εσκεμμένα προγράμματα σπουδών αποπροσανατολισμού από την ορθόδοξη πίστη, με σκοπό το θρησκευτικό μηδενισμό.

Οι παιδαγωγικές επιπτώσεις θα είναι τραγικές. Αλλάζει το πολιτισμικό στοιχείο της χώρας μας. Αλλάζουν οι δομές του και οι βάσεις του. Καταργούν τις βάσεις της ορθόδοξης παράδοσης, αλλάζουν τη δομή του πολιτισμού μας…

Τα παιδιά πρέπει να διαπαιδαγωγούνται βάση του πολιτισμικού στοιχείου της χώρας τους. Αν όχι χάνουν την ταυτότητά τους».

Ακολούθησε ομιλία του κ. Κωνσταντίνου Σπαλιώρα, Δρ. Θεολογίας, πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων, διευθυντή Γυμνασίου - Λυκειακές Τάξεις Νέου Μοναστηρίου Φθιώτιδας, με θέμα τα «νέα προγράμματα σπουδών στο ΜτΘ. Από την Ορθόδοξη αγωγή στην πολυθρησκειακή σύγχυση».

Να σημειωθεί ότι στην εκδήλωση χαιρετισμό απηύθυνε και η σχολική σύμβουλος Θεολόγων της περιφέρειας Λάρισας –Μαγνησίας κ. Φωτεινή Σταλίκα.

Πηγή: (Ελευθερία ,13/11/2016), Ακτίνες

H απάντηση κλήρου και λαού στο δίλημμα που έθεσε ο Αρχιεπίσκοπος προς την Ιεραρχία για τα Θρησκευτικά: «Τι θέλετε; Πόλεμο και αίμα;»

Η εφημερίδα «Το Βήμα» σε άρθρο της δημοσιογράφου Μαρίας Αντωνιάδου, με τίτλο «Ιερώνυμος προς μητροπολίτες: «Τι θέλετε; Πόλεμο και αίμα;» (9/10/2016), ανέφερε κάτι το οποίο δεν έχει διαψευστεί μέχρι σήμερα, ότι ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, έθεσε, στα μέλη της Ιεραρχίας της Εκκλησίας τα οποία διαφώνησαν ανοιχτά με τη συμφωνία που επιτεύχθηκε με τον πρωθυπουργό κ. Αλέξη Τσίπρα για το μάθημα των Θρησκευτικών, το αμείλικτο ερώτημα «Τι θέλετε; Πόλεμο και αίμα;».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα αυτό «ο κ. Ιερώνυμος επέμεινε στην επιλογή του, να μη συνεχιστεί στην παρούσα φάση η σύγκρουση με την κυβέρνηση, καθώς μπροστά του έχει την αναθεώρηση του Συντάγματος και, σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχει η δέσμευση ότι δεν θα πειραχθεί το άρθρο 3, ούτε και η παράγραφος 3, του άρθρου 13 του Συντάγματος.»

Με όσα αναφέρει το παραπάνω δημοσίευμα, αφήνει τον αναγνώστη να υπονοήσει ότι ο Αρχιεπίσκοπος στην ουσία «πούλησε» την υπόθεση της Ορθόδοξης Χριστιανικής Αγωγής στα σχολεία της πατρίδας μας, «ανταλλάσοντάς την» με τη διατήρηση του σημερινού Συνταγματικού status quo των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας σε μια πιθανή μελλοντική αναθεώρηση του Συντάγματος.

Ορίστηκαν μάλιστα, από τον Αρχιεπίσκοπο, όπως αναφέρει και πάλι το δημοσίευμα και τρείς Ιεράρχες, ο Σεβασμιώτατος Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος, «γνωστός σε όλα τα χριστιανικά φόρα, καθώς μετέχει στον διάλογο με τους Ρωμαιοκαθολικούς, και συμμετείχε και στην επιτροπή που προετοίμασε την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που συγκλήθηκε τον περασμένο Ιούνιο στην Κρήτη», ο Σεβασμιώτατος Ύδρας κ. Εφραίμ, ο οποίος «στα νεανικά του χρόνια υπήρξε αριστερός και ως φοιτητής της Θεολογικής Σχολής ήταν στα γεγονότα της Νομικής κατά τη διάρκεια της δικτατορίας» και ο Σεβασμιώτατος Μεσογαίας κ. Νικόλαος, «προερχόμενος από τη Μονή Σίμωνος Πέτρας και από τις εκκλησιαστικές οργανώσεις», οι οποίοι [εκπροσωπούν διαφορετικές τάσεις μέσα στην Ιεραρχία: ο κ. Νικόλαος βρίσκεται κοντά στους λεγόμενους «παραδοσιακούς» ή «συντηρητικούς», ο κ. Χρυσόστομος σε εκείνο το τμήμα της Ιεραρχίας που χαρακτηρίζεται πιο «φιλελεύθερο» η ανοιχτό και ο κ. Εφραίμ σε αυτούς που ισορροπούν αλλά εκφράζουν ξεκάθαρα τη γνώμη τους] και οι οποίοι ανέλαβαν να διεξαγάγουν τον «διάλογο» με την Πολιτεία με αφορμή το μάθημα των Θρησκευτικών και προφανώς να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα που ήδη έχει προσυμφωνηθεί.

