(Επειδή η εβδομάδα 11-18 Οκτωβρίου ορίστηκε από την Ιερά Σύνοδο ως Εβδομάδα αντιαιρετικής ενημέρωσης, αντίστοιχο θα είναι και το θέμα που θα γίνει στα Κατηχητικά μας)
Ἀναφέρεται στό Γεροντικό ὅτι κάποτε πλησίασαν τόν ἀββά Ἀγάθωνα κάποιοι πού ἤθελαν νά τόν ἐξοργίσουν καί ἄρχισαν νά τόν κατηγοροῦν:
–Ἐσύ εἶσαι ὁ Ἀγάθων; Ἀκοῦμε ὅτι εἶσαι πολύ ἁμαρτωλός...
–Εἶμαι, ἀπάντησε ἐκεῖνος ταπεινά.
–Εἶσαι ὑπερήφανος, φλύαρος καί καταλάλος, εἶσαι....
Ὁ γέροντας Ἀγάθων τά ἄκουγε ὅλα καί τά δεχόταν ταπεινά.
–Εἶσαι καί αἱρετικός...
–Ἄ, ὄχι, ποτέ! Αἱρετικός δέν εἶμαι. Ὅ,τι ἄλλο εἴπατε, τό δέχομαι, διότι μέ ὠφελεῖ νά συναισθάνομαι ὅτι εἶμαι ἁμαρτωλός, νά μετανοῶ καί νά ζητῶ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Τό νά εἶναι ὅμως κάποιος αἱρετικός, αὐτό σημαίνει χωρισμό ἀπό τόν Θεό, κι ἐγώ ποτέ δέν θέλω νά χωρισθῶ ἀπό τόν Θεό!
Τό παραπάνω περιστατικό φανερώνει μέ πολύ εὔγλωττο τρόπο πόσο μεγάλη βαρύτητα δίνουν οἱ Ἅγιοι στό ζήτημα τῶν αἱρέσεων. Εἶναι ἀνάγκη λοιπόν ὅλοι μας νά εἴμαστε ἐνημερωμένοι γιά νά προσέχουμε τόν κίνδυνο τῆς πλάνης καί τῆς ἀπώλειας τῆς σωτηρίας μας.
***
1. Τί εἶναι ἡ αἵρεση;
Αἵρεση εἶναι κάθε πλανημένη διδασκαλία πού διαφωνεῖ μέ τή διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὅπως αὐτή εἶναι θησαυρισμένη στήν Ἁγία Γραφή καί τήν ἱερά Παράδοση (Οἰκουμενικές Συνόδους, συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων κλπ.). Ἐπίσης αἵρεση εἶναι καί κάθε ἰδιαίτερη χριστιανική κοινότητα πού ἀποδέχεται καί κηρύττει πλανημένη διδασκαλία καί ἔχει ἀποκοπεῖ ἀπό τήν κοινωνία καί ἑνότητα μέ τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.
Ἡ λέξη «αἵρεση» παράγεται ἀπό τό ρῆμα «αἱρέομαι-αἱροῦμαι», πού σημαίνει ἐκλέγω, προτιμῶ. Αὐτό ἀκριβῶς κάνει ὁ αἱρετικός: ἐπιλέγει ἕνα μέρος ἀπό τήν ὅλη ἀλήθεια πού διδάσκει ἡ Ἐκκλησία μας, τό ἀπομονώνει καί τό ἑρμηνεύει μέ τόν δικό του τρόπο. Ὑπάρχουν αἱρετικοί πού δέν πιστεύουν ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός εἶναι Θεός, ὑποτιμοῦν τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ἀπορρίπτουν τίς ἅγιες εἰκόνες, τά ἱερά λείψανα, τά ἱερά μυστήρια…
Μερικές γνωστές αἱρέσεις εἶναι οἱ Παπικοί, Προτεστάντες ἤ Εὐαγγελικοί καί παραφυάδες τους (Πεντηκοστιανοί, Μορμόνοι, Ἀντβεντιστές), Χιλιαστές (οἱ γνωστοί ὡς «Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ») κλπ.
2. Πῶς ἐπισημαίνεται ὁ κίνδυνος τῶν αἱρέσεων στήν Ἁγία Γραφή καί στήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας;
Ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός προειδοποίησε: «Προσέχετε νά μή σᾶς παραπλανήσει κανείς. Διότι θά ἔλθουν πολλοί πού θά διεκδικοῦν τό ὄνομα τοῦ Μεσσία, τό ὁποῖο εἶναι δικό μου, καί θά λένε: “Ἐγώ εἶμαι ὁ Χριστός”. Καί θά παραπλανήσουν πολλούς… Θά ἐμφανισθοῦν ἐπίσης πολλοί ψευδοπροφῆτες καί θά παρασύρουν πολλούς στίς πλανεμένες διδασκαλίες τους» (Ματθ. κδ´ 4-5, 11).
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶπε στούς πρεσβυτέρους τῆς Ἐφέσου: «Μετά τήν ἀναχώρησή μου θά εἰσβάλουν ἀνάμεσά σας ψευδοδιδάσκαλοι καί πλάνοι σάν ἄγριοι καί σκληροί λύκοι, πού θά διαρπάζουν ἀλύπητα τό ποίμνιο βλάπτοντας καί ἀφανίζοντας τίς ψυχές τῶν λογικῶν προβάτων» (Πράξ. κ´ 29-30). Καί στούς χριστιανούς τῆς Γαλατίας: «Ἀκόμη κι ἄν ἐμεῖς οἱ ἀπόστολοι ἤ κι ἕνας ἄγγελος ἀπό τόν οὐρανό σᾶς κηρύττει ἄλλο Εὐαγγέλιο, διαφορετικό ἀπό ἐκεῖνο πού σᾶς κηρύξαμε, νά εἶναι ἀναθεματισμένος καί χωρισμένος γιά πάντα ἀπό τόν Χριστό» (Γαλ. α´ 8).
Ἀλλά καί οἱ ἅγιοι Πατέρες μιλοῦν γιά τήν αἵρεση ξεκάθαρα. Ἀναφέρουμε ἐνδεικτικά μόνο ἕνα ἀπόσπασμα ἀπό τόν Μέγα Ἀθανάσιο: «Ἡ καθεμιά αἵρεση ἔχει πατέρα τῆς φτιαχτῆς διδασκαλίας της τόν ἀνθρωποκτόνο καί ψεύτη διάβολο. Καί ἐπειδή ντρέπεται νά χρησιμοποιεῖ τό μισητό ὄνομά του, χρησιμοποιεῖ ὑποκριτικά τό καλό ὄνομα τοῦ Σωτῆρος, πού εἶναι πάνω ἀπό κάθε ἄλλο ὄνομα, καί χρησιμοποιεῖ τίς λέξεις τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Καί λέει τά λόγια της ἀλλά ὄχι μέ τήν ἀληθινή τους σημασία· ἔτσι, καλύπτοντας μέ δόλο τήν πλάνη της γίνεται καί ἡ ἴδια ἡ αἵρεση ἀνθρωποκτόνος γι᾿ αὐτούς πού πλανᾶ» (Ἐπιστολὴ πρὸς τοὺς ἐπισκόπους Αἰγύπτου καὶ Λιβύης, ΕΠΕ 10, 28).
Ἀλλά καί οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι καί ἄλλες τοπικές, μεταξύ τῶν ἐργασιῶν τους καταδίκασαν αἱρέσεις καί ἀμετανόητους αἱρεσιάρχες.
3. Μία ἔνσταση: «Τί σημασία ἔχουν οἱ διαφορές σέ δόγματα – θεωρίες δηλαδή – πού τά ξέρουν μόνο οἱ θεολόγοι; Ὅλοι χριστιανοί εἴμαστε, στόν ἴδιο Θεό πιστεύουμε. Καί τό σωστό εἶναι νά εἴμαστε ἀγαπημένοι. Γιατί νά χωριζόμαστε σέ στρατόπεδα;...».
Οἱ ἅγιοι Πατέρες πού ἀγωνίστηκαν μέ τόση σφοδρότητα ἐναντίον τῶν αἱρέσεων ἀσφαλῶς δέν ἦταν φανατισμένοι! Γιατί ἔδειξαν τέτοια προσκόλληση στό δόγμα; Ἤ μήπως ἐμεῖς ἔχουμε περισσότερη ἀπό ἐκείνους ἀγάπη ἀπέναντι στούς αἱρετικούς; Ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων εἶναι ἀπόλυτα σαφής:
«Ἡ χριστιανική ζωή ἀποτελεῖται ἀπό τά ἑξῆς δύο: ἀπό τήν ἀκρίβεια τῶν δογμάτων καί ἀπό τά καλά ἔργα. Καί οὔτε τά δόγματα χωρίς καλά ἔργα εἶναι εὐπρόσδεκτα στόν Θεό (δηλαδή ἡ ἀπρόσεκτη ἁμαρτωλή ζωή ἑνός Ὀρθοδόξου) οὔτε τά καλά ἔργα πού δέν συνοδεύονται ἀπό τό ὀρθόδοξο δόγμα δέχεται ὁ Θεός (τόν αἱρετικό πού κάνει καλά ἔργα)» (Κατήχ. Δ´, PG 33, 456).
Τά δόγματα δέν εἶναι ἁπλές θεωρίες, νεκρό γράμμα. Εἶναι μυστηριώδεις θεῖες ἀλήθειες πού συνδέονται ἄμεσα μέ τή ζωή μας καί μᾶς ἁγιάζουν ὅταν τίς ἀποδεχόμαστε. Εἶναι ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ. Τόν θησαυρό τῶν θείων ἀληθειῶν τόν φυλάει χωρίς ἀλλαγές ἡ Ἐκκλησία, ἡ Μία καί Ὀρθόδοξη, πού ἔχει κεφαλή της τόν Χριστό, ἐνῶ τό Ἅγιον Πνεῦμα τήν κατευθύνει ὥστε νά μήν πέφτει ποτέ στήν πλάνη. Ἤ δέχεσαι τή διδασκαλία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ στό σύνολό της χωρίς καμία ἐξαίρεση καί κερδίζεις τή σωτηρία πού χαρίζει ὁ Χριστός, ἤ ἐξηγεῖς τά τοῦ Θεοῦ μέ τό δικό σου μυαλό, ὁπότε φτιάχνεις δική σου πίστη καί χάνεις τήν ἐν Χριστῷ σωτηρία. Ὅποιος θέλει νά πιστεύει ἀνθρώπινες ἐπινοήσεις, αὐτός θέτει τόν ἑαυτό του ἐκτός Ἐκκλησίας καί χάνει τή σωτηρία. Διότι «ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας δέν ὑπάρχει σωτηρία» (ἅγιος Κυπριανός). Γι᾿ αὐτό καί οἱ ἅγιοί μας ἔδειξαν τέτοια ἐμμονή στήν «ἅπαξ παραδοθεῖσαν πίστιν» (Ἰούδ. 3). Διότι δέν ἀγωνίζονταν γιά τή δική τους γνώμη ἀλλά γιά τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ πού σώζει ὅποιον τήν ἀποδεχθεῖ ὁλόκληρη καί ἀνεπιφύλακτα.
Εἶναι λοιπόν ὁλοφάνερο ὅτι ὁ κίνδυνος πού ὑπάρχει ἀπο τίς αἱρέσεις εἶναι πολύ μεγάλος. Ἀποκοπτόμαστε ἀπό τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, χάνουμε τή θεία χάρη, χάνουμε τή σωτηρία τῆς ψυχῆς μας!
4. Ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ στάση μας ἀπέναντι στίς αἱρέσεις;
α. Ἐνημέρωση καί κατάρτιση
Εἶναι ἀπαραίτητο νά γνωρίσουμε τήν ὀρθόδοξη πίστη μας, νά μελετοῦμε τήν Ἁγία Γραφή καθώς ἐπίσης τή ζωή τῶν Ἁγίων καί τή διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὥστε νά μποροῦμε νά διακρίνουμε τήν ἀλήθεια ἀπό τήν πλάνη. Ὑπάρχουν κατάλληλα ἀντιαιρετικά βιβλία καί ὀρθόδοξες ἱστοσελίδες1 πού ἐνημερώνουν γιά τίς πλάνες τῶν αἱρέσεων καί γιά τήν ὕπουλη προσηλυτιστική δράση τους.
β. Προσοχή νά μή δεχόμαστε τίποτε αἱρετικό
Ὅπως προσέχουμε νά μή φᾶμε τροφές ἀλλοιωμένες ἤ δηλητηριασμένες, ἔτσι πρέπει νά προσέχουμε ὥστε κι ἡ ψυχή μας νά μήν τρέφεται μέ νοθευμένες διδασκαλίες ἀλλά μέ καθαρή τήν ἀλήθεια. Ὅπως ἐλέγχουμε τά νομίσματα στίς συναλλαγές μας γιά νά μή μᾶς ἐξαπατήσουν καί μᾶς δώσουν πλαστά, πολύ περισσότερο ὀφείλουμε νά διαφυλάττουμε τό ὀρθόδοξο δόγμα καί ἦθος ἀπό κάθε πλαστογράφηση καί παραχάραξη.
Ἄς εἴμαστε πάντοτε προσεκτικοί καί ἄς ἀντιδροῦμε σωστά ἀπέναντι στίς προκλήσεις τῶν αἱρετικῶν: Ἄν χτυπήσουν τήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ μας, θά τούς διώξουμε χωρίς καμιά συζήτηση καί θά ἐνημερώσουμε καί τούς γνωστούς/γείτονές μας. Νά ξέρουν κι ἐκεῖνοι περί τίνος πρόκειται. Νά ἐνημερώνουμε καί τούς ἱερεῖς τῆς ἐνορίας μας, ἄν μάθουμε πώς σέ κάποιο σπίτι τῆς γειτονιᾶς μας γίνονται συναθροίσεις αἱρετικῶν. Μακριά ἀπό τά χέρια μας τά περιοδικά καί τά βιβλία τους. Ἀπό τούς αἱρετικούς δέν ἀγοράζουμε τίποτε, δέν δεχόμαστε τίποτε, ἔστω κι ἄν μᾶς τό προσφέρουν δωρεάν. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος μᾶς συμβουλεύει: Τόν αἱρετικό νά μήν τόν δέχεσθε στό σπίτι σας καί νά μήν τοῦ λέτε οὔτε “χαίρετε”. Διότι ἐκεῖνος πού τόν χαιρετᾶ γίνεται συμμέτοχος στά πονηρά του ἔργα (ἐπειδή χαιρετώντας τον καί ἔχοντας στενές σχέσεις μαζί του τόν ἐνθαρρύνει ἐμμέσως νά ἐξακολουθεῖ νά κάνει τά πονηρά αὐτά ἔργα)» .
Ἐπίσης εἶναι σημαντικό νά γνωρίζουμε ὅτι ἀπαγορεύεται ἀπό τούς ἱερούς κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας νά συμμετέχουμε σέ ὁποιαδήποτε «ἀκολουθία» ἤ «μυστήριο» τῶν αἱρετικῶν. Τά μυστήρια τῶν αἱρετικῶν εἶναι ἄκυρα. Ὅποιος μετέχει στά μυστήριά τους μετέχει καί στήν κακοδοξία τους. Αἱρετικός δέν μπορεῖ νά γίνει ἀνάδοχος σέ Ὀρθόδοξο βαπτιζόμενο. Σέ αἱρετικούς δέν τελεῖται κανονική κηδεία οὔτε μνημόσυνο. Τούς ἐπιτρέπεται μόνο ἡ ἀκρόαση στή θεία Λειτουργία, ὅσο ὅμως καί στούς κατηχουμένους, δηλαδή μέχρι περίπου τά ἀναγνώσματα.
γ. Μισῶ τήν αἵρεση, ὄχι τόν αἱρετικό.
Ὁ Κύριος μᾶς ζητᾶ νά ἀγαπᾶμε ὅλους τούς ἀνθρώπους. Ἄν κάτι ἀποστρεφόμαστε, εἶναι οἱ φρικτές αἱρέσεις πού ὑποστηρίζουν οἱ ὅποιοι αἱρετικοί καί μέ πεῖσμα προσπαθοῦν νά μᾶς ἐπιβάλουν. Πρέπει νά πονᾶμε γιά τήν πλάνη τους καί νά προσευχόμαστε ὥστε νά τούς φωτίσει ὁ Θεός νά ἐπιστρέψουν στήν ὀρθή πίστη. Γι᾿ αὐτό καί ἀνάμεσα στίς πλούσιες σέ περιεχόμενο εὐχές τῆς Θείας Λειτουργίας τοῦ Μ. Βασιλείου ὑπάρχουν σχετικά αἰτήματα: «Τοὺς πεπλανημένους ἐπανάγαγε καὶ σύναψον τῇ ἁγίᾳ σου καθολικῇ καὶ ἀποστολικῇ Ἐκκλησίᾳ… Τὰς τῶν αἱρέσεων ἐπαναστάσεις ταχέως κατάλυσον τῇ δυνάμει τοῦ Ἁγίου σου Πνεύματος...».
***
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ὅσα εἴπαμε μᾶς βοηθοῦν νά ἐκτιμήσουμε πόσο μᾶς εὐεργέτησε ὁ Θεός νά μᾶς ἀποκαλύψει τήν Ἀλήθεια. Ἄς φυλάξουμε τόν πιό πολύτιμο θησαυρό μας, τήν ὀρθόδοξη πίστη μας, ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ. Καί παράλληλα, ἄς ἀγωνιζόμαστε νά ζοῦμε τή ζωή τῆς ἁγιότητος. Νά ἀποδεικνύουμε μέ τή ζωή μας ὅτι μόνο μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πνέει ἡ ἁγιαστική χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἀναγεννᾶ καί ἐξυψώνει τόν ἄνθρωπο, ὥστε ὅσοι ἑτερόδοξοι μᾶς γνωρίζουν, νά λένε: «Αὐτοί ἔχουν τή χάρη, αὐτοί ἔχουν τήν ἀλήθεια. Θέλω νά γίνω Ὀρθόδοξος!».
Δεῖτε ἐνδεικτικά: http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/commitees/heresies/HERESIES.HTM , http://www.ppu.gr/greek/greek.htm , http://www.egolpion.com/root.el.aspx .
ΓΡΑΦΕΙΟ ΝΕΟΤΗΤΟΣ
(t): + 30 210 66 32 687 (εσωτερικό 138)
(f): + 30 210 60 25 101
(e): neotita@imml.gr
Θουκυδίδου 6 & Βυζαντίου
Τ.Θ. 1, Τ.Κ. 19004, Σπάτα Αττικής
Αθήνα‚ Ελλάδα