Αν ισχύουν οι παραπάνω αναφορές του προαναφερόμενου δημοσιεύματος τότε εύκολα ο οποιοσδήποτε μπορεί να καταλήξει στο εύλογο συμπέρασμα ότι και η Επιτροπή των καθηγητών που όρισαν οι τρείς Ιεράρχες για να μελετήσει το θέμα του μαθήματος των Θρησκευτικών και να εισηγηθεί προς τούτο στην Ιεραρχία, θα έχει ως στόχο : α) να παρουσιαστεί ως αμερόληπτη, καθώς τα πολυμελή δοτά μέλη της, δεν θα «ανήκουν», εμφανώς τουλάχιστον, σε καμία από τις δύο δήθεν αντιμαχόμενες θεολογικές ομάδες την ΠΕΘ και τον «ΚΑΙΡΟ» και β) να καταλήξει στα προσδοκώμενα και ήδη προσυμφωνημένα αποτελέσματα και γι΄ αυτό προφανώς η σύνθεση της συμπερασματικής απόφασης της Επιτροπής θα βασιστεί επάνω στη γνωστή μέθοδο λήψης των αποφάσεων, σύμφωνα με την οποία «η των πλειόνων ψήφος κρατείτω».

Κατόπιν όλων αυτών, εύκολα και όμορφα, ανατρέπεται η απόφασης της Ιεραρχίας που έλεγε «συζητάμε μόνο με βάση το παλιό πρόγραμμα διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών» και τα «απαράδεκτα και επικίνδυνα Προγράμματα Σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών», μετατρέπονται σε μια καλή βάση συζητήσεως και με μερικές διορθώσεις και βελτιώσεις «πλασάρονται», «βαπτιζόμενα» ως ορθόδοξα, προς «κατανάλωση» στα σχολεία, στους Θεολόγους, στα παιδιά και στο υπόλοιπο χριστεπώνυμο πλήρωμα, καθώς μάλιστα, είναι μαθημένος ο λαός να δέχεται αδιαμαρτύρητα το «σανό» που ο καθένας του προσφέρει.

Όμως «τα όμορφα χωριά, όμορφα καίγονται»!

Ως Γενικός Γραμματέας της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων θέλω να πιστεύω ότι τα πραγματικά δεδομένα δεν είναι αυτά που παρουσιάζονται στο παραπάνω άρθρο της προαναφερόμενης εφημερίδας αλλά και σε κάθε περίπτωση οφείλω στεντορεία τη φωνή να διατρανώσω προς κάθε κατεύθυνση την ομόφωνη απόφαση της Ενώσεώς μας, να αγωνιστεί έως τέλους, έχοντας χρέος προς τον Χριστό στον οποίο πιστεύουν τα μέλης της και προς αυτό που κλήθηκε να υπηρετήσει, δηλαδή τη διατήρηση της Ορθόδοξης Χριστιανικής Αγωγής στα σχολεία της πατρίδας μας.

Ως εκ τούτων, στο ερώτημα «Τι θέλετε; Πόλεμο και αίμα;», όσον αφορά στο μάθημα των Θρησκευτικών, είναι σοφό να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι:

1) Το θέμα έχει πάρει πλέον τεράστιες διαστάσεις στην ελληνική κοινωνία και όλοι βρίσκονται με το χέρι στην σκανδάλη.

2) Ότι έχει ήδη κατατεθεί προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, από εκπροσώπους γονέων και της ΠΕΘ, κατά του πρόσφατα δημοσιευμένου νόμου της Πολιτείας που επιβάλλει την εφαρμογή των επαίσχυντων αλλαγών στο μάθημα των Θρησκευτικών.

3) Ότι ο λαός του Θεού έχει σκανδαλισθεί για την αργοπορία της Διοικούσας Εκκλησίας να αντιδράσει εγκαίρως και πριν να υπάρξει η θεσμοθέτηση της εφαρμογής με ΦΕΚ των νέων «ακατάλληλων και επικίνδυνων» Προγραμμάτων, διότι γνώριζε τα πάντα για αυτές τις αλλαγές και λεπτομερώς από το 2012, με επίσημο 27σέλιδο υπόμνημα (03-07-2012) ειδικού για το μάθημα των Θρησκευτικών Πανεπιστημιακού Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.

4) Ότι η Σύνοδος της Ιεραρχίας είναι ανάγκη να συνεχίσει, στην ίδια γραμμή, να ορθοτομεί τον λόγο της αληθείας, διότι ο πιεσμένος για τόσα άλλα λαός μας, τον τελευταίο καιρό, δείχνει να εκφράζει πρωτοφανή απογοήτευση και αποδοκιμασία για εκείνους που τον διοικούν πολιτικά, εξαιτίας του γεγονότος ότι άλλα λένε και υπόσχονται και άλλα πράττουν. Η πνευματική διοίκησή του, που αποτελείται από τα μέλη της Ιεραρχίας, δεν πρέπει -και αυτή- να απογοητεύσει ή να σκανδαλίσει, κατά τον ίδιο τρόπο, τον ελληνικό λαό, διότι είναι βέβαιο ότι οι Ιεράρχες μας έχουν ήδη αφρουγκαστεί και έχουν πάρει μηνύματα και, επομένως, γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο λαός υιοθέτησε όλες τις αποφάσεις τις Ιεραρχίας (Μάρτιος και Οκτώβριος 2016), αλλά αναμένει ανήσυχος να δει και την πιστή και ακέραιη εφαρμογή τους.

5) Είναι φρόνιμο για ορισμένους να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι καιρός για μεθοδεύσεις και διπλωματικές συναλλαγές και ενέργειες, διότι το κινδυνευόμενον, το μάθημα των Θρησκευτικών, αφορά σε ένα από τα λίγα, αλλά ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΑ και ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ του λαού μας, που δεν είναι άλλο από την πίστη και την ταυτότητα, ό, τι έχει μείνει - ακόμη μέχρι τώρα- ακέραιο στην ψυχή του.

6) Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό κλίμα, επομένως, οι Αρχιερείς είναι σοφό και άγιο να αναλάβουν τις πνευματικές τους ευθύνες και να ενεργήσουν, μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης για ένα θέμα που φαίνεται σαφέστατα ότι ενδιαφέρει άμεσα τον ορθόδοξο λαό, ο οποίος, μάλιστα, έχει δείξει ήδη προς όλες τις κατευθύνσεις ότι υποχωρήσεις και συμβιβασμοί δεν χωράνε ούτε πρόκειται να τις δεχθεί.

7) Στο ερώτημα λοιπόν, του Αρχιεπισκόπου, «Τι θέλετε; Πόλεμο και αίμα;» οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες μας χρειάζεται να δώσουν ιστορική και ορθόδοξη εκκλησιαστική απάντηση, που να εκφράζει τον πιστό λαό των τοπικών τους Μητροπόλεων και η απάντηση αυτή είναι μόνον μία και μοναδική, εκείνη που έδινε διαχρονικά η Εκκλησία μας σε θέματα πίστεως, δηλαδή, «Κρείττων γάρ ἐπαινετός πόλεμος, εἰρήνης χωριζούσης Θεοῦ» (Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγ. Β´, PG 35, 488C) καθώς, «Ἔστι σχισθῆναι καλῶς. Ἔστι γὰρ καὶ κακὴ ὁμόνοια, ἔστι καὶ καλή διαφωνία» (Ιερού Χρυσοστόμου, PG59, 314).

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το θέμα της ορθόδοξης διδασκαλίας των παιδιών μας στα σχολεία δεν είναι μόνον θέμα συνέπειας έναντι του Συντάγματος, των νόμων και της ισχύουσας νομολογίας, αλλά, προπαντός, θέμα οντολογικό που αφορά στη φυσιογνωμία και στην ιδιοπροσωπία αυτού του λαού και στην πνευματικής του διατήρηση και συνέχεια. Και σ’ αυτό το υπαρξιακό θέμα του λαού, σύσσωμη η πνευματική του ηγεσία οφείλει και αναμένουμε να συνεχίσει να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του, υλοποιώντας με συνέπεια τις ήδη ληφθείσες αποφάσεις της και βρισκόμενη αταλάντευτα δίπλα του και όχι απέναντί του.

Πηγή: (Από την εφημερίδα «Ορθόδοξος Τύπος», 18-11-2016), Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου